Πορεία προς τον Αναστημένο
Χριστό
Το Τριώδιο που διανύουμε
περιλαμβάνει τρεις περιόδους, που μας ανεβάζουν σκαλί – σκαλί στο Γολγοθά
και καταλήγουν στον Πανάγιο Τάφο, στον Αναστημένο Χριστό.
Ήδη διανύουμε τις δύο περιόδους
(τέσσαρες πρώτες Κυριακές του Τριωδίου, καθώς και αυτή της Μ. Τεσσαρακοστής)
και από τη Μ. Δευτέρα εισερχόμαστε στην τρίτη και τελευταία περίοδο
της Μ. Εβδομάδας, που ολοκληρώνεται το Πάθος του Κυρίου.
Και τα μέσα που δεχτήκαμε
και που δεχόμαστε από την Εκκλησία, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου,
είναι πολλά και σημαντικά, ώστε, κατά πάντα έτοιμοι, να πορευτούμε
προς τον Αναστημένο Χριστό. Και, επειδή η συνάντηση του ανθρώπου με
τον Αναστημένο Χριστό έχει τόση σημασία, η Εκκλησία ανέπτυξε και
προσφέρει έναν τρόπο, μια πορεία που κάνει δυνατή αυτή τη συνάντηση
για όποιον την ακολουθήσει.
Η πορεία αυτή αναπτύσσεται
λειτουργικά, κατά την περίοδο του Τριωδίου και της Μ. Τεσσαρακοστής
και οδηγεί τον πιστό βήμα – βήμα σ΄ αυτή τη συνάντηση. Πράγματι, η
λειτουργική ανάπτυξη αυτής της πορείας έχει πραγματοποιηθεί με
σοφία, που προκαλεί δέος, σ΄ αυτόν που τη διαπιστώνει και ιδιαίτερα
τη βιώνει. Και κάθε στάδιό της είναι απαραίτητο, αφού, σύμφωνα με
τον υμνωδό, «το στάδιον των αρετών ηνέωκται», με πρώτο και βασικό όπλο
τη μετάνοια. «Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας ζωοδότα…», ψάλλει η Εκκλησία.
Και η πορεία μας συνεχίζεται
με τρία, ιδιαίτερα ασκητικά όπλα, την εγκράτεια, την προσευχή και
την αγρυπνία. Η εγκράτεια κατά τον πατερικό λόγο, είναι «η
ευπρέπεια των αγγέλων» και «η προς Θεόν παρρησία», αφού «δι΄ αυτής ο
Μωυσής έγινε» «τω κτίστη συνόμιλος, και φωνήν αοράτως, εν ταις ακοαίς
υπεδέξατο». Τέλος, η αγρυπνία, ως όπλο αυτής της περιόδου, συνδυάζεται
και με την νυχθημερόν προσευχή, ιδιαίτερα τη δημόσια, τη λειτουργική,
που πλούσια μας προσφέρει η Εκκλησία.
Κατ΄ αρχήν η αναδίδουσα
τον λιβανωτό της μαρτυρικής Εκκλησίας των κατακομβών η εσπερινή
θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Τότε που η πίστη δοκιμαζόταν
στον τροχό και στο αμφιθέατρο. Τότε ακριβώς η ψυχή και η καρδιά των
πιστών με θέρμη άφηνε τα χείλη να ψιθυρίζουν: «Κατευθυνθήτω η προσευχή
μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου…».
Αλήθεια, πόσο κατανύγεται
η ψυχή του ανθρώπου, όταν, κάτω από το φως του καντηλιού προσεύχεται
νοερά και ψάλλει τον αρχαιότατο λυχνικό ύμνο: «Φως ιλαρόν αγίας δόξης…».
Τρεις αρετές μας υπενθυμίζουν
οι ύμνοι των Κατανυκτικών Εσπερινών, της προσευχής, της ελεημοσύνης
και της νηστείας, που η σημασία και η αξία τους έγκειται
στη μυστικότητά τους: «Δεύτε εκκαθάρωμεν εαυτούς, εν ελεημοσύναις
και οικτιρμοίς πενήτων, μη σαλπίζοντες, μη δημοσιεύοντες ημών την
ευποιϊαν…». Και φτάνουμε στον υπέροχο Μ. Κανόνα του Ανδρέα Κρήτης,
με τις πλούσιες θεολογικές και συμβολικές αλήθειες, που μπορούμε να
τις συνοψίσουμε στο Κοντάκιό του: «Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα, τί καθεύδεις;
Το τέλος εγγίζει, και μέλλεις θορυβείσθαι…».
Και η πορεία φτάνει στο τέρμα
της Μ. Τεσσαρακοστής. Έτσι, την Παρασκευή, προ της Κυριακής των Βαΐων,
ψάλλεται το Δοξαστικό: «Την ψυχωφελή πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν,
και την αγίαν Εβδομάδα του Πάθου Σου, αιτούμεν κατιδείν φιλάνθρωπε…».
Όμως, η Εκκλησία θέλοντας να μας τονίσει ότι τελικός σκοπός της πορείας
μας προς το Γολγοθά είναι ο θρίαμβος και η νίκη του Χριστού στη φθορά
και στο θάνατο, μας παρεμβάλλει δύο σημαντικά γεγονότα: Την ανάσταση
του Λαζάρου και την θριαμβευτική είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα,
τη γνωστή μας «βαϊφόρο». Τα δύο αυτά χαρμόσυνα γεγονότα μας προϊδεάζουν
για το μέγιστο γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου, την ολοκληρωτική
νίκη της ζωής στο θάνατο, που έτσι πιστοποιείται και η δική μας ανάσταση.
«Την κοινήν ανάστασιν
προ του σου πάθους πιστούμενος,
εκ νεκρών ήγειραν
τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός…».
Οπλισμένοι με τα πλούσια
και πνευματικά εφόδια που μας έδωσε η περίοδος του Τριωδίου και ιδιαίτερα
αυτή της Μ. Τεσσαρακοστής ερχόμαστε να βιώσουμε τα συγκλονιστικά
γεγονότα που μας επιφυλάσσει η Μ. Εβδομάδα με κορύφωμα το φρικτό
Γολγοθά. Είναι τα γεγονότα που κρύβουν αυτό που ονόμασαν οι Πατέρες «Χαρμολύπη»
ή «Χαροποιόν πένθος», αφού, «δια του Σταυρού χαρά διήλθεν εν τω κόσμω».
Το στιχηρό των Αίνων της Μ.
Δευτέρας μας καλεί σε μια νέα ανάβαση, ακολουθώντας μαζί με τους μαθητές
Του τον Κύριο: «Ερχόμενος ο Κύριος προς το εκούσιον πάθος τοις αποστόλοις
έλεγεν εν τη οδώ… Δεύτε ουν και ημείς κεκαθαρμέναις διανοίας συμπορευθώμεν
αυτώ και συσταυρωθώμεν…».
Η Μ. Δευτέρα και η Μ. Τρίτη
μας προβάλλουν την εικόνα του Κυρίου ως «Νυμφίου», που έρχεται «εν τω
μέσω της νυκτός». Δεν είναι όμως ο Νυμφίος, «ο ωραίος κάλλει», αλλά όπως
τον είδε ο προφήτης Ησαϊας, 800 χρόνια πιο μπροστά: «Ουν έστιν είδος
αυτώ, ουδέ δόξα ·και είδομεν αυτόν και ουκ είχεν είδος ουδέ κάλλος,
αλλά το είδος αυτού άτιμον και εκλείπον παρά πάντας τους υιούς των ανθρώπων…».
Αυτό ακριβώς εκφράζει το Δοξαστικό: «Εξέδυσάν με τα ιμάτιά μου και
ενέδυσάν με χλαμύδα κοκκίνην · έθηκαν επί την κεφαλήν μου στέφανον
εξ ακανθών και επί την δεξιάν μου χείρα έδωκαν κάλαμον…».
Κι ερχόμαστε στην αγρυπνία
της Μ. Τετάρτης, στην οποία ψάλλεται ο όρθρος της Μ. Πέμπτης. Σύμφωνα
με το Μηνολόγιο και το υπόμνημα του Τριωδίου: «Τη Αγία και μεγάλη Πέμπτη,
οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως… παραδεδώκασι
ημίν τέσσερά τινα εορτάζειν τον Ιερό Νιπτήρα, τον Μυστικόν Δείπνον
– δηλ. την παράδοσιν των καθ΄ ημάς φρικτών Μυστηρίων-, την υπερφνά
προσευχήν και την προδοσίαν αυτήν».
Θα σταθούμε στο 2ο από τα
τέσσερα συγκλονιστικά γεγονότα, που είναι ο Μυστικός Δείπνος, δηλ.
η παράδοση από τον Κύριο των φρικτών Του Μυστηρίων, που είναι μυστήριο
της θ. Ευχαριστίας, αφού «η Εκκλησία ζη εν τη Ευχαριστία και δια
της Ευχαριστίας», κατά τον Περγάμου Ιω. Ζηζιούλα.
Κατά τον ίδιο ευχαριστιολόγο
Καθηγητή, «Η Ευχαριστία είναι κατά βάσιν κάτι το οποίον γίνεται,
μία πράξις και μάλιστα όχι ενός εκάστου, αλλά της όλης Εκκλησίας.
Κάθε πιστός, που μεταβαίνει εις την λειτουργίαν, φέρει μαζί του - και
εννοώ τούτο κατά τρόπον ρεαλιστικώτατον – τον κόσμο. Δεν φέρει
απλώς τον εαυτόν του με τας αδυναμίας και τα πάθη του. Φέρει την όλην
σχέσιν του προς τον φυσικόν κόσμον, προς την δημιουργίαν». Και συμπληρώνει:
«Εις την αρχαίαν Εκκλησίαν …οι πιστοί δεν μεταβαίνουν μόνοι εις την
Εκκλησίαν, αλλά συνοδευόμενοι από τα δώρα της δημιουργίας , τον άρτον,
τον οίνον, το έλαιον, τα οποία εν λειτουργική πομπή… μεταφέρονται
δια να παραδοθούν εις χείρας του αναμένοντος προ της εισόδου Ιερουργούντος
λειτουργού – η σημερινή μεγάλη Είσοδος της λειτουργίας -, ο οποίος
και θα τα «αναφέρη» εις τον θρόνον του Θεού ως «ευχαριστία». «Τα σα εκ
των σων σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα».
Απαραίτητο, λοιπόν, για
τους χριστιανούς να βιώνουν το μυστήριο της θ. Ευχαριστίας ως την κορυφαία
και κατ΄ εξοχήν πράξη σωτηρίας. Ο Κύριος, πριν παραδώσει το Μυστήριο
της Κοινωνίας, είπε: «Ο άρτος… ον εγώ δώσω, η σάρξ μου εστίν, ην εγώ
δώσω υπέρ του κόσμου ζωής» (Ιω.στ΄,53).
Ο αγ. Κύριλλος Ιεροσολύμων
στις κατηχήσεις σημειώνει: «Ο άρτος ο κοινός ουκ έστιν επιούσιος· άρτος
δε ούτος ο Άγιος επιούσιος εστιν, ο την ουσίαν της ψυχής καταστησάμενος…
εις ωφέλειαν σώματος και ψυχής». Δηλαδή ο επιούσιος άρτος δεν είναι
κοινός (το ψωμί) με τον οποίον τρεφόμαστε, αλλά ο Άγιος. Λέγεται
επιούσιος, επειδή συγκροτεί και ωφελεί όλη τη σύσταση του ανθρώπου,
του σώματος και της ψυχής.
Τελευταία στάση στην ανοδική
μας πορεία προς τον Αναστημένο Χριστό είναι ο Γολγοθάς. Ας ξαποστάσουμε
κάτω από το Σταυρό του Κυρίου και ας αφουγκραστούμε τα μηνύματα που
μας στέλνει:
Και το πρώτο μήνυμα είναι
ο θάνατος του θεανθρώπου Κυρίου «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου
ο εν ύδασι την γην κρεμάσας». Ο Υιός και Λόγος του Πατρός, το δεύτερο
πρόσωπο της Αγ. Τριάδος σήμερα είναι «σαρκί σταυρωθείς».
Για τον άνθρωπο, για τον κόσμο,
το συγκλονιστικό αυτό γεγονός μας δημιουργεί, τί παράξενο, αισθήματα
χαράς! «Ιδού γαρ ήλθε δια του Σταυρού χαρά εν λόγω τω κόσμω». Γιατί είναι
Αυτός που πάνω στο σταυρό «έσχισε το χειρόγραφο» των αμαρτιών μας και
μας ένωσε και πάλι μαζί Του και μεταξύ μας.
Δυστυχώς υπάρχουν και άλλοι
που μιλάνε για το «θάνατο» του Θεού. Έτσι, για το Νίτσε «μοναδική και
ύψιστη αξία για τον άνθρωπο μένει ο δυνατός ο υπεράνθρωπος». «Πού
είναι ο Θεός;». «Θα σας το πω εγώ. Τον σκοτώσαμε. Εμείς όλοι είμαστε
φονιάδες Του. Ο Θεός είναι νεκρός. Τι άλλο είναι οι Εκκλησίες παρά
οι τάφοι και τα μνήματα του Θεού». Αλλά και ο Σάρτρ επαναλαμβάνει με
πλήρη άνεση το ίδιο κήρυγμα του Νίτσε». «Κύριοι ο Θεός πέθανε. Σας αναγγέλλω,
κύριοι, το θάνατο του Θεού».
Αυτός που απάντησε σ΄ αυτά
όλα τα συνθήματα της άθεης φιλοσοφίας ήταν ο Ρώσος λογοτέχνης
Ντοστογιέφσκι με μια φράση του: «Ο θάνατος του Θεού μας βολεύει, γιατί
χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται». Επίσης, ένας σύγχρονος θεολόγος απαντά
ως εξής στη λεγόμενη «θεολογία του θανάτου του Θεού». Γράφει:
«…η ορθόδοξη θεολογία
μπορεί να κηρύξει πολύ πιο πραγματικά από τους αθέους το θάνατο του
Θεού. Την Μ. Παρασκευή στον Επιτάφιο οι ορθόδοξοι πιστοί γιορτάζουν
αληθινά και πραγματικά αυτό το θάνατο. Αλλά το θαύμα της Μ. Παρασκευής
είναι ότι οι πιστοί κηδεύοντες το Θεό πανηγυρίζουν τη νέκρωση του
θανάτου και την ανάσταση των νεκρών. «Τέτρωται Άδης εν τη καρδία δεξάμενος
τον τρωθέντα λόγχη την πλευράν· και στέλνει πυρί θείω δαπανώμενος,
εις σωτηρίαν ημών των μελωδούντων…». Και συμπληρώνει: «Γι΄ αυτόν ακριβώς
το λόγο ο θάνατος του Θεού δεν είναι απογοήτευση, αλλά η παρηγοριά
και η ελπίδα των πιστών». «Ο Σταυρός Σου, Κύριε, ζωή και ανάστασις υπάρχει
τω λαώ σου».
Και το κήρυγμα του θανάτου
του Θεού αποδεικνύεται έτσι το καύχημα, η νίκη και η δόξα όχι των απίστων,
αλλά της Εκκλησίας.
Το δεύτερο μήνυμα του Σταυρού
είναι αυτό της αγάπης. Ο Σταυρός είναι καρπός της αγάπης του Θεού, αφού
«Ο Θεός αγάπη εστίν».
Ο ίδιος ο Κύριος θα διακηρύξει
ότι: «μείζονα ταύτης αγάπης ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θη
υπέρ των φίλων αυτού». Είναι το αποκορύφωμα του «μανικού έρωτα»
του Θεού για τον άνθρωπο και όταν ακόμη αυτός στέκεται εχθρικά απέναντί
Του. Ο Χριστός με το Σταυρό έρχεται να φανερώσει ότι η ανθρώπινη φύση
γεννήθηκε από και μέσα στην Τριαδική αγάπη και επομένως σώζεται μέσα
από τον πόθο της Τριαδικής αγάπης. Έτσι ο Σταυρός συμφιλιώνει την αγάπη
με την αθανασία και την αθανασία με τη ζωή.
«Εξέτεινας παλάμας εν τω
Σταυρώ Σου, ενέκρωσας νεκρώσει Σου την κατάραν, εζώωσας τω πάθει
σου τους ανθρώπους». Επειδή τελικά η αγάπη είναι η κατάλυση του θανάτου
και ο θρίαμβος της ζωής.
Τέλος το μήνυμα του Σταυρού
είναι η καταλλαγή και η σωτηρία: «ει γαρ εχθροί όντες κατηλλάγημεν
τω Θεώ δια του θανάτου του υιού αυτού», γράφει ο Απόστολος
Παύλος στους Ρωμαίους. Και τούτο γιατί η αμαρτία απομάκρυνε τον άνθρωπο
από τον Θεό, τον συνάνθρωπο και την κτίση. Κατά τον ίδιο Απόστολο «οίδαμεν
γαρ ότι πάσα κτίσις συστενάζει και συνωδίνει άχρι του νυν». Ενοποιός
δύναμη γίνεται ο Σταυρός: «Ήπλωσας τας παλάμας και ήνωσας τα το πριν
διεστώτα», ψάλλουμε στον Κανόνα του Μ. Σαββάτου.
Η ένωσή μας με τον Χριστό
γίνεται και η «οδός» της σωτηρίας μας. Ο Σταυρός είναι ο δρόμος που
διάλεξε ο Θεός να συναντήσει τους ανθρώπους και οι άνθρωποι να συναντήσουν το Θεό. Ο Θεός να αναζητήσει την «εικόνα»
Του στον άνθρωπο και ο άνθρωπος να ξαναβρεί το «αρχέτυπο κάλλος του»
στο Θεό.
Η σωτηρία που προσφέρει ο
Σταυρός είναι «δωρεά», «Χάρισμα Χριστού», «Ουκ έστι μισθός έργων η βασιλεία των ουρανών,
αλλά χάρις Δεσπότου πιστοίς δούλοις ητοιμασμένη», γράφει ο όσιος
Μάρκος ο ασκητής.
Και με τα μηνύματα αυτά
του Σταυρού, ας κατηφορίσουμε προς τον Τάφο του Χριστού, εκεί που αναπαύεται
«η ζωή», γιατί εκεί θα συναντήσουμε και τον Αναστημένο Χριστό, «περιβαλλόμενον
το Φως, ώσπερ ιμάτιον», περιβαλλόμενον με το «άκτιστον Φως» της δόξης
Του.
Καλό Πάσχα
Παναγιώτης Σπ.
Μαρτίνης Δρ. Θ.
Επίτιμος Σχολικός
Σύμβουλος
Άρχων
Ιερομνήμων της Αγίας του Χριστού Μ. Εκκλησίας
Πηγή: Εφημερίδα "Ο ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου