Η ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΓΥΜΝΗ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

 

Η  ΚΑΡΔΙΑ  ΜΟΥ  ΓΥΜΝΗ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

       Ένας χρόνος από την εκδημία στον Κύριο -1^η Φεβρουαρίου 2020- του μακαριστού Αρχιμανδρίτη π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου. Αυτής της κορυφαίας θεολογικής και πνευματικής μορφής αγωνιστικής αγιότητας της Εκκλησίας των χρόνων μας, Αυτού του εραστή της αφανούς ασκητικής παρουσίας και μαρτυρίας εντός του κόσμου ! Και, καθώς μια ενδεικτική βιογραφική δοκιμή της ζωής και του έργου του : «Ο π. Ηλίας», έτσι απλά, ως «ο π. Ευσέβιος», «ο π. Σεραφείμ», «Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ «ΖΩΗΣ», είναι σε διαδικασία έκδοσης, δίδεται για ανάρτηση στο φιλόξενο και έγκριτο «Αναστάσιο» η με τον  ανωτέρω τίτλο ακολουθούσα παράγραφος εις τιμήν και μνήμην του.

      «Προσγείωση,  σαφήνεια,  απλότητα,  γνησιότητα, σοβαρότητα, ζωντάνια!  Όλος ο π. Ηλίας σε έξι λέξεις φορτωμένες ουσία! ‘Όπως, «ο πατήρ Ευσέβιος», όπως «ο πατήρ Σεραφείμ». Πρωταρχικά και κύρια, όπως ο Ιησούς Χριστός, όπως ο Απόστολος Παύλος. Στις απαντήσεις που δίνει σε καίρια ερωτήματα του Αγίου Δημητριάδος Ιγνατίου, μπορεί να εντοπίσει κανείς λίαν ευδιάκριτα το κυρίαρχο πνεύμα του χριστιανικού του βιώματος- μηνύματος-μαρτυρίας στη μακρά διαδρομή της ζωής του.

Της αφάνειας πιστός εραστής, κι όταν η ιστορία τον πέρασε σε θέση ηγετική. Και ως λόγος και ως βίωμα να ακτινοβολεί μήνυμα ακλόνητης πίστης, συν αγάπης πολλής, πολλής και προς πάντες ανοιχτής ! Διακριτικής προσέγγισης και κατανόησης των πραγμάτων της σημερινής εποχής, και πάντα, μα πάντα, πολλής-πολλής προσευχής. «Προσευχή αγαπητέ μου ! Να κάνουμε για όλα προσευχή»! Καθαρά και ξάστερα !

       «Πατέρα Ηλία, θέλω τώρα να μας μιλήσετε για την εμπειρία της Ιεροσύνης σας, ρωτάει ο Δεσπότης, γι αυτό το Μυστήριο και Δώρο του Θεού που έχουμε μέσα στην Εκκλησία … να μας δώσετε βιώματα και σκέψεις, πώς εσείς ζήσατε … πορευθήκατε … πώς βλέπετε τα πράγματα σήμερα … να κάνουμε ένα μέτρημα … να δείτε και τη σημερινή εποχή, γιατί ξέρω ότι μπορείτε να τη δείτε, και μπορείτε πολλά να διαπιστώνετε».

       «Μεγάλο θέμα, πολύ σημαντικό … Ξεκινώ από κάτι πολύ προσωπικό … Δεν επιθυμούσα την Ιεροσύνη, και όταν μπήκα στη Θεολογία, και στην Αδελφότητα της «Ζωής», δεν το επιζητούσα … Μάλιστα, όταν μου είπαν να γίνω, είπα.  «Φτάνει, ως εδώ, μου αρέσει να διαβάζω, να γράφω …». «Μα, λέει, γιατί σταματάς εκεί …»;  Εκ των υστέρων, τι να πω … Μιλώντας για την Ιεροσύνη, ή ζώντας την Ιεροσύνη, ή καθοδηγώντας κάποιους για την Ιεροσύνη … Να είμαστε προσγειωμένοι … να παίρνουμε το Ευαγγέλιο στα σοβαρά, όχι τα δευτερεύοντα, τα αξεσουάρ, τις λεπτομέρειες, τις κραυγές … Ή, να γίνεις Ιερεύς, Αρχιερεύς γιατί έχει επισημότητα. Είναι γνωστά αυτά τα μικρόβια που ανέκαθεν πολιορκούν, απειλούν την Εκκλησία, και δη την Ιεροσύνη …

