Το Προφητικό Βιβλίο του Δανιήλ - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Το Προφητικό Βιβλίο του Δανιήλ

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Στις 17 Δεκεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Προφήτου Δανιήλ, ενός από τους ενδοξότερους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Μαζί του εορτάζουν και οι Άγιοι Τρεις Παίδες, Ανανίας, Αζαρίας και Μισαήλ, που έζησαν τον ίδιο καιρό στη Βαβυλώνα. Ο Δανιήλ υπήρξε παράδειγμα προσευχής και εμπιστοσύνης στον Θεό, ακόμη και μέσα σε ξένη και ειδωλολατρική χώρα.

Ο Δανιήλ έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ., στην περίοδο της Βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας. Από νεαρή ηλικία οδηγήθηκε αιχμάλωτος στη Βαβυλώνα, όπου υπηρέτησε σε υψηλές διοικητικές θέσεις κοντά στους βασιλείς Ναβουχοδονόσορα, Βαλτάσαρ, Δαρείο του Μήδου και Κύρο του Πέρσου.

Το βιβλίο που φέρει το όνομά του είναι δίγλωσσο, γραμμένο εξ αρχής σε εβραϊκά και αραμαϊκά, όπως αποδεικνύουν τα αρχαιότερα χειρόγραφα. Τα εβραϊκά τμήματα (κεφ. 1 και 8–12) αφορούν κυρίως την πίστη και το μέλλον του Ισραήλ, ενώ τα αραμαϊκά (κεφ. 2–7) σχετίζονται με την παρουσία του Δανιήλ στην αυλή των βασιλέων και έχουν οικουμενικό χαρακτήρα.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζει ως κανονικό όλο το βιβλίο, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών προσθηκών που σώζονται στη μετάφραση των Εβδομήκοντα:

το Άσμα των Τριών Παίδων,
την Ιστορία της Σωσάννας,
και τον Βήλ και Δράκοντα.

Οι τρεις αυτές διηγήσεις δεν υπήρχαν στο εβραϊκό πρωτότυπο αλλά γράφτηκαν εξαρχής στα Ελληνικά από ιουδαίους συγγραφείς της ελληνιστικής εποχής και ενσωματώθηκαν στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Επιβίωσαν στη χρήση της αρχαίας Εκκλησίας, γι’ αυτό και θεωρούνται μέρος του Κανόνα.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχεται επίσης αυτές τις ελληνικές προσθήκες ως κανονικές.

Αντίθετα, οι Προτεστάντες περιλαμβάνουν μόνο τα εβραϊκά κεφάλαια (1–12), θεωρώντας τα ελληνικά δευτεροκανονικά.

Ο Εβραϊκός Κανόνας (Τανάκ) τοποθετεί τον Δανιήλ στα Γραπτά (Κετουβίμ) και όχι στους Προφήτες, δίνοντάς του χαρακτήρα σοφιολογικό και αποκαλυπτικό μάλλον παρά προφητικό.

Η Ορθόδοξη Παράδοση βλέπει στον Δανιήλ έναν προφήτη φωτισμένο από το Άγιο Πνεύμα, που προλέγει με σαφήνεια τον ερχομό του Χριστού. Κεντρική θέση κατέχει η προφητεία των “Εβδομήκοντα Εβδομάδων” (Δαν. 9, 24–27). Σύμφωνα με την ερμηνεία των Πατέρων —όπως του αγίου Ιππολύτου Ρώμης και του αγίου Ιερωνύμου— οι «εβδομάδες» αυτές οδηγούν χρονικά στην εποχή της ενανθρωπήσεως και της δημόσιας δράσης του Ιησού Χριστού.

