Ὁ Θεὸς πάσχει

 Ὀρθόδοξος Θεοπασχητισμὸς -

Τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καὶ ὅλου τοῦ Πάθους τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀπρόσιτο στὸν ἀνθρώπινο νοῦ. Τί πρα­­γματικὰ ἔλαβε χώρα πάνω στὸ λόφο τοῦ Γολγοθᾶ; Γιατί αὐτὸ τὸ γεγονὸς ­σημά­δεψε ἀνεξίτηλα τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία καὶ ἄλλαξε τὴν πορεία της; Τὰ ­ἐρωτήματα δραματικά, ἐπίπονα, βασανιστικά. Τὸ καιριότερο ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν ταυτότητα Αὐτοῦ ποὺ πάσχει καὶ πεθαίνει.

Ποιὸς εἶναι; Γιατί ἡ κτίση ὁλάκερη συγ­κλονίζεται καὶ συμπάσχει μὲ τὸν ἐν μέσῳ δύο ληστῶν κρεμάμενο Κατάδικο; Ὁ ἥ­­λιος σκοτίζεται, ἡ γῆ σείεται, οἱ πέτρες σχίζονται… Γιατί;

Ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα εἶναι ἀφάν­ταστα τολμηρή. Τολμηρή, διότι εἶναι ἀληθινή: Ἡ κτίση συμπάσχει, διότι πάνω στὸ Σταυρὸ πάσχει ὁ Δημιουργός της. Αὐτὸς ποὺ εἶναι σταυρωμένος δὲν εἶναι ἁπλὸς ἄνθρωπος. Εἶναι ἄνθρωπος! Εἶναι ὅμως ταυτόχρονα καὶ Θεός. Εἶναι ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός, τὸ δεύτερο Πρόσωπο τοῦ Ἑνὸς ἐν Τριάδι Θεοῦ, ὁ Υἱὸς δηλαδὴ καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀπὸ ἀγάπη, ἄπειρη ἀγάπη πρὸς τὸν ἄνθρωπο, ἔγινε καὶ ἄνθρωπος μέσα ἀπὸ τὰ πανάγια σπλάχνα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Τὸ μυστήριο εἶναι ἀσύλληπτο. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Θεὸς εἶναι πιὰ ταυτόχρονα καὶ ἄνθρωπος, υἱὸς ἀνθρώπου. Στὸ Ἕνα καὶ Μοναδικὸ Πρόσωπό Του ἔχουν ἑνωθεῖ δύο φύσεις: Ἡ θεία, τὴν ὁποία κατέχει ἀπὸ κοινοῦ μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καὶ ἡ ­ἀνθρώπινη, τὴν ὁποία προσέλαβε ἀπὸ τὴν ὑπερευλογημένη Κό­ρη τῆς Ναζαρέτ, τὴν Παναγία μας. Οἱ φύ­σεις δὲν ἑνώθηκαν μεταξύ τους, δὲν ἀναμίχθηκαν. Ἡ ἕνωση ἔγινε στὸ Πρόσωπο τοῦ Κυρίου, τὸ Πρόσωπο (ἢ ἀλλιῶς τὴν Ὑπόσταση) τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Ἂς ἀνοίξουμε ἐδῶ μία παρένθεση. Ὁ Θεός μας, ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν, εἶναι Ἕνας, ἀλλὰ Τρισυπόστατος. Τὴ θεία δηλαδὴ Φύση τὴν κατέχουν ἀπὸ κοινοῦ τρία Πρόσωπα, τρεῖς Ὑποστάσεις (Πρόσωπο καὶ Ὑπόσταση σημαίνουν τὸ ἴδιο πρά­γμα). Αὐτὲς εἶναι: Ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἄλλος ὁ Πατήρ, ἄλλος ὁ Υἱός, ἄλλο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἕνας ὅμως ὁ Θεός! Μυστήριο! Δὲν ὑπάρχει κάτι ἀνάλογο στὸν κόσμο μας γιὰ νὰ βοηθηθοῦμε νὰ τὸ κατανοήσουμε. Κατὰ τὴν ἐνανθρώπηση δὲν σαρκώθηκαν καὶ οἱ τρεῖς Ὑποστάσεις, ἀλλὰ μόνο ὁ Υἱός. Ὁ Υἱὸς προσ­έλαβε στὸ θεῖο Πρόσωπό Του καὶ τὴν ἀν­­­­θρώπινη φύση· σῶμα καὶ ψυχή. Αὐ­τὴ δὲ ἡ ἀνθρώπινη φύση δὲν εἶχε δικό της ἀν­­­θρώπινο πρόσωπο. ­Πρόσωπό της ὑ­­­πῆρ­ξε ἐξαρχῆς τὸ Πρόσωπο, ἡ Ὑπόστα­ση τοῦ Θεοῦ Λόγου. Καὶ σ᾿ αὐτὸ ἀκρι­βῶς συνίσταται ἡ ἐνανθρώπηση: Στὸ ὅτι ἕνα θεῖο Πρόσωπο, ὁ Θεὸς Λόγος, προσλαμβάνει καὶ τὴν ἀνθρώπινη φύση. Καὶ πλέον ἡ Ὑπόσταση τοῦ Θεοῦ Λόγου ἔγινε σύνθετη ἐκ δύο φύσεων. Ὄχι σύνθετη ἐκ δύο προσώπων ἀλλὰ ἐκ δύο φύσεων. Κοινὴ Ὑπόσταση καὶ τῶν δύο φύσεων εἶναι τὸ Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ Λόγου. Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ κλείσουμε τὴ διευκρινιστικὴ παρένθεση.

Ἂς ἔλθουμε τώρα στὸ Πάθος καὶ τὸν Σταυρό. Τί ἀντικρίζουμε πάνω στὸ Σταυρό; Αὐτὸ ποὺ βλέπουμε εἶναι ἕνα ἀνθρώπινο σῶμα νὰ πάσχει. Ὅμως αὐτὸ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα δὲν ἀνήκει σὲ κάποιον ἄνθρωπο (Παῦλο, Γιῶργο, Δημήτρη… ἢ ὅποιο ἄλλο ὄνομα). Τὸ σῶμα ἀνήκει στὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ. Εἶναι τὸ σῶμα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ, τοῦ δευτέρου Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἑπομένως, Αὐτὸς ποὺ πάσχει δὲν εἶναι ἕνας ἄνθρωπος. Εἶναι ὁ Θεός! Πάσχει ὁ Θεός, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Πάσχει ὅμως ὄχι κατὰ τὴ θεία Του Φύση, ἡ Ὁποία εἶναι ἀπαθής, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀνθρώπινη φύση Του. Αὐτὸ στὴ θεολογικὴ ὁρολογία ὀνομάζεται «Ὀρθόδοξος Θεοπασχητισμός», σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸν κακόδοξο Θεοπασχητισμὸ τῶν αἱρετικῶν Μονοφυσιτῶν, οἱ ὁποῖοι ἀπέδιδαν τὸ Πάθος στὴν ἴδια τὴ θεία Φύση.

Πάσχει ὁ Θεός! Καὶ ἀκριβῶς, ἐπειδὴ τὸ Πάθος τοῦ Σταυροῦ εἶναι Πάθος Θεοῦ, γι᾿ αὐτὸ ἔχει ἄπειρη δύναμη καὶ μᾶς σώζει.

Ἡ ἀλήθεια αὐτή, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν καρδιὰ τοῦ κηρύγματος τῆς Ἐκκλησίας, βεβαιώνεται τόσο ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν Πατέρων ὅλων τῶν αἰώνων. Ἤδη στὸ βιβλίο τῶν «Πράξεων» ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στὴν ὁμιλία του πρὸς τοὺς πρεσβύτερους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐφέσου, κάνει λόγο γιὰ «τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, ἥν περιεποιήσατο διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος» (Πράξ. κ΄ 28). Ὁ Κύριος καὶ Θεὸς περιποιήθηκε τὴν Ἐκκλησία Του μὲ τὸ ἴδιο Του τὸ Αἷμα!

Ἔτσι ἀκριβῶς τὸ βεβαιώνει καὶ ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας: «Αἵματι Θεοῦ ὁ ἰὸς τοῦ ὄφεως ἀποπλύνεται» (Δοξαστι­κὸ Ἑσπερινοῦ Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ). Κατὰ κόρον, μάλιστα, τὸ ­φανερώνει αὐτὸ ἡ ὑμνολογία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος: «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας». «Πῶς σε κηδεύ­σω, Θεέ μου;». Ὁ ἄνθρωπος ­κηδεύει τὸν Θεό. «Πέπαυται τόλμα μαθητῶν, Ἀριμαθαίας δὲ ἀριστεύει Ἰωσήφ· νεκρὸν γὰρ καὶ γυμνὸν θεώμενος τὸν ἐπὶ πάντων Θεόν, αἰτεῖται καὶ κηδεύει κραυγάζων...». «Ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, γυ­μνὸς εἰς κρίσιν ἵστατο... ὁ δὲ παράνομος λαὸς τῷ σταυρῷ προσήλωσε τὸν Κύριον τῆς δόξης... ὁ ἥλιος ἐσκότασε, μὴ φέρων θεάσασθαι Θεὸν ὑβριζόμενον, ὃν τρέμει τὰ σύμπαντα...». «Ἐπὶ ξύλου βλέπουσα κρεμάμενον, Χριστέ, σὲ τὸν πάντων Κτίστην καὶ Θεὸν ἡ σὲ ἀσπόρως τεκοῦσα, ἐβόα πικρῶς...».

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος δὲν παύ­ει νὰ βεβαιώνει αὐτὴ τὴν ἀναντίρρητη ἀλήθεια. Ἄλλοτε μιλώντας γιὰ τὸ Αἷμα «τὸ μέγα καὶ περιβόητον τοῦ Θεοῦ καὶ ἀρχιερέως καὶ θύματος» (Λόγος ΜΕ΄, Εἰς τὸ Πάσχα 22, ΕΠΕ 5, 198). Ἄλλοτε ἐπισημαίνοντας ὅτι «ἐδεήθημεν Θεοῦ σαρκουμένου καὶ νεκρουμένου ἵνα ζήσωμεν» (ΜΕ΄ 28, ὅ.π. 214). Καὶ ἄλλοτε χρησιμοποιώντας τὴν ἔκφραση «Θεὸς σταυρούμενος» (ΜΕ΄ 29, ὅ.π.).

Ναί! Πάσχει πράγματι ὁ Θεός!

Πάσχει ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ Θεός. Πάσχει κατὰ τὴν ἀνθρώπινη φύση Του. Πεθαίνει. «Ἡ ζωὴ ἐν τάφῳ».

Αὐτὸ εἶναι τὸ ἀσύλληπτο μυστήριο.

Μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς δικῆς μας σωτηρίας.

Περιοδικό «Ο Σωτήρ»