Πάνω σ’ έναν στίχο παραπονιάρικο - Αλεξανδρεύς

Πάνω σ’ έναν στίχο παραπονιάρικο

(στον φιλόφρονα λόγο κ. Κοτταδάκη αντιδωρεά)

Μεγάλος ποιητής ο Λέων, ο Δεσπότης. Εκείνος που η ιστορία -κατ’ άλλους δικαίως κατ’ άλλους ειρωνικώς- καταχώρησε στις δέλτους της ως «σοφόν».  Λέων ο Στ’ ο Σοφός. Στα τέλη του 9ου αι θα βασιλέψει στο θρόνο της Πόλης, αυτοκράτωρ του γένους των Ρωμιών. Μαθητής του Μεγάλου Φωτίου θα βρεθεί στο θρόνο του πατέρα του, Βασιλείου Α’,  ίσως δολοφονώντας τον. Γιατί τέτοιο μίσος για τον γεννήτορα; Η ιστορία λέει πως εκείνος του επέβαλε άλλη γυναίκα από κείνη που αγάπησε. Να το φυτίλι για τα δράματα! Δε σβήνει ο πόθος μ’ αποφάσεις της εξουσίας. Έφτασε ωστόσο να οπλίσει πατροκτόνο χέρι; Ποιος το ξέρει στ’ αλήθεια; Ο ετοιμοθάνατος πάντως Βασίλειος στη νεκρική του κλίνη θα επιμείνει πως το ατύχημα στο κυνήγι δεν ήταν ατύχημα.

Κι από εκεί και μετά το πάθος ξεδιπλώνεται ασίγαστο. Πάθος για συνέχεια, για διάδοχο. Τέσσερις γυναίκες θα ξαπλώσουν στη βασιλική του κλίνη: μετά την «υποχρεωτική» Θεοφανώ, η πέτρα του σκανδάλου Ζωή και τρίτη η Ευδοκία. Κι αφού κάθε μια τον άφηνε χωρίς γιο-διάδοχο αποφάσισε να προχωρήσει στο μέγα σκάνδαλο. Τέταρτο γάμο. Με μιαν άλλη Ζωή, την ερωμένη του. Ο πατριάρχης θα αντιταχθεί, αυτός θα ψάξει σύμμαχο στη Δύση, θα τον βρει στο πρόσωπο του επισκόπου Ρώμης και θα πετάξει από το θρόνο του τον ενοχλητικό Πατριάρχη. Δε φαίνεται άλλωστε να ’χει μεγάλη ιδέα για τους πατριάρχες· λίγα χρόνια νωρίτερα ο πατέρας του είχε αναβιβάσει στον πατριαρχικό θρόνο της Πόλης τον μικρότερο αδερφό του Λέοντα, Στέφανο. Δεν ήταν λοιπόν και τόσο δύσκολη η απομυθοποίηση.

Τούτη η τελευταία Ζωή, η Καρβωνοψίνα (η μαυρομάτα), θα του χαρίσει αυτό που τόσο λαχταρούσε: τον διάδοχο. Κωνσταντίνος ο Ζ’ με το παρανόμι Πορφυρογέννητος. 

Κερδισμένος ή χαμένος της ιστορίας ο Λέων; Δεν ξέρω. Σοφός από τη μια, μοιχός από την άλλη. Σε κάθε περίπτωση θα μείνει ξεχωριστός ανάμεσα στους βυζαντινούς αυτοκράτορες.

Μα δεν είναι κανένας από τους παραπάνω λόγους που μ’ έκαναν να ψάξω το βίο του, να φρεσκάρω τις γνώσεις και τη μνήμη. Την Κυριακή το πρωί στην εκκλησιά, στον όρθρο, λίγο πριν τη δοξολογία ο Λέων έχει την τιμητική του. Κυριακή την Κυριακή, αν δεν πέσει μεγάλη γιορτή να αλλάξει τη σειρά, ψάλλονται έντεκα διαφορετικά τροπάρια, έντεκα Δοξαστικά, τα Εωθινά Δοξαστικά του όρθρου, ισάριθμα και με αντίστοιχο περιεχόμενο με τα έντεκα Εωθινά Ευαγγέλια, τις έντεκα δηλαδή περικοπές που βρίσκονται στους Ευαγγελιστές και αναφέρονται στις εμφανίσεις του αναστημένου Χριστού για σαράντα ημέρες μέχρι την Ανάληψή Του.

