ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕIΑ - π. Μωυσή Αγιορείτου

I

Μί­α λέ­ξη μ` έ­να νό­η­μα βα­θύ. Έ­χουν γρα­φεί και ει­πω­θεί πολ­λά πε­ρί αυ­τής. Έ­χει χυ­θεί ά­φθο­νο αί­μα για την α­πό­κτη­σή της. Υ­πάρ­χουν σκέ­ψεις, βι­βλί­α και θε­ωρί­ες. Κα­τά την αρ­χαιο­ελ­λη­νι­κή φι­λο­σο­φί­α κυ­ριαρ­χεί η ά­πο­ψη ό­τι ε­λεύ­θε­ρος άν­θρω­πος εί­ναι αυ­τός που δεν πα­ρα­σύ­ρε­ται κι αιχ­μα­λω­τί­ζε­ται α­πό τις σω­ματι­κές η­δο­νές. Σο­φός εί­ναι  αυ­τός που νί­κη­σε τα πά­θη και ζει ά­νε­τα, ευ­χά­ρι­στα κι ε­λεύ­θε­ρα.

    Η ε­λευ­θε­ρί­α κα­τά τον ποι­η­τή Αν­δρέ­α Κάλ­βο θέ­λει α­ρε­τή και τόλ­μη. Ο ε­θνι­κός μας ποι­η­τής Διο­νύ­σιος Σο­λω­μός λέ­ει πως στην Ελ­λά­δα η ε­λευ­θε­ρί­α βγή­κε από των Ελ­λή­νων τα ιε­ρά κό­κα­λα. Ο πα­τέ­ρας της ι­στο­ρί­ας Θου­κυ­δί­δης α­πό νω­ρίς εί­χε πει πως δεν υ­πάρ­χει μα­κα­ριό­τη­τα στη ζω­ή χω­ρίς την ε­λευ­θε­ρί­α, την οποί­α για να έ­χου­με θα πρέ­πει πά­ντα να α­γω­νι­ζό­μα­στε. Α­κό­μη και αν υ­πάρ­χει φυσι­κή ε­λευ­θε­ρί­α, αν ο άν­θρω­πος εί­ναι δού­λος στα πά­θη του κι ε­ξου­σιά­ζε­ται από αυ­τά, δεν μπο­ρεί να εί­ναι πραγ­μα­τι­κά ε­λεύ­θε­ρος, λέ­ει ο σο­φός Πυ­θα­γό­ρας. Η α­συ­δο­σί­α εί­ναι δου­λεί­α κα­τά τον Πλά­τω­να.

    Ε­λεύ­θε­ρος εί­ναι ο ε­νά­ρε­τος και δού­λος ο κα­κός. Η ε­λευ­θε­ρί­α πράγ­μα­τι έ­χει με­γά­λη η­θι­κή α­ξί­α και α­ξί­ζει να θυ­σια­σθεί κα­νείς θα γι` αυ­τή. Ε­λεύ­θε­ρος εί­ναι ο κα­λο­κά­γα­θος, ο ευ­συ­νεί­δη­τος, ο α­νέ­νο­χος, ο α­πα­θής. Χρειά­ζε­ται α­γώ­νας για την α­πό­κτη­σή της, αλ­λά και για την δια­φύ­λα­ξή της. Ο Α­πό­στο­λος Παύ­λος λέ­γει πως ό­που εί­ναι το Πνεύ­μα Κυ­ρί­ου, ε­κεί εί­ναι η ε­λευ­θε­ρί­α. Η α­λη­θι­νή ελευ­θε­ρί­α θα πη­γά­σει α­πό την κα­λή παι­δεί­α. 

    Παι­δεί­α ση­μαί­νει παι­δε­μός, εκ­μά­θη­ση, μό­χθος και κό­πος για ου­σια­στι­κή γνώ­ση, κα­τάρ­τι­ση και μόρ­φω­ση. Ο Α­ρι­στο­τέ­λης λέ­γει πως οι ρί­ζες της παι­δεί­ας εί­ναι πι­κρές αλ­λά οι καρ­ποί της γλυ­κοί. Ο Πλά­των το­νί­ζει πως η παι­δεί­α είναι δύ­να­μη θε­ρα­πευ­τι­κή και δεύ­τε­ρος ή­λιος για τους αν­θρώ­πους. Ο Σω­κρά­της πα­ρο­μοιά­ζει την παι­δεί­α μ` εύ­φο­ρη χώ­ρα, που φέρ­νει ό­λα τα` α­γα­θά.  Ο ί­διος θα πει πως η παι­δεί­α εί­ναι πα­νή­γυ­ρη της ψυ­χής, για­τί σ` αυ­τή υ­πάρ­χουν πολ­λά θέμα­τα και α­κού­σμα­τα. Νε­ώ­τε­ρος παι­δα­γω­γός ση­μειώ­νει πως αν σε ό­λους τους το­μείς χρειά­ζο­νται ει­δι­κοί, στην παι­δεί­α εί­ναι α­πα­ραί­τη­τοι οι πιο κα­λοί. Οι με­ταρ­ρυθ­μί­σεις εί­ναι α­να­γκαί­ες στην παι­δεί­α, α­φού δεν κλο­νί­ζουν την πί­στη στον  Θε­ό. 

   Παι­δεί­α θα πει δι­δα­χή των παι­διών στο ή­θος, την α­να­τρο­φή και την α­πό­κτηση της α­ρε­τής. Η α­ρε­τή δι­δά­σκε­ται με το λό­γο και το πα­ρά­δειγ­μα. Η πα­τρί­δα μας εί­χε πα­ρά­δο­ση λα­μπρών δα­σκά­λων και πε­παι­δευ­μέ­νων αν­θρώ­πων. Σή­με­ρα η απαι­δευ­σιά υ­πάρ­χει ό­χι στους α­γράμ­μα­τους αλ­λά στους τυ­πι­κά γραμ­μα­τι­σμένους. Μόρ­φω­ση ση­μαί­νει δια­μόρ­φω­ση, κα­λυ­τέ­ρευ­ση, πνευ­μα­τι­κή καλ­λιέρ­γεια. Η ορ­θή παι­δεί­α δη­μιουρ­γεί ε­λεύ­θε­ρες προ­σω­πι­κό­τη­τες, η­θι­κά α­να­στή­μα­τα, φίλερ­γους, φι­λό­νο­μους, φι­λο­δί­καιους, φι­λό­τι­μους και φι­λα­λή­θεις. Στα σχο­λεία μας η εκ­παί­δευ­ση κά­θε τό­σο με­τα­τρέ­πε­ται, αλ­λη­θω­ρί­ζει δε­ξιά και α­ρι­στερά.  Η παι­δεί­α κα­τά­ντη­σε κα­τα­να­γκα­στι­κή, κου­ρα­στι­κή και α­νυ­πό­φο­ρη ερ­γα­σί­α. Τα παι­διά δεν εκ­παι­δεύ­ο­νται αλ­λά μάλ­λον παι­δεύ­ο­νται και βα­σα­νί­ζο­νται. Η α­πο­στή­θι­ση, η α­πο­μνη­μό­νευ­ση, η πα­πα­γα­λί­α γί­νε­ται αρ­κε­τά βα­ρε­τή.  Ξα­να­γρά­φε­ται η ι­στο­ρί­α, πε­ριο­ρί­ζο­νται τα θρη­σκευ­τι­κά, ό­λο αυ­ξά­νουν οι α­ριθ­μοί. Πολ­λά παι­διά φτά­νουν ν` α­ντι­πα­θούν φο­βε­ρά το σχο­λεί­ο τους. Α­κό­μη και βα­σικές δο­μές  του λεί­πουν. Στις κα­τα­λή­ψεις βγά­ζουν το ά­χτι τους κα­τα­στρέ­φοντας. Εί­ναι ό­χι βέ­βαια η κα­λύ­τε­ρη δια­μαρ­τυ­ρί­α, αλ­λά κά­ποιοι φταί­νε για το κα­τά­ντη­μα της ελ­λη­νι­κής παι­δεί­ας. Το λι­γό­τε­ρο πά­ντως φταί­νε νο­μί­ζου­με τα παι­διά. Φέ­τος μά­λι­στα δεν έ­χουν ού­τε βι­βλί­α. Κα­λού­νται να δια­βά­σουν α­πό φω­το­τυ­πί­ες και να πα­ρα­κο­λου­θούν το δια­δί­κτυο.

    Η α­γραμ­μα­το­σύ­νη εί­ναι βέ­βαια ό­τι το χει­ρό­τε­ρο, αλ­λά και γράμ­μα­τα που κάνουν τον άν­θρω­πο υ­ψη­λό­φρο­να δεν εί­ναι ό­τι κα­λύ­τε­ρο. Κό­σμη­μα της ψυ­χής αλή­θεια εί­ναι η τα­πει­νή γνώ­ση. Στην ε­λευ­θε­ρί­α δεν μπο­ρεί να υ­πάρ­χει βί­α και ε­ξα­να­γκα­σμός. Δεν μπο­ρεί κά­ποιος να μορ­φω­θεί κα­λά με κα­τα­πί­ε­ση, σκλη­ρό­τητα και α­πει­λές. Έ­τσι δεν βο­η­θά­με κα­θό­λου τον ό­ποιο μα­θη­τή. Οι γο­νείς έ­χουν υ­πο­χρέ­ω­ση ό­χι μό­νο να μορ­φώ­νουν τα παι­διά τους στα σχο­λεί­α, αλ­λά να τα εν­δυ­να­μώ­νουν, α­να­ψύ­χουν και καλ­λιερ­γούν με την α­γω­γή στο σπί­τι τους.

   Ο σε­βα­σμός στους γο­νείς και στους δα­σκά­λους εί­ναι α­πα­ραί­τη­τος και θα πρέ­πει να ε­μπνέ­ε­ται και ό­χι να ε­πι­βάλ­λε­ται. Πα­λαιά ή­ταν α­δια­νό­η­τη η α­νυ­πακο­ή των παι­διών στους με­γά­λους. Σή­με­ρα τα παι­διά κά­νουν ό­τι θέ­λουν και γι` αυ­τό έ­χου­με τα γνω­στά α­πο­τε­λέ­σμα­τα. Η κα­λή α­να­τρο­φή θα γεν­νή­σει στις ψυ­χές των παι­διών το φι­λά­ρε­το. Ό­που κά­νουν τα παι­διά ό,τι θέ­λουν ση­μαί­νει ό­τι υπάρ­χει σο­βα­ρή έλ­λει­ψη παι­δεί­ας, κα­κή α­γω­γή, α­νε­λευ­θε­ρί­α και α­συ­νεν­νο­η­σία. Α­ξί­ζει να δο­θεί πο­λύς χρό­νος στην ορ­θή α­να­τρο­φή των παι­διών, ώ­στε να έ­χουν ει­ρη­νι­κό και α­κύ­μα­ντο βί­ο. Αυ­τή η α­να­τρο­φή θ` α­πο­δώ­σει μό­νο αν γί­νε­ται με υ­πο­μο­νή και α­γά­πη. Δυ­στυ­χώς οι πολ­λοί έ­λα­βαν α­νά­πη­ρη παι­δεί­α και δεν χαί­ρο­νται και α­πο­λαμ­βά­νουν τη θεί­α ε­λευ­θε­ρί­α. Η παι­δεί­α θέ­λει κό­πο και μόχθο και η ε­λευ­θε­ρί­α πολ­λές προ­σω­πι­κές θυ­σί­ες.

   Κα­λή η νέ­α σχο­λι­κή χρο­νιά.

                                                  Μο­να­χός Μω­υ­σής Α­γιο­ρεί­της. 

Από την εφημερίδα «Ο ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ»