Ήταν ο Μυστικός Δείπνος ένα Εβραϊκό Πασχάλιο Δείπνο; - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το τι πραγματικά ήταν το τελευταίο δείπνο του Ιησού με τους μαθητές του. Υπάρχουν και μερικοί Προτεστάντες που φθάνουν στο σημείο να αρνούνται ότι ιστορικά συνέβη ένα τέτοιο δείπνο.

Γνωρίζουμε από τις περιγραφές των ευαγγελιστών ότι το πάθος και η ανάσταση του Χριστού συνέβη κατά την εορτή του Εβραϊκού Πάσχα.

Επίσης, οι ευαγγελιστές αναφέρουν ότι ο Ιησούς ζήτησε από τους μαθητές του να ετοιμάσουν ένα δείπνο διότι επεθύμησε να συμφάγει μαζί τους πριν το Πάθος του και να εορτάσει το Πάσχα.

Υπάρχουν όμως μερικά προβλήματα.

Οι ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς αναφέρουν ότι αυτό συνέβη την πρώτη ημέρα των Αζύμων. Ο Ιωάννης αναφέρει ότι συνέβη την ημέρα της Προετοιμασίας, μία ημέρα πριν το Εβραϊκό Πάσχα.

Από εδώ ξεκινούν οι παρεξηγήσεις και οι διάφορες ερμηνείες.

Αν ψάξουμε λίγο βαθύτερα θα δούμε ότι δεν υπάρχει διαφωνία μεταξύ των ευαγγελιστών. Η λέξη «πρώτη» που χρησιμοποιούν οι συνοπτικοί ευαγγελιστές δεν σημαίνει την κυριώνυμο ημέρα αλλά την προηγουμένη, αυτή της προετοιμασίας. Με αυτή την σημασία συναντούμε δύο φορές την λέξη και στο ευαγγέλιο του Ιωάννη. Είναι φανερό ότι ο Ιωάννης επειδή έγραψε το ευαγγέλιο αργότερα αποσαφηνίζει την έννοια της πρώτης ημέρας και αναφέρεται σαφώς στην ημέρα της προετοιμασίας.

Γιατί αυτό το πρόβλημα της ημέρας είναι σημαντικό; Διότι συνδέεται με τον χρόνο της πραγματοποιήσεως του Πασχάλιου Δείπνου.

Το Πασχάλιο Δείπνο γινόταν το βράδυ της 14ης Νισσάν (μετά την δύση του ηλίου), ουσιαστικά σύμφωνα με το Εβραϊκό ημερολόγιο ενώ είχε αρχίσει η 15η Νισσάν. Η Βίβλος και η Ραββινική παράδοση συμφωνούν πως το Πασχάλιο Δείπνο πρέπει να περιέχει τρία σημαντικά στοιχεία: α) Ενθύμηση της ιστορίας της Εξόδου του Ισραηλιτικού Λαού από την Αίγυπτο, β) Θυσία και βρώση του Πασχάλιου Αμνού, γ) Άζυμος άρτος και πικρά χόρτα.

Τι συνέβη λοιπόν με τον Μυστικό Δείπνο;

Αν κρίνουμε με τα όσα ορίζει η Εβραϊκή παράδοση ο Μυστικός Δείπνος δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί Πασχάλιος.

Πρώτον, διότι έγινε μία ημέρα πριν το Εβραϊκό Πάσχα (Πέμπτη βράδυ αντί για Παρασκευή βράδυ). Και σε αυτό έχουμε μάρτυρες και τους Φαρισαίους με τους Ιερείς οι οποίοι αρνούνται την Παρασκευή το πρωΐ να εισέλθουν στην κατοικία του Πιλάτου για να μην μολυνθούν και να φάγουν το Πασχάλιο Δείπνο το βράδυ.

Δεύτερον, διότι δεν είχαν Πασχάλιο Αμνό. Ο Πασχάλιος Αμνός έπρεπε να θυσιασθεί το μεσημέρι της Παρασκευής στον Ναό και στην συνέχεια να τον ψήσουν. Ένας Αμνός που θα προσφερόταν θυσία την Πέμπτη δεν εθεωρείτο Πασχάλιος. Σύμφωνα με το τυπικό της εορτής οι Ιουδαίοι έπρεπε να επιλέξουν ένα αρνί στις 10 του μήνα Αβίβ ή Νισσάν και να το κρατήσουν μέχρι τις 14 οπότε και θα πήγαιναν στον Ναό για να τον προσφέρουν ως Πασχάλια θυσία.

Τρίτον, δεν είχαν Άζυμο Άρτο και πικρά χόρτα διότι το δείπνο πραγματοποιήθηκε την Ημέρα της Προετοιμασίας. Την ημέρα δηλαδή που παρασκεύαζαν τα άζυμα και έκαναν τελετουργικούς καθαρμούς στην κατοικία. Σύμφωνα με το τυπικό την Ημέρα της Προετοιμασίας ο οικοδεσπότης έκαμε επιθεώρηση στην οικία του ώστε να διαπιστώσει αν κάθε ένζυμο προϊόν έχει εξοστρακισθεί.

Είναι αλήθεια ότι από τις μαρτυρίες των ευαγγελιστών δεν μπορούμε να εξάγουμε ακριβές συμπέρασμα για το αν ο Ιησούς στον Μυστικό Δείπνο ακολούθησε το τελετουργικό του Εβραϊκού Πασχάλιου Δείπνου (πχ με τις τέσσερις ευλογίες του άρτου και του οίνου) ή αν ο Μυστικός Δείπνος ήταν απλά εορταστικός χωρίς το Πασχάλιο τελετουργικό.

Όποια περίπτωση και αν είναι η σωστή το σημαντικό είναι ότι ο Ιησούς άλλαξε το τελετουργικό. Δεν κάμει αναφορά στα γεγονότα της Εξόδου αλλά κάμει αναφορά στο Πάθος Του. Ο ίδιος παρουσιάζεται ως ο Πασχάλιος Αμνός ο οποίος θυσιάζεται για την σωτηρία όλου του κόσμου. Αυτό τονίζουν και οι ευαγγελιστές όταν αναφέρουν πως η σταύρωση του Ιησού συνέβη την ώρα που στον Ναό ξεκινούσαν οι θυσίες των Πασχάλιων Αμνών.

Η γνώμη μου είναι ότι δεν θα μπορέσουμε ποτέ να εξακριβώσουμε αν ο Μυστικός Δείπνος είχε την μορφή και το τελετουργικό του Εβραϊκού Πασχάλιου Δείπνου. Το σίγουρο όμως και αυτό το οποίο πολύ καλά γνωρίζουμε είναι ότι ο Μυστικός Δείπνος είναι το πρώτο Πασχάλιο Δείπνο της Νέας Διαθήκης του Θεού με τον λαό Του, τον νέο Ισραήλ, η παράδοση του Μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας.

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

(φωτογραφία: Η θεία Ευχαριστία, Ιερά Μονή Καισαριανής)Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος