ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ - π. Ευαγγέλου Κ. Πριγκιπάκη

 

ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ  Γ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

(1938 - 2013)

Ο  ΣΤΟΡΓΙΚΟΣ  ΠΟΙΜΕΝΑΣ 

ΚΑΙ  ΑΚΑΜΑΤΟΣ  ΕΡΓΑΤΗΣ  ΤΟΥ  ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ  ΤΟΥ  ΧΡΙΣΤΟΥ

 

Του Πρωτοπρεσβυτέρου

π. Ευαγγέλου Κ. Πριγκιπάκη, Δρος Θ.- Δρος Φ.

Καθηγητού του Προτύπου Γυμνασίου Πατρών

 
 ΜΕΡΟΣ  ΔΕΥΤΕΡΟ
 
       ΙΙΙ.  Το πολυσύνθετο και ρηξικέλευθο Ποιμαντικό Έργο του π. Δημητρίου, Β΄,

         4. Εκτός από την πνευματική οικοδομή του ποιμνίου του όμως, ο αείμνηστος π. Δημήτριος μόχθησε πολύ επίσης και για την οικοδομική αυτάρκεια των ενοριών που εφημέρευσε, με την ανέγερση, την ανακαίνιση και τον ευτρεπισμό συνολικά δεκαεπτά (17) Ναών, κυρίως Παρεκκλησίων. Ασκώντας δηλαδή φιλοτίμως και δημιουργικώς τα καθήκοντά του στις ενορίες Ρωμανού και Εγλυκάδας, έθεσε ως κύριο μέλημά του τον εμπλουτισμό τους με νέα Θυσιαστήρια, αλλά και την ανακαίνιση και συντήρηση των ήδη υπαρχόντων με την συγκινητική συνδρομή των ενοριτών του και με σκοπό να δοξολογείται απρόσκοπτα το άγιο Όνομα του Θεού, αλλά και να τελείται αενάως η Θεία Ευχαριστία για να σώζεται ο άνθρωπος και να ζει κόσμος. Έτσι, με δική του πρωτοβουλία και διαρκή αυτοπρόσωπη επιστασία, ανοικοδομήθηκαν εκ θεμελίων οι ιεροί Ναοί των: 1) Αγ. Πέτρου και Παύλου Ρωμανού, 2) Παναγίας Βλαχερνών Παναχαϊκού (Παλαιό μετόχι Παναγίας Γηροκομητίσσης), 3) Αγίας Βαρβάρας Παναχαϊκού (Παλαιό κοιμητήριο, παλαιό Μαζαράκι), 4) Αγίου Γεωργίου Ελεκίστρας,

5) Αγίας Ειρήνης Εγλυκάδος,

6) Αγίου Βλασίου Εγλυκάδος τα έτη 1989-1990, 7) Αγίου Νικολάου Εγλυκάδος,

8) Αγίων Μυροφόρων Εγλυκάδος τα έτη 1976-1977, 9) Αγίων 318 θεοφόρων Πατέρων Εγλυκάδος τα έτη 1981-1987,

10) Αγίων Εφραίμ και Ευθυμίου Εγλυκάδος το 2007, 

11) Μεταμορφώσεως Σωτήρος, κοιμητηρίου Εγλυκάδος τα έτη 1973-1974 και 1984, αλλά και

12) Παναγίας της Μαζιωτίσσης, στο πατρικό του κτήμα στη Σκιλλουντία, για την εορτή της οποίας μάλιστα ο έξοχος λευίτης συνέθεσε και τον παρακάτω ύμνο : «Χωρίον Μαζαίων τιμώντες Σε Γλυκοφιλούσα Σεπτή, // αγκάλαις Σου φέρουσα  τον του παντός Ποιητήν. // Τούτον τον τόπον σου φύλαττε, // από πάσης ανάγκης, // ον και ο Ξενοφών ο αθηναίος ετίμησεν, // πέμπουσα τας ακτίνας των λαμπρών σου θαυμάτων, // εν ύμνοις αεί ως Θεοτόκον και Προστάτιν δοξάζομεν». Ο μακαριστός Γέροντας όμως, πρωτοστάτησε επίσης και στην εκ βάθρων ανακαίνιση των ιερών Ναών: 13) Αγίου Δημητρίου Ρωμανού, 14) Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής (Παναγίτσας), 15) Αγίας Παρασκευής Παναχαϊκού, 16) Προφήτου Ηλιού Πουρναροκάστρου, καθώς και