Η προφητεία αναφέρει: «καὶ μετὰ τὰς ἑβδομάδας τὰς ἑξηκονταδύο ἐξολοθρευθήσεται χρῖσμα, καὶ κρίμα οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ· καὶ τὴν πόλιν καὶ τὸ ἅγιον διαφθερεῖ σὺν τῷ ἡγουμένῳ τῷ ἐρχομένῳ καὶ ἐκκοπήσονται ἐν κατακλυσμῷ, καὶ ἕως τέλους πολέμου συντετμημένου τάξει ἀφανισμοῖς», δηλαδή μιλά για τον πάσχοντα Μεσσία, ο οποίος θα καταργήσει την αμαρτία και θα θεμελιώσει την αιώνια δικαιοσύνη. Επίσης, τα οράματα του «Υιού του Ανθρώπου» (Δαν. 7,13–14) προαναγγέλλουν τον Χριστό και τη βασιλεία Του, η οποία δεν θα έχει τέλος.

Πέρα από την προφητεία των Εβδομήκοντα Εβδομάδων, το βιβλίο περιλαμβάνει και άλλες μεγάλες αποκαλυπτικές οράσεις:

Το Όραμα του Αγάλματος (Δαν. 2): Προφητεύει τη διαδοχή των μεγάλων αυτοκρατοριών, από τη Βαβυλωνιακή έως τη Ρωμαϊκή, και καταλήγει στη γέννηση της αιώνιας βασιλείας του Θεού, που συμβολίζεται από το λίθο που συντρίβει το άγαλμα.

Τα Τέσσερα Θηρία (Δαν. 7): Τέσσερις αυτοκρατορίες εμφανίζονται ως θηρία που τελικά υποτάσσονται στην εξουσία του «Υιού του Ανθρώπου».

Ο Κριός και ο Τράγος (Δαν. 8): Συμβολική απεικόνιση των Μήδων-Περσών και των Ελλήνων, προφητεύοντας τον Αντίοχο Δ΄ και την βεβήλωση του Ναού.

Το Βδέλυγμα της Ερημώσεως (Δαν. 11–12): Περιγραφή των μελλόντων δεινών, ιστορικά και εσχατολογικά. Η προφητεία εμφανίζεται στους λόγους του Χριστού στα Ευαγγέλια (Ματθ. 24,15· Μάρκ. 13,14· πρβλ. Λουκ. 21,20), ως προειδοποίηση για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και ως προτύπωση των εσχάτων.

Η Ανάσταση των Νεκρών (Δαν. 12): Μία από τις σαφέστερες προφητείες περί αναστάσεως στην Παλαιά Διαθήκη: «καὶ πολλοὶ τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται, οὗτοι εἰς ζωὴν αἰώνιον καὶ οὗτοι εἰς ὀνειδισμὸν καὶ εἰς αἰσχύνην αἰώνιον».

Όλες αυτές οι προφητείες δείχνουν ότι η ιστορία, παρά τις ανθρώπινες μεταβολές, κινείται κάτω από τη θεία καθοδήγηση προς την τελική νίκη του Θεού και την αιώνια ζωή.

Στην εβραϊκή ερμηνευτική παράδοση, ο όρος Μεσσίας (משיח, Mashiach) στις προφητείες του Δανιήλ δεν έχει σχέση με κάποιον Θεάνθρωπο Σωτήρα. Δηλώνει τον χρισμένο βασιλέα ή ιερέα, έναν άνθρωπο που ενεργεί εκ μέρους του Θεού. Στην προφητεία των Εβδομήκοντα Εβδομάδων, οι Εβραίοι ερμηνευτές θεωρούν ότι ο «χρισμένος ηγέτης» (mashiach nagid) είναι ιστορικό πρόσωπο — όπως ο Ζοροβάβελ ή ο αρχιερέας Ονίας — και ότι το χωρίο αφορά την αποκατάσταση της Ιερουσαλήμ μετά την αιχμαλωσία. Σύμφωνα με την εβραϊκή ερμηνευτική, ο Μεσσίας αναμένεται ακόμη ως άνθρωπος, βασιλιάς, απόγονος του Δαυίδ. Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία βλέπει στον Δανιήλ προφητική αναφορά στον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό.

***

The Prophetic Book of Daniel

On December 17, the Orthodox Church commemorates the memory of the Prophet Daniel, one of the most illustrious prophets of the Old Testament. Along with him are celebrated the Holy Three Youths—Ananias, Azarias, and Misael—who lived at the same time in Babylon.

Daniel stands as an example of prayer and unwavering trust in God, even in a foreign and idolatrous land.

