ΠΕΡΙ «ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΗΣ» ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΠΕΡΙ  «ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΗΣ»  ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗΣ  ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

 

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

 
         Διάβασα ότι, το εμπορευματικό δαιμόνιο εποχής έχει ετοιμάσει «δεκάδες συσκευασίες όλες χωρίς ίχνος συστατικού ζωικής προέλευσης», κοινώς μεγάλη σειρά με νηστευτικά υποκατάστατα για όποιον «θέλει να περάσει τη Σαρακοστή με τη λιγότερη δυνατή στέρηση»! Ενδεικτικά, γάλα σόγιας, αμυγδάλου, βρώμης, καρύδας … γιαούρτι αμυγδάλου … λευκό τυρί υποκατάστατο φέτας … Μόνο κρέας δεν έχουν βγάλει νηστίσιμο-σ.δ. έβγαλαν, νόστιμο και ωφέλιμο, ως άκουσα στις ειδήσεις-και πριν ολοκληρώσω τη σκέψη μου παρατηρώ την επιγραφή στο κάτω ράφι. Λουκάνικα φυτικής προέλευσης».
      Διάβασα, δηλαδή ότι, το εμπορευματικό δαιμόνιο εποχής, όχι άμοιρο και θρησκευτικής ευαισθησίας έχει ετοιμάσει και προτείνει μια ακόμα πιο ανάλαφρη νηστεία-«με τη λιγότερη δυνατή στέρηση»-κοινώς πιο βολική, για το όχι και τόσο αυστηρό νηστευτικά, όσο το αντίστοιχο Πασχαλινό, σαραντάμερο των Χριστουγέννων. Με άλλα λόγια ότι, πλάι στη γνωστή «παραδοσιακή» νηστεία, τι … χαρά, τι … ευλογία, σήμερα έχουμε, όπως άλλωστε και σε όχι λίγα άλλα, «μεταλλαγμένη», και την πριν τα Χριστούγεννα νηστεία των σαράντα ημερών!
        Παρά ταύτα το πρόβλημα δεν είναι ακριβώς αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι και με αυτό, το θέμα της πνευματικής προετοιμασίας του χριστιανού για τη Μεγάλη Δεσποτική γιορτή της Χριστού Γεννήσεως επικεντρώνεται πάλι, αν δεν εξαντλείται, στο υλικό μέρος της νηστείας, το φαγώσιμο, το στομαχικό! Πράγμα που είναι εντελώς αντίθετο, από τούτο  απαράδεκτο, ως και ανατρεπτικό, και αντί-χριστιανικό, σε σχέση με το καίριο και ουσιαστικό μέρος, νόημα, στόχο, σκοπό της νηστείας, που όρισαν πρώτιστα και κύρια Ιησούς Χριστός, ο Θεάνθρωπος Υιός του Θεού, και Θεός ημών, κι ακόλουθα Παύλος ο Απόστολος των Εθνών,  Άγιος και Μέγας Βασίλειος, Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για να περιοριστούμε σ’ αυτούς κορυφαία και ενδεικτικά.
      Συγκεκριμένα:  
Α.      Ο Ιησούς Χριστός.
1.        Ορίζει ως πρώτο και βασικό. «Ακούετε και συνίετε. Ου το εισερχόμενον εις το στόμα κοινοί τον άνθρωπον, αλλά το εκπορευόμενον εκ του στόματος τούτο κοινοί τον άνθρωπον»-«Ακούστε με και καταλάβετέ το. Τον άνθρωπο δεν τον κάνει ακάθαρτο-αμαρτωλό- ό,τι μπαίνει από το στόμα, αλλά ό,τι βγαίνει από το στόμα. Αυτό κάνει τον άνθρωπο ακάθαρτο-αμαρτωλό». Και προσθέτει απλά, λιτά, καθαρά, ρητά, ενδεικτικά. «Ό,τι μπαίνει από το στόμα προχωρεί στην κοιλιά, κι έπειτα αποβάλλεται στο αποχωρητήριο. Όσα όμως βγαίνουν από το στόμα, προέρχονται από την καρδιά, κι αυτά είναι που κάνουν ακάθαρτο-αμαρτωλό τον άνθρωπο. Γιατί από την καρδιά βγαίνουν πονηρές σκέψεις, φόνοι, μοιχείες, πορνείες, κλοπές, βλαστήμιες,  ψευδομαρτυρίες…»-Ματθ.15,10-11 και 17-19.
2.        Και, στην προγραμματική, ας πούμε έτσι, Ομιλία του στο Όρος, θέλει, και θεωρεί, και ορίζει ως άριστη τη μη επιδεικτική νηστεία, την αθόρυβη νηστεία, αυτή που ξέρει μόνο αυτός που την επιτελεί και ο Θεός. «Εσύ όταν νηστεύεις, περιποιήσου τα μαλλιά σου, και νίψε το πρόσωπό σου, για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου, αλλά στον Πατέρα σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις. Και ο Πατέρας σου που βλέπει τις κρυφές πράξεις, θα σου το ανταποδώσει φανερά»-Ματθ.6,17-18.
 
Β.      Ο Απόστολος Παύλος.
     «Να δέχεστε όποιον έχει ασθενική πίστη, χωρίς να επικρίνετε τις απόψεις του. Για παράδειγμα, ένας πιστεύει πως μπορεί να φάει απ’ όλα, ενώ κάποιος άλλος έχει ασθενική πίστη και τρώει μόνο χόρτα. Αυτός που τρώει απ’ όλα να μην περιφρονεί εκείνον που δεν τρώει. Κι εκείνος που δεν τρώει, να μην κατακρίνει εκείνον που τρώει, γιατί ο Θεός τον έχει δεχτεί στην εκκλησία του. Ποιος είσαι συ που θα κρίνεις ξένον υπηρέτη; Μόνο ο Κύριος του μπορεί να κρίνει αν στέκεται ή όχι στην πίστη του, γιατί ο Θεός έχει την δύναμη να τον στηρίξει»-Ρωμ.14,1-4.
 
Γ.        Ο Άγιος και Μέγας Βασίλειος.
    «Αληθής νηστεία, η του κακού αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους, επιορκίας. Η τούτων ένδεια νηστεία εστίν αληθής»-«Αληθινή-χριστιανική-νηστεία είναι η αποξένωση από το κακό, ενδεικτικά, η εγκράτεια στη γλώσσα, η αποχή από το θυμό, ο χωρισμός από κακές επιθυμίες, όπως η καταλαλιά, τα ψεύδη, η επιορκία. Η φτώχεια σε αυτά είναι η αληθινή νηστεία»-2^η Ομιλία για τη νηστεία.
 
Δ.        Ο  Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
      «Πώς μπορεί κάποιος που τυπικά νηστεύει, δηλαδή, που ακολουθεί τους διατροφικούς περιορισμούς, που έχει ορίσει η Εκκλησία, ουσιαστικά να μη νηστεύει; Αυτό συμβαίνει, όταν αποφεύγει, βέβαια, τα φαγητά που δεν πρέπει να φάει στην περίοδο της νηστείας, αλλά δεν αποφεύγει τα αμαρτήματα ή άλλες κακές του συνήθειες ! Και πώς αυτός που τυπικά δε νηστεύει, ουσιαστικά μπορεί να νηστεύει; Όταν, συνεχίζει βέβαια να απολαμβάνει την τροφή που έτρωγε και πριν τη νηστεία. Αλλά ! Αποφεύγει να γευτεί τις αμαρτίες που συνηθίζει να κάνει. Σας λέω, μάλιστα, ότι αυτή η νηστεία είναι καλύτερη από εκείνη, όχι μόνο καλύτερη, αλλά και ελαφρότερη.
    Για να αποφύγουν τους διατροφικούς ή άλλους περιορισμούς της νηστείας πολλοί επικαλούνται ως λόγο κάποια σωματική ασθένεια, π.χ. μια φοβερή αλλεργία. Γεμίζω ψώρα λένε, δεν μπορώ να την υπομείνω … δεν αντέχω να περνάω με λίγα χορταρικά. Πολλά τέτοια άκουγα να λένε όχι λίγοι τότε-στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Για την πνευματική νηστεία όμως καμιά παρόμοια δικαιολογία δεν μπορεί να επικαλεστεί κανείς. Μπορείς, λοιπόν, να απολαμβάνεις το λουτρό σου, να συνεχίσεις να τρως τα φαγητά που συνηθίζεις, να πίνεις με μέτρο το κρασί σου, κι αν θέλεις και λίγο κρέας να φας, δε σε εμποδίζει κανείς. Απόλαυσε όλα τα φαγητά, άπεχε όμως από την αμαρτία ! Είδες πόσο εύκολη για όλους είναι αυτή η νηστεία; Δεν μπορεί να επικαλεστεί κανείς σωματική ασθένεια για να απαλλαγεί, γιατί είναι καθαρά πνευματικό το άθλημα και το συνακόλουθο κατόρθωμα!   
       Με άλλα λόγια, η νηστεία είναι άθλημα καθαρά πνευματικό, ακριβώς εδώ βρίσκεται η αξία και η συνακόλουθη ωφέλειά της! Δεν είναι μια απλή αλλαγή διαιτολογίου, μια απλή αποφυγή βρώσης κάποιων φαγητών. Και εδώ ακριβώς έχει γίνει και γίνεται το μέγα λάθος, η μεγάλη αντιστροφή των πραγμάτων. Ότι αυτό δυστυχώς προβάλλεται ως το κυρίαρχο στις σχετικές εκκλησιαστικές περιόδους, και το χειρότερο, πλην φυσικό παρεπόμενο, αυτό κατά κύριο λόγο έχει εισπραχθεί, εισπράττεται και ακολουθείται ως πνευματικό τάχα επίτευγμα από ευρείες λαϊκές μάζες χριστιανών ορθόδοξων.
       Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος με τη θαυμάσια. ουσιαστική, για πολλούς ίσως και τολμηρή διάκριση που κάνει, βάζει τα πράγματα στη θέση τους, αποκαθιστά το πράγμα στη φυσική τάξη του από πλευράς χριστιανικής. Το κυρίαρχο στη νηστεία, λέει, είναι το πνευματικό, όχι το υλικό μέρος της, όχι ο διατροφικός περιορισμός. Η νηστεία επισημαίνει είναι κυρίως πνευματική άσκηση, και οι σχετικές εκκλησιαστικές περίοδοι έχουν καθιερωθεί, ως σταθμοί και περίοδοι πνευματικής ανασύνταξης, όχι απλής αλλαγής διαιτολογίου. Ο διατροφικός περιορισμός είναι μόνο το ξυπνητήρι, αυτός είναι ο σκοπός του, αποκλειστικά και μόνο αυτός είναι ο ρόλος και ο λόγος της ύπαρξής του. Είναι κάτι σαν βουκέντρα που παρακινεί στην πνευματική νηστεία, και καταξιώνεται μόνο αν υπηρετεί αυτό το σκοπό. Πολύ περισσότερο δεν αποτελεί αυτόνομο συστατικό αγιοσύνης, ως νομίζουν πολλοί.    
       Ο Άγιος είναι απόλυτα ξεκάθαρος. Όποιος ακολουθεί τη νηστεία ως απλό διατροφικό περιορισμό, και όχι πρωταρχικά και κυρίαρχα ως πνευματική άσκηση, ως αποστασιοποίηση από την αμαρτία, ως ένταση της διάθεσης για προσευχή, ως άσκηση της αρετής, ουσιαστικά δε νηστεύει, απλώς αλλάζει διαιτολόγιο. Και φτάνει να πει ότι εκείνος που και σε περίοδο νηστείας συνεχίζει να τρώει αυτά που και πριν, αλλά αποφεύγει να γευτεί την αμαρτία και τα παρεπόμενά της, άρα, που εντείνει τον αγώνα να αλλάξει τον εαυτό του, αυτός νηστεύει πραγματικά ! «Καν κρεών απογεύεσθαι μέλλης, ο κωλύων ουδείς. Πάντων απόλαυσον, μόνον αμαρτίας απόστηθι». Απόλαυσε όλα τα φαγητά σου, όπως πριν, μόνο από ένα πράγμα κράτησε αποστάσεις, από την αμαρτία. Αυτό αποτελεί το ουσιαστικό όλο της νηστείας, και οι περίοδοι νηστείας, Σαρακοστή Χριστουγέννων, Μεγάλη του Πάσχα, της Παναγίας κλπ. έχουν καθιερωθεί από την Εκκλησία ως σταθμοί άσκησης σε πνευματική ανασύνταξη, και ανανέωση!
     Το διατροφικό μέρος έχει μόνο βοηθητικό ρόλο ! Αυτή είναι η χριστιανική τάξη των πραγμάτων. «Της ψυχής καθαρόν εστί το κατόρθωμα»! Είναι καθαρά πνευματικό το άθλημα και επίτευγμα. Όλα τα άλλα αποτελούν αντιστροφή ή διαστροφή των πραγμάτων»-Ομιλία στην Αγία και Μεγάλη Κυριακή του Πάσχα.
 
         Να ολοκληρώσουμε όμως τώρα με μια τηλεγραφική αναφορά σε όσα γράφει ο Απ. Παύλος για την πάνω από τις δυνάμεις τους γενναιόδωρη οικονομική προσφορά των χριστιανών της Μακεδονίας προς ενίσχυση των ευρισκόμενων σε ανάγκη χριστιανών των Ιεροσολύμων. «Αυθαίρετοι, γράφει, μετά πολλής παρακλήσεως δεόμενοι ημών την χάριν και την κοινωνίαν της διακονίας της εις τους αγίους»-«Από μόνοι τους, χωρίς να τους το ζητήσει κανείς, μας παρακαλούσαν να τους κάνουμε τη χάρη να δεχτούμε την προσφορά τους γι αυτούς»-2Κορ.8,4. Να ολοκληρώσουμε επανερχόμενοι στο υλικό-οικονομικό μέρος της νηστείας από άλλη όντως χριστιανική οδό, αυτή της αγάπης για τον ελάχιστο του Χριστού αδελφό. Να κάνουμε αυτό το Χριστουγεννιάτικο σαραντάμερο νηστεία ολιγάρκειας, όχι νηστεία υψηλού κόστους, όπως αν θυμάμαι καλά καυχιόταν ανεπίγνωστα ίσως ότι έκανε κάποια ευσεβής ψυχή. Και, το οικονομικό περίσσευμα ημών, να διατεθεί στο εκείνων υστέρημα-στ.13. Αυτό θα αποτελούσε το ολοκλήρωμα μιας χριστιανικής, μιας ορθόδοξης, γνήσιας, αληθινής νηστευτικής μετάλλαξης!

Αθανάσιος Κοτταδάκης