Τούτα τα έντεκα Εωθινά είναι έργα του Λέοντα. Καμωμένα με τέχνη και λεπτότητα αναδιηγούνται την ευαγγελική περικοπή εστιάζοντας είτε στο ίδιο σημείο με την περικοπή είτε σε επιμέρους γεγονότα της. Κι ο Λέων είναι μεγάλος ποιητής. Τα γεγονότα γίνονται στο μυαλό του, στη γλώσσα του ευκαιρία να ξεδιπλώσει το τάλαντο που ο Θεός του ’δωσε και να χρωματίσει το σωστικό γεγονός με τη δική του ανθρώπινη πινελιά. Να, όπως προχτές στο Ι’  Εωθινό που διηγείται την επανεμφάνιση του Χριστού στους μαθητές που ψαρεύουν στη λίμνη της Τιβεριάδας και επαναλαμβάνει το «σημείον» της θαυμαστής αλιείας ως κλειδί για την αναγνώρισή Του.

Βαθιά ανθρώπινος ο ποιητής θα ξεκινήσει όχι με το γεγονός μα με την διάθεση των Μαθητών. Μοιάζει να κάθεται δίπλα τους στο πλοίο της αλιείας. Να μοιράζεται το βάρος του να ξεκινήσουν πάλι κάτι που νόμιζαν πως είχαν για πάντα αφήσει πίσω τους. Κουρασμένοι από την ένταση των αντίθετων συναισθημάτων που προκάλεσαν στις ψυχές τους: Θάνατος και Ανάσταση. Αποτελειωμένοι από το άδοξο του ψαρέματος. Χωρίς ψάρια, χωρίς δύναμη, χωρίς ελπίδα. Όταν η δουλειά, όταν η ρουτίνα γίνεται το καταφύγιο απέναντι στη ματαίωση. Τούτη η πρώτη πρόταση είναι η περιγραφή της παραίτησης. Είναι το ανθρώπινο παράπονο όταν όλα μοιάζουν να πηγαίνουν στραβά. Είναι η απουσία του Θεού μετά την γεύση της Χάριτός του; Ή μήπως είναι ο Λέων που τέσσερις φορές προσπάθησε βάζοντας τα -Αυτοκράτωρ εκείνος- με κάτι ανώτερο αυτού· το έθος, το ήθος, τον νόμο τον ανθρώπινο, τον νόμο το θεϊκό. Τούτος ο τραγικός ήρως ξεπηδά στο τέλος της πρότασης. «καὶ πάλιν πλοῖα καὶ δίκτυα, καὶ ἄγρα οὐδαμοῦ».

Στο τροπάρι θα ’ρθει βέβαια το θεϊκό Τέλος. Η νίκη του θαύματος στο περιστατικό του Ευαγγελίου. Ενός θαύματος που -ίσως- ο Λέων, κλεισμένος στο παλάτι του, με τη μνήμη του νεκρού πατέρα του να τον στοιχειώνει, με τις τρεις απέλπιδες προσπάθειες που ξεκίνησαν στους θριαμβικούς γάμους και κατέληξαν σε κηδείες συζύγων και παιδιών να του πυροδοτούν το κλάμα να αναρωτιέται αν θα γίνει και γι’ αυτόν: Και άγρα ουδαμού…

Αλεξανδρεύς

 

«Μετὰ τὴν εἰς Ἄδου κάθοδον, καὶ τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασιν, ἀθυμοῦντες ὦς εἰκός, ἐπὶ τῶ χωρισμῶ σου Χριστὲ οἱ Μαθηταί, πρὸς ἐργασίαν ἐτράπησαν, καὶ πάλιν πλοῖα καὶ δίκτυα, καὶ ἄγρα οὐδαμοῦ. Ἀλλὰ σὺ Σῶτερ ἐμφανισθείς, ὦς δεσπότης πάντων, δεξιοῖς τὰ δίκτυα κελεύεις βαλεῖν, καὶ ἣν ὁ λόγος ἔργον εὐθύς, καὶ πλῆθος τῶν ἰχθύων πολύ, καὶ δεῖπνον ξένον ἕτοιμον ἐν γῆ, οὗ μετασχόντων τότε σου τῶν Μαθητῶν, καὶ ἡμᾶς νὺν νοητῶς καταξίωσον, ἐντρυφῆσαι φιλάνθρωπε Κύριε.»