«Στ’ Αλάτσατα στην Παναγιά» τέλεσε Εσπερινό ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Το Σάββατο 28 Μαΐου, μετά από 89 χρόνια, τελέστηκε και πάλι ακολουθία στον ιερό ναό των Εισοδίων της Παναγίας στ’ Αλάτσατα.Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κκ Βαρθολομαίος χοροστάτησε στον Εσπερινό, τον οποίο τέλεσε ο πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου κ. Κύριλλος Συκής και ο δευτερεύων διάκονος του Πατριαρχείου κ. Ανδρέας.

Στην ακολουθία του Εσπερινού συμπροσευχήθηκε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας, απ’ όπου κατάγονταν οι εκ μητρός παππούδες του, με ομάδα προσκυνητών από την Κρήτη. Παραβρέθηκαν επίσης κληρικοί και λαϊκοί προσκυνητές από τη Χίο και την Αθήνα, καθώς ο Περιφερειάρχης Αιγαίου με αντιπεριφερειάρχες.

Ακολουθεί ιστορική επισκόπηση των Αλατσάτων με την σπουδαία εκκλησιαστική τους συμβολή και τους πολλούς αρχιερείς που έχουν αναδείξει. Από τ’ Αλάτσατα κατάγεται ο Μητροπολίτης Σικάγου κ. Ιάκωβος, αλλά και ο προσφάτως εκδημήσας Ρεθύμνης κυρός Άνθιμος.

Περιήγηση στ' Αλάτσατα

Στη χερσόνησο της Ερυθραίας απέναντι από τη Χίο σε απόσταση 10 περίπου χιλιομέτρων από τον Τσεσμέ (Κρήνη) βρίσκονται τα Αλάτσατα.

Η πόλη, όπως και όλη η χερσόνησος της Ερυθραίας, παρουσίασε μεγάλη δημογραφική ανάπτυξη. Τα Αλάτσατα το 1821 είχαν 6.000 κατοίκους και το 1885 είχαν 12.800. Σε δύο στατιστικές, του 1907 και του 1914, αναφέρονται 15.000 κάτοικοι. Οι Έλληνες ήταν 9.950 και οι Τούρκοι 50.

Το 1883 επί Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ και Εφέσου του Αγαθαγγέλου Α’ Γαβριηλίδη, του Μάγνη, η επισκοπή Κρήνης και Ανέων διχοτομήθηκε σε δύο ομώνυμες επισκοπές Κρήνης, με έδρα την Κρήνη, και Ανέων, με έδρα τα Σώκια.

Τα Αλάτσατα έκτοτε υπάγονταν στην επισκοπή Κρήνης, με πρώτο επίσκοπο Κρήνης τον από Ερυθρών Θεόκλητο, ο οποίος αρχιεράτευσε από το 1883 ως το 1914 εκδημήσας το 1918. Επί Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ και μητροπολίτη Εφέσου του Ιωακείμ Ευθυβούλη το 1903 η επισκοπή Κρήνης ανυψώθηκε σε ομώνυμη μητρόπολη με αίτηση του Εφέσου Ιωακείμ και με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Θεόκλητος έγινε πρώτος μητροπολίτης Κρήνης. Τον διαδέχθηκε ο Καλλίνικος (1881-1957) από την Κωνσταντινούπολη.

Στο Ημερολόγιο των Εθνικών και Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κωνσταντινουπόλεως του 1907 η μητρόπολη Κρήνης αναφέρεται με 41 εκκλησίες, 70 ιερείς, 62 σχολεία, από τα οποία δύο ημιγυμνάσια, με 58 δασκάλους, 30 διδασκάλισσες, 2.900 μαθητές και 1.800 μαθήτριες. Ο Κρήνης είχε στη δικαιοδοσία του 34 πόλεις, κωμοπόλεις, κώμες και χωριά με 60.055 Έλληνες. Μητροπολιτικός ναός ήταν ο Άγιος Χαράλαμπος με 40 μέτρα μήκος και 19 μέτρα πλάτος, με δύο σειρές από 12 μεγάλους μαρμάρινους κίονες και μαρμάρινο τέμπλο. Το δεξιό κλίτος τιμούσε τον Άγιο Στέφανο και το αριστερό την Παναγία. Ο ναός χωρούσε μέχρι 3.000 εκκλησιαζόμενους. Δεύτερος μεγάλος ναός της Κρήνης ήταν η Ευαγγελίστρια. Το τέμπλο φιλοτέχνησε ο Γιαννούλης Χαλεπάς. Στην Ευαγγελίστρια ανήγειραν και κωδωνοστάσιο πανομοιότυπο, όμως υψηλότερο, της Ευαγγελίστριας της Τήνου. Ο Άγιος Παντελεήμονας (1840) ο ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου (1873) και ο ναός της Αγίας Φωτεινής (1881) ήταν οι άλλοι τρείς ναοί της Κρήνης. Η μητρόπολη Κρήνης είχε τρία γυναικεία μοναστήρια: του Αγίου Νικολάου, ανατολικά των Αλατσάτων, ιδρυμένη το 1862 με 75 μοναχές, όπου ύφαιναν ωραιότατους τάπητες, του Αγίου Γεωργίου, πριν εκατό περίπου χρόνια ιδρυμένη, με δέκα μοναχές όπου νοσηλεύονται λεπροί, και τέλος τη μονή του Αγίου Ιωάννου με δεκαπέντε μοναχές, που ιδρύθηκε το 1866.

Τα Αλάτσατα ήταν η δεύτερη μεγάλη πόλη της επισκοπής και από το 1903 μητροπόλεως Κρήνης. Όσοι αναφέρονται ή γράφουν σε εγκυκλοπαίδειες, λεξικά ή αλλού για τα Αλάτσατα και τους Αλατσατιανούς σημειώνουν την αφοσίωσή τους στην Εκκλησία και την κλίση τους στον κλήρο.

Ο Φάνης Κλεάνθης στο βιβλίο του «Αλάτσατα» γράφει: «Ο θρησκευτικός ζήλος στ΄ Αλάτσατα ήταν εξαιρετικά αναπτυγμένος- ίσως περισσότερο από κάθε άλλη πόλη του ελληνικού χώρου...όλοι οι Αλατσατιανοί ανατρέφονταν μέσα σε ατμόσφαιρα θρησκευτικού ζήλου, εμποτίζονταν με ευλαβική προσήλωση στα θεία... Αποτέλεσμα της βαθιάς αφοσίωσης στα θεία ήταν η έφεση πολλών νέων προς τον μοναχικό βίο ή προς την ιερωσύνη και η ανάδειξη πολλών αρχιερέων από τα Αλάτσατα».

Το 1883 ο ναός των Εισοδίων στα Αλάτσατα που είχε ανεγερθεί επί επισκόπου Ιγνατίου και Εφέσου Διονυσίου κατεδαφίστηκε και ανεγέρθηκε ο μέχρι σήμερα σωζόμενος ωραιότατος, μετατραμμένος σε τζαμί, ναός. Το τέμπλο του ναού είναι μαρμάρινο έργο τέχνης, φιλοτεχνημένο από τον Ιωάννη Χαλεπά. Ο Σακελάριος Μαγκλής αγιογράφησε τις εικόνες του τέμπλου. Ο ίδιος αγιογράφησε τις εικόνες της Αγίας Τριάδος στο Πέραν Κωνσταντινουπόλεως. Ανεγέρθηκε και κωδωνοστάσιο μικρότερο, κατά το πρότυπο όμως της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη.

Το 1872 περατώθηκε ο δεύτερος μεγάλος ναός των Αλατσάτων της Αγίας Τριάδος. Τα μαρμάρινα μανουάλια και η περιστερά του άμβωνος υπήρξαν έργα του Γιανούλη Χαλεπά. Στο ναό αγιογράφησαν ο Σακελλάριος Μαγκλής και ο Ιωάννης Σιταράς. Τρίτος ναός ήταν των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Τα σχέδια του ναού ήταν του Πραξιτέλη Χαλεπά, τέταρτου γιου του Γιανούλη.

Η πανθομολογούμενη αφοσίωση των Αλατσατιανών στην Εκκλησία οδήγησε πολλούς νέους στον κλήρο. Επώνυμοι και διακεκριμένοι κληρικοί του αιώνα μας, αλλά και των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα γεννήθηκαν στα Αλάτσατα. Αλατσατιανοί αρχιερείς ήταν: Καλλίστρατος Ρόκας (1818-1886), αρχιεπίσκοπος Σινά, Νεόφυτος Κοτζαμάνης (1823-1880), επίσκοπος Κρατόβου, Πολύκαρπος Σέγκος ή Σεγκάκης (1836-1897), αρχιεπίσκοπος Τιβεριάδος, Ματθαίος Βαλίνης ή Βαλινάκης (1843-1886 ή -88), μητροπολίτης Θηβαΐδος, Γερμανός Βουρλαλής ή Βουρλαλίδης (1853-1910), μητροπολίτης Θηβαΐδος, Σωφρόνιος Καραγεώργης ή Κουτσαχείλης (1854-1930), αρχιεπίσκοπος Θαβωρίου, Νεόφυτος Κοτζαμάνης (1860-1930), μητροπολίτης Ικαρίας, Πολύκαρπος Βαρβάκης (1862- 1945), μητροπολίτης Χίου, Αθηναγόρας Ελευθερίου (1869 ή -70-1944), μητροπολίτης Παραμυθίας, Σμάραγδος Χατζηευσταθίου (1871-1928), μητροπολίτης Γενιτσών, Φώτιος Μαρινάκης (1871-1930), επίσκοπος Μοσχονησίων, Αρσένιος Κακογιάννης (1881-1940), μητροπολίτης Ερμουπόλεως, Νικόδημος Ζαχαρούλης (1881-1966), μητροπολίτης Ιωαννουπόλεως, Φιλόθεος Φιλιππίδης, μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως στα Ιεροσόλυμα και Ελασσώνος Ιάκωβος Μακρυγιάννης (1910-1971).

Εκτός απο τους αρχιερείς είκοσι επτά Αλατσατιανοί κληρικοί είχαν σημαντικότατη δράση.

Μεταξύ αυτών ιδιαιτέρως διακρίνονται:

Γερμανός Βασιλάκης, αρχιμανδρίτης (1859-1929), καθηγητής στη Χάλκη και σχολάρχης του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα. Διετέλεσε για είκοσι πέντε χρόνια προϊστάμενος του Αγίου Στεφάνου στο Παρίσι και η Εκκλησία της Ελλάδος τον τίμησε συμπεριλαμβάνοντας στο τριπρόσωπο κατά την εκλογή του Αθηνών Χρυσοστόμου Α’.

Ευλόγιος Ρόκας, αρχιμανδρίτης (1818-1880), Σιμωνοπετρίτης αντιπρόσωπος των κτημάτων που είχαν τα μοναστήρια του Άθωνος στη Ρουμανία.

Νεόφυτος Μολάκας (1828-1907), για σαράντα πέντε χρόνια ηγούμενος της Σιμωνόπετρας.

Λεόντιος Γιαγκάκης, αρχιμανδρίτης (1842-1914). Για δώδεκα χρόνια εφημέριος στην κοινότητα της Τεργέστης.

Αγαθάγγελος Μοσχοβάκης ή Μοσχόβης, αρχιμανδρίτης (1842-1929). Για σαράντα επτά χρόνια εφημέριος στην Αγία Σοφία Λονδίνου.

Καλλίνικος Διλβέης ή Διλβόης, αρχιμανδρίτης (1863-1946). Για πενήντα χρόνια εφημέριος της ελληνικής κοινότητας στη Μασσαλία.

Άνθιμος Γοργόλης (1874-1944), Μέγας Εκκλησιάρχης των Πατριαρχείων.

Ευγένιος Κωσταρίδης (1884-1931), μεταξύ άλλων συνέγραψε τη μελέτη Η σύγχρονος ελληνική Εκκλησία, εν Αθήναις 1921.

Επίσης Αλατσατιανοί ήταν οι: Νεόφυτος Βαρδαλάς (1869-1922), Γρηγόριος Ορφανίδης, Μακάριος Μαρινάκης και Σωφρόνιος Αφεντάκης, οι οποίοι ετελεύτησαν βιαίως κατά την Μικρασιατική Καταστροφή.

Ο Κωνσταντίνος Καλλίνικος (1872-1941), μέγας οικονόμος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, πολύ γνωστός διακεκριμένος και πολυγραφότατος θεολόγος γεννήθηκε και αυτός στα Αλάτσατα.

 

Ανδρέα Νανάκη,

Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου, Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης, Τα Αλάτσατα και οι Αρχιερείς τους, Οικουμενικού Πατριαρχείου - Νεώτερα Ιστορικά, τ. Β΄, σ. 119 κ.εξ.

Πηγή: Amen.gr