ΧΡΙΣΤΟΣ – ΝΙΚΑΙΑ – ΣΗΜΕΡΑ - Πάπας Λέων ΙΔ’

ΧΡΙΣΤΟΣ – ΝΙΚΑΙΑ – ΣΗΜΕΡΑ

Πάπας Λέων ΙΔ’

Αγαπητοί αδελφοί ιερείς,

Αγαπητοί αφιερωμένοι αδελφοί και ιερείς, ποιμαντικοί εργάτες,

και όλοι οι αδελφοί και αδελφές μου,

Είναι μεγάλη χαρά για μένα που βρίσκομαι μαζί σας. Είμαι ευγνώμων στον Κύριο που στο πρώτο μου Αποστολικό Ταξίδι μου έδωσε τη χάρη να επισκεφθώ αυτή την «αγία γη» που είναι η Τουρκία, ένας τόπος όπου η ιστορία του λαού του Ισραήλ συναντά τη γέννηση του Χριστιανισμού, όπου η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη αγκαλιάζονται και όπου γράφτηκαν οι σελίδες πολυάριθμων Συνόδων.

Η πίστη που μας ενώνει έχει βαθιές ρίζες. Υπακούοντας στο κάλεσμα του Θεού, ο πατέρας μας Αβραάμ ξεκίνησε από την Ουρ των Χαλδαίων και στη συνέχεια, από την περιοχή της Χαρράν στα νοτιοανατολικά της σημερινής Τουρκίας, και αναχώρησε για τη Γη της Επαγγελίας (βλ. Γέν. 12:1). Στο πλήρωμα του χρόνου, μετά τον θάνατο και την ανάσταση του Ιησού, οι μαθητές του ήρθαν επίσης στην Ανατολία. Στην Αντιόχεια, όπου ο Άγιος Ιγνάτιος θα γινόταν αργότερα επίσκοπος, ονομάστηκαν «Χριστιανοί» για πρώτη φορά (βλ. Πράξεις 11:26). Από αυτήν την πόλη, ο Άγιος Παύλος ξεκίνησε μερικά από τα αποστολικά του ταξίδια που οδήγησαν στην ίδρυση πολλών κοινοτήτων. Ομοίως, στην Έφεσο, στις ακτές της χερσονήσου της Ανατολίας, έζησε και πέθανε, σύμφωνα με ορισμένες αρχαίες πηγές, ο Ιωάννης ο Αγαπητός Μαθητής και Ευαγγελιστής (βλ. Άγιος Ειρηναίος, Adversus Haereses, III, 3, 4· Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, V, 24, 3).

Επιπλέον, θυμόμαστε με θαυμασμό τη μεγάλη βυζαντινή ιστορία, την ιεραποστολική ώθηση της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης και την εξάπλωση του Χριστιανισμού σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Ακόμα και σήμερα στην Τουρκία υπάρχουν πολλές κοινότητες Χριστιανών ανατολικού τύπου — Αρμενίων, Σύρων και Χαλδαίων — καθώς και λατινικού τύπου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραμένει σημείο αναφοράς τόσο για τους Έλληνες πιστούς του όσο και για εκείνους άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών.

Αγαπητοί φίλοι, οι κοινότητές σας αναδύθηκαν από τον πλούτο αυτής της μακράς ιστορίας και εσείς καλείστε σήμερα να καλλιεργήσετε τον σπόρο της πίστης που μας κληροδότησαν ο Αβραάμ, οι Απόστολοι και οι Πατέρες. Η ιστορία που προηγείται από σας δεν είναι κάτι που απλώς πρέπει να θυμόμαστε και στη συνέχεια να τιμούμε ως ένα ένδοξο παρελθόν, ενώ συγχρόνως κοιτάμε με απογοήτευση πόσο μικρή έχει γίνει αριθμητικά η Καθολική Εκκλησία. Αντίθετα, καλούμαστε να υιοθετήσουμε ένα ευαγγελικό όραμα, φωτισμένο από το Άγιο Πνεύμα.