     … Να είναι αγνής διαθέσεως κανείς, να φοβείται το Θεό, με τη Βιβλική έννοια … να προσπαθεί να πλησιάζει το θέμα, να το εμβαθύνει, να το ζει, να ιερουργεί όντως αμέμπτως, και εκτός από την καλή διάθεση, τον αγώνα τον πνευματικό, να γίνεται Ιερεύς κάθε μέρα ! Να προχωρεί, να είναι προσγειωμένος, γιατί σας είπα μερικούς προηγουμένως, εκτός του ότι ήσαν άνθρωποι που εμβαθύνανε, ήσαν και προσγειωμένοι ! Ούτε ρητορείες, ούτε πολύ υψηλές φιλοσοφίες, αλλά ούτε και απλοϊκότητες … Προσγειωμένοι, με σαφήνεια, με απλότητα, όπως λένε κάπου, «με τα σανδάλια του Ιησού, και με του Παύλου τη γνησιότητα και τη ζωντάνια» ! Συνδυάζονται αυτά … Ο κόσμος διψάει, όπου είναι το καλό το αναγνωρίζει, κι όπου η Εκκλησία πορεύεται σωστά, έρχεται …

      … Τις Μεγάλες Μέρες οι πάντες είναι στο Ναό, και οι άπιστοι ακόμα θα μπουν τη Μ. Παρασκευή, όχι γιατί αυτό είναι κάτι που αρκεί, αλλά η Εκκλησία δεν είναι κάτι που χάθηκε ! Και οι σφυγμομετρήσεις το δείχνουν, και παραδείγματα υπάρχουν αρκετά, ο τάδε πιστεύει στο Θεό … ο τάδε Καθηγητής, ο μεγάλος Γιατρός … Στο Ωνάσειο ένας μεγάλος γιατρός πριν πάει στο γραφείο του, στο χειρουργείο, περνάει από το μικρό παρεκκλήσι, κάνει το Σταυρό του με ευλάβεια. Αυτός ο Σταυρός είναι κάτι … Έχω πολλές τέτοιες περιπτώσεις … Λοιπόν, αν υπάρχει το βάθος και η απλότης και η γνησιότης … είναι κάτι που σήμερα στέκεται …»

     «Πατέρα Ηλία … είχατε την ευκαιρία να γνωρίσετε πολλούς ανθρώπους, πολλοί αναδείχτηκαν, πολλοί ακολούθησαν την πορεία σας, άλλοι στάθηκαν και απέναντί σας … εάν επιστρέφατε πίσω, θα υπήρχαν πράγματα που θα θέλατε να γίνουν αλλιώς, είτε στην προσπάθεια σας, είτε στην Εκκλησία της Ελλάδος … εάν σας δινόταν πάλι η ευκαιρία;»

     «… Είναι σπουδαία η ερώτησή σας. Απλώς θα έλεγα μερικά που είπα ή υπαινίχθηκα … Ο χριστιανός, ο εργάτης του Ευαγγελίου, ο θεολόγος, ο ιερεύς, ο Επίσκοπος να είναι προσγειωμένος, να είναι γνήσιος, να έχει περιεχόμενο, να παίρνει στα σοβαρά τη θρησκεία μας, την πίστη μας, και όχι μόνο φωνές ή επίδειξη … ή ρητορεία μεγάλη. Ας μην είναι Άγιος, μεγάλη κουβέντα, να είναι ουσιαστικός, αυτό φτάνει … και προς Θεού … όχι μεγάλα λόγια» !

      Ένσταση, αποκάλυψη, αν μη ειλικρινής ομολογία του Αγίου Δημητριάδος, και όχι μόνο. «Ξέρετε όμως, αυτό προϋποθέτει κάποια σοφία. Γιατί πίσω από τη ρητορικότητα, πίσω από το μεγαλείο, και πίσω από αυτά που πολλές φορές γίνονται έτσι συμβολικά, ίσως κάποιοι από μας προσπαθούμε να κρύψουμε το λίγο που είμαστε». Το γράφω πιο ευανάγνωστα. Θαρραλέα προσωπική ομολογία, συνάμα όμως, ίσως και καρφί προς πολλές κατευθύνσεις ! Ο Δεσπότης όμως εντείνει ακόμα πιο πολύ. «Το λέγω με απόλυτη ειλικρίνεια αυτό, γιατί διαπιστώνω σε σας, που σας έχω ακούσει επανειλημμένα να μιλάτε γι αυτή την απλότητα και την κατανοώ απόλυτα. Η απλότητα προϋποθέτει μια εμπειρία σοφίας, και ο Θεός σας τη χάρισε εσάς, και σεις την καλλιεργήσατε, και ίσως αυτό σας έχει κάνει έναν άνθρωπο χαριτωμένο. Δεν έχει ακουστεί για σας, και το πρόσωπό σας από κανέναν κακός λόγος. Ακόμη κι αυτοί που στάθηκαν και στέκονται κριτικά απέναντι στην προσπάθεια, μιλούνε για τον πατέρα Ηλία που πάντοτε συμβούλευε, προσπαθούσε να ενώνει τους ανθρώπους, να κατανοήσει, και σταθήκατε κοντά σε όλους ! Έχω την αίσθηση ότι δεν ξεχωρίσατε κανέναν τελικά. Μέχρι σήμερα μιλούν όλοι ότι, τουλάχιστον στον π. Ηλία βρίσκαμε αποκούμπι …

