Κάποιο εστιατόριο διαφημιζόταν κάποτε με τη σπιρτόζικη δήλωση: «Τη μπριζόλα μας δεν την αγγίζει χέρι ανθρώπου. Ο μάγειράς μας είναι πίθηκος». Ομολογουμένως δεν έχω συγκρατήσει την πατρότητά της – και ζητώ συγγνώμη από τον ευφυή συντάκτη της γι’ αυτό. Ο λόγος που τη μνημονεύω εδώ είναι ιδιαίτερος. Επειδή κάθε Μεγάλη Πέμπτη βράδυ, εδώ και πέντε χρόνια, μου έρχεται στο νου. Ήρθε και φέτος. Κι επειδή φοβάμαι ότι δεν θα λείψει ούτε του χρόνου, νιώθω αναγκαίο έναν απολογισμό˙ ή ίσως μια προσημείωση…
Δεν είναι η νηστεία των μεγαλοβδομαδιάτικων ημερών που μου υποδαυλίζει τον συνειρμό. Ούτε και βρίσκεται στη λέξη «μπριζόλα» το κέντρο βάρους του. Βρίσκεται στη λέξη «χέρι». Κι έχει να κάνει με το ερώτημα ποιος απλώνει χέρι, που το απλώνει και γιατί το απλώνει.
Ως γνωστό, αργά το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, αφού τελειώσει στις εκκλησίες η ακολουθία των παθών του Χριστού, στολίζεται κατά παράδοση ο επιτάφιος, για να ‘ναι έτοιμος το πρωί της επόμενης μέρας. Τα άνθη για τον στολισμό είναι αυτά που κατά τη διάρκεια της ακολουθίας εναπόθεσαν οι πιστοί στη βάση του υψωμένου σταυρού, τα δε χέρια που στολίζουν τον επιτάφιο είναι τα ίδια τα χέρια των πιστών, κυρίως γυναικών. Έθιμο; Σίγουρα. Κι όπως κάθε έθιμο, μπορεί κι αυτό να κινείται μεταξύ ζωντάνιας και ανουσιότητας, μεταξύ επίγνωσης και φολκλόρ. Πέρα όμως από την όποια συγκυριακή φόρτισή του, ο στολισμός του επιταφίου έχει ένα περιεχόμενο σπουδαίο, τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο. Φανερώνει εν σμικρώ κάτι που αποτελεί θεμελιώδη αξίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος: την ευχαριστιακή χρήση του κόσμου και τη συμμετοχή του λαού. Είναι δουλειά των ίδιων των μελών της Εκκλησίας να οδηγούν την καθημερινότητά τους στην κοινότητα εκείνη, η οποία οραματίζεται το μπόλιασμα της ανθρώπινης ζωής από την υπόσχεση της Ανάστασης. Αυτό – στον αντίποδα κάθε έννοιας μαγείας και μαντζουνιών – σημαίνεται όποτε εισάγονται στην εκκλησία και προσφέρονται στο Θεό στοιχεία της χειροπιαστής ζωής: το ψωμί, το νερό, τα λουλούδια, μα και ο μόχθος και η ευρηματικότητα. Θα μπορούσε κανείς ευκολότατα να καταδείξει από θεολογικής σκοπιάς ότι αυτή η παράμετρος είναι συστατική του εκκλησιαστικού γεγονότος. Συστατική˙ ήγουν, ούτε ψιμύθιο που μπορεί να λείψει ανώδυνα, ούτε περιπτωσιακή παραχώρηση εκ μέρους του όποιου βοεβόδα…