στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
η παρασκευή, «έμψησις» και ο καθαγιασμός
νέας ποσότητας του Αγίου Μύρου
Φέτος τη Μεγάλη Εβδομάδα θα γίνει μετά από 10 χρόνια η παρασκευή, « έμψησις » και ο καθαγιασμός νέας ποσότητας Άγιου Μύρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι η τρίτη φορά, που καθαγιάζεται το Άγιο Μύρο στην περίοδο της Πατριαρχίας Βαρθολομαίου (1992, 2002 και 2012)[1].
Το Άγιο Μύρο καθαγιάζεται, περίπου κάθε 10 χρόνια, για να χρησιμοποιηθεί για το μυστήριο του Χρίσματος, που τελείται στην Εκκλησία μας μετά το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος, προκειμένου να μεταδοθούν στους βαπτισθέντες τα χαρίσματα και οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος.
Στους πρώτους χρόνους του Χριστιανισμού η μετάδοση των δωρεών και των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, σ’ αυτούς που βαπτίζονταν, γίνονταν από τους Απόστoλους ( Πράξεις, 8, 14-17 και 19, 1-6 )
Τούτο όμως έγινε δύσκολο όταν αυξήθηκαν οι κατά τόπους Εκκλησίες και ο αριθμός των βαπτιζόμενων πιστών. Γι’ αυτό και οι Άγιοι Απόστολοι από το 2ο αιώνα αποφάσισαν να χρησιμοποιούν αγιασμένο Μύρο, που καθαγίαζαν οι ίδιοι με τους Επισκόπους, που είχαν την αποστολική διαδοχή, και με το οποίο αντικατέστησαν την « δι’ επιθέσεως των χειρών » μετάδοση των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στους βαπτιζόμενους.
Στην ιστορία αναφέρεται ότι, μέχρι τον 8ο αιώνα, το δικαίωμα παρασκευής και καθαγιασμού του Άγιου Μύρου το είχαν όλοι οι επίσκοποι[2], με το πέρασμα των χρόνων το δικαίωμα αυτό περιέρχεται στους Πατριάρχες και τέλος στον Οικουμενικό Πατριάρχη, για λόγους όχι εξάρτησης και υποταγής αλλά ως απτό και ορατό σημείο ενότητας και δεσμού των κατά τόπους Πατριαρχείων και Αυτοκέφαλων Εκκλησιών με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από τον ανωτέρω κανόνα εξαιρέθηκαν, από τον 14ο αιώνα, η Εκκλησία της Ρωσίας και, από τον 19ο αιώνα, οι Εκκλησίες της Ρουμανίας και Σερβίας.
Πληροφορίες για τον τρόπο παρασκευής, έψησης και καθαγιασμού του Άγιου Μύρου, έχουμε από τις σελίδες της Παλαιάς Διαθήκης (Έξοδος, 30, 22-25), την Αποστολική Παράδοση του Ιππόλυτου τον 3ο αιώνα και από το έργο «Περί της Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας» του Ψευδοδιονύσιου του Αρεοπαγίτη τον 5ο αιώνα. Νεώτερες διατάξεις, για τον καθαγιασμό του Άγιου Μύρου, έχουμε στο μεγαλογράμματο, από περγαμηνή κώδικα, που βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και είναι γνωστός ως « Βαρβερινός Κώδιξ ελληνικός υπ’ αριθμ. 336 » του 8ου αιώνα, επίσης στο Μέγαλο Ευχολόγιο, στην Τυπική Διάταξη της Συνοδικής Βιβλιοθήκης του Πατριαρχείου της Ρωσικής Εκκλησίας και στο «Ευχολόγιο Goar» του 1730. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο από τον ΙΘ΄ αιώνα λειτουργεί νέα Τάξη και Ακολουθία παρασκευής, έψησης και καθαγιασμού του Άγιου Μύρου με την αρμονική συνεργασία αφ’ ενός της Χημικής και Φαρμακευτικής Επιστήμης και αφ’ ετέρου « της σιωπωμένης και μυστικής παραδόσεως » της Εκκλησίας.