      … Πολλοί νέοι που πέρασαν από τα χέρια σας και ακολούθησαν άλλους δρόμους, όχι αντίθετους με την έννοια της πίστεως, αλλά διαφορετικούς στη νοοτροπία και στην άποψη, τουλάχιστον σ’ εσάς θυμούνται αυτό, την κατανόηση και την προσπάθεια να ανοίξουν δρόμους να μάθουν, να σπουδάσουν. Και εγώ τουλάχιστον θέλω να σας ευχαριστήσω. Δεν είχα τη χαρά να σας ζήσω ως πνευματικό πατέρα, ως καθοδηγητή ή με την έννοια της σπουδής κοντά σας, έχουμε όμως όλοι ωφεληθεί και από αυτά που γράψατε, και κυρίως από το ήθος που μας έχετε διασώσει. Γι αυτό θα ήθελα να το καταθέσω δημόσια, ένα ήθος ενότητας, υπομονής και βεβαίως μια πλήρη αντίληψη των πραγμάτων της εποχής, που δεν είναι αυτονόητο κάθε φορά. Και θέλω λίγο να μας πείτε γι αυτή την εποχή, πώς τη βλέπετε σήμερα. Πέρα από αυτό που αφορά σήμερα την Εκκλησία και τον τρόπο της. Πώς βλέπετε σήμερα τον άνθρωπο σ’ αυτό που λέγεται παγκοσμιοποίηση σ’ αυτό που λέγεται οικονομική κρίση τις ημέρες μας, σ’ αυτό που λέγεται Ενωμένη Ευρώπη. Θα ήθελα λίγο να μας δώσετε αυτό το καταστάλαγμα της δικής σας εμπειρίας που κατορθώνετε και σήμερα να ενημερώνεσθε γι αυτές τις εξελίξεις».

     «Ευχαριστώ πολύ για τα πολύ καλά λόγια που λέτε για μένα, τα παραλέτε λιγάκι, ευχαριστώ. Ως προς την εποχή μας είναι προφανές, Σεβασμιότατε, μεγάλο χάος, και στη χώρα μας την ταλαίπωρη, μεγάλο χάος, μεγάλη κρίση, μεγάλη ανισορροπία, μεγάλη απαξία πολλών πραγμάτων. Δεν πρέπει όμως να είμαστε απαισιόδοξοι, κάτι μένει μέσα στον Έλληνα! Εν πάση περιπτώσει τους τελευταίους μήνες το πράγμα δεν είναι μόνο τα οικονομικά, αφορμή είναι, αλλά όπως λένε όσοι έχουν μυαλό, κάτι βαθύτερα κρύβονται, έλλειψη αυτοσυγκράτησης, πειθαρχία στα οικονομικά, κλ. Λοιπόν, αυτό καταλήγει κανείς, πώς θα το ζούμε και θα μεταδίδουμε το μήνυμα με σαφήνεια, προσγειωμένο, θα το πω πάλι, χωρίς κορώνες ... Όπως σε μια συναυλία δεν μπορεί να κάνει το κέφι του ο άλλος, θα πειθαρχήσει στο πεντάγραμμο, στο μαέστρο, το λέω γιατί είναι κρίμα ! Καλά οι αμαρτίες οι μεγάλες ορισμένων κληρικών, δεν … είναι το σοβαρό, αλλά αυτή η ένταση ! Και αφ’ ετέρου από τον κλάδο το δικό σας, και από τη δική σας πλευρά, δεν υπάρχει πάντα η απλότης, την οποία έχω αυτή τη στιγμή από έναν Αρχιερέα, του διαλόγου, της προσφοράς, της όλης βιωτής. Ούτε κάνω εγώ κομπλιμέντο, είναι εμφανές το πράγμα αυτό. Να έβλεπαν οι άνθρωποι το προσγειωμένο, που λέμε από το διάκονο και τον ψάλτη μέχρι τον αρχιερέα ! Προσγειωμένη πορεία, με σαφήνεια το μήνυμα, κάτι να παίρνουμε από τον Ιησού, που τον αφήνουμε στην άκρη, ! Τι να πω, δεν λέω τίποτα περισσότερο, ήδη τα υπονοήσατε τα πρέποντα και τα ορθά».

