ΗΛΙΑΣ ΜΑΣΤΡΟΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ-ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Δυο συμμαθητές της αντίπερα όχθης - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΗΛΙΑΣ ΜΑΣΤΡΟΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Δυο  συμμαθητές  της  αντίπερα  όχθης

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Συνέχεια 2^η στο βιβλίο με τον ευφυή τίτλο : «Εδώ θα πας, στο στενό μονοπάτι …», τον τίτλο, «φωνή- απόφαση εις εαυτόν» πατρός Ηλία Μαστρογιαννόπουλου, βιβλίο, «ήρεμο ποτάμι της αλήθειας του από τον τάφο και τον ουρανό», όπου οι απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις του στον κ Βασίλη Αργυριάδη. Ερανίσματα -κεφ. 2, σελ. 187κε- από διαμειφθέντα μεταξύ των ανωτέρω δύο αριστούχων μαθητών, τελειόφοιτων του «Πειραματικού τότε εξαταξίου Γυμνασίου -νυν Λυκείου- του Πανεπιστημίου Αθηνών», και άλλα τινά. λίαν ενδιαφέροντα ευρύτερα!

      «Στην τελευταία τάξη του σχολείου  ήρθε νέος συμμαθητής μας στο Πειραματικό, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Φοιτούσε στο Κολλέγιο Ψυχικού … Ήταν σοβαρός, αξιοπρεπής, μορφωμένος, επιμελής, αριστούχος. Ήξερε δύο γλώσσες, γαλλικά και αγγλικά… ήταν κύριος. Παρότι ήταν γιος πρώην υπουργού-ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο πατέρας του, δεν είχε γίνει ακόμα Πρωθυπουργός-δεν ήταν ακατάδεκτος. Όποτε προέκυπτε κάποιο κοινωνικοπολιτικό θέμα συζήτησης ξιφουλκούσε ως ένθερμος υποστηρικτής του μαρξισμού-σοσιαλισμού. Κάποτε το Υπουργείο Παιδείας οργάνωσε διαγωνισμό κειμένου για την αποταμίευση. Γράψαμε όλοι ό, τι νομίζαμε. Ο Ανδρέας έγραψε κάτι κατεβατά, δυο-τρεις κόλλες ενάντια στην καπιταλιστική θεωρία … κι όλα αυτά εν μέσω της δικτατορίας του Μεταξά!

     Κάποια φορά στο μάθημα της ιστορίας μας ανέθεσαν να κάνουμε στο σπίτι εργασίες και μελέτες για την επανάσταση του 1821 ... Να συμβουλευθούμε δηλαδή λεξικά, βοηθήματα, να γράψουμε εκθέσεις ή να φέρουμε οποιαδήποτε ενθυμήματα-κάποια εικόνα, ένα σκίτσο, μια ζωγραφική. Ήταν ωραία η αυτενέργεια και η πρωτοβουλία των μαθητών. Ο Ανδρέας, λοιπόν, παρουσίασε μια βαθυστόχαστη πραγματεία, που διατύπωνε την άποψη, ότι τα αίτια και τα κίνητρα της επανάστασης-κατά τη θεωρία του Γιάννη Κορδάτου-ήταν οικονομικά και όχι εθνικά, και ότι η τότε αναπτυσσόμενη αστική και μικροαστική τάξη εξεγέρθηκε ενάντια στους Τούρκους και τους Κοτζαμπάσηδες. Αφού τη διάβασε, ο Σταματάκος, φιλόλογος καθηγητής μας-σ. δ. μετά διαπρεπής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκός--μας προέτρεψε να συζητήσουμε επ’ αυτής. Μερικοί από μας είχαμε αντιρρήσεις και διατυπώσαμε τις ενστάσεις μας. «Παιδιά» είπε ο Σταματάκος, «το θέμα έχει ενδιαφέρον, διαβάστε, μελετήστε, γράψτε και την άλλη εβδομάδα θα τα πούμε». Αυτό έγινε.

      … Εγώ πήγα στον Αλέξανδρο Γκιάλα που ήταν πολύ διανοούμενος … Με προέτρεψε να διαβάσω Παπαρρηγόπουλο, Φιλήμονα, Σπυρίδωνα Τρικούπη και άλλα σχετικά. «Αυτά θα γράψεις και θα πεις». Έτσι κι έγινε. Ο Ανδρέας όμως ήταν ακαταμάχητος. Του είπε ο Σταματάκος: «Βρε παιδί μου Ανδρέα, πώς έτσι επιμένεις τόσο πολύ ! Ο Παπαρρηγόπουλος λέει …», «Ποιος Παπαρρηγόπουλος κύριε καθηγητά …», τον διέκοψε ο Ανδρέας. «Και αν όχι ο Παπαρρηγόπουλος, ποιος;», διερωτήθηκε ο Σταματάκος, «Α, κύριε καθηγητά, ο περίφημος Ροστόφτσεφ, ο οποίος υποστηρίζει αυτά κι αυτά …» … ήτανε Ρώσος καθηγητής της Ιστορίας … Δεν καταλήξαμε κάπου τότε σ’ αυτή την κόντρα με τον Ανδρέα. Ο Σταματάκος κράτησε μια εφεκτική στάση … Δεν τσακωθήκαμε τότε με τον Ανδρέα, ούτε κάποιος από τους δυο μας θριάμβευσε. Αρκεστήκαμε στην προτροπή του καθηγητή μας να μην μπαίνουμε σε τέτοιους διαξιφισμούς …

     Κάποια άλλη φορά ο Σταματάκος μας έθεσε το ερώτημα ποιον επαγγελματικό δρόμο σκεπτόμαστε να επιλέξουμε. Μόλις έφτασε με μένα … είπα ότι δεν έχω καταλήξει. Όλοι οι άλλοι βέβαια, έσπευσαν να πουν. «Ε, καλά, παπάς θα γίνει, Δεσπότης θα γίνει». Οπότε πετάγεται ο Ανδρέας και λέει. «Κύριε καθηγητά, ο Ηλίας δεν κάνει για Δεσπότης, γιατί ο δεσπότης πρέπει να είναι και διπλωμάτης-δεν του πάει του Ηλία η θέση του Δεσπότη». Και συμπλήρωσε ο Σταματάκος, όχι για να ειρωνευτεί, αλλά για να αστειευτεί περισσότερο: «Να σου πω Ανδρέα. Δεν του πάει πράγματι, όχι επειδή δεν είναι διπλωμάτης, αλλά επειδή είναι αδύνατος-ο δεσπότης έχει μεγάλη κοιλιά»!

      Να προσθέσω μόνο ότι όταν σχεδόν 20 χρόνια μετά ως τριτοετείς φοιτητές της Θεολογίας έπρεπε να παρακολουθήσουμε και ορισμένες ώρες διδασκαλίας στο Πειραματικό, όντως έτσι ως πρέπει ωραία με εισηγήσεις των μαθητών και ανοιχτή συζήτηση γινόταν το μάθημα, Και σε τι υψηλό πνευματικό επίπεδο, από νέους Μαϊων μόνο δέκα και οκτώ !

       Και να συνεχίσω με π. Ηλία και ένα πολύ ωραίο θέμα, την απάντηση του Ανδρέα σε σχετικό ερωτηματολόγιο όπου μεταξύ άλλων και το ερώτημα: «Τι είναι η προσευχή;». Εκεί ο Ανδρέας απαντά. «Προσευχή είναι η φαντασία ότι δήθεν προσεύχεσαι στο Θεό». Σημειωτέον-επισημαίνει ο π. Ηλίας- ότι παρακάτω, τέσσερα-πέντε χρόνια μετά από μας περίπου, εμφανίζεται ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης και ο Σπύρος Μερκούρης, αδελφός της Μελίνας … Αυτοί όλοι απαντούν στο ερώτημα αυτό ότι η προσευχή είναι «συνομιλία με το Θεό» … Και στο ερώτημα ποιο μάθημα δεν σου αρέσει-ο Ανδρέας απαντά, «τα θρησκευτικά, διότι είναι μάθημα δογματικό» …

      Ωστόσο συνεχίζει ο π. Ηλίας. «Η σχέση μας ήταν αξιοπρεπής και σοβαρή. Μια φορά μου είπε. «Ηλία μου, θα ήθελα από σένα ένα πράγμα, να μη διαβάζεις μόνο θεολογία, να διαβάζεις και φιλοσοφία και άλλα πράγματα. «Βεβαιότατα του απάντησα, δεν είμαι «κλειστός»  με παρωπίδες, με ενδιαφέρουν διάφορα θέματα και τα παρακολουθώ». Μετά χώρισαν οι δρόμοι μας, δεν είχαμε άλλες επαφές. Εκείνος πέρασε πρώτος στη Νομική, ανάμεσα σε τριακόσιους υποψηφίους περίπου … Έφτασε να γίνει και Πρωθυπουργός … Του έστειλα ένα βιβλίο από τη σειρά. «Τι πρόσφερε ο Χριστιανισμός» … Μου είχε απαντήσει με ένα γραμματάκι: ¨Σ’  ευχαριστώ πολύ για το βιβλίο σου». Αυτό θα ήτανε γύρω στο 80 …