17) Αγίου Ανδρέου Εγλυκάδος, του μεγάλου και περικαλλούς ενοριακού ναού της Εγλυκάδος που υπέστη σοβαρές ζημίες από τον σεισμό του Ιουλίου του έτους 1993. Στο πλαίσιο αυτό ακόμη και προκειμένου να διαφυλάξει και να αναδείξει τους εκκλησιαστικούς θησαυρούς της αγαπημένης του ενορίας, προχώρησε στην ίδρυση Ενοριακού Εκκλησιαστικού Μουσείου/Κειμηλιαρχείου το έτος 2007, το οποίο στεγάζεται σε ιδιαίτερη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου και υπήρξε το πρώτο του είδους του μέχρι τότε στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών.

       5. Ένας από τους πλέον σπουδαίους τομείς του ποιμαντικού έργου του αοιδίμου π. Δημητρίου ωστόσο, υπήρξε η κατήχηση και η εν Χριστώ αγωγή της νεότητας, αλλά και η πνευματική στήριξη των νέων οικογενειών. Οι νέοι άνθρωποι γενικότερα, συνιστούσαν για τον μακαριστό Γέροντα το μέλλον της Εκκλησίας, αλλά και της γλυκιάς μας πατρίδας, γεγονός που προσπαθούσε να διατηρεί άσβεστο, να υπενθυμίζει διαρκώς και να υπογραμμίζει διαχρονικώς με πολλή θέρμη, προτρέποντάς τους με το «μείνατε πιστοί Ορθόδοξοι, πάντα Έλληνες!», αλλά και τιμώντας ιδιαιτέρως τόσο την πολύτεκνη οικογένεια, όσο και τους στυλοβάτες της ορθοδόξου ελληνικότητας, όπως ο ευλαβής ιερέας και ο τίμιος δάσκαλος ως κατ’ εξοχήν πρότυπα και παιδαγωγοί της νεότητας. Για τον λόγο αυτό μάλιστα, στο αύλειο χώρο μπροστά από τον κεντρικό Ναό του Αγ. Ανδρέου κατασκεύασε δύο σπουδαία μνημεία, δηλαδή «δύο στήλες οι οποίες υπάρχουν ένθεν και ένθεν της εξωθύρας. Η μία αναφέρεται στους πολυτέκνους γονείς οι οποίοι σηκώνουν τη δική τους διακονία επί των ώμων, έχοντας υπόψιν τους την εντολή του Κυρίου και η άλλη στον παπά και τον δάσκαλο» (Μητρ. Πατρών Χρυσόστομος).

Το πρώτο μνημείο, που είναι αφιερωμένο στην πολύτεκνη οικογένεια ως πρότυπο ορθόδοξης παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας και φέρει την, έντονα από την Αγ. Γραφή (Σοφ. Σειρ. 3, 2) εμπνευσμένη, επιγραφή: «Ο ‘Κύριος ἐδόξασε’ γονείς ‘ἐπὶ τέκνοις’. Πολλά παιδιά πολλές ευλογίες, μεγάλη και ισχυρή Ελλάδα», εγκαινίασε ο αείμνηστος μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος το έτος 1992,

ενώ το δεύτερο, που είναι αφιερωμένο στον Ιερέα και τον Δάσκαλο με την επιγραφή : «Εις τον Ιερέα και Διδάσκαλο, τους δύο ακλόνητους στύλους του Ορθοδόξου Ελληνικού Έθνους», εγκαινιάστηκε το 2007 από τον Σεβ. Μητροπολίτη Πατρών κ. Χρυσόστομο.

         Ως πρωτοπόρος στην ποιμαντική δραστηριότητα της νεότητας ο π. Δημήτριος, καθώς, με τον σοφό οραματισμό που διέθετε, διέβλεπε τις ανάγκες των μελλούμενων καιρών με την σταδιακή γιγάντωση του δημογραφικού προβλήματος, μερίμνησε με πολύ ζήλο για τη διάδοση και αποδοχή του συνθήματος για την απόκτηση πολλών, αλλά και την χριστιανική αγωγή όλων των ελληνόπουλων από νέες, διαπνεόμενες από τις ορθόδοξες χριστιανικές αρχές, οικογένειες. Για τον λόγο αυτό και φρόντιζε να ενθαρρύνει τα νέα ζευγάρια που καθοδηγούσε πνευματικά για την γέννηση παιδιών, λειτουργώντας Σχολή Γονέων για το σκοπό αυτό, αλλά και ιδρύοντας για την διευκόλυνσή τους στον αύλειο χώρο του παρεκκλησίου των Αγίων Πατέρων πρότυπο Εκκλησιαστικό Παιδικό Σταθμό, προκειμένου να φιλοξενούνται κατά κύριο λόγο και έναντι συμβολικού τιμήματος τα παιδιά των εργαζομένων ενοριτών του, αλλά και στο πλαίσιο της δημιουργικής τους απασχόλησης εκεί, να γαλουχούνται «εξ απαλών ονύχων» τα νήπια με τον λόγο του Θεού από κατάλληλους συνεργάτες.