      «Στο χώρο της Θεολογίας, επιμένει πάλι ο Δεσπότης, πώς βλέπετε τα πράγματα να εξελίσσονται, εννοώ στο χώρο της θεολογούσης Εκκλησίας πλέον. Ξέρετε ότι υπάρχουν νέοι θεολόγοι, προσπαθούν, κρίνουν τους παλαιοτέρους, θέλουν να κάνουν κάτι, είναι ένας χώρος που ομολογουμένως φαίνεται να έχει μια κρίση. Και στο πανεπιστημιακό επίπεδο ποια είναι η δική σας εμπειρία σήμερα και σ’ αυτό το θέμα;».

     «Γενικά νομίζω Σεβασμιότατε, πρέπει να ομολογήσει κανείς, ότι τις τελευταίες δεκαετίες έγινε αρκετή καλή πρόοδος και εξέλιξη στη θεολογία εν Ελλάδι, όπως το είπε ο  … στο Συνέδριο που είχατε κάνει εις το Βόλο και βγήκε ο τόμος με τίτλο : «Αναταράξεις της θεολογίας στην Ελλάδα ιδίως τη δεκαετία του 60», και δυο τρεις κορυφαίοι, γνωστά ονόματα θεολόγοι και γενικότερα. Είτε από το Άγιον Όρος, άρχισε κάτι να γίνεται, όχι κάτι σημαντικό ζωντάνεμα, όχι σε θεωρητικό τομέα ούτε πάλι σε εντελώς πρακτικό, έδωσε νόημα στο χριστιανικό βίωμα …

       … Και οι επαφές με τους ξένους από σοβαρούς ανθρώπους όμως, είναι κάτι. Το έλεγε Καθηγητής Παναγιώτης Μπρατσιώτης, ο μακαρίτης, ο Ακαδημαϊκός. «Όταν επιστρέφω από τα συνέδρια, έρχομαι περισσότερο ορθόδοξος», μας έλεγε στο μάθημα στο Πανεπιστήμιο  Αθηνών. Τέτοιες επαφές δεν είναι ασήμαντο πράγμα, γιατί η Δύση ούτε κοιμάται, ούτε είναι όλοι προς τα αριστερά, στον μοντερνισμό. Αυτό δυστυχώς, Σεβασμιότατε, δεν γίνεται κατανοητό, δεν έχουν πληροφόρηση καλών πραγμάτων. Είπα σε κάποιον, που μου λέει, «σάμπως ευνοείς τους παπικούς». «Λέω, τον παπισμό θέλω να τιμήσω ή το Θεό; Κατά σένα, δηλαδή, κοιμάται ο Θεός σε όλη την Ευρώπη, δεν υπάρχει ο Θεός, χάθηκε; Πες μου να ξέρω. Ή λένε, «το παλιό Βατικανό …». Δεν είναι μόνο το Βατικανό, δεν έχουν πληροφόρηση καλών πραγμάτων. Μου είπαν κορυφαίοι θεολόγοι Ιησουίτες Αμερικανοί, «τα μεγάλα τάγματα δεν είναι παπικά» ! Αν το πω, θα με περάσουν για παλαβό μερικοί υπέρ ορθόδοξοι. Το λέω δημοσία, γιατί μου το έχουν πει και άνθρωποι πολύ σοβαροί, σαν κάνα δυο από τους παλαιούς Καθηγητές που είπα, και εκ των ζώντων καθηγητών το λένε, και το ζουν αυτό το πράγμα, και έχουν διάλογο σοβαρό, γιατί βλέπουν με σοβαρότητα, μερικοί θέλουν να μάθουν κάτι. Ή μερικές προσπάθειες π.χ. στο Βέλγιο το Μοναστήρι Chevetogne, οι εκδόσεις του, τα βιβλία του, τα συνέδρια είναι κάτι που δε θα το πιστέψουν πολλοί Έλληνες, όχι μόνο ο πολύς κόσμος, αλλά και οι θρησκευόμενοι, και οι κληρικοί μας, όταν δεν έχουμε τοιαύτην πληροφόρησιν και σ’ αυτό πταίουν και οι Θεολογικές Σχολές. Δεν μας δίδουν κάτι, όχι να διαφημίσουν τους ξένους, και κάποια θρησκευτικά περιοδικά …

     … Να ξέρουμε κάτι, ότι ο Θεός δεν κάθεται, όπως π.χ. στον τομέα της Ιεραποστολής έχουμε θαυμαστά πράγματα, η Ορθοδοξία σε όλη την Αφρική … Λέω, λοιπόν, υπάρχει γενικά μια αξιόλογη πορεία, θέλει πολλή δουλειά ακόμα, ώστε να υπάρχει και ως κήρυγμα, αλλά και ως έρευνα, και ως θεολογική μελέτη. Πρέπει, απαιτείται, πρέπει, οι απαιτήσεις είναι πολύ μεγάλες μέσα στην κρίση τη μεγάλη της εποχής, εφ’ όσον ο κόσμος κατά βάθος διψάει, και έχουμε μεγάλα δείγματα, να του δίδουν το πράγμα πιο προσιτό εις τον πλησίον μας»!! 

       Ενενήντα χρονών τότε ο π. Ηλίας, αυθεντικός, αποκαλυπτικός, διαμηνύει καθαρά, απερίφραστα κάτι πολύ-πολύ σοβαρό. Θα μπορούσε να προσθέσει κανείς εδώ, δίνει αλλιώς το διακηρυγμένο από πρόσωπο σπουδαίο της αντίπερα όχθης σπουδαίο. «Η επανάσταση, η κοινωνική και πνευματική, που θα έσωζε τον κόσμο, θα γινόταν όταν οι χριστιανοί αποφάσιζαν αληθινά να ζήσουν το Χριστιανισμό τους». Γεώργιος Κλεμανσώ, Γάλλος Πρωθυπουργός … 

 

     Υστερόγραφο. Τον Άγιο Δημητριάδος πρόλαβα, είδα, άκουσα αρχές δεκαετίας του 1980, Διάκονο ακόμα, κηρύττοντα «προσγειωμένα», που λέει ο π. Ηλίας στο Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Τριάδος Πειραιώς. Λίγα χρόνια μετά, Αρχιμανδρίτη, Πρωτοσύγκελο της Μητροπόλεως, Ιδρυτή, Διευθυντή, ψυχή του Ρ.Σ. «Πειραϊκή Εκκλησία», αγαπημένο ως του άξιζε κι έμπιστο παιδί του μακαριστού Μητροπολίτη Πειραιώς Καλλινίκου.

     Μια Κυριακή μετά τη Λειτουργία, στο Πνευματικό Κέντρο του, κάτω από το Ναό. με … «ένα καφεδάκι», με έφερε στο τιμ του Ρ. Σταθμού «Πειραϊκή Εκκλησία» για πολλά χρόνια, σε κείνη την ωραία εποχή του δίδυμου Καλλίνικου-Ιγνάτιου. «Παραγωγό κι Εκφωνητή» τριών αλληλοδιάδοχα εκπομπών, «Αίμα στο Κολοσσαίο», «Συναξάρι του 20^ου Αιώνα», «Αναφορά στους Πατέρες». Τότε ήταν που τον παρακάλεσα -όντα Αρχιμανδρίτη ακόμα- και πήγαμε στην Αγία Παρασκευή, και πήρε μια πρώτη συνέντευξη από τον π. Ηλία, που μεταδόθηκε από το Ραδιοφωνικό του «Αρχονταρίκι». Την αναζήτησα, αλλά δεν είχε να μου τη δώσει. Δε γνωρίζω, μόνο ο Θεός κι ο ίδιος γνωρίζουν, αν εκείνη η συνέντευξη προετοίμασε μέσα του τον ευδιάκριτο σεβασμό, την απερίφραστα ομολογούμενη τιμή, την επάξια ανάδειξη και προβολή του θεολογικού και πνευματικού διαμαντιού, «ο πατήρ Ηλίας» στο τηλεοπτικό «Αρχονταρίκι» του - ΕΤ1 2009- που βασικά της αποσπάσματα χρησιμοποιώ.  

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα …»

Αθανάσιος Κοτταδάκης