Η ἐκκλησιαστική παράδοση του Οικουμενικού Πατριαρχείου διαθέτει από το 1850 τον « Κατάλογο των ειδών των αρωμάτων, εξ ων συντίθεται το Άγιον Μύρον », που περιλαμβάνει λάδι, κρασί και άλλες 55 αρωματώδεις ουσίες[3], που συμβολίζουν τα πολυποίκιλα χαρίσματα και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος, οι δε ανωτέρω επιστήμες καταθέτουν τη συμβολή τους για την αρτιότερη παρασκευή του.
Η ακολουθούμενη τυπική διάταξη παρασκευής και έψησης του Αγίου Μύρου, αρχίζει την Κυριακή των Βαῒων ξεχωριστά, συγκλίνει και ενοποιείται τη Μεγάλη Πέμπτη με μια ιδιαίτερη ιεροτελεστία καθαγιασμού, που δεν έχει προηγούμενο και είναι η εξής :
Την Κυριακή των Βαῒων, μετά την δοξολογία, ο Μέγας Εκκλησιάρχης οδηγεί από το «Νάρθηκα» του Πατριαρχικού Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου, τον Άρχοντα Μυρεψό και τους συνεργάτες του, Ειδικούς Κοσμήτορες Μυρεψούς, που φέρουν λευκές μακριές μπλούζες ή « λευκούς ποδήρεις χιτώνες » στο « Σωλέα » και μπροστά στον Αρχιερατικό Θρόνο του Πατριάρχη. Στη συνέχεια « προσάγονται », από δύο διακόνους, στον Πατριάρχη, που φέρει «επιτραχήλιον και ωμοφόριον» και αναγινώσκει την ειδική ευχή, με την οποία ευλογεί τον Άρχοντα Μυρεψό και τους Ειδικούς Κοσμήτορες-Μυρεψούς και τους δίνει στον μεν Άρχοντα το διακριτικό, από μετάξι, «λεντίον», στους δε Μυρεψούς, το Χρυσό Σταυρό της Διακονίας, με την Πατριαρχική σφραγίδα. Ακολουθεί η Θεία Λειτουργία, στην οποία συμμετέχουν ο Άρχων και οι Μυρεψοί από τη θέση απέναντι από το Θρόνο του Πατριάρχου.
Την Άγια και Μεγάλη Δευτέρα, μετά τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, δημιουργείται μία πομπή με επικεφαλής τους Πατριαρχικούς χορούς, που ψάλλουν το Απολυτίκιο του Αγίου Γεωργίου και δύο Ιερείς που φέρουν « επιτραχήλιον ». Ακολουθεί ο Πατριάρχης, που φέρει « επιτραχήλιον και ωμοφόριον » δύο διάκονοι με «οράρια» και «δικηροτρίκηρα», Συνοδικοί Αρχιερείς και όποιοι άλλοι Αρχιερείς παρευρίσκονται.
Η πομπή εισέρχεται στο Ιερό Κουβούκλιο, που βρίσκεται στον αύλειο χώρο του Πατριαρχικού Ναού, όπου βρίσκονται μόνιμες εστίες και ευμεγέθεις χάλκινοι λέβητες, για την έψηση του Μύρου. Οι Χοροί ψάλλουν τα ακόλουθα τροπάρια: « Ευλογητός ει Χριστέ ο Θεός ημών…», «Ως των Αποστόλων Πρωτόκλητος…» και « Την εν πρεσβείαις ακοίμητον Θεοτόκον…». Ο Πατριάρχης ευλογεί τον κύκλο των ιερών τελετών με την τέλεση Αγιασμού. Στη συνέχεια ραντίζει με τον Αγιασμό τα παρασκευασθέντα υλικά, τα σκεύη και τους λέβητες. Μετά την «Απόλυσιν» παίρνει ο Πατριάρχης δοχείο ελαίου και αφού το ευλογήσει ρίχνει το λάδι σταυροειδώς στους λέβητες. Το ίδιο κάνει και με το δοχείο του οίνου, όπως και μέρος από τα αρώματα και άνθη που πρέπει να ψηθούν και είναι τα 43 από τα 57 είδη. Στη συνέχεια οι Ειδικοί Κοσμήτορες Μυρεψοί συμπληρώνουν την απαιτούμενη ποσότητα ελαίου και οίνου. Τέλος ο Πατριάρχης, με την λαμπάδα, που κρατάει, ανάβει τη φωτιά. Ακολουθεί η ανάγνωση από τον Πατριάρχη κάποιων κεφαλαίων από το « κατά Ματθαίον » Ευαγγέλιο. Tούτο συνεχίζεται και από τους Συνοδικούς Αρχιερείς και από άλλους αρχιερείς, που παρευρίσκονται αλλά και από κληρικούς της Πατριαρχικής Αυλής. Η τάξη αυτή των αναγνωσμάτων γίνεται όλες τις ημέρες μέχρι και τη Μ. Τετάρτη.
Παράλληλα οι Μυρεψοί, πιστοί στα ιερά κείμενα και τα πατερικά έγγραφα, αλλά με κάποιες υποχρεωτικές αλλαγές και προσθαφαιρέσεις στις ιστορικές συνταγές αρχίζουν τη διαδικασία της παρασκευής και της έψησης και με βάρδιες παρακολουθούν την πορεία και εξέλιξη των εργασιών.
Την Άγια και Μεγάλη Τρίτη, μετά τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, ο Πατριάρχης προσέρχεται και πάλι στο Ιερό Κουβούκλιο, όπως και χθες, όπου ψάλλεται ο μικρός Παρακλητικός Κανόνας της Θεοτόκου και μνημονεύει τα ονόματα όλων εκείνων που εργάζονται για την παρασκευή του Μύρου και εκείνων που προσέφεραν χρήματα, τα ευώδη έλαια, το λάδι, το κρασί και τα διάφορα αρωματώδη άνθη και βότανα. Μετά την « Απόλυσιν » ρίχνει ο Πατριάρχης στους λέβητες το υπόλοιπο των οίνου, ελαίου, αρωμάτων και ανθέων και στο τέλος αρχίζει η ανάγνωση του « κατά Μάρκον » Ευαγγελίου.
Την Άγια και Μεγάλη Τετάρτη από το πρωί αρχίζει η σταδιακή μείωση της έντασης της φωτιάς, ώστε το μεσημέρι να ξεκινήσει η διαδικασία της απόσταξης, του φιλτραρίσματος και του καθαρισμού του υλικού.
Μετά τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, ο Πατριάρχης έρχεται στο Ιερό Κουβούκλιο, όπως και τις προηγούμενες μέρες « ποιεί Ευλογητόν », ψάλλονται απ’ όλους τα τροπάρια : « Ευλογητός ει Χριστέ ο Θεός ημών…», « Ότε καταβάς τας γλώσσας…» και « Την εν πρεσβείαις ακοίμητον Θεοτόκον…». Στη συνέχεια διαβάζει ο Πατριάρχης τη νενομισμένη ευχή και ρίχνει, μετά την έψηση του Μύρου, τα τελευταία 14 ευώδη έλαια στους λέβητες και κάνει την «Απόλυσιν». Ακολουθεί η ανάγνωση του «κατά Λουκάν» Ευαγγελίου μέχρις ότου γίνει το απόγευμα το Ιερόν Ευχέλαιο.
Μετά το πέρας του Ιερού Ευχελαίου ο Μέγας Εκκλησι-άρχης με τη βοήθεια των ιερέων και των διακόνων φέρνει στους Μυρεψούς τα αργυρά δοχεία, στα οποία θα μεταγγισθεί το καθαρό υλικό, και θα μεταφερθούν στο Παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα, όπου θα παραμείνουν μέχρι το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης.