Daniel lived in the 6th century B.C., during the period of the Babylonian Captivity. From a young age, he was taken as a captive to Babylon, where he served in high governmental positions close to the kings Nebuchadnezzar, Belshazzar, Darius the Mede, and Cyrus the Persian.

The book that bears his name is bilingual, originally written in Hebrew and Aramaic, as confirmed by the earliest manuscripts. The Hebrew sections (chapters 1 and 8–12) focus primarily on the faith and future of Israel, whereas the Aramaic sections (chapters 2–7) pertain to Daniel’s presence in the royal courts and have a universal tone.

The Orthodox Church recognizes the entire book as canonical, including the Greek additions preserved in the Septuagint (LXX) translation:

The Song of the Three Young Men,
The Story of Susanna,
and Bel and the Dragon.

These three narratives were not part of the Hebrew original but were written in Greek by Jewish authors of the Hellenistic era and later incorporated into the Septuagint. They remained in use in the early Church and are therefore regarded as canonical Scripture.

The Roman Catholic Church likewise accepts these Greek additions as canonical.

In contrast, Protestant traditions include only the Hebrew chapters (1–12), considering the Greek ones deuterocanonical.

The Hebrew Canon (Tanakh) places Daniel among the Writings (Ketuvim) rather than among the Prophets, thus attributing to it a wisdom and apocalyptic character rather than a strictly prophetic one.

The Orthodox Tradition sees in Daniel a prophet enlightened by the Holy Spirit, who foretells with clarity the coming of Christ. Central to this interpretation is the Prophecy of the “Seventy Weeks” (Dan. 9:24–27).

According to the interpretation of the Fathers—such as Saint Hippolytus of Rome and Saint Jerome—these “weeks” lead chronologically to the time of the Incarnation and public ministry of Jesus Christ.

The prophecy declares: “And after the sixty-two weeks, the Anointed One shall be cut off, and judgment shall not be in Him; and the city and the sanctuary shall be destroyed together with the leader that comes…”

This refers to the suffering Messiah, who will put an end to sin and establish eternal righteousness. Likewise, the visions of the “Son of Man” (Dan. 7:13–14) prefigure Christ and His kingdom, which shall have no end.

Beyond the prophecy of the Seventy Weeks, the book contains several great apocalyptic visions:

The Vision of the Statue (Dan. 2): It foretells the succession of major empires, from the Babylonian to the Roman, culminating in the birth of the eternal Kingdom of God, symbolized by the stone that shatters the statue.

The Four Beasts (Dan. 7): Four kingdoms appear as beasts that are eventually subdued under the dominion of the “Son of Man.”

The Ram and the Goat (Dan. 8): A symbolic depiction of the Medo-Persian and Greek empires, foretelling Antiochus IV Epiphanes and the desecration of the Temple.

The Abomination of Desolation (Dan. 11–12): A description of forthcoming tribulations, both historical and eschatological. This prophecy reappears in the words of Christ in the Gospels (Matt. 24:15; Mark 13:14; cf. Luke 21:20), as a warning about the destruction of Jerusalem and as a foreshadowing of the final days.

The Resurrection of the Dead (Dan. 12): One of the clearest Old Testament prophecies of resurrection:

“Many who sleep in the dust of the earth shall rise, some to everlasting life and others to shame and everlasting contempt.”

All these prophecies demonstrate that history—despite human change and turmoil—unfolds under divine guidance, moving toward the final victory of God and eternal life.

In Jewish interpretation, the term Messiah (משיח, Mashiach) in Daniel’s prophecies does not denote a divine-human Savior. It refers rather to a consecrated king or priest, a person acting on God’s behalf. In the prophecy of the Seventy Weeks, Jewish interpreters identify the “anointed leader” (mashiach nagid) as a historical figure—such as Zerubbabel or the high priest Onias—and hold that the passage concerns the restoration of Jerusalem after the exile.

According to Jewish tradition, the Messiah is still awaited as a human king and descendant of David, whereas the Orthodox Church perceives in Daniel’s vision a prophetic reference to the Son of God, Jesus Christ.