Το μαρτύριο μιας αγίας από το προσωπικό της ημερολόγιο στη φυλακή – Αγία Περπέτουα – Αναστασία Σουσώνη / Σοφία Χατζή

 

Το μαρτύριο μιας αγίας από το προσωπικό της ημερολόγιο στη φυλακή 

– Αγία Περπέτουα – 

Αναστασία Σουσώνη

Η αληθινή ζωή και το τέλος της Αγίας Περπέτουας 
και των συν αυτή μαρτύρων 
Εορτάζουν την 1^η Φεβρουαρίου

Η συγγραφέας και γραφίστρια Αναστασία Σουσώνη, ερευνήτρια επί πολλά χρόνια της Αγ. Περπέτουας, ανέδειξε μέσα από πιστοποιημένα κείμενα ιστορικών μια ολοκληρωμένη μελέτη για την Αγία από τις σημειώσεις της ίδιας έως μία μέρα πριν από τον θάνατό της.

Η αγία Περπέτουα, το ανάγνωσμα των νεανικών μας χρόνων ήταν πηγή ενθουσιασμού στη χριστιανική κοινότητα αρκετών γενεών της εποχής μας. Με κάποιο τρόπο η ζωή της ξεπήδησε από τα συναξάρια και στάθηκε ηρωικά αγαπητή σε μικρούς και μεγάλους. Στο πρόσωπό της επιθυμούσαμε μια ταύτιση. Η γενναιότητα βρίσκει αρκετό χώρο στη νεανική ψυχή. Τα χρόνια περνούν, τα αναγνώσματα πλήθαιναν. Παλαιοί και πρόσφατοι άγιοι πρόσφεραν χείρα βοηθείας στη ζωή των πιστών. Η αγία Περπέτουα παραμένει σε μια γωνιά της καρδιάς μας φυλαγμένη στέρεα να μας θυμίζει την πρωτοχριστιανική αθωότητα. Βρήκαμε με τη βοήθεια της Αναστασίας Σουσώνη, γραφίστριας και συγγραφέα, ερευνήτριας πολλών ετών της ζωής της Αγίας Περπέτουας μέσα από πιστοποιημένα κείμενα ερευνητών ιστορικών, μια ολοκληρωμένη για πρώτη φορά μελέτη για την Αγία.

Ανέδειξε το χρονικό του μαρτυρίου της Αγίας Περπέτουας γραμμένο από την ίδια έως και μια ημέρα πριν από τον θάνατό της. Πρόκειται για ένα κείμενο πιστοποιημένο ομόφωνα από ερευνητές ιστορικούς ως αυθεντικό και ως το αρχαιότερο προσωπικό ημερολόγιο φυλακής που έχει διασωθεί στην ιστορία.

Η Αναστασία Σουσώνη αναφέρεται στους αναγνώστες της Ορθόδοξης Αλήθειας. με στόχο να φανερώσει κρυμμένα από τον χρόνο στοιχεία της ζωής της νεαρής μάρτυρος. Ξεκινά την αναφορά της μ’ ένα από αυτά:

«Διασώθηκε το κείμενο του Αγίου Σατούρου, το οποίο έγραψε και αυτός μέσα στη φυλακή ως συγκρατούμενος της Αγίας Περπέτουας, καθώς και η περιγραφή της τελευταίας ημέρας των Μαρτύρων μέσα στο αμφιθέατρο η οποία γράφτηκε από κάποιον ανώνυμο αφηγητή, που ενώνει και τα δυο παραπάνω κείμενα των Αγίων Μαρτύρων.

Ας ακούσουμε στη γλώσσα που το έγραψε η ίδια, στα αρχαία ελληνικά, πόσο ταπεινά, αλλά και μελωδικά ακούγονται οι τελευταίες της λέξεις: “Tαῦτα ἕως πρὸ μιᾶς τῶν φιλοτιμιῶν ἔγραψα· τὰ ἐν τῷ ἀμφιθεάτρῳ γενησόμενα ὁ θέλων συγγραψάτω”».

Υπάρχουν μέσω της έρευνας περισσότερα στοιχεία της ταυτότητας του ανωνύμου αφηγητή; Η ερευνήτρια θα μας πει;

«Πιθανολογείται ότι ο αφηγητής αυτός, που έγραψε τη συνέχεια που παραγγέλλει η Αγία, ίσως ήταν ένας από τους Πατέρες της Εκκλησίας της Καρχηδόνας εκείνης της περιόδου, ή ακόμα ότι ήταν ο ίδιος της ο αδελφός στον οποίο απευθύνει τον λόγο μέσα στη φυλακή, όπως και την ώρα του μαρτυρίου.

Η μετάφραση έγινε από το λατινικό κείμενο του βιβλίου: Τhe Acts of the Christian Martyrs, του Αμερικανού κλασσικού φιλόλογου και ιστορικού της εκκλησίας Herbert Anthony Musurillo (Oxford Early Christian Texts 1972).

Πολλοί ιστορικοί του 20ού αιώνα και όχι μόνο, το θεώρησαν δικαίως ένα μεγάλο ιστορικό εύρημα. Υπήρξε δε, απόλυτη ομοφωνία στο ότι πρόκειται για ένα αυθεντικό κείμενο που έχει διασωθεί από τις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.

Τα χειρόγραφα λοιπόν που έχουμε για την Αγία είναι μεν μεταγενέστερες αντιγραφές από παλαιότερες περγαμηνές αλλά όλες οι φιλολογικές και παλαιογραφικές έρευνες χωρίς καμία απολύτως ένσταση δέχονται με τα παραπάνω επιστημονικά κριτήρια την αυθεντικότητα του κειμένου, τόσο του ημερολογίου της Περπέτουας όσο και του Σατούρου και του αφηγητή. Και το χρονολογούν επακριβώς.»

Για τη γλώσσα με την οποία γράφει το ημερολόγιο φυλακής η αγία Περπέτουα, η κ. Σουσώνη θα μας μεταφέρει τη σύμφωνη γνώμη των ιστορικών αναλυτών:

«Η Ελληνική ήταν η γλώσσα, με την οποία έγραψε αυτό το ημερολόγιο. Όσο για το μαρτύριο των Αγίων έλαβε χώρα το έτος 203 μ.Χ. στη βόρεια Αφρική, στη σημερινή Τυνησία, σε μία μικρή πόλη που λεγόταν Thuburbo-Μinus, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Σεπτίμιος Σεβήρος. Πρόκειται για μια εποχή ταραγμένη, είχαν ήδη προηγηθεί οι διωγμοί των χριστιανών από τον Νέρωνα, τον Δομητιανό, τον Αντωνίνο και τον Μάρκο Αυρήλιο.»

Για το πρώτο βιβλίο που εκδόθηκε στην Ελλάδα, στο οποίο οι περισσότεροι γνωρίσαμε την μορφή της αγίας και το μαρτύριό της η κ. Σουσώνη θα πει πως ήταν μετάφραση που περιείχε πρόσωπα μυθοπλασίας: 

«Προσπαθώντας να διαβάσω για την Αγία, ήρθε στα χέρια μου αρχικά το βιβλίο του μακαριστού καθηγητή Παναγιώτη Τρεμπέλα: Βίβια Περπέτουα αι αδελφαί της Φαβιόλας το οποίο είναι μετάφραση ενός γαλλικού βιβλίου που μπόρεσα να βρω στην αγγλική του απόδοση, σε έκδοση του 1890. Μιλάμε για βιβλίο το οποίο γράφτηκε τον 19ο αιώνα από έναν καρδινάλιο της καθολικής εκκλησίας. Αναφέρει στον πρόλογο ότι χρησιμοποιούνται για την πλοκή της ιστορίας του κάποιοι βίοι Αγίων, που έζησαν στο μέσο του 2ου αιώνα και στην αρχή του 3ου, όπως και πρόσωπα μυθοπλασίας. Το μαρτύριο της Αγίας πάλι, δεν είναι δοσμένο με ακρίβεια. Σίγουρα εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν τα μέσα για να επιβεβαιώσει κανείς την προέλευση αυτού του βιβλίου. Και με τα μέσα της εποχής διαδόθηκε ατυχώς και στην Ελλάδα αυτός ο μυθιστορηματικός, αλλά όχι πραγματικός βίος της Αγίας.»