Την Αγία και Μεγάλη Πέμπτη η Ακολουθία του Όρθρου τελείται στο Πατριαρχικό Παρεκκλήσιο. Εδώ προσέρχονται οι ορισθέντες Πρεσβύτεροι και Διάκονοι και λαμβάνουν « καιρό » από τον Πατριάρχη. Αμέσως αρχίζει η αμφίεση του Πατριάρχου μέσα στο Παρεκκλήσιο και των Αρχιερέων σε μία Πατριαρχική Αίθουσα, οι δε Πατριαρχικοί Χοροί ψάλλουν το « Άνωθεν οι Προφήται…»
Μετά την αμφίεση γίνεται η κάθοδος στον Πατριαρχικό Ναό «ηχούντων των Κωδώνων».
Προπορεύεται ο Τίμιος Σταυρός μετά των « Εξαπτερύγων ». Έπονται οι Πατριαρχικοί Χοροί, που ψάλλουν τα ακόλουθα στιχηρά: « Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον…», « Εν τοις Προφήταις ανήγγειλας ημίν…», «Εν ταις αυλαίς Σου υμνήσω Σε…» και « Εν ταις αυλαίς Σου Κύριε, οι πιστοί, το γόνυ της ψυχής και του σώματος υποκλίναντες…».
Ακολουθεί ο Μέγας Πριμικήριος με το «Διβάμβουλον». Στη συνέχεια δύο Διάκονοι με τα «διακονικά εξαπτέρυγα» και 24 Αρχιμανδρίτες και Ιερομόναχοι κρατούντες τα δώδεκα μεγάλα αργυρά δοχεία με το Μύρο καθώς και οι Αρχιδιάκονοι των Ι. Μητροπόλεων Χαλκηδόνος, Δέρκων και Πριγκηποννήσων κρατούντες θυμιατήρια και « δικηροτρίκηρα ».Έπονται οι Συνοδικοί Αρχιερείς καθώς και οι Αρχιερείς εκπρόσωποι Πατριαρχείων και Αυτοκέφαλων Εκκλησιών σε δύο σειρές που κρατούν τα μικρά αργυρά δοχεία. Ο πρώτος στην ιεραρχία Μητροπολίτης, του Οικουμενικού Θρόνου, κρατάει αλαβάστρινο δοχείο, που περιέχει προηγιασμένο Άγιο Μύρο, ο δε δεύτερος αλαβάστρινο δοχείο με Μύρο, που δεν έχει αγιασθεί. Αμέσως μετά ακολουθεί ο Πατριάρχης, που κρατάει τη μικρή Μυροθήκη και συνοδεύεται από τον Μέγα Πρωτοσύγκελλο, τον Αρχιγραμματέα της Ιεράς Συνόδου και τους 4 Πατριαρχικούς Διακόνους ενδεδυμένους την πλήρη διακονική τους στολή και κρατούντες « δικηροτρίκηρα ».
Όταν η Ιερά Πομπή εισέλθει στον Πατριαρχικό Ναό, οι μεν Πρεσβύτεροι τοποθετούν τα μεγάλα αργυρά δοχεία έξω του Ιερού Βήματος μπροστά στο « Τέμπλο » δεξιά και αριστερά της « Ωραίας Πύλης », οι δε Αρχιερείς εισέρχονται στο Ιερό Βήμα μαζί με τον Πατριάρχη και αφού εναποθέσουν τα μικρά δοχεία πίσω από την Αγία Τράπεζα και τα δύο αλαβάστρινα στην Αγία Πρόθεση εξέρχονται στο Σωλέα, και καταλαμβάνουν οι Αρχιερείς τις θέσεις τους ο δε Πατριάρχης αφού ευλογήσει το λαό ανέρχεται στο Θρόνο, διαβάζει τον « Προοιμιακόν » και αρχίζει η Θεία Λειτουργία.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μετά τη Μεγάλη Είσοδο, τοποθετεί πάνω στην Αγία Τράπεζα και πάνω στο «αντιμήνσιον» το αλαβάστρινο δοχείο του αγιασμένου Μύρου δεξιά και του μη αγιασμένου Μύρου αριστερά. Οι δε Ιερείς τοποθετούν τα δοχεία γύρω από την Αγία Τράπεζα. Ακολουθεί η υποδοχή των Τιμίων Δώρων, που τοποθετούνται μεταξύ των δύο αλαβάστρινων δοχείων.
Μετά από το « Και έσται τα ελέη του Μεγάλου Θεού…», ο Πατριάρχης αποκαλύπτει « το πλήρες Μύρου μήπω αγιασθέντος αλάβαστρον », το ευλογεί τρις λέγων «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν». Στη συνέχεια, ενώ ψάλλουν οι Αρχιερείς το «Ευλογητός ει Χριστέ…», « Ότε καταβάς…» και το « Πάντα χορηγεί…», καθαγιάζει ο Πατριάρχης τρεις φορές τα δοχεία, επικαλούμενος πρώτα « Η Χάρις του Ανάρχου Πατρός είη καθαγιάζουσα τόδε το Άγιον Μύρον », δεύτερο « Η Χάρις του Υιού και Λόγου του Θεού είη μετά σού, Μύρον Άγιον » και τρίτο « Η Χάρις του Παναγίου και Τελεταρχικού Πνεύματος είη μετά σού, Μύρον Άγιον » Αμέσως μετά ο Πατριάρχης και οι Αρχιερείς « κλίνοντες τα γόνατα » διαβάζουν μυστικώς ευχή, όταν την ίδια στιγμή κλήρος και εκκλησίασμα γονατιστοί προσεύχονται ψάλλοντες το « Κύριε ελέησον ». Μετά τη συμπλήρωση της ευχής ο Πατριάρχης εύχεται και ευλογεί το εκκλησίασμα με το « Ειρήνη πάσι » και αφού ο Μέγας Αρχιδιάκονος εκφωνεί το « Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν », ο Πατριάρχης εκφωνεί την παρακάτω ευχή, ενώ οι Αρχιερείς ψάλλουν το « Κύριε ελέησον » : « Σοι τω Θεώ των όλων και Βασιλεί, τον αυχένα της καρδίας ευχαριστούντες εκλίναμεν, ανθ’ ων ουκ αξίους όντας ημάς διακόνους γενέσθαι του Θείου Σου τούτου Μυστηρίου κατηξίωσας, και τον έλεον κηρύττομεν, ον εφ’ ημάς πλουσίως εξέχεας. Συ γαρ υπάρχεις προσκυνητός και δεδοξασμένος, και Σοι την δόξαν αναπέμπομεν, … Αμην. »
Μετά την ευχή ο Πατριάρχης ευλογεί και καλύπτει τα δοχεία και με το «τρικέρι» ευλογεί το Λαό. Ακολουθεί το « Πάντων των Αγίων μνημονεύσαντες…» και η Θεία Λειτουργία ολοκληρώνεται με το « Είη το όνομα Κυρίου…».
Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, με την ίδια διάταξη της εισόδου, η πομπή εξέρχεται από τον Ιερό Ναό, με τους Πατριαρχικούς Χορούς να ψάλλουν το « Εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον αγαθόν », και κατευθύνονται όλοι μαζί στο δροσερό, λίγο αεριζόμενο και προστατευόμενο από έντονες ηλιακές ακτίνες « Μυροφυλάκιον », όπου « διαρκώς καίει λυχνία », και όπου θα εναποτεθεί το Ἀγιο Μύρο για φύλαξη, μέχρις ότου εξαντληθεί το απόθεμα, οπότε και θα αρχίσει η προετοιμασία της νέας παρασκευής. Εδώ ο Πατριάρχης θα κάνει την « Απόλυσιν » της Θείας Λειτουργίας και του καθαγιασμού του Αγίου Μύρου.
Η όλη τελετή επισφραγίζεται με τον « Πολυχρονισμόν » του Πατριάρχου.
Χρήστος Κ. Τσούβαλη
Ἄρχων Οστιάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου
