Ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ - π. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ

Ὑπό Ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

              

                   «Λουτρόν παλιγγενεσίας» (Τίτ. 3:5),ἀποκαλεῖται τό Βάπτισμα. Δηλαδή, λουτρό πού ξαναγεννᾶ τόν ἄνθρωπο, ὄχι μόνο πνευματικῶς, ἀλλά καί σωματικῶς. Π.χ., βαπτίζονταν οἱ ἄρρωστοι, καί γίνονταν καλά. Ὑπῆρχαν γονεῖς, πού βάπτιζαν τά ἄρρωστα παιδιά τους, μόνο καί μόνο γιά νά γίνουν καλά!^[1] Οἱ πιστοί βλέποντας ὅτι τό νερό τῆς Βαπτίσεως ἔκανε θαύματα, ἔπαιρναν ἀπό τό νερό αὐτό, καί τό ἔφερναν στά σπίτια τους· ^[2] ἐξ αὐτοῦ προῆλθε ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός, ὁ ὁποῖος εἶναι ἴδιος μέ τό νερό τῆς Βαπτίσεως. «Τιμᾶται καί προσέχεται καί δεύτερον τῆς Ἁγίας Κοινωνίας»·^[3] δηλαδή, πρῶτα ἡ Θ. Κοινωνία, μετά ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός· «τά δευτερεῖα ἐπέχει τῶν θείων Μυστηρίων».^[4]

Ὁ  μακαριστός Παναγιώτης Τρεμπέλας, μελετώντας τούς παλαιούς κώδικες,  λέει ὅτι    ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τῆς παραμονῆς, θεσπίσθηκε «ἐπί σκοπῷ ἀποκλειστικῶς   καί μόνον νά ὑδρευθῶστιν οἰ πιστοί»·  δηλαδή, νά πάρουν Ἁγιασμό γιά τά σπίτια τους· ^[5] ἐξ οὗ καί ἡ σχετική εὐχή «ὑπέρ τῶν ἀντλούντων καί ἀρυομένων ἐξ αὐτοῦ πρός ἁγιασμόν οἴκων»· ^[6] Σημειωθήτω, ὅτι ἡ   Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ τῆς παραμονῆς, μέχρι καί τόν 19ον αἰ. γινόταν τό ἑσπέρας· καί οἱ πιστοί ἀπό τό βράδυ τῆς προηγούμενης ἡμέρας μέχρι τό ἀπόγευμα τῆς παραμονῆς ἔμεναν νηστικοί καί ἄνυδροι προκειμένου νά ἀντλήσουν τόν Ἁγιασμό.

Ὁ βρεττανός William Hepworth Dixon ἐν ἔτει 1869 ἐπισκέφθηκε τή Ρωσία, εἶδε ἰδίοις ὄμμασιν τούς ἐκεῖ χριστιανούς παραμονή τῶν Θεοφανείων, νά μένουν ἄνυδροι καί ἄσιτοι, ὥσπου κατά τίς τέσσερις τό ἀπόγευμα, νά πάρουν τό Μεγάλο Ἁγιασμό.^[7] Ὁ William Hepworth Dixon δέν μᾶς λέει ὅτι ἔπιναν τήν παραμονή ἑσπέρας Μεγάλο Ἁγιασμό. Ἐφόσον παρέμεναν μέχρι τότε νηστικοί, πιθανόν νά ἔπιναν.

   Ὅταν  ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ ἀπό τό ἀπόγευμα τῆς παραμονῆς μεταφέρθηκε  τό πρωί τῆς παραμονῆς, ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς παρέμενε, ἐπειδή  ἡ λήψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ εἶχε ἤδη συνδυασθεῖ μέ τή νηστεία. Ἑπομένως, ἡ ἄποψη ὅτι ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων, εἶναι κατάλοιπο τῆς νηστείας τῶν Κατηχουμένων, δέν ἀνταποκρίνεται στήν πραγματικότητα, ἄλλωστε καί τήν Πεντηκοστή γίνονταν Βαπτίσεις, ἀλλά ἡ παραμονή της δέν εἶναι μέρα νηστείας.

Μέ ἄλλα λόγια, ἡ νηστεία  τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων, παρέμενε καί θεσπίσθηκε γιά τήν μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. «Τήν παραμονή ὅλοι νήστευαν, γιά νά πιοῦν ἁγιασμό τό πρωί τῆς γιορτῆς», μᾶς πληροφορεῖ ἡ Μικρασιάτισσα Φιλιώ Χαϊδεμένου·^[8] καί ὄχι μόνο αὐτή, ἀλλά ὅλοι οἱ προγενέστεροι πατέρες μας· ἀπό σεβασμό στό Μεγάλο Ἁγιασμό. Σήμερα βέβαια ἐπικρατεῖ ἄλλο τυπικό. Ἡ μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ λαμβάνεται χωρίς νηστεία. Πρόοδος...!

---

[1] The works of Saint Augustine. A Translation for the 21st Century Part II - Letters Volume 1: Letters 1- 99.Pg 429, Letter,98,5
[2] Ἀρχιμ. Βασιλείου Κ. Στεφανίδου, καθηγητοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Τετάρτη ἔκδοσις. «Ἀθῆναι» 1978, σελ.117
[3] 978ος Κώδικας Σινᾶ (16ος αἰ.). Παναγιώτης Τρεμπέλας: Μικρός καί Μεγάλος Ἁγιασμός. «Θεολογία». ΚΒ΄(1951), τεῦχος 1, σελ.60.
[4] Κώδιξ Ἱ. Μ. Βατοπεδίου 134 [745]. Εὐχολόγιον. 1538
[5] Παναγιώτου Τρεμπέλα, Μικρόν Εὐχολόγιον. Τόμ.  Β΄, «Σωτήρ», 1998, ἔκδοση Β΄. Προλεγόμενα. Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, 17
[6] Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. Εἰρηνικά.
[7] https://www.gutenberg.org/files/51117/51117-h/51117-h.htm# Pa ge_33
[8] Φιλιώ Χαϊδεμένου, «ΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ ΜΙΑ ΖΩΗ». Ἐκδόσεις «Λιβάνη» σελ.64.