Το απαράμιλλο θάρρος μιας νέας αλλά μεγάλης στο πνεύμα γυναίκας, που ενέπνευσε τους ανθρώπους των γραμμάτων και της τέχνης

Για τον τρόπο που βγήκε στη δημοσιότητα το ημερολόγιο φυλακής της αγίας Περπέτουας από τα βάθη του τρίτου αιώνα η ερευνήτρια κ. Σουσώνη θα μας δείξει τον δρόμο που ακολούθησε:

«Μετά τη μετάφραση από το βιβλίο του καθολικού καρδιναλίου, που έκανε ο Τρεμπέλας, μία ελληνίδα ιστορικός και καθηγήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού, η κ. Πολύμνια Αθανασιάδη, απέδωσε πιστά από τα αρχαία ελληνικά στη δημοτική γλώσσα μόνο το κείμενο του ημερολογίου φυλακής της Αγίας Περπέτουας το 1999. Aναφέρει διάσημους Ευρωπαίους ιστορικούς και άλλους ερευνητές που ασχολήθηκαν με αυτό και πιστοποιούν τη γνησιότητά του όπως είναι οι: Dodds, Harnack, Kroll, Robinson και Musurill. Το εξαντλημένο αυτό βιβλίο αποτέλεσε ένα μικρό επιστημονικό εγχειρίδιο, πλούσιο σε βιβλιογραφικές παραπομπές.»

Μετά από αυτή την προσπάθεια υπήρξε και άλλη μελέτη που εκδόθηκε για την Αγία, αλλά και για αυτoύς που μαρτύρησαν μαζί της:

«O φιλόλογος, ερευνητής και συγγραφέας κ. Θανάσης Γεωργιάδης, το 2002 αποδίδει πιστά τα αυθεντικά κείμενα από τα αρχαία ελληνικά. Είναι μια πολύ προσεγμένη δουλειά, που παρουσιάζει πολλά ιστορικά στοιχεία για τη θρησκεία του ρωμαϊκού κράτους, τους διωγμούς των Χριστιανών στην αρχαιότητα και τη θαυμαστή στάση τους στα μαρτύρια, η οποία ενέπνευσε τελικά τον κόσμο. Αποδίδει ακόμη ολοζώντανες τις διαδικασίες ''ψυχαγωγίας'' των αμφιθεάτρων της εποχής της ύστερης αρχαιότητας.»

Η ερευνήτρια κ. Σουσώνη μάς περιγράφει με σεμνότητα την προσευχητική της διάθεση κατά τη διάρκεια της μελέτης και καταγραφής της αγαπημένης της αγίας:

«Όταν ερευνούσα για την Αγία ήθελα να έχω ολόκληρη την αληθινή ιστορία των Αγίων Μαρτύρων κι επιθυμούσα να αφουγκραστώ την Αγία Περπέτουα μέσα από την προσευχή. Έτσι μετέφρασα το αυθεντικό κείμενο από τα λατινικά.

Με την ιστορία αυτή, ασχολήθηκαν ανά τους αιώνες ιστορικοί, φιλόλογοι, θεολόγοι, αλλά και ψυχαναλυτές, άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης. Τη συναντήσαμε ανά τον κόσμο στο θέατρο, σε ντοκιμαντέρ, στη ζωγραφική, τραγούδια γράφτηκαν γι' αυτήν, πρόσφατα και στα ελληνικά (ένα πρωτότυπο τραγούδι δημιουργήθηκε από το Γυμνάσιο της «Ελληνικής Παιδείας» που συνοδεύτηκε με videoclip, σε σκηνοθεσία του κ. Παύλου Τριποδάκη). Εμπνευσμένα όλα από το θάρρος της νέας αυτής, αλλά μεγάλης στο πνεύμα γυναίκας.»

Χαρακτηριστικά μιας ιδιαίτερης προσωπικότητας

Κλείνουμε το αφιέρωμα στην αγία Περπέτουα με κάποια πολύτιμα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της αλλά και στιγμιότυπα από τη ζωή και το τέλος της, καθώς σημασία έχει όχι μόνο πώς ζει κάποιος, αλλά και πώς πεθαίνει.

«Το όνομα της: Perpetua, προέρχεται από το λατινικό επίθετο perpetuus, που σημαίνει συνεχής, αέναος, αιώνιος. Άλλο ένα όνομα αναφέρεται για το πρόσωπό της, το: Βίβια, πιθανόν λόγω της υψηλής κοινωνικής της θέσης ως ρωμαϊκής υπηκόου.  

Παντρεμένη, αλλά με την πλήρη απουσία του συζύγου, με έναν πατέρα που τη δυσκολεύει πολύ κι έχοντας ένα μωρό που ακόμα θηλάζει μέσα στη φυλακή έως την ημέρα της δημόσιας ομολογίας της. Προσευχόμενη αδιαλείπτως αξιώνεται οραμάτων και βοηθάει την ψυχή του κεκοιμημένου της αδελφού.

Με τη δύναμη του λόγου της κερδίζει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για εκείνη και τους συντρόφους της, όπως και για όλους τους φυλακισμένους χριστιανούς. Τραγουδώντας πηγαίνει προς το αμφιθέατρο κι εκεί αρνείται πεισματικά να ενδυθεί τους χιτώνες των ιερέων και ιερειών του δωδεκαθέου. Σηκώνει από το έδαφος τη Φηλικητάτη όταν τις πληγώνει η δάμαλις και σηκώνει τα μαλλιά της ψηλά σαν να πηγαίνει σε γιορτή. Παίρνει ένα τελευταίο ακόμα στεφάνι: Βάζει η ίδια το σπαθί του δημίου στον λαιμό της, όταν αυτός δειλιάζει.

Όσο για τους «συν αυτή», θαυμάζουμε και τη δική τους δύναμη. Ο Άγιος Σατούρος παραδίνεται στις αρχές οικειοθελώς, για να μην αφήσει μόνους στο μαρτύριο τους νέους κατηχούμενους και φίλους. Γνωρίζει το τέλος του πριν αυτό συμβεί και το λέει ώστε όλοι να πιστέψουν. Ο Σατουρνίνος επιθυμεί να παλέψει για τον Χριστό με όσο περισσότερα ζώα γίνεται, ενώ η Φηλικητάτη γεννά μέσα στη φυλακή και αφήνει κι αυτή πίσω το μωρό της. Ο άντρας της, Ρεβοκάτος, είναι κοντά της και ο Σεκούνδος πεθαίνει φυλακισμένος χωρίς να γνωρίσει το σωματικό μαρτύριο, όμως η ψυχή του το έχει αναγνωρίσει.

Η μνήμη τους εορτάζεται την 1η Φεβρουαρίου. Μέρος των οστών των Αγίων Περπέτουας και Φηλικητάτης βρίσκονται στον καθολικό ναό Αγίων Πέτρου και Παύλου στο Bochum (Μπόχουμ) της βορειοδυτικής Γερμανίας.

* * *

Ο θάνατος βρίσκει τους μάρτυρες όλους έτοιμους να φύγουν μέσα στο μυστήριο της παρουσίας του φωτός, γιατί ζουν τον μαρτυρικό θάνατο, ως μυστήριο του Χριστού, και όχι ως τελετουργικό χαμού, όπως προφανώς η αγία Περπέτουα και οι συν αυτή.

_____________

Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 27.01.2021