Το Προφητικό Βιβλίο του Ναούμ - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Το Προφητικό Βιβλίο του Ναούμ

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Την 1η Δεκεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Προφήτη Ναούμ, ενός από τους λεγόμενους «Δώδεκα Μικρούς Προφήτες» της Παλαιάς Διαθήκης. Το προφητικό του βιβλίο, αν και μικρό (μόλις τρία κεφάλαια), έχει σημαντικό θεολογικό βάθος. Το όνομά του σημαίνει «παρηγορητής», και το μήνυμά του πράγματι προσφέρει παρηγοριά στον λαό του Θεού, μέσα από την αποκάλυψη της θείας δικαιοσύνης και της βεβαιότητας της σωτηρίας.

Ο Ναούμ προφήτευσε περίπου τον 7ο αιώνα π.Χ., λίγο πριν την πτώση της Νινευή, πρωτεύουσας της Ασσυρίας (612 π.Χ.). Το βιβλίο του έχει ως κεντρικό θέμα την κρίση του Θεού επί της Νινευή, της πόλης που είχε μετανοήσει προσωρινά μετά το κήρυγμα του προφήτη Ιωνά, αλλά σύντομα επέστρεψε στην αλαζονεία και την αμαρτία της. Η καταστροφή της Νινευή παρουσιάζεται όχι απλώς ως ιστορικό γεγονός, αλλά ως θεολογική πράξη δικαιοσύνης του Θεού που υπερασπίζεται τους αδικημένους και αντιτάσσεται στην τυραννία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία ερμηνεύει τον προφήτη Ναούμ όχι μόνο ιστορικά αλλά και πνευματικά. Ο Άγιος Ιερώνυμος (ο οποίος μετέφρασε τη Βίβλο στα λατινικά) σημειώνει ότι ο Ναούμ προαναγγέλλει τη δύναμη του Θεού που καταλύει τα βασίλεια της αδικίας. Οι Πατέρες ερμηνεύουν τη Νινευή ως σύμβολο του κακού κόσμου που αντιτάσσεται στον Θεό, ενώ ο «Ζηλωτής Κύριος» (Ναούμ 1,2) προεικονίζει τη θεία οργή που αποκαλύπτεται εν Χριστώ, όχι με εκδίκηση αλλά με λύτρωση.

Η Ορθόδοξη θεολογία βλέπει στο βιβλίο του Ναούμ μια προτύπωση της τελικής κρίσης που ο Χριστός θα πραγματοποιήσει. Επίσης, πολλοί ερμηνευτές, όπως ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας και ο Θεοδώρητος Κύρου, αναγνωρίζουν σε συγκεκριμένα χωρία έμμεσες αναφορές στον Μεσσία. Όταν ο προφήτης αναφέρει: «ἰδοὺ ἐπὶ τὰ ὄρη οἱ πόδες εὐαγγελιζομένου καὶ ἀπαγγέλλοντος εἰρήνην» (Ναούμ 2,1), η Εκκλησία το συνδέει με την έλευση του Χριστού, ο οποίος έφερε την ειρήνη και ελευθέρωσε τον άνθρωπο από τα πνευματικά δεσμά. Δηλαδή, προφητικά τα «πόδια του ευαγγελιζομένου» θεωρούνται προεικόνιση της ενσάρκωσης του Λόγου.

Επιπλέον, η πτώση της Νινευή ερμηνεύεται αλληγορικά ως η ήττα του διαβόλου και των σκοτεινών δυνάμεων που καταπίεζαν την ανθρωπότητα. Η θριαμβευτική δικαιοσύνη του Θεού, όπως την αναγγέλλει ο Ναούμ, βρίσκει το πλήρες νόημά της στο λυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού. Έτσι, ο προφήτης, αν και μιλά για ιστορικά γεγονότα, προαναγγέλλει τη σωτηρία που θα φέρει ο Μεσσίας Χριστός.

Στην εβραϊκή ερμηνευτική παράδοση, το Βιβλίο του Ναούμ θεωρείται κυρίως ένα κείμενο που τονίζει την απόλυτη κυριαρχία του Θεού στην ιστορία. Οι ραββινικές πηγές βλέπουν στον Ναούμ μια θεία επιβεβαίωση ότι καμία δύναμη δεν μπορεί να σταθεί ενάντια στο θέλημα του Θεού. Ωστόσο, δεν διατυπώνεται εκεί Μεσσιανική ερμηνεία, καθώς το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην αποκατάσταση της δικαιοσύνης του Ισραήλ και στην εκπλήρωση του όρκου του Θεού προς τον λαό Του.

Ορισμένοι Εβραίοι ερμηνευτές τονίζουν ότι η προφητεία του Ναούμ αποκαλύπτει το πρότυπο της θείας δίκης, δείχνοντας πως η αλαζονεία των εθνών οδηγεί στην πτώση. Επομένως, η εβραϊκή ερμηνεία εστιάζει στην ιστορική και θεολογική διάσταση της πτώσης της Νινευή, χωρίς να βλέπει σ’ αυτήν μελλοντικές μεσσιανικές προεκτάσεις.

Ο Ναούμ δεν είναι ένας «σκληρός» προφήτης, όπως ίσως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, αλλά ένας κήρυκας ελπίδας. Προαναγγέλλει ότι η θεία δικαιοσύνη θα νικήσει το κακό, προαναγγέλλει τη σωτηρία και τη νίκη της ειρήνης επί της βίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία βλέπει στη φωνή του το προμήνυμα του Χριστού, ο οποίος κατέλυσε τη «Νινευή» του κόσμου, δηλαδή την αμαρτία και τον θάνατο. Έτσι, κάθε φορά που διαβάζουμε το βιβλίο του Προφήτη Ναούμ, ανακαλύπτουμε ότι κάτω από την ιστορική κρίση φωτίζεται το αιώνιο μήνυμα του Θεού: ότι «χρηστὸς Κύριος τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως καὶ γινώσκων τοὺς εὐλαβουμένους αὐτόν·» (Ναούμ 1,7).

***

The Prophetic Book of Nahum

On December 1st, the Orthodox Church commemorates the Prophet Nahum, one of the so-called “Twelve Minor Prophets” of the Old Testament. Although his prophetic book is brief—only three chapters—it carries deep theological significance. His name means “comforter,” and indeed his message brings comfort to the people of God through the revelation of divine justice and the assurance of salvation.

Nahum prophesied around the 7th century B.C., shortly before the fall of Nineveh, the capital of Assyria (612 B.C.). The main theme of his book is God’s judgment upon Nineveh, the city that had once repented after the preaching of the Prophet Jonah, but later returned to arrogance and sin. The destruction of Nineveh is presented not simply as a historical event, but as a divine act of justice—an expression of God’s righteousness in defending the oppressed and opposing tyranny.

The Orthodox Church interprets the Prophet Nahum not only historically but also spiritually. Saint Jerome (who translated the Bible into Latin) notes that Nahum foretells the power of God that overthrows the kingdoms of injustice. The Church Fathers interpret Nineveh as a symbol of the sinful world that resists God, while “the Lord who is zealous” (Nahum 1:2) prefigures the divine wrath revealed in Christ—not as vengeance but as redemption.

Orthodox theology sees in the book of Nahum a foreshadowing of the final judgment that Christ will bring. Moreover, many interpreters, such as Saint Cyril of Alexandria and Theodoret of Cyrus, recognize in certain passages indirect references to the Messiah. When the prophet declares, “Behold, upon the mountains are the feet of him who brings good tidings, who proclaims peace” (Nahum 2:1 LXX), the Church understands this as referring to the coming of Christ, who brought peace and freed humanity from spiritual bondage. Thus, the “feet of the messenger” are viewed as a prophetic image of the Incarnation of the Word.

Furthermore, the fall of Nineveh is understood allegorically as the defeat of the devil and the dark powers that oppressed humankind. The triumphant justice of God, as proclaimed by Nahum, finds its full meaning in the redemptive work of Jesus Christ. Therefore, although the prophet speaks of historical events, he foretells the salvation that the Messiah would bring.

In Jewish interpretive tradition, the Book of Nahum is regarded primarily as a text emphasizing the absolute sovereignty of God in history. Rabbinic sources see in Nahum a divine affirmation that no earthly power can stand against the will of God. However, no messianic interpretation is expressed there, as the focus remains on the restoration of Israel’s justice and the fulfillment of God’s covenant with His people.

Some Jewish commentators stress that Nahum’s prophecy reveals the pattern of divine judgment, showing that the arrogance of nations leads to their downfall. Consequently, Jewish interpretation centers on the historical and theological dimension of Nineveh’s fall, without reading in it any future messianic implications.

Nahum is not a “harsh” prophet, as he might appear at first glance, but rather a herald of hope. He proclaims that divine justice will triumph over evil and announces the victory of peace over violence. The Orthodox Church hears in his voice a foreshadowing of Christ, who destroyed the “Nineveh” of the world—sin and death. Thus, each time we read the Book of the Prophet Nahum, we discover that beneath the historical judgment lies the eternal message of God: “The Lord is good, a stronghold in the day of trouble; and He knows those who trust in Him” (Nahum 1:7).