Έτσι, από την έναρξη της διακονίας του στην Εγλυκάδα ο π. Δημήτριος οργάνωσε και λειτούργησε παράλληλα κατηχητικές ομάδες και νεανικές συντροφιές με ποικίλες δραστηριότητες για όλες τις ηλικίες, από το Δημοτικό μέχρι και το Πανεπιστήμιο. Για την διευκόλυνση μάλιστα του ποικίλου αυτού ποιμαντικού έργου μερίμνησε ώστε να ανοικοδομηθεί περί τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μεγάλο Πνευματικό Κέντρο, δίπλα ακριβώς από τον Ναό του Άγιο Ανδρέα, το οποίο ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε το 2002, προκειμένου να στεγάσει στο σύνολό τους τις διαρκώς αυξανόμενες ενοριακές δραστηριότητες, όπως τις νεανικές ομάδες, τις ομάδες ενηλίκων, τα απογευματινά κηρύγματα, τα τμήματα χειροτεχνίας, αλλά και τους κατηχητικούς κύκλους, όπως και την περίφημη γυναικεία Χορωδία BelCantes με διεθνείς παρουσίες και διακρίσεις. Στο πλαίσιο των δράσεων των ενηλίκων μάλιστα, ο π. Δημήτριος, οργάνωσε και ανέπτυξε, με την εξεύρεση και αξιοποίηση κατάλληλων συνεργατών και κυρίως συνεργατριών, πλούσιο φιλανθρωπικό έργο προς τους αναξιοπαθούντες ενορίτες του στην Εγλυκάδα κυρίως, αλλά και όπου αλλού υπήρχε ανάγκη υλικής και πνευματικής συμπαραστάσεως.

       IV. Η αναγνώριση της προσφοράς του από την Εκκλησία και η κοίμηση του π. Δημητρίου

      1. Ακολουθώντας την παραπάνω ρηξικέλευθη και υψιπετή ποιμαντική πορεία και δράση ο αοίδιμος π. Δημήτριος, κράτησε την ιερωσύνη στο αληθές ύψος της αποστολής της, χωρίς ποτέ να τη μεταχειριστεί ως εξουσία για προνόμια, επιβολή ή και αυτοπροβολή. Την παρέλαβε από τον επίσκοπό του ως χαρισματική παρακαταθήκη κατά τη χειροτονία του και την παρέδωσε με την κοίμησή του στον μεν Κύριο ως αγία και άμωμη, στους δε πνευματικούς του επιγόνους ως υψηλή και ταπεινή διακονία. Έτσι, κατά την πεντηκονταετή ιερατεία του, φρόντιζε πάντοτε με το έργο του να μην επισκιάζει, να μην υποκαθιστά ή να μην αποκρύπτει από τους ανθρώπους τον Θεό με την προβολή του προσώπου του ή με την επίδειξη των πράγματι πολλών του χαρισμάτων, της βιβλικής του σοφίας και των ποικίλων αρετών του, αλλά, αντιθέτως, τον αποκάλυπτε εναργέστερα, τον φανέρωνε εντονότερα και στον πρόσφερε πλουσιοπάροχα προς κατά χάριν μετοχή μέσα από την ησυχία, την αφάνεια και την απλότητά του στα πνευματικά του τέκνα.

