Η Μάχη του Πύργου στις 3 Απριλίου 1821 - Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Μία μεγάλη επέτειος 197 έτη μετά

Η Μάχη του Πύργου στις 3 Απριλίου 1821

Μετά την κήρυξη της Επαναστάσεως στις πόλεις και τα χωριά της Ηλείας στο τρίτο δεκαήμερο του Μαρτίου του 1821 ακολουθεί η αποτυχημένη πολιορκία του Χλεμουτσίου, που δείχνει ότι ο κίνδυνος εναντίον των Επαναστατών, λόγω της παρουσίας και της δράσεως των Τουρκαλβανών του Λάλα,  είναι υπαρκτός. Στον Πύργο κυρίαρχο ρόλο είχε ο οπλαρχηγός και Φιλικός Χαραλάμπης Βιλαέτης, που κηρύσσει τις ίδιες ημέρες την Επανάσταση. Ο Πύργος θα δεχθεί την πρώτη μεγάλη επίθεση των Τουρκαλβανών του Λάλα στις 3 Απριλίου 1821. 

Στις 2 Απριλίου οι Τουρκαλβανοί, μετά την επιτυχία τους στο Χλεμούτσι, θα πολιορκήσουν τον Πύργο. Έχοντας φθάσει λίγο έξω από τον Πύργο, σε απόσταση  3-4 χιλιομέτρων από την πόλη, το Σάββατο του Λαζάρου, 2 Απριλίου 1821, οι 1200 Λαλαίοι Τουρκαλβανοί έστειλαν έγγραφο (¨μπουγιουρντί¨) στους Πυργίους. Με αυτό τούς ζητούσαν νά προσκυνήσουν, να υποταχθούν δηλαδή στην εξουσία του Σουλτάνου (καθώς αυτοί ήσαν οἱ στρατιωτικοί του εκπρόσωποι στην Ηλεία).

Μέσα στην ιδία επιστολή-έγγραφο προς τούς Πυργίους υπήρχε ἡ απειλή: αν κάνουν διαφορετικά (και δεν προσκυνήσουν), επιθυμούν οι Έλληνες με την απόφαση τους αυτή να θυσιαστούν και να χαθούν και «ας είναι τό κρίμα εις τόν λαιμόν τους». Η στρατιωτική αυτοπεποίθηση των Λαλαίων ήταν αυτό το στοιχείο πού τούς έδινε την αίσθηση υπεροχής έναντι των ως τότε ραγιάδων του Σουλτάνου. Μίας υπεροχής πού άγγιζε τα όρια της αλαζονείας.

Όπως αναφέρει ο Κων. Κυριακόπουλος, οι Πύργιοι οπλαρχηγοί τούς αποκρίθηκαν ότι όχι μόνον δεν προσκυνούν και θα αντισταθούν κτυπώντας τους, αλλά αντιθέτως περιμένουν από τούς Λαλαίους νά προσκυνήσουν αυτοί τούς Έλληνες! Πρόκειται για μία περήφανη αληθινά απάντηση, μία απάντηση πού μας εντυπωσιάζει για την αποφασιστικότητα των Ελλήνων Επαναστατών πού δεν φοβήθηκαν μία τόσο μεγάλη πολεμική δύναμη, όπως οι Λαλαίοι.

Η επίθεση των Λαλαίων και η άμυνα των Ελλήνων στον Πύργο

Οι Λαλαίοι διαιρεμένοι σε τρεις σχηματισμούς   και από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις επετέθησαν κατά του Πύργου. Επικεφαλής τους πρέπει να ήταν ἡ ηγετική ομάδα υπό τον Κουτσοραΐπ Αγά, πού λίγες ημέρες πιο πριν είχε πετύχει το σπάσιμο της πολιορκίας του Χλεμουτσίου και αποδιοργάνωσε τούς εκεί πολιορκητές Έλληνες……

Ἡ κρίσιμη φάση της μάχης θα λάβει χώρα στις οικίες, όπου οχυρώθηκαν οι 250 οπλοφόροι του Πύργου. Όσοι παρέμειναν στα σπίτια της πόλεως μαζί με τούς αρχηγούς τους προέβαλαν ισχυρή αντίσταση στους επιτιθεμένους Λαλαίους. Οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί διατηρώντας την αρχική ορμή της επιθετικότητας τους κυρίευσαν μέρος τις οικίες του Πύργου,  κυρίως στο αφρούρητο μέρος της πόλεως.

Οι Λαλαίοι προβαίνουν σε λεηλασίες και διαρπαγές. Οι Λαλαίοι, ενώ μπορούσαν να επιμείνουν για την οριστική εξάλειψη της επαναστατικής εστίας στον Πύργο, προέβησαν σε διαρπαγές και λεηλασίες οικιών, καταστημάτων και εργαστηρίων τεχνιτών του Πύργου. Επίσης αιχμαλώτισαν μερικούς αδυνάτους Έλληνες, πού πιθανόν αδυνατούσαν να διαφύγουν.

Μία λανθασμένη κίνηση των αμυνομένων ήταν η αδιαφορία ή η άγνοια του κινδύνου, για να φροντίσουν και να εξασφαλίσουν σε ασφαλές μέρος τα γυναικόπαιδα. Και να μεταφέρουν επίσης τα κινητά τους πράγματα. Αυτό το λάθος των Ελλήνων θα το αξιοποιήσουν σε μεγάλο βαθμό οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί, αρπάζοντας κινητά αντικείμενα με λεηλασίες και σκοτώνοντας ή αιχμαλωτίζοντας γυναικόπαιδα.  

Ἡ μάχη του Πύργου της 3ης Απριλίου 1821 διήρκεσε οκτώ (8) ώρες. Τα περισσότερα από τα σπίτια του Πύργου άντεξαν στις επιθετικές κινήσεις των Λαλαίων κι έτσι το μεγαλύτερο μέρος της πόλεως δεν κατελήφθη από τούς επιτιθεμένους.  Τέλος, οι Πύργιοι μαχητές βγήκαν από τις οικίες πού ως τότε χρησιμοποιούσαν για άμυνα κατά των Λαλαίων και επετέθησαν εναντίον των Λαλαίων Τουρκαλβανών. Πέτυχαν να τούς καταδιώξουν εκτός της πόλεως του Πύργου.

Οι Λαλαίοι όμως είχαν λεηλατήσει μερικά σπίτια, ενώ σε άλλα έβαλαν φωτιά. Οι πυρκαγιές σε πολλές οικίες εξανάγκαζαν τούς ευρισκομένους σε αυτά να τα εγκαταλείπουν και να επιτίθενται κατά των Λαλαίων εισβολέων.

Δημιουργείται ένα συγκεχυμένο σκηνικό με εκατοντάδες αντιπάλους να πολεμούν σε διάφορα σημεία της πόλεως. Από τούς αμυνομένους Έλληνες άλλοι από αυτούς κατόρθωσαν να απωθήσουν τούς Λαλαίους  έξω από τον Πύργο, ενώ άλλοι Έλληνες συνελήφθησαν αιχμάλωτοι ή φονεύθηκαν από τούς Λαλαίους.

Μετά από όλα αυτά οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί επέστρεψαν στην βάση τους στο Λάλα.

Και άλλα πλήγματα θα δεχθούν οι Επαναστάτες από τους Τουρκαλβανούς του Λάλα, σε Αγουλινίτσα και Λαντζόι, στις 24 Απριλίου και 10 Μαΐου αντίστοιχα (οπότε στο Λαντζόι έπεσε ηρωικά ο Βιλαέτης), αλλά και στα στενά Κατσαρού (17 Μαΐου, όπου πέφτει ηρωικά ο καπετάν Γιαννιάς). Θα ακολουθήσει η πολιορκία και η άλωση του Λάλα τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1821, οπότε και ο κίνδυνος αυτός θα εκλείψει.

Έτσι η Επανάσταση θα κυριαρχήσει και η Ηλεία θα αναπνεύσει Αέρα Ελευθερίας μετά από αιώνες.  Θα είναι ένα επίτευγμα των Αγωνιστών που αξίζει να θυμόμαστε και να τιμάμε.  

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας