Ο κίνδυνος όταν υπερτονίζεται ο ρόλος του πνευματικού - Κάλλιστος Γουέαρ, επίσκοπος Διοκλείας

Υπάρχει κατά τη γνώμη μου ένας μεγάλος κίνδυνος όταν υπερτονίζεται ο ρόλος του πνευματικού πατέρα. Οι άνθρωποι διαβάζουν την περιγραφή του Ντοστογιέφσκι για τον στάρετς Ζωσιμά, ένα πράγματι λαμπρό έργο, και στη συνέχεια σκέφτονται: «Έτσι θα είναι τα πράγματα και για μένα. Πάω να βρω έναν πνευματικό, ο οποίος θα ξέρει τις σκέψεις μου πριν καν εξομολογηθώ, και θα μου αλλάξει τη ζωή με έναν λόγο θεραπείας». Τώρα, για πολλούς από μας δεν συμβαίνουν έτσι τα πράγματα.

Οι ιερείς θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, όταν είναι στην ενορία και δέχονται εξομολογήσεις έγγαμων ζευγαριών, να μην απαιτούν από τους λαϊκούς το είδος της υπακοής που ταιριάζει μονάχα στο μοναστήρι. Υπάρχει κίνδυνος κάποτε ο εφημέριος να σκεφτεί «θα πρέπει να είμαι σαν τον άγιο Σεραφείμ, τον στάρετς Ζωσιμά». Αλλά ακόμη και στο μοναστήρι, τέτοιοι πνευματικοί σπανίζουν. Δεν θα πρέπει ως ιερείς να βιαζόμαστε να αποκτήσουμε την αυθεντία ενός χαρισματικού στάρετς. Ίσως είμαι σαν τον άγιο Σεραφείμ, ίσως πάλι όχι.

Επομένως, θα έβλεπα τον πρωταρχικό στόχο ενός πνευματικού πατέρα  -ειδικά μεταξύ λαϊκών, αν και μπορεί να εφαρμοστεί και στα μοναστήρια- να βοηθά τους ανθρώπους να βρουν την ελευθερία τους. Να μην τους λέει τι να πουν, αλλά να τους βοηθά μέσω της χρήσης της δικής τους ελευθερίας, να αποκτήσουν συνείδηση ενώπιον του Θεού, ώστε να καταλήξουν σε μια λογική απόφαση.

Φέρνω στο νου μου τον π. Σωφρόνιο του Έσσεξ, ο οποίος μου έλεγε για τη στάση του αγίου Σιλουανού του Αγιορείτη απέναντι σε εκείνους που έρχονταν να τον δουν. Έλεγε ότι ο στάρετς Σιλουανός πολύ δύσκολα έλεγε στους ανθρώπους που πήγαιναν να τον δουν τι να κάνουν ακριβώς, ή πολύ δύσκολα τους έδινε εντολές. Πολύ πιο συχνά τους απηύθυνε ερωτήσεις -πολύ καλά μελετημένες, ναι-, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν τους έδινε οδηγίες. Ήθελε οι άνθρωποι οι ίδιοι να έχουν την πρωτοβουλία.

Ο π. Σωφρόνιος έλεγε εάν ο στάρετς Σιλουανός έδινε κάποια συγκεκριμένη συμβουλή, συνήθως ξεκινούσε την πρότασή του με τη λέξη «εάν». Με άλλα λόγια προσπαθούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους να δουν τους συσχετισμούς, να διαπιστώσουν ότι εάν έκαναν κάτι, αυτό θα οδηγούσε σε κάτι άλλο, οπότε υφίσταται μια αλυσίδα αιτίου και αποτελέσματος στην πνευματική μας ζωή. Προσπαθούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους να δουν πως τα πράγματα συνδέονται μεταξύ τους, με ποιόν τρόπο ένα πράγμα οδηγεί σε κάτι άλλο. Ωστόσο τη λήψη των αποφάσεων την άφηνε στους ίδιους.

Εάν έρθει κανείς σε μένα και μου πει «πες μου τι πρέπει να κάνω», η απάντησή μου θα είναι «αυτό δεν είναι η σωστή ερώτηση». Μπορείς απλά να ανακαλύψεις τι θα πρέπει να κάνεις εάν κοιτάξεις πιο προσεκτικά ποιες είναι οι πιθανότητες, και τι επιλογές υπάρχουν. Τότε μπορείς να αρχίσεις να επεξεργάζεσαι μια απόφαση. Αλλά η ερώτηση, η εντελώς αφηρημένη, «τι πρέπει να κάνω» δεν είναι έτοιμη να λάβει απάντηση ακόμη.

Ο πνευματικός πατέρας δεν εκδίδει διαταγές, δεν είναι νομοθέτης. Το βλέπουμε αυτό επανειλημμένα στα Αποφθέγματα των Πατέρων. Μπορεί, ωστόσο, κάποιες φορές να βοηθήσει τους ανθρώπους να καταλάβουν ποια είναι η ερώτηση. Ο σκοπός της εξομολόγησης είναι ότι πρόκειται για ένα σχολείο θεραπείας.

Κάλλιστος Γουέαρ, επίσκοπος Διοκλείας,

από το βιβλίο «Η ειρήνη του Θεού», εκδόσεις Ακρίτας.