Για τον λόγο αυτό και διατήρησε την απροσποίητη ταπείνωση, την έμφυτη διακριτικότητα, την ευλογημένη λεπτότητα στη συμπεριφορά και την αρχοντική ευγένεια που στόλιζε την όλη πολιτεία του, ώστε να μην υποκύπτει ποτέ, ούτε σε εφήμερες και ψυχοφθόρες ματαιοδοξίες, αλλά ούτε και σε ναρκισσισμούς, ανταγωνισμούς και μικρότητες, τόσο συχνές, δυστυχώς, στον καιρό μας, με συνέπεια να καθίσταται νομίζουμε απολύτως σαφές, πως ο αείμνηστος π. Δημήτριος απέβη φορέας μιας αυθεντικά μαρτυρικής ιερωσύνης, μιας ιερωσύνης που συνιστούσε μαρτύριο αλλά και αναστάσιμη μαρτυρία για τον άνθρωπο, μιας ιερωσύνης που αποτελούσε το προζύμι και το αλάτι που αναμειγνύονται στο ζυμάρι όχι για να αφανιστούν και να σβήσουν, αλλά πλασμένες με το «ὕδωρ τὸ ζῶν», να πολλαπλασιαστούν και να προσφερθούν για να γονιμοποιήσουν και να ωριμάσουν παρηγορητικά, να ανακουφίσουν και να νοστιμίσουν θεραπευτικά τα ατελεύτητα πάθη, αλλά και τους μεγάλους καημούς και τους αλάλητους στεναγμούς του αγωνιζόμενου πνευματικά πιστού λαού του Θεού. Έτσι, όπως παρατηρείται εύστοχα, με τη μακρά διαδρομή και επίπονη πορεία του ο ταπεινός λευίτης της Εγλυκάδας, «φώτιζε με όλη την πολύπλευρη προσωπικότητά του και άφησε ως κληρονομία την εργατικότητά του, την ταπείνωση, την αγάπη, την προσήλωση, και την αυταπάρνησή του στην ιερατική του διακονία και στις αξίες  της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας. Το έργο που κατέλειπε ο αείμνηστος παπά-Δημήτρης είναι αξιόλογο, σημαντικό και πρωτοποριακό για τα δεδομένα της τοπικής μας Εκκλησίας», ούτως ώστε, «όσα κι αν αναφέρει κανείς για τη ζωή και την πολιτεία του παπά-Δημήτρη είναι λίγα και λειψά και τον αδικούν. ….. ομιλούν εύγλωττα τα έργα και η αποδοχή του ευσεβούς λαού που τον περιέβαλλε με στοργή και λατρεία … εμείς που τον γνωρίσαμε, τον ζήσαμε και τον αγαπήσαμε ως ένα άψογο αδελφό και συλλειτουργό. Δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε και να ομολογήσουμε τη μεγάλη πνευματική και ποιμαντική κληρονομιά που  εγκατέλειπε σε μας τους συμπρεσβυτέρους του» (π. Γερ. Στανίτσας).

       2. Πενήντα συναπτά έτη ο θαυμαστός π. Δημήτριος εργάστηκε ακούραστα και φιλότιμα, αγόγγυστα, άοκνα και θυσιαστικά στο «γεώργιον» του Χριστού, γι’ αυτό και «τον τίμησε … η ποιμένουσα Εκκλησία, η οποία, αναγνωρίζοντας την προσφορά του, τον περιέβαλε με τιμητικές διακρίσεις προβάλλοντάς τον ως άξιο ποιμένα,  όχι μόνο στην στενή ενοριακή του διακονία, αλλά και στην  Εκκλησία γενικότερα» (π. Γερ. Στανίτσας). Πράγματι, για την άοκνη ποιμαντική του μέριμνα και τη μεγάλη του προσφορά στην Εκκλησία, ο π. Δημήτριος τιμήθηκε διαδοχικά από τον αοίδιμο Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο με το οφφίκιο του πρωτοπρεσβυτέρου κατά την εις πρεσβύτερο χειροτονία του δευτερότοκου υιού του π. Χαρίτωνος, από τον Σεβ. Μητροπολίτη Πατρών κ. Χρυσόστομο με τον Χρυσό Σταυρό του Αγίου Ανδρέου, αλλά και από τον μέγα και αλησμόνητο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κυρό Χριστόδουλο και την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος με το χρυσό μετάλλιο του Αποστόλου Παύλου. Και αυτό διότι, μπροστά στην εκπλήρωση του ιερού του έργου, ούτε οι πολλές δυσκολίες στάθηκαν εμπόδιο ποτέ, αλλά ούτε και ο κλονισμός της υγείας του και η μεγάλη δοκιμασία από την ασθένειά του πτόησε τον π. Δημήτριο, αλλά μάλλον απέβησαν όλα πνευματικές αφορμές για να καλλιεργήσει ακόμη περισσότερο την καρτερία στις ποικίλες θλίψεις και τον μεγάλο ψυχικό και σωματικό πόνο.

       Ο Κύριος επέτρεψε όμως, ο καλός αυτός ποιμένας να δοκιμαστεί σοβαρά με την υγεία του κατά τα τελευταία έτη του βίου του, κάτι ωστόσο που δεν τον κατέβαλε, αλλά αποτέλεσε μάλλον εφαλτήριο για νέα πνευματικά παλαίσματα, υπομένοντας με θαυμαστή εγκαρτέρηση και θάρρος τον σταυρό του, προτρέποντας μάλιστα και ανθρώπους που υπέφεραν να υπομένουν με πίστη την ασθένειά τους. «Τι δε να πούμε», παρατηρεί προσφυώς ο π. Γερ. Στανίτσας, «για την Ιώβεια υπομονή του στη διάρκεια της οδυνηρής ασθένειάς του; Η περιπέτειά του μεταφράζονταν σε δοξολογία προς τον Θεό, σε ιλαρό μειδίαμα, σε υπερνίκηση του πόνου μέχρι την τελευταία στιγμή της επίγειας ζωής του, γιατί ενώ πονούσε αφόρητα, αυτός συνέχιζε την ιερατική του διακονία έως εσχάτων. Έπεσε όρθιος επί των επάλξεων, γιατί μέσα του έκρυβε μία ανδρεία ψυχή. Την ψυχή του Ορθόδοξου Έλληνα κληρικού που γνωρίζει την αποστολή του».

        Αλλά ο «σκόλοψ τῆς σαρκός» [Β΄Κορ. 12,7], δηλαδή η σοβαρή χρόνια ασθένεια που τον κατέτρυχε, καθώς και η μεγάλη κόπωση από την πεντηκονταετή υπερεντατική ιερατική του διακονία, οδήγησαν σταδιακά στη σωματική του κατάπτωση και στην ολοκλήρωση του επίγειου βίου του το Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013. Την επομένη ημέρα, Κυριακή 27 Οκτωβρίου, τελέσθηκε αρχιερατική θεία Λειτουργία προ του σεπτού του σκηνώματος στον Άγιο Ανδρέα, μετά το πέρας της οποίας έλαβε χώρα η εξόδιος ακολουθία του, με την συμμετοχή μεγάλου πλήθους κλήρου και λαού, ενώ η ταφή του πραγματοποιήθηκε στο κοιμητήριο της Εγλυκάδας, όπου αναπαύεται εδώ και δέκα έτη, προσδοκώντας την κοινή Ανάσταση, αλλά και από τον Κύριο της Δόξης να λάβει τον «ἀμαράντινον» (Α΄ Πέτρ. 5,4) «τῆς δικαιοσύνης στέφανον» (Β΄ Τιμ. 4,8), με την ευχή των συμπρεσβυτέρων του «στον σεβάσμιο λευίτη, τον καταξιωμένο ιερωμένο, τον αληθινό ποιμένα του Θεού, τον άξιο και ταλαντούχο κοινωνικό εργάτη, τον ευλαβέστατο λειτουργό, τον υπέροχο άνθρωπο και καλό παπά» να «είναι αιωνία η μνήμη» του (π. Γερ. Στανίτσας).

3. Παρά την παρέλευση μιας δεκαετίας από την αναχώρησή του για τον Ουρανό ωστόσο, η ανάμνηση του μακαριστού π. Δημητρίου παραμένει ακόμη έντονα ζωντανή στην τοπική μας Εκκλησία και ιδίως χαραγμένη βαθιά στις ψυχές των πνευματικών του τέκνων στην Εγλυκάδα, τα οποία τον αγάπησαν και παιδαγωγήθηκαν από το παράδειγμά του, αλλά και ευεργετήθηκαν από τη σοφή πνευματική του καθοδήγηση και τις προσευχές του, ακουμπώντας τη ζωή τους πάνω στο άγιο πετραχήλι του. Έτσι, είναι πανθομολογούμενο, ότι παρόλο που αναχώρησε από κοντά μας εδώ και τόσα χρόνια, η αίσθηση της παρουσίας του παραμένει ακόμη ζώσα και θάλλουσα στις καρδιές των μελών του ποιμνίου του, αλλά και έντονα χαραγμένη στις ζωές όλων όσων είχαμε την ευλογία να ευεργετηθούμε από την πλημμύρα της αγάπης του και να γίνουμε αποδέκτες των δωρημάτων της προσευχητικής του παρρησίας προς τον Άγιο Θεό, ώστε με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από την αποδημία του να του προσφέρουμε ταπεινά και ως ελάχιστο αντίδωρο, σαν ένα μπουκέτο φθινοπωρινά αγριολούλουδα από την πεδιάδα της Εγλυκάδας και σαν ένα κεράκι αναμμένο και λίγο ευωδιαστό θυμίαμα, τούτο το πολύ μικρό για τη μεγαλοσύνη του, όμως καρδιακό αφιέρωμα αγάπης και σεβασμού προς το ιερό του πρόσωπο.

Είναι βέβαιο τέλος, ότι ο αοίδιμος π. Δημήτριος θα παραμείνει παντοτινά στη μνήμη μας και στην προσευχή μας, αλλά και στη μνήμη του πληρώματος της ενορίας της Εγλυκάδας, όπως και της Αποστολικής Εκκλησίας των Πατρών ως ένας αυθεντικός ορθόδοξος κληρικός, ο οποίος ανάλωσε θυσιαστικά το είναι του στο έργο του Θεού και τη διακονία της σωτηρίας του ανθρώπου, αναδεικνυόμενος γνήσιος ευαγγελικός ποιμένας και συνεχιστής του έργου του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον κόσμο, καθώς και άξιος πνευματικός επίγονος του Πρωτοκλήτου των Αποστόλων στην πόλη των Πατρών. Να έχουμε την ευχή του και ας είναι «ἡ μνήμη αὐτοῦ ἀγήρως καί αἰωνία» ! Αμήν !

 

       Βιβλιογραφική Σημείωση : Για τη σύνθεση του παρόντος αφιερώματος, ουσιαστική υπήρξε η αρωγή των φίλων και αδελφών συλλειτουργών, Αρχιμ. π. Χαρίτωνος και Πρωτοπρεσβύτερου π. Κωνσταντίνου, εκλεκτών τέκνων του π. Δημητρίου. Πληροφορίες και πολύτιμα στοιχεία αντλήθηκαν επίσης από τα δημοσιεύματα :
1. Ανωνύμου, Ετήσιο Μνημόσυνο Αειμνήστου π. Δημητρίου Αθανασοπούλου Εφημερίου Εγλυκάδος (26/10/2013-26/10/2014), (Πάτρα - Εγλυκάδα 2014), σσ. 24,
2. Μητρ. Πατρών Χρυσοστόμου, «Ομιλία … στην εξόδιο ακολουθία π. Δημητρίου Αθανασοπούλου», στο Ετήσιο Μνημόσυνο …, όπ.παρ., σ. 4-13,
3. Πρωτ. Γερ. Στανίτσα, «Η Εγκυκάδα θρηνεί την απώλεια του Πνευματικού της Πατέρα», στο Ετήσιο Μνημόσυνο …, όπ.παρ., σ. 18-20 και στην https://agiabarbarapatras.blogspot.com/search?updated-max=2013-10-30T19:21:00%2B02:00&max-results=7&start=112&by-date=false,
4. Σ.Ν. Γκουρβέλου, Η Ενορία του Αγίου Ανδρέου Εγλυκάδος χθές και σήμερα, Πάτρα : Έκδοση Ι.Ν. Αγίου Ανδρέου Εγλυκάδος, 2010,
5. <Αικ. Γιαννέτου>, «Αθανασόπουλος  Δημήτριος», στο Ελλάδα 21^ος Αιώνας  -  Πελοπόννησος. Προσωπικότητες Ελληνισμού, Αθήνα : Κέντρο Οικουμενικού Ελληνισμού, 2016, σ. 58-59,
καθώς και από τις ιστοσελίδες :
α) της Ι.Μ. Πατρών : http://i-m-patron.gr/
β) της Ενορίας Εγκυκάδος : https://www.enoriaeglikadas.gr/
και γ) τον «Αναστάσιο» : https://anastasiosk.blogspot.com/2013/10/blog-post_5961.html.
 
 
⁕ Το Πρώτο Μέρος του παρόντος Δεύτερου, βλ. στο https://anastasiosk.blogspot.com/2023/10/blog-post_652.html. Πρώτη δημοσίευση και του Δεύτερου Μέρους στην εφημερίδα «Ο ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ» 839/04-11-2023, σ.  8-9.