«Ἐπαμύνειν τοῖς ἀδικουμένοις» - Χρυσούλα Οἰκονομάκου

Εἶναι ἱστορικά βεβαιωμένο ὅτι ὁ Σόλων ὁ Ἀθηναῖος μέ τίς καθεστωτικές καί τίς νομοθετικές του μεταρρυθμίσεις ἔθεσε τίς βάσεις τοῦ μετέπειτα μεγαλείου τῆς Ἀθηναϊκῆς Δημοκρατίας. Τό 594-93 π.Χ. ἐξελέγη ἐπώνυμος ἄρχων μέ εὐρύτατες δικαιοδοσίες. Ἕνας ἀπό τούς πιό σπουδαίους νόμους του ἔδινε τό δικαίωμα σέ ὅλους τούς πολίτες νά κινοῦν δίκη ἐναντίον ὁποιουδήποτε, ἀκόμη καί ἄρχοντος, πού ἔβλαπτε ἤ ἀδικοῦσε ὄχι μόνο Ἀθηναῖο πολίτη ἀλλά ἀκόμη καί δοῦλο. Τό "ἐπαμύνειν τοῖς ἀδικουμένοις", ἡ ὑποχρέωση δηλαδή τοῦ κάθε Ἀθηναίου νά ὑπερασπίζεται μέ νόμιμη διαδικασία τόν ἀδικούμενο, μαρτυρεῖ τόν ἀνθρωπιστικό χαρακτήρα τῆς νομοθεσίας τοῦ Σόλωνα. Τό νά μένει κάποιος σιωπηλός καί ἀδιάφορος μπροστά στήν ἀδικία, εἶναι σά νά συμμαχεῖ μέ τόν ἀδικοῦντα καί σά νά ἀθωώνει τόν ἐγκληματία. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ποιηταί καί φιλόσοφοι, εἶδαν τή δικαιοσύνη ὡς κορυφαία ἔννοια: "ἐν τῇ δικαιοσύνῃ συλλήβδην πᾶσα ἀρετή ἐστιν".

Στήν Ἁγία Γραφή ἡ δικαιοσύνη εἶναι ταυτόσημη μέ τήν τήρηση τοῦ θείου νόμου καί τήν ἀποδοχή τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ἡ πίστη στό Θεό καί ἡ συμμόρφωση μέ τό ἅγιο θέλημά Του καθιστᾶ τόν ἄνθρωπο δίκαιο καί τόν ἀναδεικνύει φορέα ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ἡ δικαιοσύνη σέ τελική ἀνάλυση μέσα στό Χριστιανισμό εἶναι τρόπος ζωῆς. Μέ αὐτήν τήν ἔννοια ὁ Ἰησοῦς εἶναι "ὁ ἐν ἀγκάλαις τοῦ δικαίου Συμεών βασταχθείς", μέ αὐτήν τήν ἔννοια ὁ μνήστωρ Ἰωσήφ, "δίκαιος ὤν", λειτούργησε, κατά τή δεδομένη ἱστορική στιγμή, ὡς ὄργανο τοῦ Θεοῦ.

Ἐδῶ θά πρέπει νά ὁμολογήσουμε μέ ταπείνωση ὅτι, στή μακρόχρονη ἐκκλησιαστική μας ἱστορία, ὑπάρχουν μελανές σελίδες, πού περιγράφουν διωγμούς δικαίων ἀνθρώπων, ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ, ἀπό φθόνο ἤ κακία κοσμικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων. Οἱ ἐποχές αὐτές μοιάζουν μέ τήν πορεία τοῦ Ἰσραήλ μέσα στήν ἔρημο. Ὁ λαός τοῦ Θεοῦ πορεύεται στήν ἔρημο λιμοκτονῶν, μέ κούραση καί ὀδύνη καί ἀναμένει τό μάνα ἐξ οὐρανοῦ. Οἱ διωκόμενοι δίκαιοι ἀντιτάσσονται στήν ὅποια ἐξουσία, ἀρνούμενοι νά συμπράξουν στή θεσμοθέτηση τῆς ἀδικίας στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου κανένα πρόσωπο καί κανένα διοικητικό ὄργανο δέν νομιμοποιεῖται νά θεσμοθετεῖ τήν ἀδικία.

Τά κείμενα διαμαρτυρίας ὅλων αὐτῶν τῶν δικαίων εἶναι ἴδια, ἀκόμα κι ὅταν ἀπέχουν χρονικά δεκάδες ἤ καί ἑκατοντάδες χρόνων. Διαβάζουμε γιά παράδειγμα σέ ἐπιστολή τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης πρός τόν Φλαβιανό: «Ἀκόμη καί ἄν δεχθοῦμε ὅτι εἶναι ἀληθινές οἱ κατηγορίες, ποιό δικαστήριο συγκροτήθηκε ἐναντίον μου, γιά νά κρίνει τά πραγματικά ἤ ὑποθετικά λάθη μου; "Τίς ἀπόδειξις τήν ἀδικίαν ἀπήλεγξεν; Τίνες κανόνες καθ᾿ ἡμῶν ἀνεγνώσθησαν;" Ποία ἐπισκοπική ἀπόφαση σύμφωνη μέ τούς κανόνες ἐπεκύρωσε "τήν καθ᾿ ἡμῶν κρίσιν";

Δεκαπέντε αἰῶνες ἀργότερα διαβάζουμε σέ ἐπιστολή τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου πρός τόν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Σωφρόνιο: "Ὁποῖον ἐκκλησιαστικόν δικαστήριον μέ ἐδίκασε καί ἀπεφάνθη περί τῆς ἀνηθικότητός μου, ὥστε οἱ πατριαρχικοί νά λέγωσιν ὅτι ἐδιώχθην ὡς ἐπαναστάτης καί ἀνήθικος; Παναγιώτατε, ποῦ εὑρίσκονται τά πρακτικά τῆς καταδίκης μου; Ποῦ οἱ κατήγοροί μου; Ποῦ οἱ μάρτυρες; Ποῦ τό σῶμα τοῦ ἐγκλήματος; Ποῦ τό ἔδαφος ἐφ᾿ οὗ ἐστηρίχθη ἡ κατ᾿ ἐμοῦ ἐπίσημος κατηγορία δι᾿ ἧς κατεδικαζόμην εἰς ἠθικόν θάνατον;".

Παραλείπουμε ἄλλα ἐνδιάμεσα κείμενα γιά νά φτάσουμε καί στά δικά μας. Ὁ μακαριστός ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Ἱερώνυμος, μετά τό ἐκκλησιαστικό πραξικόπημα τοῦ 1974 μέ τίς γνωστές συνέπειες, πού μᾶς ταλανίζουν μέχρι σήμερα, ἔγραφε σέ ἀνοιχτή ἐπιστολή πρός τόν, διαδεχθέντα αὐτόν, Σεραφείμ: "Παρεβιάσθησαν καταφώρως ὄχι μόνον εἷς ἤ δύο Ἱεροί Κανόνες, ἀλλά συλλήβδην ὁλόκληρον τό κανονικό δίκαιο τῆς Ἐκκλησίας. Ἀκόμη δέ καί οἱ νόμοι τῆς Πολιτείας καί αὐτά τά πλέον στοιχειώδη ἀνθρώπινα δικαιώματα. Ποῦ ἠκούσθη νά καταδικάζονται, καί δή τελεσιδίκως, ἄνθρωποι, ἔστω καί οἱ πλέον κακοῦργοι, χωρίς νά ἀνακοινωθῆ εἰς αὐτούς ἡ κατ’ αὐτῶν κατηγορία, νά ἀκουσθοῦν ἑκατέρωθεν μάρτυρες, χωρίς νά δοθῆ εἰς τόν κατηγορούμενον ἡ δυνατότης νά ἀπολογηθῆ, χωρίς νά συγκροτηθῆ δικαστήριον, χωρίς... χωρίς... Καί τά πλέον αὐταρχικά καθεστῶτα φροντίζουν, ἔστω καί πρός τό θεαθῆναι, νά σκηνοθετοῦν τάς περιφήμους παρωδίας δίκης. Ἐδῶ ὅμως, ἐσεῖς ὑπερέβητε καί αὐτά ἀκόμη τά αὐταρχικά καθεστῶτα καί καταδικάζετε εἰς τήν ἐσχάτην τῶν ποινῶν καί δή ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν σεμνώματα τῆς Ἐκκλησίας".

Εἰκοσιπέντε χρόνια μετά, ὁ δικός μας μητροπολίτης, ὁ σεβασμιώτατος Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος κ. Νικόδημος, μέ ἡμερομηνία 24 Αὐγούστου τοῦ ἔτους 1998 γράφει, μεταξύ ἄλλων, στη Δ. Ι. Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας: "Πῶς εἶναι δυνατόν, ἐπί ἕνα τέταρτο τοῦ αἰῶνα νά φορτώνομαι μέ τίς αὐθαίρετες ἁλυσιδωτές καταδικαστικές ἀποφάσεις, δίχως ἐξέταση μαρτύρων, δίχως ἀπολογία, δίχως διαδικασία δίκης. Ἐπί εἰκοσιπέντε ὁλόκληρα χρόνια λειτουργεῖ στό συνοδικό Μέγαρο ὁ ἰδιότυπος αὐτός μηχανισμός τῆς καταπιέσεως τῶν στοιχειωδῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, τῆς παραβιάσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμίων, τῆς περιφρονήσεως τῶν ἀπαραβίαστων Ἱερῶν Κανόνων καί τῆς ἀνατροπῆς τῆς κανονικῆς τάξεως".

Πολλές φορές ἀκοῦμε νά μᾶς βομβαρδίζει ἡ ἄλλη πλευρά μέ ἐπιχειρήματα τῶν ἀνθρώπων, πού ἐνδιαφέρονται μόνο νά κρατήσουν ἤ νά στηρίξουν τόν ὁποιοδήποτε ἐξουσιαστικό θῶκο. Διαπιστώνουμε ὅτι κάθε φορά μποροῦμε νά βρίσκουμε ὅσες δικαιολογίες θέλουμε γιά τίς ἀθλιότητές μας. Συχνά ὅμως οἱ δικαιολογίες αὐτές εἶναι πιό ἄθλιες κι᾿ ἀπό τίς ἀθλιότητές μας. Πέρα ἀπ᾿ αὐτή τή διαπίστωση θεωροῦμε ὅτι ὑπάρχει γιά μᾶς ἕνα χρέος τιμῆς. Τό "ἐπαμύνειν τοῖς ἀδικουμένοις" δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνας νόμος τοῦ Σόλωνα, χαμένος κάπου μακριά, σ᾿ ἕνα κοινό ἀρχαιοελληνικό παρελθόν. Γιά μᾶς, τό ταλαιπωρημένο ποίμνιο τῆς Ἐκκλησίας Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶναι σημερινή χριστιανική ἐπιταγή.

Λοιπόν: "ἐπαμύνειν τοῖς ἀδικουμένοις".

 

 Χρυσούλα Οἰκονομάκου

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