Ποιμένες καί Διδάσκαλοι τῆς Οἰκουμένης - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

Κυριακή τῶν Πατέρων τῆς Δ´Οἰκουμενικῆς Συνόδου
Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Ποιμένες καί Διδάσκαλοι τῆς Οἰκουμένης

 « Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. ε´14)

 

Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

 

          Κάθε χρόνο τήν Κυριακή πού συμπίπτει μεταξύ τῶν ἡμερομηνιῶν 13 ἕως 19 Ἰουλίου ἡ Ἐκκλησία μας τήν ἀφιερώνει στήν μνήμη τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Δ´Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἐφέτος ἡ Κυριακή αὐτή εἶναι 14 Ἰουλίου. Μᾶς δίδεται λοιπόν ἡ εὐκαιρία νά στρέψουμε μέ σεβα­σμό καί εὐλάβεια τό βλέμμα πρός τίς ἅγιες καί ἱε­ρές μορφές τῶν Πατέρων γενικῶς, ἀλλά καί πρός τό ἔργο πού ἐπετέ­λεσαν οἱ συγκεκριμένοι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι συνε­κρότησαν τήν Δ´Οἰκουμενική Σύνοδο.

****

«Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου»

          Ὁ τίτλος Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ πιό ἐπιβλητικός, σεβαστός καί τιμητικός, τόν ὁποῖο θά ἦταν ποτέ δυνατό νά ἀπονείμει ἡ Ἐκκλησία σέ ἄνθρωπο. Διότι ὁ τίτλος αὐτός ἀπονέμεται μόνο σ᾽ ἐκείνους πού διέπρεψαν σέ μόρφωση, ἁγιό­τητα καί ὀρθόδοξο φρόνημα, ἀλλά καί σ᾽ ἐκεί­νους πού παράλληλα ἐπιβλήθηκαν στήν ἐκκλη­σιαστική συνείδηση. Οἱ ἄνδρες αὐτοί ὑπῆρξαν πράγματι μεγάλοι, μέ πνεῦμα εὐρύ, φωτεινό, τολμηρό καί προοδευτικό.

          Οἱ Πατέρες ὑπῆρξαν κατά πρῶτο καί κύριο λόγο οἱ φρουροί καί οἱ σημαιοφόροι τῆς ἀκραι­φνοῦς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ. Ἐγνώ­ρισαν σέ βάθος καί πλάτος τήν Ἁγία Γραφή καί διείσδυσαν στό πνεῦμα της. Μυήθηκαν στά ὑψη­λά νοήματα τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καί ἔκαμαν πράξη στή ζωή τους τό λόγο-βίωμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δε ἐν ἐμοί Χριστός» (Γαλ. β´2). Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἐμπνέονταν καί κατευ­θύ­νονταν ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα (Β´Πέτρ. α´21). Μέ τά χείλη τους μιλοῦσε ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκ­κλησία. Εἶχαν τίς προϋποθέσεις γιά νά ἀκού­σουν στήν καρδιά τους τή φωνή τοῦ Θεοῦ καί νά συλλά­βουν μέ τίς αἰσθήσεις τοῦ πνεύματος τήν ἑρμη­νεία τῶν θείων Μυστηρίων. Ἡ προσωπική τους ζωή ἦταν συνέχεια τοῦ Εὐαγγελίου καί μέσα στήν καρδιά τους ζοῦσε ὁ Χριστός. Μέ τό φῶς τοῦ Χριστοῦ φωτιζόμενοι διεσάφησαν τά ἀκατά­ληπτα μυστήρια.

Καί ἔβαλαν στά χέρια τοῦ λαοῦ τήν σώζουσα ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ. Τόν συνέδεσαν μέ τόν Χριστό τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τόν Χριστό τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλη­σίας.

          Αὐτοί ὁμολόγησαν «τήν καλήν ὁμολογίαν ἐνώπιον πολλῶν μαρτύρων» (Α´Τιμ. στ´12). Ἀντιστάθηκαν «μέχρις αἵματος» σ᾽ἐκείνους πού τόλμησαν νά εἰσαγάγουν στήν Θεολογία καινο­φανεῖς διδασκαλίες. Τήρησαν ἀπαρέγκλιτα τήν Ἀποστολική Παράδοση καί αὐτήν μετέδωσαν στούς διαδόχους των. Ὑπέρ τῶν ἱερῶν παραδό­σεων παραμερίζουν τά πρόσωπά τους, τά συμφέ­ροντά τους, τά πάντα. Δέν ὁμιλοῦν ὡς ἄτομα, ἀλλά ὡς ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ μέ βαθειά συναίσθηση τῆς εὐθύνης των. Οἱ Πατέρες διαχρονικά γιά νά διατηρήσουν ἀνόθευτη τήν πίστη τους δέν διστάζουν νά συγκρουσθοῦν μέ ἐξέχοντα πρόσωπα τῆς πολιτείας, νά ἀντισταθοῦν ἀκόμη καί σέ ἰσχυρούς αὐτοκράτορες. Συνέπεια αὐτῆς τῆς τοποθέτησής τους εἶναι οἱ ἐξορίες καί ὁ μαρτυρικός θάνατος ἔπειτα ἀπό σκληρούς ἀγῶνες.

          Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔβλεπαν, ὡς νέοι προφῆ­τες τῆς Χάριτος, τό εὐρύ μέλλον τῆς Ἐκκλησίας, τούς ἀχανεῖς ὁρίζοντες, οἱ ὁποῖοι ἀνοίγονταν μπροστά της. Ὡς ἄνδρες πού διέθεταν εὐρύτητα πνεύματος δέν ἦταν δυνατό νά συγκλείσουν τήν πίστη καί τούς ὁραματισμούς της στά στενά πλαί­σια τῶν ἀνθρώπινων μέτρων. Γι᾽ αὐτό εἶδαν τήν Ἐκκλησία μέ τό πρῖσμα τῆς θείας οἰκοδομῆς, ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, στηριγμένη πάνω στόν ἱδρυτή της, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό καί στό θε­μέλιο τῶν Ἀποστόλων. Συνέλαβαν διά τῆς πίστε­ως ὅτι ὅλα τά ἰδανικά, ὅλοι οἱ ἀνώτεροι πόθοι, ἡ πραγμάτωση τῶν καρπῶν τῆς ἀγάπης, ὁ ἐξευ­γενισμός τοῦ ἀνθρώπου γενικώτερα, θά ἐνσωμα­τώνονταν στήν Ἐκκλησία, ὡς σέ ἄλλη κιβωτό, ὄχι πλέον μέ τίς λίθινες πλάκες καί τά ἄλλα συμβο­λικά ἀντικείμενα, ὅπως ἡ Κιβωτός τῆς Διαθήκης, ἀλλά μέ τό πάντοτε τό νέο καί ζωοποιό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου. Αὐτή τήν φωτισμένη καί ἀπό τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ χειραγωγούμενη εὐρύτητα τήν βλέπουμε στά ἔργα τους. Ἐκεῖ βλέπουμε τήν σαφήνεια στήν διατύπωση τῶν δογμάτων, στήν διαύγεια καί καθαρότητα τῆς ἠθικῆς διδασκαλίας, στήν θαρ­ραλέα ἀντιμετώπιση τῶν κοινωννικῶν προβλημά­των, γιά τήν ἐπίλυση τῶν ὁποίων προ­σέφεραν ὅ,τι εἶχαν. Πλούσιοι μπῆκαν στήν ἱερω­σύνη καί πτωχοί ἀπέθαναν. Ἔγιναν τύπος καί ὑπογραμμός τῶν πιστῶν.

          Εἶναι γνωστό σέ ὅλους ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρξαν καί εἶναι διαχρονικά ἄνθρω­ποι συντηρητικοί. Ἀπό τήν ἄλλη λέμε ὅτι διέθεταν εὐρύτητα πνεύματος. Πῶς συμβιβαζόταν ἠ συν­τηρητικότητα μέ τήν εὐρύτητα τοῦ πνεύματος γιά τήν ὁποία μιλήσαμε. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ἡ συντηρητικότητα  τῶν Πατέρων ἀποτελεῖ ἁρμονι­κή συζυγία μέ τή φιλοπρόοδη τάση τους. Μόνο σέ δύο κεφάλαια Οἰ ἄνθρωποι αὐτοί τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀλύγιστοι, ἄτεγκτοι καί ἀπόλυτοι: Στό δόγμα καί τό ἦθος. Τό δόγμα εἶναι τό περιεχόμενο τῆς αἰώνιας καί ἀμετάβλητης ἀλήθειας, τό δεύτερο εἶναι ἡ χριστι­ανική ἠθική καί οἱ κανόνες διαβι­ώσεως πού ὅρι­σεν ὁ Θεός καί τῶν ὁποίων τήν ἐφαρμογή ζητεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους.

          Γι᾽ αὐτούς τούς λόγους βλέπουμε τούς Πα­τέρες νά προκινδυνεύουν τά πάντα καί τή ζωή τους ἀκόμη προκειμένου νά ὑπερασπισθοῦν τήν πίστη καί νά περιφρουρήσουν τό ἦθος στήν Ἐκ­κλησία.

*****

          Μ᾽ αὐτή τήν προοπτική ἔζησαν καί ἐνήρ­γησαν καί οἱ πατέρες τῆς Δ´Οἰκουμενικῆς Συνό­δου,  ἡ ὁποία συνῆλθε τό 451 μ.Χ. στήν Χαλκη­δόνα, ἕνα προάστειο τῆς Κωνσταντινουπόλεως στήν ἀπέναντι, τήν ἀσιατική, πλευρά τοῦ Βοσ­πόρου. Σκοπός τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου ἦταν ἡ ἀντιμετώπιση τῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας τοῦ Εὐτυχοῦς. Ὁ Εὐτυχής ἦταν Ἀρχιμανδρίτης τῆς Ἐκλκησίας τῆς Κωνσταν­τινουπόλεως, πλήν ὅμως ἐξέπεσε τῆς ὀρθῆς διδασκαλίας καί πίστεως.  Διέστρεψε πλήρως τήν διδασκα­λία τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας καί δίδασκε ὅτι στόν Χριστό μετά τήν ἐνανθρώπηση, δέν ὑπάρ­χουν πλέον δύο φύσεις, ἀλλά μόνο μία, ἡ Θεία, μέσα στήν ὁποία, σάν σταγόνα στόν ὠκεανό, διαλύ­θηκε ἡ ἀνθρώπινη φύση  Του καί ἀπορρο­φήθηκε ἀπό τήν θεότητά Του.

          Ὅπως ἦταν φυσικό ἡ διδασκαλία αὐτή, δημιούργησε ἀμέσως ἀντιδράσεις καί ἡ πλάνη του καταδικάστηκε ἀρχικά ἀπό τήν Σύνοδο τῆς Κωνσταντινοπόλεως τοῦ 448.

          Ὁ Εὐτυχής ἀρνήθηκε τίς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου καί ἡ ταραχή συνεχίστηκε μέχρι πού στόν αὐτοκρατορικό θρόνο τῆς Κων/λεως ἀναδεί­χτηκαν οἱ εὐσεβεῖς βασιλεῖς Μαρκιανός καί Πουλ­χερία, οἱ ὁποῖοι καί συνεκάλεσαν  τήν Δ΄Σύνοδο στή Χαλκηδόνα. Ἡ Σύνοδος αὐτή τῆς Χαλκηδόνος τῆς ὁποίας οἱ ἐργασίες  διεξήχθησαν μέσα στόν ἱερό Ναό τῆς Ἁγίας Εὐφημίας, ἐπετέ­λεσε ἔργο κυριολεκτικά μεγαλειῶδες. Μέ τήν χάρη καί τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀξιώθηκαν νά προσφέρουν στήν Ἐκκλησία τό τελειότερο θεολογικό κείμενο γιά τόν Κύριός μας Ἰησοῦν Χριστόν. Ἡ Σύνοδος τῆς Χαλκηδόνος ἀπετέλεσε ἔτσι κορυφαία στιγμή τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας. Ὁ περίφημος «Ὅρος Πί­στεως» τῆς Συνόδου, ὁ γνωστός ὡς «Δόγμα τῆς Χαλκη­δό­νος», διατυπώνει μέ τρόπο ἀριστο­τε­χνικό τήν ἀλήθεια περί τοῦ ἐνσαρκωθέντος Θε­οῦ, τοῦ Χριστοῦ μας, καί δίνει θαυμαστή λύση στό θεο­λογικό ἀδιέξοδο τῶν δύο αἱρέσεων (τοῦ Νεστο­ριανισμοῦ καί τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, πάνω στίς ὁποῖες κατάφερε ἰσχυρό πλῆγμα, λύνοντας ἔτσι τό χριστολογικό δόγμα.

          Μέ τόν ὅρο τῆς Χαλκηδόνος ἔχουμε σαφῆ εἰκόνα καί πίστη γιά τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πιστεύουμε ἀκράδαντα ὅτι ὁ Χριστός εἶναι τέλειος Θεός καί Τέλειος ἄνθρωπος. Ὁ Χριστός κατά μέν τήν θεία Του φύση γεννᾶται προαιωνίως ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός, κατά δέ τήν ἀνθρώπινη γεννήθηκε ἀπό τήν Παρθένο Μα­ρία τήν ὄντως Θεοτόκον.

          Οἱ Πατέρες τῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος μᾶς παρέδωκαν τήν πίστη ὅτι ὁ Κύριός μας εἶναι Ἕνας μέ δύο φύσεις ἑνωμένες στό Πρόσωπό του «ἀσυγχύτως, ἀτρέ­πτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρί­στως».

          Ἡ πίστη αὐτή τῆς Δ´Οἰκουμενικῆς Συνόδου γιά τό θεανδρικό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἔσωσε πραγματικά τήν οἰκουμένη. Ἡ Σύνοδος τῆς  Χαλ­κηδόνος, διεμόρφωσε ἤ μᾶλλον ἀποκρυστάλ­λωσε καί σταθεροποίησε τό ἴδιο τό πολίτευμα τῆς Ὀρ­θοδοξίας. Αὐτή δηλαδή τήν θαυμαστή θεαν­θρώ­πινη ἰσορροπία πού ἁπλώνεται μέσα της, ὅπου συνάπτεται τόσο ἁρμονικά ἡ σωστική ἐνέργεια τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀν­θρώπου, καθ᾽ὅν τρόπον, ὅπως εἴπαμε, ἑνώνονται ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρίστως στό γλυκύτατο Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ μας ἡ Θεία καί ἡ ἀνθρώπινη φύση Του.

*****

«Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου»

          Ἀδελφοί μου, τό συμπέρασμα τῶν ὅσων εἴπαμε εἶναι ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες εἶναι ὁ πολύτιμος θησαυρός τῆς Ἐκκλη­σίας. Εἶναι οἱ στύλοι τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ἡ ἐγγύ­ηση τῆς ἀληθείας. Αὐτοί μᾶς ὁδηγοῦν ἀπλανῶς στήν σωτηρία.

          Σήμερα πού ἡ κοινωνία μας παραπαίει καί  τήν Ἐκκλησία λυμαίνονται ἑκατοντάδες αἱρέσεις καί παρασύρουν στά δίχτυα τους τούς ἀνυπο­ψίαστους καί ἀκατατόπιστιους καί κατ᾽ ὄνομα πολλές φορές χριστιανούς, ἔχουμε χρέος νά στραφοῦμε στούς Πατέρες μας, νά ἐνστερνι­στοῦ­με τό πνεῦμα τους καί νά μείνουμε σταθερά προσ­σκολλημένοι στή θεοφώτιστη διδα­σκαλία τους. Νά ἀναδεικνυόμαστε καθημερι­νά στή ζωή μας φῶς Χριστοῦ. Ἔτσι καί τόν ἑαυτό μας κρατοῦμε στόν ἀσφαλῆ δρόμο τῆς ἐν Χριστῷ καί διά τοῦ Χριστοῦ σωτηρίας καί τούς ἄλλους βοηθοῦμε νά βροῦν καί  νά βαδίσουν καί αὐτοί μέ ἀσφάλεια τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στή δόξα τοῦ οὐρανοῦ.

Ἱερός Ναός Ἀγίου Ἰωάννου, Ἀρχιεπισκοπῆς 14.07.2013