Ὑπόγειο, ἰσόγειο, ἀνώγειο
Ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη
Τρία εἶναι τά ἐπίπεδα τῆς ὀρθοδόξου πνευματικότητος· ὑπόγειο, ἰσόγειο, ἀνώγειο· ὁ
καθένας ἀνάλογα μέ τήν πνευματική του κατάσταση διαμένει στό χῶρο πού τοῦ
ταιριάζει.
Ὑπόγειο: Εἶναι τό στέκι τοῦ ἀθεόφοβου-ἀναίσθητου ἀνθρώπου. Ὅσο καί νά ἀκούει περί Κρίσεως καί Κολάσεως, δέν συνέρχεται, δέν ἀφυπνίζεται, δέν ἀλλάζει
τρόπο σκέψεως (Ὅσιος Διάδοχος Φωτικῆς. Εὐεργετινός. Τόμος Δ΄. Ὑπόθεση Δ΄.
Κεφάλαιο Β΄). Ἐμεῖς συνερχόμαστε; Ὅταν π.χ., γυρίζουμε ἀπό τίς κηδεῖες, ἀφυπνιζόμαστε; Βάζουμε ἀρχή νά
κόψουμε κάποιο πάθος;
Ἰσόγειο. Εἶναι ἡ κατοικία τῶν θεοφοβουμένων· ὅπου ὑπάρχει φόβος Θεοῦ δέν ὑπάρχει ἁμαρτία· «τῷ φόβῳ Κυρίου ἐκκλίνει τις πᾶς ἀπό κακοῦ» (Παρ. 15:27). «Ἀρχή σοφίας φόβος Θεοῦ» (Παρ. 1:1) ἀρχή τῆς συνετῆς, τῆς ἀναμάρτητης ζωῆς εἶναι ὁ θεῖος φόβος. Ὁ θεῖος φόβος, ὠθεῖ τόν ἄνθρωπο στόν ἀγώνα καθάρσεως τῆς ψυχῆς του. Μέ ἄλλα λόγια, ὁ θεῖος φόβος εἶναι γνώρισμα τοῦ χριστιανοῦ πού βρίσκεται στό στάδιο τῆς καθάρσεως. Καί ὅπου ὑπάρχει θεῖος φόβος, δέν ὑπάρχει τέλεια ἀγάπη γιά τό Θεό. (Ὅσιος Διάδοχος. Αὐτόθι).