Όταν κοιτάμε με τα μάτια του Θεού, ανακαλύπτουμε ότι έχει επιλέξει την οδό της μικρότητας, κατεβαίνοντας ανάμεσά μας. Αυτή είναι η οδός του Κυρίου, για την οποία όλοι καλούμαστε να δώσουμε μαρτυρία. Οι προφήτες αναγγέλλουν την υπόσχεση του Θεού μιλώντας για ένα μικρό βλαστάρι που θα φυτρώσει (βλ. Ησ. 11:1). Ο Ιησούς επαινεί τα μικρά παιδιά που εμπιστεύονται σε αυτόν (πρβλ. Μάρκος 10:13–16). Διδάσκει ότι η βασιλεία του Θεού δεν επιβάλλεται με επιδείξεις δύναμης (πρβλ. Λκ 17:20–21), αλλά αναπτύσσεται σαν ο μικρότερος από όλους τους σπόρους που φυτεύονται στη γη (πρβλ. Μάρκος 4:31).

Αυτή η λογική της σμικρότητας είναι η αληθινή δύναμη της Εκκλησίας. Δεν έγκειται στους πόρους ή τις δομές της, ούτε οι καρποί της αποστολής της εξαρτώνται από αριθμούς, οικονομική δύναμη ή κοινωνική επιρροή. Η Εκκλησία, αντίθετα, ζει με το φως του Αρνίου. Συγκεντρωμένη γύρω του, αποστέλλεται στον κόσμο με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Σε αυτή την αποστολή, καλείται συνεχώς να εμπιστεύεται την υπόσχεση του Κυρίου: «Μη φοβάσαι, μικρό ποίμνιο, γιατί ο Πατέρας σας ευδόκησε να σας δώσει τη βασιλεία» (Λκ 12:32). Ας θυμηθούμε επίσης τα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος είπε: «Μια χριστιανική κοινότητα στην οποία οι πιστοί, οι ιερείς και οι επίσκοποι δεν ακολουθούν την οδό της σμικρότητας δεν έχει μέλλον… Η βασιλεία του Θεού βλασταίνει σε μικρά πράγματα, πάντα σε ό,τι είναι μικρό» (Ομιλία στην Αγία Μάρτα, 3 Δεκεμβρίου 2019).

Η Εκκλησία στην Τουρκία είναι μια μικρή κοινότητα, αλλά καρποφόρα σαν σπόρος και ζύμη της βασιλείας. Σας ενθαρρύνω, επομένως, να καλλιεργήσετε μια πνευματική στάση γεμάτη αυτοπεποίθηση ελπίδας, ριζωμένη στην πίστη και στην ένωση με τον Θεό. Υπάρχει ανάγκη να μαρτυρήσουμε το Ευαγγέλιο με χαρά και να ατενίσουμε το μέλλον με ελπίδα. Κάποια ελπιδοφόρα σημάδια είναι ήδη σαφώς παρόντα. Ας ζητήσουμε, λοιπόν, από τον Κύριο τη χάρη να τα αναγνωρίσουμε και να τα καλλιεργήσουμε. Υπάρχουν και άλλα σημάδια, ίσως, που ίσως χρειαστεί να εκφράσουμε δημιουργικά μέσω της επιμονής στην πίστη και στη μαρτυρία.

Μεταξύ των πιο όμορφων και ελπιδοφόρων σημείων, σκέφτομαι τους πολλούς νέους που χτυπούν τις πόρτες της Καθολικής Εκκλησίας με τα ερωτήματα και τις ανησυχίες τους. Από αυτή την άποψη, σας προτρέπω να συνεχίσετε το καλό ποιμαντικό έργο που επιτελείτε. Σας ενθαρρύνω επίσης να ακούσετε, να συνοδεύσετε τους νέους, να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στους τομείς όπου η Εκκλησία στην Τουρκία καλείται να υπηρετήσει: τον οικουμενικό και διαθρησκευτικό διάλογο, τη μετάδοση της πίστης στον τοπικό πληθυσμό και την ποιμαντική υπηρεσία σε πρόσφυγες και μετανάστες.

Αυτή η τελευταία πτυχή αξίζει ιδιαίτερης σκέψης. Η σημαντική παρουσία μεταναστών και προσφύγων σε αυτή τη χώρα θέτει την Εκκλησία μπροστά στην πρόκληση να καλωσορίσει και να υπηρετήσει μερικούς από τους πιο ευάλωτους. Ταυτόχρονα, η ίδια η Εκκλησία αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από ξένους, και πολλοί από εσάς – ιερείς, αδελφές και ποιμαντορικοί λειτουργοί – προέρχεστε από άλλες χώρες. Αυτό απαιτεί μια ιδιαίτερη δέσμευση για ενσωμάτωση, ώστε η γλώσσα, τα έθιμα και ο πολιτισμός της Τουρκίας να γίνονται όλο και περισσότερο δικά σας. Επιπλέον, η επικοινωνία του Ευαγγελίου περνάει πάντα μέσα από μια τέτοια ενσωμάτωση.

Θα ήθελα επίσης να υπενθυμίσω ότι σε αυτή τη γη σας πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες οκτώ Οικουμενικές Σύνοδοι. Φέτος συμπληρώνονται 1700 χρόνια από την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας, ένα «ορόσημο στην ιστορία της Εκκλησίας αλλά και της ανθρωπότητας στο σύνολό της» (Φραγκίσκος, Ομιλία προς τη Διεθνή Θεολογική Επιτροπή, 28 Νοεμβρίου 2024). Αυτό το πάντα επίκαιρο γεγονός μας θέτει μπροστά σε αρκετές προκλήσεις που θα ήθελα να αναφέρω.

Η πρώτη είναι η σημασία της κατανόησης της ουσίας της πίστης και του να είσαι Χριστιανός. Γύρω από το Σύμβολο της Πίστεως, η Εκκλησία της Νίκαιας ανακάλυψε ξανά την ενότητά της (βλ. Bull Spes Non Confundit, 17). Το Σύμβολο της Πίστεως δεν είναι απλώς μια δογματική φόρμουλα. Είναι μια πρόσκληση να αναζητήσουμε — ανάμεσα σε διαφορετικές ευαισθησίες, πνευματικότητες και πολιτισμούς — την ενότητα και τον ουσιαστικό πυρήνα της χριστιανικής πίστης με επίκεντρο τον Χριστό και την Παράδοση της Εκκλησίας. Η Νίκαια μας ρωτάει ακόμα: Ποιος είναι ο Ιησούς για εμάς; Τι σημαίνει ουσιαστικά να είσαι Χριστιανός; Το Σύμβολο της Πίστεως, ομόφωνα ομολογημένο, γίνεται κριτήριο για τη διάκριση, μια πυξίδα, το κέντρο γύρω από το οποίο πρέπει να περιστρέφονται οι πεποιθήσεις και οι πράξεις μας. Μιλώντας για τη σύνδεση μεταξύ πίστης και έργων, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διεθνείς οργανισμούς για την υποστήριξή τους στις φιλανθρωπικές δραστηριότητες της Εκκλησίας, ειδικά για τη βοήθεια που προσφέρθηκε στα θύματα μετά τον σεισμό του 2023. Εδώ θα ξεχώριζα την Caritas Internationalis και την Kirche in Not.

Η δεύτερη πρόκληση είναι η επείγουσα ανάγκη να ανακαλύψουμε ξανά στον Χριστό το πρόσωπο του Θεού Πατέρα. Η Νίκαια επιβεβαιώνει τη θεότητα του Ιησού και την ισότητά του με τον Πατέρα. Στον Ιησού, βρίσκουμε το αληθινό πρόσωπο του Θεού και τον οριστικό λόγο του για την ανθρωπότητα και την ιστορία. Αυτή η αλήθεια αμφισβητεί συνεχώς τις δικές μας ιδέες για τον Θεό κάθε φορά που δεν αντιστοιχούν σε αυτά που έχει αποκαλύψει ο Ιησούς. Μας προσκαλεί σε συνεχή διάκριση σχετικά με τις μορφές πίστης, προσευχής, ποιμαντικής ζωής και πνευματικότητας. Υπάρχει όμως και μια άλλη πρόκληση, την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «νέο Αρειανισμό», που υπάρχει στη σημερινή κουλτούρα και μερικές φορές ακόμη και μεταξύ των πιστών. Αυτό συμβαίνει όταν ο Ιησούς θαυμάζεται σε ένα καθαρά ανθρώπινο επίπεδο, ίσως ακόμη και με θρησκευτικό σεβασμό, αλλά δεν θεωρείται πραγματικά ως ο ζωντανός και αληθινός Θεός ανάμεσά μας. Η θεϊκότητά του, η κυριαρχία του πάνω στην ιστορία, επισκιάζεται και υποβιβάζεται σε μια μεγάλη ιστορική προσωπικότητα, έναν σοφό δάσκαλο ή έναν προφήτη που αγωνίστηκε για τη δικαιοσύνη – αλλά τίποτα περισσότερο. Η Νίκαια μας υπενθυμίζει ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι μια προσωπικότητα του παρελθόντος. είναι ο Υιός του Θεού που είναι παρών ανάμεσά μας, οδηγώντας την ιστορία προς το μέλλον που υποσχέθηκε ο Θεός.

Τέλος, η τρίτη πρόκληση είναι η διαμεσολάβηση της πίστης και η ανάπτυξη του δόγματος. Σε ένα σύνθετο πολιτισμικό πλαίσιο, το Σύμβολο της Νίκαιας εξέφρασε την ουσία της πίστης μέσα από τις φιλοσοφικές και πολιτισμικές κατηγορίες της εποχής του. Ωστόσο, μόλις λίγες δεκαετίες αργότερα, στην Πρώτη Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη, βλέπουμε ότι εμβαθύνει και διευρύνεται περαιτέρω. Χάρη σε αυτή τη δογματική εξέλιξη, αναδύθηκε μια νέα διατύπωση, το Σύμβολο της Νίκαιας-Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο ομολογούμε από κοινού στις Κυριακάτικες λειτουργίες μας. Και εδώ μαθαίνουμε ένα σημαντικό μάθημα: η χριστιανική πίστη πρέπει πάντα να εκφράζεται στις γλώσσες και τις κατηγορίες του πολιτισμού στον οποίο ζούμε, όπως ακριβώς έκαναν οι Πατέρες στη Νίκαια και στις άλλες Συνόδους. Ταυτόχρονα, πρέπει να διακρίνουμε την ουσία της πίστης από τους ιστορικούς τύπους που την εκφράζουν – τύπους που είναι πάντα μερικοί και προσωρινοί και μπορούν να αλλάξουν καθώς το δόγμα κατανοείται βαθύτερα. Ας θυμηθούμε ότι ο νεότερος Διδάσκαλος της Εκκλησίας, ο Άγιος Ιωάννης Νιούμαν, επέμεινε στην ανάπτυξη του χριστιανικού δόγματος, επειδή το δόγμα δεν είναι μια αφηρημένη, στατική ιδέα, αλλά αντανακλά το ίδιο το μυστήριο του Χριστού. Επομένως, η ανάπτυξή της είναι οργανική, παρόμοια με αυτή μιας ζωντανής πραγματικότητας, που σταδιακά φέρνει στο φως και εκφράζει πληρέστερα την ουσία της πίστης.

Αγαπητοί φίλοι, πριν ολοκληρώσω, θα ήθελα να θυμηθώ κάποιον τόσο αγαπητό σας, τον Άγιο Ιωάννη ΚΓ΄, που αγαπούσε και υπηρέτησε τον λαό αυτής της γης. Έγραψε: «Μου αρέσει να επαναλαμβάνω αυτό που νιώθω στην καρδιά μου: αγαπώ αυτή τη χώρα και τους κατοίκους της». Ενώ κοιτούσε από το παράθυρο του ιησουιτικού σπιτιού τους ψαράδες που ήταν απασχολημένοι με τις βάρκες και τα δίχτυα τους στον Βόσπορο, συνέχισε: «Το θέαμα με συγκινεί. Όλη τη νύχτα έβρεχε καταρρακτωδώς, κι όμως οι ψαράδες ήταν εκεί, απτόητοι στη σκληρή τους εργασία… Το να μιμηθούμε τους ψαράδες του Βοσπόρου — εργαζόμενοι μέρα νύχτα με τις δάδες μας αναμμένες, ο καθένας στη μικρή του βάρκα, ακολουθώντας τις οδηγίες των πνευματικών μας ηγετών — αυτό είναι το σοβαρό και ιερό μας καθήκον».

Ελπίζω ότι θα σας συγκινήσει το ίδιο πάθος, προκειμένου να διατηρήσετε ζωντανή τη χαρά της πίστης και να συνεχίσετε να εργάζεστε ως θαρραλέοι ψαράδες στη βάρκα του Κυρίου. Είθε η Υπεραγία Μαρία, η Θεοτόκος, να πρεσβεύει για εσάς και να σας έχει υπό την φροντίδα της. 

Σας ευχαριστώ.

Συνάντηση του Πάπα Λέοντα ΙΔ’

Με επισκόπους, ιερείς, διακόνους, αφιερωμένα πρόσωπα και ποιμαντικούς εργάτες
Καθεδρικός Ναός του Αγίου Πνεύματος 
Κωνσταντινούπολη
Παρασκευή, 28 Νοεμβρίου 2025

Πηγή: Ενοριακό Κέντρο