Πρέβεζα, 25 Ιανουαρίου 2021
Αγαπητοί αδελφοί,
Διάβασα τα δύο κείμενα του αγαπητού μου π.
Βασιλείου Μπακογιάννη, που αναρτήθηκαν καθώς και τα σχόλια που προέκυψαν και
έκανα την σκέψη, αν συμφωνείτε, να συμμετάσχω στον προβληματισμό με κάποιες
σκέψεις που είχα διατυπώσει και παλαιότερα.
Το θέμα είναι οδυνηρό ήδη προ πολλών ετών, αλλά
πλέον οι βαφτισμένοι νεώτεροι χριστιανοί (;) το βρίσκουν βάσιμο εμπόδιο συμμετοχής
στην Λατρεία γενικώς και στην Ευχαριστία ειδικότερα. Αφού, λένε, η Εκκλησία
είναι το Πατρικό μας σπίτι, πώς γίνεται να μιλιέται εκεί μέσα μια γλώσσα
ακατανόητη σε μας; Ατυχώς σε μια τέτοια "αντιλογία" ισχύει η παροιμία
«απορία ψάλτου... βήξ» όσες ευσεβείς σκεψούλες και αν αντιπαραθέτουμε.
Συνημμένα ο οβολός μου.
Προσευχή είναι η πιο συνηθισμένη και κοινή
θρησκευτική λέξη και ενέργεια. Αφορά χριστιανούς αλλά και ειδωλολάτρες. Αφορά
συνειδητοποιημένους πιστούς αλλά και εξ έθους θρησκευομένους.
Για την Εκκλησία του Χριστού προσευχή είναι η
αναστροφή του ενδιαφέροντος και της προσοχής του ανθρώπου από τον εαυτό του
προς τον Χριστό. Η προσπάθεια ελευθερίας από την εγωιστική αυτοαναφορικότητα
στην ελευθερία της αγάπης.
Το μέγεθος και το βάρος της εγωιστικής φίλαυτης αγάπης κάνει κατ᾿ αναλογίαν δύσκολη την προσευχή. Ενώ όλες οι θρησκευτικές εκφράσεις και εκδηλώσεις συνηθίζονται, για την προσευχή ισχύει ὅτι «ἕως τή στερνή μας πνοή, χρειάζεται ἀγῶνα» (ἀββᾶς Ἀγάθων Θ΄, Εἶπε Γέρων, ἐκδ. Ἀστέρος, 1996).
Η προσευχή των χριστιανών έχει δύο μορφές. Την
προσωπική ή οικογενειακή, στο «ταμιεῖον» (Ματθ. 6,6), όπως λέει το Ευαγγέλιο,
και την από κοινού με τους αδελφούς στις λατρευτικές συνάξεις και την Ευχαριστία.
Η Εκκλησία με την κοινή προσευχή ως σώμα και «οικογένεια» Χριστού προσπαθεί,
με την μουσική επένδυση των λόγων της κοινής λατρείας και προσευχής, να
διευκολύνει τα μέλη της στο να προσεύχονται. Όμως πλέον είμαστε σε εποχή που η
εκ «φύσεως» δυσκολία αυξήθηκε και από την έλλειψη κατανοήσεως της γλώσσας. Η
μετάφραση είναι πλέον αδήριτος ανάγκη. Την επιβάλλει η πραγματικότητα.
Το θέμα είναι μεγάλο και οι ενστάσεις πολλές. Ας
δούμε τις βασικότερες.
Πρώτη ένσταση είναι ότι χάνεται (με την μετάφραση)
η ομορφιά και η ακριβολογία της αρχαίας γλώσσας. Αυτό το «επιχείρημα» μοιάζει
με την ένσταση των αρχαίων εκείνων αιρετικών που θεωρούσαν τον τρόπο γέννησης
του Χριστού διά της φυσικής ανθρώπινης οδού, ως πράγμα «ακαλλές»! Κατ᾿
αναλογίαν, κάποιοι, θεωρούν την χρήση της καθημερινής γλώσσας απαράδεκτη για
την ομορφιά της Θ. Λειτουργίας, ξεχνώντας ότι «πᾶσα ἡ δόξα τῆς θυγατρός τοῦ
Βασιλέως ἔσωθεν» (Ψαλμ. 44,14).
Δεν είναι η γλωσσική μορφή το ουσιώδες, η γλώσσα
είναι το περιτύλιγμα. Άραγε δεν θα ειδωλολατρεί η Εκκλησία του Χριστού «θεοποιώντας»
ένα γλωσσικό σχήμα, αφού στην δική μας Εκκλησία δεν υπήρξε ποτέ διδασκαλία για
ιερές γλώσσες ή γλώσσες του Σταυρού; (ελληνικά, λατινικά, εβραϊκά, στην
επιγραφή του Πιλάτου στον Σταυρό!).
Δεν είναι το κάλλος της γλώσσης ο λόγος που
χρησιμοποιήθηκαν τα ελληνικά, αλλά η διάδοσή τους σχεδόν «ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον»
του τότε μεσογειακού κόσμου. Αν άλλη γλώσσα μιλιόταν, θα γινόταν χρήση εκείνης,
ως επικρατούσης γλώσσας.
Η ποιητική δυναμική και η ακριβολογία της αρχαίας
ελληνικής γλώσσας είναι μεγάλα και σπουδαία θέματα και όποιος τα αγνοεί
λαθεύει. Αλλ᾿ όμως δεν μπορεί να είναι προαπαιτούμενα για την σχέση με τον
Χριστό και την Εκκλησία. Μακάρι να γινόταν να συνδυαστούν. Σήμερα όμως, σε μια
εποχή «φασιστικής» απλοποίησης των πάντων, είναι εξωπραγματικό να πιστεύουμε
ότι μπορούν να συνδυαστούν, και τελικώς να κλείνουμε τον δρόμο προς τον Χριστό
στους περισσότερους, «διά τήν παράδοσιν ἡμῶν».
Δεύτερη ένσταση είναι ότι η γλώσσα είναι πλέον
καθιερωμένη παράδοση της Εκκλησίας και δεν επιτρέπεται αλλαγή, αφού
εξαγιάστηκε από την χρήση αιώνων. Όμως είναι θεολογική τραγωδία να μην έχουμε
ξεκάθαρο μέσα μας το ότι παράδοση είναι ο Χριστός και η διδασκαλία της
σωτηρίας των ανθρώπων και όχι τα καιρικά σχήματα. Αποκάλυψη είναι ο Χριστός,
και συνεπώς τα βιβλικά κείμενα έχουν αξία (σε όποια γλώσσα) επειδή είναι Λόγος
για την Αποκάλυψη-Χριστό! Καθετί που εμποδίζει την γνωριμία με τον Χριστό
πρέπει να «αἴρεται», για να γίνεται εύκολος και καθαρός από εμπόδια ο δρόμος
προς τον Χριστό. Άλλωστε ο Χριστός δεν ήρθε να εξαγιάσει πολιτιστικά
εκδηλώματα, και αυτό μας το έδειξε με την στάση Του για τις παραδόσεις των
Εβραίων (Μάρκ. 7, 8-9) και την γλώσσα τους (Μάρκ. 7, 6-7). Και όπως
διασαφηνίζει για δική μας χρήση ένας σύγχρονος άγιος, ο όσιος Σιλουανός: «Και
αν υποτεθεί πως για την α΄ ή β΄ αιτία η Εκκλησία θα έχανε όλα τα βιβλία της,
δηλαδή την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, τα έργα των Πατέρων και τα Λειτουργικά
βιβλία, τότε η παράδοση θα αποκαθιστούσε την αγία Γραφή, έστω όχι με τις ίδιες λέξεις,
έστω σε άλλη «γλώσσα», αλλά πάντως θα την αποκαθιστούσε» Γέρ. Σιλουανός σελ.
92. Για να μη θυμίσουμε εν προκειμένω την επισήμανση του αγίου Ιερομάρτυρα
Κυπριανού, επισκόπου Καρχηδόνος (258 μ.Χ.) ότι «η επίκληση της αρχαιότητος
μιας παραδόσεως δεν είναι απαραιτήτως τεκμήριο γνησιότητος, μπορεί να είναι
χρονία πλάνη»!
Η ένσταση για το ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας
(που ήταν εποχή άγνοιας και σκοταδιού) δεν χρειάστηκε αλλαγή της γλώσσας και
συνεπώς ούτε και σήμερα, είναι απλώς εξωπραγματική. Η Τουρκοκρατία έχει τα
δικά της δεδομένα και οι κοινότητες των Ρωμιών τότε είναι κολεκτιβιστικές.
Έχουν το σχήμα κοινότητας, αλλά ουσιαστικά τα πρόσωπα υπάρχουν μόνο ως υπηρέτες
της συντήρησης της κολεκτιβιστικής κοινότητας. Έξω από το μαντρί το πρόβατο το
έτρωγε ο λύκος! Η Εκκλησία του Χριστού όμως δεν φιλοδοξεί να είναι... μαντρί!
Τότε, ίσως χρειαζόταν να είναι, τώρα, και να θέλει, δεν γίνεται. Τότε οι
άνθρωποι υπήρχαν επειδή υπήρχε η κοινότητα, σήμερα είμαστε στο εντελώς
αντίθετο σχήμα της αυτονομίας, ούτε καν της συνειδητής ενοριακής σχέσεως. Τότε
ο άνθρωπος είχε μόνο υποχρεώσεις. Σήμερα έχει μόνο δικαιώματα. Το «τώρα» είναι
άθλιο κατά την γνώμη κάποιων, αλλά και το «τότε» δεν πρέπει να γοητεύει την
Εκκλησία του Χριστού!
Η ελευθερία να πραγματοποιήσει κανείς είτε το καλό
είτε το κακό, είναι όρος απαράβατος και προϋπόθεση ανυπέρθετη για την
συμμετοχή στην Εκκλησία... «ὅστις θέλει...».
Για τους τότε χριστιανούς δεν υπήρχε θέμα γλώσσας,
όχι επειδή καταλάβαιναν τα λεγόμενα και τα τελούμενα, αλλά γιατί
εμπιστευόντουσαν τον παπά και τον δεσπότη. Σήμερα οι άνθρωποι ούτε θέλουν να
εμπιστευθούν ούτε... μπορούν, αφού οι ίδιοι οι κληρικοί ζουν με τρόπο
αναξιόπιστο, και στα κηρύγματα ακόμα «πιπιλίζουν» την γνωστή καραμέλα, ότι τα
Μυστήρια τελούνται από τον Χριστό. Φυσικά από τον Χριστό τελούνται, αλλά δια
των ιερέων. Αν ο κληρικός δεν «παίζει» ρόλο, τότε έφτασε η εποχή χειροτονίας
ρομπότ για διπλή εξασφάλιση: και παροχή υπηρεσιών και έλλειψη προβλημάτων.
Είναι προφανές λοιπόν ότι δεν υπάρχει αναλογία δεδομένων.
Το επιχείρημα είναι εξωπραγματικό. Πρέπει να δούμε και να αντιμετωπίσουμε τα
τωρινά δεδομένα, σήμερα. Οι πρόγονοί μας αντιμετώπισαν τα θέματα που είχαν,
όπως τότε αυτοί έκριναν, και τώρα πλέον αυτοί βρίσκονται στην κρίση του
Θεού. Για μας είναι υπεκφυγή να αναζητούμε στο παρελθόν μοτίβα λύσεων των
προβλημάτων του «τώρα».
Η βασική αρχή της «υπ’ ουρανόν» Εκκλησίας να μη
επιβάλλει μια γλώσσα, αλλά η προσευχή να γίνεται στις τοπικές γλώσσες και τα
ιδιώματα, είναι καθοδηγητική και για τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα.
Και στις δύο μορφές προσευχής που προαναφέραμε
επιδιώκεται το ίδιο σκοπούμενο. Να αγαπήσουμε τον Χριστό βαθύτερα και
ουσιαστικότερα και να Τον βλέπουμε στο πρόσωπο κάθε αδελφού. Να προσευχόμαστε
με αμεσότητα. Η γνώση και η συνείδηση των λεγομένων είναι απαραίτητη προϋπόθεση
σχέσεως. Και οπωσδήποτε, απαιτείται «θράσος» να ζητάμε να μας ακούσει, ενώ
εμείς δεν καταλάβαμε τί Του είπαμε!!!
Η ανάγκη και το σωστό είναι, ο χριστιανός,
«συναγόμενος» στην Ευχαριστία ή στις ακολουθίες, να μπορεί να προσεύχεται
μαζί με τον ιερέα, και όχι να πρέπει να σκέφτεται τι λέει ο ιερέας, ακόμη
και αν είναι κατανοητή η γλώσσα. Πολύ περισσότερο όταν ο χριστιανός βρίσκεται
στην κατάσταση που επισημαίνει ο απόστολος Παύλος (Α΄ Κορ. 14,16), δηλαδή να μη
μπορεί να πει το αμήν, αφού τίποτε δεν κατάλαβε από τα λεγόμενα!
Τα Μυστήρια της εκκλησίας και εξηγούνται και κατανοούνται,
όσον αφορά στην προσευχή και τα τελούμενα.
Άγνωστο-Μυστήριο είναι ο τρόπος παρέμβασης του
Χριστού δια του Αγίου Πνεύματος, στην μεταβολή των Δώρων της Ευχαριστίας ή
του Ευχελαίου ή της καθιέρωσης των χειροτονιών ή του Αγιασμού και γενικώς των
όποιων Μυστηρίων ή πράξεων.
Ο Χριστός και οι ενέργειές Του είναι υπέρ λόγον. Τα
τελούμενα από μας και δι᾿ ημών είναι και πρέπει να είναι στο χώρο της λογικής
και της κατανόησης. Αλλιώς είναι στον χώρο της μαγείας. Και ο ιερέας, αντί διάκονος
της σωτηρίας των αδελφών, καταντά «ο μάγος της φυλής». Χωρίς τουλάχιστον
γνώση-κατανόηση των λεγομένων στην Θ. Ευχαριστία ή τα Μυστήρια, ο δρόμος είναι
επικινδύνως ολισθηρός για ένα «μαγικό» προσανατολισμό στον οποίον, από μεν
τους κληρικούς, θα ισχύει το «ἡ ἰσχύς ἐν τῇ ἀσαφείᾳ», από δε τους πιστούς, μια
αφασιακή «συμμετοχή» σε λεγόμενα και τελούμενα που δεν ζητούν την δική τους
μετοχή, παρά μόνον σωματικά, και από των οποίων την τελετουργία αναμένεται η
σωτηρία! (Γαλάτας 5, 2)
Δεχθείτε λοιπόν αδελφοί τον αυτές τις σκέψεις σαν
μια έκφραση αγωνίας στην αυτονόητη "απαίτηση" της ανάγκης να κατανοεί
ο σημερινός άνθρωπος τουλάχιστον τα λεγόμενα, σ’ όποια πνευματική ηλικία και αν
ευρίσκεται. Άλλωστε κάτι τέτοιο έχει στόχο και σκοπό, όχι το να γίνει «ιεραποστολικό
τρύκ» ή «επικοινωνιακό εφέ», αλλά υποδομή και συνθήκη καρποφορίας για τους
χριστιανούς που βρίσκονται ήδη μέσα στην Εκκλησία. Δεν αυταπατόμαστε ότι
με τέτοιες προσπάθειες θα συνάξουμε τα τέκνα του Θεού τα διεσκορπισμένα, αυτό
είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά προσπαθούμε να υπάρξουν συνθήκες «γῆς ἀγαθῆς»
(Λουκ. 8,8) ώστε, όσοι θέλουν, να μπορούν να κάνουν «καρπόν, ὅ μέν ἑκατόν, ὅ δέ
ἑξήκοντα, ὅ δέ τριάκοντα» (Ματθ. 13,8).
Ας ευχόμεθα, όλοι υπέρ όλων.
π. Θεοδόσιος
Μαρτζούχος
Ο θεός είναι υπέρλογος καί γι'αυτό δεν γίνεται πλήρης κατανοητός. Καταλαβαίνουμε τα θεία ώς ενός σημείου με την βοήθεια του ευαγγελίου καί την ερμηνεία των πατέρων.Δε χάλασε ο κόσμος τώρα αν δεν κατανοούμε και μερικά κείμενα.Λες καί αν γίνει η μετάφραση όλοι μας θα γίνουμε καλύτεροι χριστιανοί ή λες καί φταίνε τα κείμενα πού δεν είμαστε καλοί χριστιανοί.Ας ασχοληθούμε με σοβαρότερα θέματα...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣωστός
ΔιαγραφήΕΔΏ ΚΑΊΓΕΤΑΙ Ο ΤΌΠΟΣ ΚΑΊ Η ΜΕΤΆΦΡΑΣΗ ΜΑΣ ΛΕΊΠΕΙ...
ΑπάντησηΔιαγραφή* θαρρώ πως υπάρχει μία αντινομία μεταξύ ενός συγγραφέα που υποστηρίζει την μετάφραση των λειτουργικών κειμένων και ενός κειμένου (του) που έχει αρκετές αναφορές ακριβώς από την αρχαία ευαγγελική, ψαλτική ή πατερική γλώσσα. Ποία η ανάγκη να γράφει ο γράφων χωρία στα αρχαία ελληνικά και να μην μας τα μεταφράζει; Υποθέτω: Είναι γαλουχημένος, πιθανότατα, με αυτή ακριβώς την προφανώς ζωντανή γλώσσα ως δεύτερη φύση του. Και ίσως, ασυνείδητα, του φαίνεται… περίεργο να πράξει αυτό που υποστηρίζει! Ερώτηση: Πόσοι αλήθεια υποσυνείδητα έχουμε υιοθετήσει εκφράσεις της Εκκλησίας στην καθημερινότητα μας; Πως σας φαίνεται π.χ. η φράση: «Δόξα σοι ο Θεός/Κύριε ελέησον, επιτέλους ένας παπάς που λειτουργεί σε νέα Ελληνικά»; Δεν είναι ορισμός της σχιζοφρένειας;
ΑπάντησηΔιαγραφή* Η «λειτουργική αφασία», μπορεί να υπάρξει σε έναν Σέρβο, σε έναν αφρικανό και σε έναν νέο-έλληνα που τα ακούει στην γλώσσα του. Η αφασία φυσικά και δεν είναι θέμα γλώσσας, είναι θέμα ψυχικής διάθεσης.
* Υπάρχει κάτι που ονομάζεται μυσταγωγία. Η μυσταγωγία περιλαμβάνει άκουσμα, όσφρηση, αφή, γεύση με δύο λόγια μετοχή του όλου ανθρώπου έστω με τις περιορισμένες αισθήσεις του. Η ορθόδοξη (και όχι μόνον) λειτουργική τα περιλαμβάνει. Δεν είναι μόνο γλώσσα η λατρεία. Είναι π.χ. και ήχος. Γιατί να αρκεστούμε σε μία «νεκρή-βαρετή» μουσική;; Κόσμο δεν θέλουμε; τι θέλει ο κόσμος σήμερα;
* Ας υποθέσουμε πως μεταφράζουμε το Χερουβικό. (περίπου έτσι: «Εμεί-ει-εις που συμβλι-ι-ι-ζου-ου-υμε μυστικά-α-α…» ) Ερώτηση: Έχει μεγαλύτερη σημασία να καταλάβουμε τί λέγεται εκείνην την στιγμή, ή γιατί και πώς ψάλλουμε εκείνο το «αργό»;
Αν ισχύει το πρώτο, συγνώμη, εμένα δεν μου αρκεί ούτε η μετάφραση. Θέλω να το λέμε διαβαστά μία φορά για κατανόηση και μετά ψαλτά. Λέω κάτι παράλογο; Έτσι όπως λέγεται το χερουβικό, έχει σημασία αν είναι αρχαία ή νέα;
*Διαβάστε τον κο Φώτη Σχοινά. Εκεί υπάρχουν αληθινά επιχειρήματα.
Σωστά τα επιχειρήματα σας και η θεολογική σας εμβάθυνση. Το ζητούμενο της εποχής είναι οι παρωπίδες μέρους χριστιανών που έχουν φόβο στις αλλαγές. Ο κόσμος –μέσα σε αυτούς και εγώ- επιθυμεί την απλούστευση της γλώσσας και τον συντομότερο χρόνο της Θ. Λειτουργίας. Ως το συντομότερο θα μπορούσαν να πάρουν παράδειγμα από του αγιορείτες που είναι συντομότατοι. Ως προς την γλώσσα την αμάθεια πάντων ημών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕξαιρετικό! Σας ευχαριστούμε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΓΔΜ
Οι πρώτοι που πολεμήσαν τον χριστιανισμό ήταν οι ευσεβείς ισραηλίτες. Γιαυτό και όταν οι απόστολοι πορεύθηκαν στα έθνη εξαπλώθηκε ο χριστιανισμός. Σήμερα αυτοί που είναι αντίθετοι σε κάθε προσέγγιση του μηνύματος του χριστιανισμού και του πλησιάσματος των πιστών στην λατρεία είναι το κατεστημένο των ΄΄ευσεβών΄΄ χριστιανών. Τους αρέσει να πουλούν τα βιβλία τους και όχι να γίνει προσπάθεια ένταξης τους στην λατρεία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν ήμουν μικρός ένας φωτισμένος αρχιμανδρίτης στις κατασκηνώσεις διάβαζε τις ευχές στην νεοελληνική και είχαμε το βιβλίο στα χέρια μας. Το ίδιο έκανε στον Απόστολο τον διάβαζε ο αρχηγός στην νεοελληνική και το ευαγγέλιο το έλεγε ο Αρχιμανδρίτης στην εκκλησιαστική γλώσσα κα μετά ο αρχηγός στην νεοελληνική. Το σαββατο το απόγευμα μας μάζευε και μας μιλούσε για την θεία Λειτουργία. Ότι έμαθα για την λειτουργία τα έμαθα στα χρόνια της κατασκήνωσης από αυτόν τον αρχιμανδρίτη. Έμαθα ότι κάποιοι ΄΄ευσεβείς΄΄ τον κατάγγειλαν στον δεσπότη. Ευτυχώς ο δεσπότης είχε εμπιστοσύνη στον αρχιμανδρίτη και έτσι συνέχισε να κάνει την λειτουργία στην νεοελληνική. Αυτά προτού του Χριστοδούλου. Σήμερα χειμέρια νάρκη και ανομβρία από όμοιους που κάνανε καταγγελίες.
Βίωσα αυτές της πρωτοποριακές λειτουργίες και είμαι υπέρ της αλλαγής της γλώσσας τουλάχιστον στην λειτουργία.
Ας ρυθμίσουν πρώτα στους Ναούς τον ήχο και τις κορώνες των ψαλτών γιατί υποφέρουν τα αυτιά μας και αν δεν μπορούν οι ίδιοι ας πληρώσουν κάποιους που γνωρίζουν να τα ρυθμίσουν ή να πάρουν τα κατάλληλα μηχανήματα. Είναι σημαντικό να διορθωθεί κάποτε ώστε το εκκλησίασμα να μπορεί να ακούσει καθαρά και θα καταλαβαίνει πολύ περισσότερα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩς συνήθως, ερχόμαστε με καθυστέρηση στην Ελλάδα να συζητήσουμε θέματα που τέθηκαν, συζητήθηκαν, "λύθηκαν" και ήδη είναι γνωστές οι συνέπειες των σχετικών αποφάσεων εδώ και 60 χρόνια στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Β Βατικανή Σύνοδος άλλαξε τη λειτουργική γλώσσα, απλοποιώντας την, με απώτερο στόχο να προσελκύσει τους ανθρώπους του 20ού αιώνα, ιδίως τους νέους.
Αποτέλεσμα: αθρόες και συνεχιζόμενες μέχρι σήμερα αποχωρήσεις πιστών, αποξένωση των νέων ηλικιών, τραγική μείωση νέων χειροτονιών. Τζάμπα ο κόπος δηλαδή.
Η γλώσσα της λατρείας προφανώς δεν είναι η ουσία, αλλά είναι τόσο σημαντική όσο σημαντικό είναι το τσόφλι για το αυγό.
Συγκρατεί και αναδεικνύει με την ιεροπρέπεια, την εκφραστική ακρίβεια και το κάλλος της την ουσία της θείας λειτουργίας.
Όποιος έχει παρακολουθήσει θεία λειτουργία με τις ευχές και τις αιτήσεις στην καθομιλουμένη (γιατί για απλοποίηση της υμνολογίας κανείς δεν τολμά να συζητήσει...) ξέρει πολύ καλά πόσο φτωχό και αταίριαστο είναι το συνολικό αποτέλεσμα. Κι ας μην το παραδέχεται, βέβαια.
Και αφού όλα γίνονται για την ευκολία και την άνεση των υποψήφιων μελλοντικών πιστών της Εκκλησίας μας, επιτρέψτε μου μια απορία.
Πόσο νερόβραστοι θα είναι αυτοί οι υποτιθέμενοι πιστοί, που δεν έχουν διάθεση να μάθουν 50-100 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ λέξεις ώστε να συμμετέχουν στο σπουδαιότερο τακτικά επαναλαμβανόμενο γεγονός της ζωής τους, που είναι η θεία λειτουργία;
Εάν ερωτευτώ μια Κινέζα, θα μάθω 150-200 κινέζικες λέξεις, για να συνεννοούμαστε.
Για την αγάπη του Χριστού, δεν μπορώ να μάθω τη σημασία 100 ελληνικών λέξεων;
Είμαστε σοβαροί;
Φθάσαμε δυστυχώς στο σημείο, να επιστρατεύωνται μέχρι και παλαιοκομμουνιστικές θεωρίες περί "κολλεκτιβιστικών κοινοτήτων" και περί προσώπων "υπηρετών της συντήρησης της κολλεκτιβιστικής κοινότητας", για να υποβαθμιστή η προσφορά της Εκκλησίας στην διατήρηση της Ελληνικής γλώσσας κατά την διάρκεια των 400 χρόνων της δουλείας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ παπάς με το Ψαλτήρι και το Ωρολόγιο, που δίδσκε τα παιδιά στον γυναικωνίτη, στον πρόναο και όπου αλλού υπήρχε σχετική ασφάλεια, δεν δίδασκε από μετάφραση, αλλά από το αυθεντικό κείμενο, το οποίο τα μικρά Ελληνόπουλα (ώ ! του θαύματος !) καταλάβαιναν, ενώ τα σημερινά Ελληνόπουλα (δήθεν) δεν καταλαβαίνουν.
Το πρόβλημα με τα σημερινά Ελληνόπουλα είναι ότι το βράδυ του Σαββάτου θα "αγρυπνήσουν" στα night clubs τον χειμώνα και στα beach bars το καλοκαίρι, και αφού καταναλώσουν μερικές βότκες και mojito, δεν θα μπορούν το πρωι της Κυριακής να προσέλθουν στους ναούς και να ακούσουν τις ευχές μεταφρασμένες, οπότε άδικος ο κόπος !
Οποιος έχει διάθεση να έλθη στον ναό, θα έχη και διάθεση να ακούση τις ευχές και τα αναγνώσματα, όπως τα άκουγαν και οι πρόγονοι του.
«Πονάει δόντι, κόβουμε κεφάλι.»
ΑπάντησηΔιαγραφήπ. Θεοδόσιε χαίρετε.
Μέ ὅλο μου τό σεβασμό στήν ἱερωσύνη σας, ἄς μού ἐπιτραπεῖ νά καταθέσω κάποιες ἀπορίες πού μού προξένησε ἡ ὡς ἄνω παρέμβασή σας περί τῆς ἁπλούστευσης τῆς λειτουργικῆς γλῶσσας μέ τό αἰτιολογικό τῆς μή κατανόησης ἀπό τούς νέους τῶν λεγομένων καί τελουμένων κατά τήν τέλεση τῆς Θείας Λατρείας.
Γράφετε: «Δεν είναι η γλωσσική μορφή το ουσιώδες, η γλώσσα είναι το περιτύλιγμα.»
Καί προτείνετε τήν ἀλλαγή τοῦ περιτυλίγματος μέ κάτι τό ἀκαλαίσθητο ὅπως εἶναι μιά μετάφραση στήν ὁποία ὅμως δέν θά ἐμπεριέχεται «η ακριβολογία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας».
Ἔχουμε ὅμως ἀναρωτηθεῖ τί κινδύνους (θρησκευτικές παρεκκλίσεις, σχίσματα, αἱρέσεις κλπ) εἶναι δυνατόν νά ἐγκυμονεῖ κάτι τέτοιο;
Γράφετε: «Καθετί που εμποδίζει την γνωριμία με τον Χριστό πρέπει να «αἴρεται», για να γίνεται εύκολος και καθαρός από εμπόδια ο δρόμος προς τον Χριστό.»
Εἶναι ὅμως δυνατόν νά θεωρεῖτε τήν λειτουργική γλῶσσα, πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας περίπου δύο χιλιετηρίδες, ὡς ἐμπόδιο καί πρόσκομμα γιά κάποιον πού ἐπιθυμεῖ διακαῶς νά γνωρίσει τό Χριστό;
Ἔχουμε ἀναρωτηθεῖ ἄραγε πῶς ἀνεδείχθησαν πλῆθος ἀγραμμάτων πιστῶν σέ δοχεῖα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ μέ ἀποτέλεσμα νά τιμῶνται σήμερα ὡς Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας;
Γράφετε: «Για τους τότε χριστιανούς δεν υπήρχε θέμα γλώσσας, ..... γιατί εμπιστευόντουσαν τον παπά και τον δεσπότη».
Ἀναγνωρίζετε δηλαδή τήν ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης νά ὑποβόσκει στίς σχέσεις μεταξύ ποιμένων καί ποιμενομένων.
Αὐθόρμητη ἡ ἐρώτηση:Τί κάνουμε ἐπ αὐτοῦ γιά τήν ἀναθέρμανση καί ἐπαναφορά τῶν σχέσεων στήν προτέρα τους μορφή;
Γράφετε: «Η γνώση και η συνείδηση των λεγομένων είναι απαραίτητη προϋπόθεση σχέσεως.» μέ τό Χριστό.
Πῶς ἐξηγεῖται ὅμως τήν περίπτωση πού ἀσκητής ἐνῶ ἔλεγε τήν εὐχή λάθος: «Κύριε μή μέ ἐλεεῖς» περπατοῦσε πάνω στά κύματα;
Ἄραγε τί ἐννοοῦσε ὁ Κύριος ὅταν ἔλεγε : «ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις·» (Λουκ. ι΄21);
Γράφετε:«Τα τελούμενα από μας και δι᾿ ημών είναι και πρέπει να είναι στο χώρο της λογικής και της κατανόησης.»
Καί θεωρεῖτε ὅτι μέ τή μετάφραση καί τήν ἁπλούστευση θά ἔρθει τό ποθούμενον δηλαδή ἡ κατανόηση.
Καί πῶς ἐννοοῦμε τόν λόγο τοῦ Κυρίου «ὁ δὲ εἶπεν· ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῖς δὲ λοιποῖς ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι καὶ ἀκούοντες μὴ συνιῶσιν.» (Λουκ. η΄10);
Γράφετε: «για τους χριστιανούς που βρίσκονται ήδη μέσα στην Εκκλησία.» ἀφορᾶ ἡ ἁπλούστευση τῶν λειτουργικῶν κειμένων.
Ἄραγε, δέν θά ἐξέλιπον οἱ λόγοι τῆς δυσκολίας κατανοήσεως, ἐφόσον ἐστιάζετε τό πρόβλημα στούς ἐντός τῆς Ἐκκλησίας χριστιανούς, ἄν ὁ ρόλος τῶν ποιμένων ἦταν αὐτός πού τρίς ὑπογράμμισε ὁ Κύριος ἀπευθυνόμενος στόν Πέτρο:«λέγει τῷ Σίμωνι Πέτρῳ ὁ Ἰησοῦς· Σίμων Ἰωνᾶ,......βόσκε τὰ ἀρνία μου.λέγει αὐτῷ πάλιν δεύτερον· Σίμων Ἰωνᾶ,.......ποίμαινε τὰ πρόβατά μου. λέγει αὐτῷ τὸ τρίτον· Σίμων Ἰωνᾶ, ......βόσκε τὰ πρόβατά μου.» (Ἰω. κα΄15);
Τί εἴδους διαποίμανση ἐννοοῦσε ὁ Κύριος; Μήπως τήν ἐρμηνεία καί ἐπεξήγηση τῶν Γραφῶν μέ τή μορφή κατήχησης;
Ἀπό τά ἀνωτέρω δέ προκύπτει ἀβίαστα τό συμπέρασμα πώς δέν ἔχει ἐξαντληθεῖ πλήρως κάθε δυνατή προσέγγιση καί ἐπίλυση τοῦ προβλήματος τῶν νέων πού στεροῦνται τῶν ἀπαραιτήτων γραμματικῶν γνώσεων, γιά τήν πλήρη καί σέ βάθος ἐκ μέρους των κατανόηση τῶν λεγομένων καί τελουμένων στήν Θεία Λατρεία, ὥστε να φθάνουμε στό σημεῖο νά συζητᾶμε γιά εὔκολες καί ἀνώδυνες λύσεις ὅπως ἡ κατάργηση τῆς ὑφιστάμενης λειτουργικῆς γλῶσσας, (πού γιά 1700 περίπου ἔτη γαλούχησε καί συνεχίζει νά γαλουχεῖ στά νάματα τῆς Πίστεως χωρίς νά παραστεῖ ἀνάγκη ἁπλούστευσης, σοφούς καί ἀγραμμάτους, πλούσιους καί φτωχούς, μικρούς καί μεγάλους) μέ τήν ἀντικατάσταση καί εἰσαγωγή γιά χρήση μιᾶς μετάφρασης τῶν λειτουργικῶν κειμένων μέ ἀμφισβητούμενο σημειωτέον τό ἀποτέλεσμα πού θά ἐπιφέρει;
π. Θεοδόσιε,
δέν νομίζετε κι ἐσεῖς πώς εὔκολα γκρεμίζουμε κάτι ἀλλά δύσκολα τό χτίζουμε;
Αὐτά εἴχα νά καταθέσω στήν ἀγάπη σας ὡς ἀπορίες καί ἐνστάσεις.
Μετά τοῦ προσήκοντος σεβασμοῦ.
Θεόδωρος Σ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ ΦΑΝΑΤΙΣΜΌΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΣΤΗ, ΑΛΛΑ ΑΡΡΩΣΤΙΑ,
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΚΟΤΏΣΕΙ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟ,ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΗΜΕΙΟ ΕΠΑΦΗΣ
1. Ρεαλιστικές, έντιμες, θαρρετές, συνετές οι θεωρήσεις του π. Θεοδοσίου και στο θέμα της γλώσσας της Θ. Λειτουργίας. Η διδακτική εμπειρία μου σε Πρότυπο Λύκειο (Ιωνίδειος Πειραιά, δεκαετία 1980-90) είναι ότι οι μαθητές δεν καταλαβαίνουν ούτε τις απλές εκφωνήσεις της Λειτουργίας Φανταστείτε οι πιο κάτω και πιο κάτω.
ΑπάντησηΔιαγραφή2. Ασφαλώς η Λειτουργία επιτελείται από το ενιαίο ενοριακό σώμα-Κεφαλή ο ιερέας, Μέλη του οι πιστοί. Αλλά αυτό πρέπει να το προσέξουν πρώτοι οι κληρικοί που εκφωνούν, «υπέρ των παρακολουθούντων», αντί του «υπέρ των επιτελούντων». «Η ανάγκη και το σωστό είναι, ο χριστιανός, «συναγόμενος» στην Ευχαριστία ή στις ακολουθίες, να μπορεί να προσεύχεται μαζί με τον ιερέα, και όχι να πρέπει να σκέφτεται τι λέει ο ιερέας, ακόμη και αν είναι κατανοητή η γλώσσα. Πολύ περισσότερο όταν ο χριστιανός βρίσκεται στην κατάσταση που επισημαίνει ο απόστολος Παύλος (Α΄ Κορ. 14,16), δηλαδή να μη μπο¬ρεί να πει το αμήν, αφού τίποτε δεν κατάλαβε από τα λεγόμενα» !
3. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον το τμήμα : «Η ένσταση για το ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας (που ήταν εποχή άγνοιας και σκοταδιού) δεν χρειάστηκε αλλαγή της γλώσσας και συνεπώς ούτε και σήμερα, είναι απλώς εξωπραγματική …». Απάντηση σε μεγάλα μονοπώλια της Ορθοδοξίας και όσους είναι υπέρ πάσης ακινησίας.
4. Αν έρχονταν σήμερα στην Ελλάδα ο Χριστός, θα μιλούσε απλά νεοελληνικά, και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα έγραφε τη Θεία Λειτουργία σε απλά νεοελληνικά … Το ερώτημα είναι αν η κρατούσα πραγματικότητα θα τα άφηνε να περάσουν αυτά … Αθανάσιος Κοτταδάκης;
ΑπάντησηΔιαγραφήΚύριε Κοτταδάκη να με συγχωρείτε, αλλά αυτό το (4ο) επιχείρημα είναι νομίζω η επιτομή του λαϊκισμού:
Ο Χριστός, μιλούσε στην καθομιλουμένη διάλεκτο των αραμαικών αλλά τις γραφές τις διάβασε, όταν τον εκκάλεσαν, στα γνήσια Εβραϊκά, την γλώσσα στην οποία δηλαδή εγράφησαν και ήταν η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ γλώσσα της εποχής την οποία προφανώς σεβάστηκε.
Έτσι και σήμερα, οι ιεροκήρυκες κηρύττουν στα νέα ελληνικά, αλλά, λειτουργούμε στην γλώσσα που παρέλαβε το δικό μας πολιτισμικό μας πλαίσιο (και όχι του Γκανέζου, του Σέρβου ή του Αμερικανού).
Αδελφές και αδελφοί, χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑφού ευχαριστήσω τον εκλεκτό π. Θεοδόσιο για τον ακάματο ζήλο του, θα μού επιτρέψετε να εκφραστώ ελεύθερα.
Βαρέθηκα πλέον τα "επιχειρήματα" που εκτίθενται στα παραπάνω σχόλια. Ήμουνα νιός και γέρασα, τα ίδια και απαράλλαχτα ακούω. Και η ζωή περνάει, και οι γενιές εναλλάσσονται, αδιαφορώντας για τις δικές μας ιδεοληψίες.
Μια φιλική συμβουλή. Όποιος ενδιαφέρεται να σχηματίσει γνώμη για το θέμα της μετάφρασης ας μελετήσει πρώτα τον συλλογικό τόμο ΄Γλώσσα και Λατρεία: νοησιαρχία ή μέθεξις;' και κατόπιν την απάντηση του μακαριστού μητροπολίτη Μελετίου 'Μέθεξη ή κατανόηση;'
Στη συνέχεια ας διαβάσει το βιβλία του κ. Φώτη Σχοινά 'Λειτουργική Γλώσσα' και κατόπιν το δικό μου 'Σύνεσις και παράνοια' που αποτελεί απάντηση σε εκείνο. Οι θέσεις μου συμπληρώνονται και από κάποιο κείμενο στο βιβλίο μου 'Εκ της αυλής ταύτης'. Σε αυτά ας προσθέσουμε και ποικίλα κείμενα του π. Θεοδοσίου που βρίσκονται στο διαδίκτυο και σε βιβλία.
Δεν έχετε παράπονο, φαντάζομαι. Σας παραπέμπω σε απόψεις και της άλλης πλευράς ώστε να έχετε σφαιρικό προβληματισμό. Κατόπιν υιοθετήστε όποια γνώμη θέλετε για τη μετάφραση. Έλεος, όμως! Ας μην εκφράζεστε πρόχειρα και αβασάνιστα χωρίς γνώση.
Όταν σχηματίσετε εικόνα περί όσων γράφτηκαν για τη μετάφραση, τότε θα εμπλουτισθή και ο δικός σας προβληματισμός. Αλλιώς θα βρισκόμαστε εδώ επί χρόνια να αναμασάμε τα ίδια συνθήματα.
Ας ειρηνεύουμε εν αγάπη.
π. Βασίλειος Θερμός
Ευχαριστούμε πολυ π. Βασίλειε
ΑπάντησηΔιαγραφήγια τις παραπομπές!
γδμ
Πολύ βαρύ, κ. Ορφέα το, «επιτομή λαϊκισμού». Και, βέβαια, ασύστατο, το, «προφανώς σεβάστηκε», δηλαδή, επικύρωσε ο Χριστός στη Συναγωγή της Ναζαρέτ διαβάζοντας, «όταν τον κάλεσαν τις γραφές στα γνήσια Εβραϊκά, την γλώσσα στην, οποία δηλαδή, εγράφησαν και ήταν η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ γλώσσα της εποχής». Και δε θα το γράφατε, αν στη δεύτερη ένσταση του γραπτού π. Θεοδοσίου διαβάζατε πιο προσεκτικά τα των παραπομπών Μαρκ. 7, 8-9 και για τη γλώσσα ειδικά, Μαρκ. 7, 6-7. Και, γιατί το κύριο βάρος του νοήματος πέφτει στο ποιος είναι και τι Αυτός της παραπομπής Ησαϊα-«Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ ου είνεκεν έχρισέ με …»-που διάβασε, αλλά και τους ερμήνευσε κατά πρόσωπο. Και βέβαια επίσης, γιατί το κύριο βάρος του νοήματος πέφτει στο θαυμασμό όλων για τη χάρη που απέπνεαν τα λόγια του Χριστού-Λουκ.4,16-31.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι εδώ, αν προσθέσουμε το θαυμασμό των διδασκάλων στο Ναό της Ιερουσαλήμ «επί τη συνέσει και ταις αποκρίσεσιν» του 12χρονου τότε Χριστού-Λουκ.2,41κε-το, «ουδέποτε ούτως ελάλησεν άνθρωπος ως ούτος ο άνθρωπος» των εγκάθετων των Φαρισαίων που δεν τόλμησαν να τον συλλάβουν ως είχαν εντολή-Ιωαν.7.37κε-και τέλος την τρυφερή γυναικεία φωνή-«επάρασά τις γυνή εκ του όχλου είπεν αυτώ»-«Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας»-Λουκ.11,27-καταλαβαίνουμε πέρα για πέρα, και ακριβώς, πού πάει το πράγμα ! Ότι, δηλαδή, το προέχον, το καίριο, το αποφασιστικό είναι, έγκαιρα και θαρεττά, αρμόδια όμως εκκλησιαστικά να προβαίνουμε σε κάθε τι-«τοις πάσι γέγονα τα πάντα, ίνα πάντως τινάς σώσω»-1Κορ.9,22-που κρίνεται πως σε μια συγκεκριμένη εποχή, κρατάει και αναδεικνύει πιο καλά, πιο ωφέλιμα, πιο αποτελεσματικά για το χριστιανό και κάθε άνθρωπο ότι, στην Εκκλησία ζει και ενεργεί : «Ιησούς Χριστός χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας». Όσο για την εκκλησιαστική και πιο ειδικά τη Λειτουργική γλώσσα, επείγει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι, κοντά σε άλλα, οι από το 1964 ως σήμερα «μεταρρυθμιστικοί» εξοβελισμοί της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, έχει αφήσει γλωσσικά σχεδόν ανελλήνιστες δυο γενιές τυπικά τουλάχιστον ορθόδοξων Ελλήνων. Και μπορεί εμάς τους μεγαλύτερους και να μας ευφραίνει η ιερή μουσικότητα της γλώσσας των Λειτουργιών Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου και Μεγάλου Βασιλείου, αλλά δεν αγγίζει και πάει λέγοντας τους νεώτερους, αν δεν τους ακούγεται ως … κινέζικη ! Αθανάσιος Κοτταδάκης
Δεν έχει δίκαιο ο Θ. Κοτταδάκης, ούτε στο ζήτημα της μετάφρασης των λειτουργικών κειμένων. Σωστά τα λέει ο Ορφέας και αυτοί που συμφωνούν με τον Ορφέα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Θ. Κοτταδάκης κάνει λάθος όπως και σε πολλά άλλα ζητήματα.
Καλή του μετάνοια!
Είναι πράγματι αντιφατικό το σχόλιο 11,08 του κ. Κοτταδάκη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνώ αναγνωρίζει ότι οι "μεταρρυθμίσεις" και ο εξοβελισμός της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών (απο τα σχολεία εννοείται) άφησαν σχεδόν ανελλήνιστες δύο γενιές Ελλήνων, συγχρόνως ζητά από την Εκκλησία να κάνη ακριβώς το ίδιο ! Δηλαδή να αφαιρέση την αρχαία γλώσσα από τα κείμενα της και να υιοθετήση την "δημοτική", για να δώση και η Εκκλησία την χαριστική βολή στη γλωσσική αίσθηση του σύγχρονου Ελληνα και να τον αποκόψη πλήρως από το ιστορικό παρελθόν του.