    Πολλή προσοχή τώρα. «Μετά από χρόνια, όταν πέθανε ο Ανδρέας διαδόθηκε ότι όσο ήταν ασθενής στο Ωνάσειο, είχε κάποιες πνευματικότερες αναζητήσεις. Δεν μπορώ να ξέρω από πρώτο χέρι. Κάποια στιγμή όμως ήμουν στο Άγιον Όρος με τον π, Νικήτα  Βουτυρά και πήγαμε στη Σιμωνόπετρα, όπου καθίσαμε με δυο τρεις πατέρες-τον π. Ελισσαίο … δεν είχε ακόμα εκλεγεί ηγούμενος … Και νομίζω τον ρώτησα: «π. Ελισσαίε κάτι έχω ακούσει για τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ωνάσειο, αληθεύει αυτή η φήμη;». «Βεβαίως», μου απάντησε, τα πράγματα έχουν ως εξής: «Όταν το 1988 διοργανώθηκε από το Υπουργείο Τουρισμού εορτασμός για τα 900 χρόνια της Μονής της Πάτμου συστάθηκε για το σκοπό αυτό μια αντιπροσωπευτική επιτροπή στην οποία τοποθέτησαν εμένα ως εκπρόσωπο του Αγίου Όρους. Σε μια συνεδρίαση της επιτροπής με κάλεσε ο Ανδρέας και μου είπε. «Έλα δω εσύ παππούλη, αν θέλεις τίποτε για το Άγιον Όρος, πάρε το τηλέφωνό μου». [Ίσως διέκρινε ότι είναι σοβαρός, δε λέει τίποτα παράξενα πράγματα … αυτή είναι η δική μου εκτίμηση, διότι όντως ο π. Ελισσαίος δεν είναι σαν κάτι άλλους γεροντάδες]. Και συνέχισε την αφήγησή του. «Πράγματι, λοιπόν, με κάποια αφορμή τον πήρα τηλέφωνο και με κάλεσε να τον επισκεφθώ στο σπίτι του στην Εκάλη, να γνωρίσω και τη σύζυγό του. Είχε παντρευτεί τη Δήμητρα Λιάνη. Πήγα, λοιπόν, κουβεντιάσαμε και είχε ένα ενδιαφέρον να ακούσει. Δεν θυμάμαι αν είχε λίγο αρρωστήσει. Και πήγαμε και στο παρεκκλήσιο που είχαν φτιάξει με τη γυναίκα του. Μετά μας πρόσφεραν και ένα μικρό πρόγευμα. Αυτή ήταν η πρώτη συνάντηση. Αργότερα, όταν επιδεινώθηκε η υγεία του, και πήγε στο Ωνάσειο επικοινωνήσαμε ξανά. Διαπίστωσα την αναζήτησή του για κάποιο στήριγμα. Ήθελε κάτι να ακούσει, κάπου να ακουμπήσει η ψυχή του, διότι διέγνωσα ότι δεν είχε ικανοποιηθεί από τα οράματά του, ούτε από το άμεσο περιβάλλον του. Και οι δυο πλευρές δεν τον είχανε ικανοποιήσει. Και ήθελε να ακούσει … Έτσι τα διασώζω στη μνήμη μου. Το παν δεν είναι να πούμε αν έκανε εξομολόγηση … αλλά ότι είχε διάθεση να ακούσει …» !

      Οπότε αφού τέλειωσε την αφήγησή του, είπα στη συντροφιά: «Αυτό που δεν κατάφερε τότε ο π. Ηλίας, το κατάφερε πολλά χρόνια μετά ο π. Ελισσαίος!».

    Και να προσθέσει εδώ τώρα ο γράφων. Θα είπε μυστικά στον π. Ηλία ο Χριστός. «Να αρκεστείς στη χάρη που σου έκανα να γίνεις η γέφυρα, ώστε να με γνωρίσει ο λαμπρός μουσικοσυνθέτης Σταμάτης Σπανουδάκης… και όσα άλλα γνωρίζουμε εμείς οι δυο» ! 

     Επί πλέον ότι, στη Σιμωνόπετρα εγκαταβίωσε χωρίς να αποσυνδεθεί από το χρέος της χριστιανικής διδαχής μακαριστός πια μοναχός της Αρσένιος-βαφτιστικό Βασίλης-Σπανάκος, λίαν αγαπητός συμμαθητής, φίλος, αεικίνητο και δημιουργικό συν ομαδόπουλο-ΧΜΟ Μέσου Αγίου Νικολάου, Ανωτέρου Αγίου Βασιλείου Πειραιώς, ομαδάρχης ο ιατρός και λόγιος Τάσος Ζαννής -στον οποίο-Βασίλη- ως ένα βαθμό οφείλω τις σπουδές μου στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήδη δε εγκαταβιούν από ετών ο ένα χρόνο μεγαλύτερός μου πανεπιστημιακά  Ιερομόναχος Θεολόγος Κερεστετζής, και ο νεώτερος αμφοτέρων αδελφός του επίσης Ιερομόναχος Εφραίμ Κερεστετζής, αμφότεροι μη απέχοντες και από το χρέος της χριστιανικής διδαχής. Αν δεν με απατά η μνήμη, αμφότεροι ως και ο επίσης λίαν αγαπητός συμφοιτητής μου Προηγούμενος Γέροντας της Μονής μακαριστός Αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός Βαφείδης, πνευματικά παιδιά του διακεκριμένου θεολόγου και συγγραφέα αείμνηστου Νικολάου Βασιλειάδη, νεαρού μέλους τότε της «Ζωής», και εκλεκτού του «Σωτήρος» μετά. 

  

Πάντα, με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα…»

Αθανάσιος Κοτταδάκής