Η ‘’διαπίστωσις’’ περί δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα πριν το Σχίσμα - Του Β. Χαραλάμπους

Η ‘’διαπίστωσις’’ περί δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα πριν το Σχίσμα

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

_________________________

Παρακολουθώντας κανείς την επιμονή κάποιων να στηρίξουν τη χωρίς τη συναίνεση των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών εκχώρηση Αυτοκεφάλου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, διαπιστώνει εμφανώς τη χρεία αρωγής ‘’εξουσιαστικού Πρωτείου’’.
 
Προς τούτο πολλοί είναι εκείνοι  που σε μια τέτοια προσπάθεια, έχουν προσθέσει τέτοια εξουσιαστικότητα στα Πρεσβεία Τιμής του Οικουμενικού Θρόνου, η οποία οδηγεί σε μεγάλη εγγύτητα με το ‘’Παπικό εξουσιαστικό πρωτείο’’.
 
Προς τούτο προβλήθηκε παρερμηνεία αναφορικά με τον ‘’ρόλο  του Πάπα Ρώμης (προ του σχίσματος)’’ με τα περί δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα στα των άλλων Εκκλησιών, ακόμα και της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. 
 
Στις μέρες μας, όπου ο διάλογος με τους Παπικούς προβλήθηκε ιδιαιτέρως, τέτοιες θέσεις περί δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα στα των άλλων Εκκλησιών, δίνουν άλλοθι για το ‘’Παπικό εξουσιαστικό πρωτείο’’.
 
Τέτοιες θέσεις προβλήθηκαν στο άρθρο του Ιερομονάχου π. Νικήτα Παντοκρατορινού, το οποίο  τιτλοφορείτο ‘’Η αδελφική συνάντηση στο Αμμάν και η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας’’ (3/6/2020), το οποίο δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο ‘’Φως Φαναρίου’’, το οποίο εξακολουθεί να προβληματίζει. 
 
Ανέφερε λοιπόν μεταξύ άλλων ο π. Νικήτας στο εν λόγω άρθρο του   τα εξής : ‘’Στην ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας βλέπουμε ποιος ήταν ο ρόλος του Πάπα Ρώμης (προ του σχίσματος).  Επενέβαινε δυναμικά στις υποθέσεις άλλων τοπικών Εκκλησιών, ακόμα και της Κωνσταντινουπόλεως.  Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα βλέπουμε στον βίο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, όπου ο Πάπας Ρώμης Άγιος Ιννοκέντιος, έβαλε επιτίμιο στον αυτοκράτορα, αλλά και σε όποιον κληρικό θα μεταδώσει την Θεία Κοινωνία σε αυτόν.  Δηλαδή σε κληρικούς της Κωνσταντινουπόλεως κυρίως, αλλά και γενικότερα σε όλους τους κληρικούς όλων των Πατριαρχείων που θα έκαναν κάτι τέτοιο.  Αλλά και σε βίους άλλων Αγίων βλέπουμε τις επεμβάσεις του Πάπα Ρώμης (που είχε τα πρωτεία τιμής), σε άλλες κατά τόπους Εκκλησίες όταν του το ζητούσαν.  Πάντοτε συμμετείχε στις αποφάσεις όλων των ζητημάτων και ρύθμιζε όλα τα θέματα της Εκκλησίας επειδή είχε τα πρωτεία τιμής.  Αυτά είναι λίγα δείγματα από την αρχαία Εκκλησία, ότι πάντοτε υπήρχε κάποια ανωτέρα αρχή.  Πάντοτε κάποιος ήταν πάνω από όλους και ρύθμιζε τα εκκλησιαστικά θέματα.  Ως πρώτος μεταξύ ίσων’’.
 
‘’Επενέβαινε δυναμικά στις υποθέσεις άλλων τοπικών Εκκλησιών, ακόμα και της Κωνσταντινουπόλεως’’, σημειώνεται με έμφαση.  Ο τονισμός αυτός, για την επέμβαση του Πάπα Ρώμης στα εσωτερικά άλλων Τοπικών  Εκκλησιών, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη περίπτωση του Ουκρανικού για όσους επέλεξαν τη μονομέρεια στο Ουκρανικό, καθότι δίνεται η δυνατότητα να προσπεραστεί η Συνοδική ή ομόθυμη αντιμετώπιση του ζητήματος της εκχώρησης Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Τόσο ενοχλεί η χρεία της συναίνεσης των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών για το Αυτοκέφαλο;
 
Σκέφτηκαν άραγε, όσοι συνηγορούν σε μια τέτοια θέση ότι, αν οι Παπικοί στους διαλόγους προβάλουν τέτοια αξίωση (που ήδη προβάλλουν), τη σημασία της ‘’διαπίστωσης’’ αυτής; 
 
Διαβάζοντας κανείς  την προαναφερθείσα παράγραφο από το άρθρο του π. Νικήτα, πιθανότατα να σχηματίσει την άποψη, ότι η επέμβαση αυτή του Αγίου Ιννοκεντίου έγινε όταν ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
 
Ως εκ τούτου μπορεί να εκληφθεί ότι εξουσιαστικά είχε επέμβει ο Πάπας Ιννοκέντιος στα της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης.  Διασώθηκαν όμως οι επιστολές τόσο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, όσο και του Αγίου Ιννοκεντίου Πάπα Ρώμης, και καταμαρτυρούν την αλήθεια. 
 
Είναι ευτυχές το γεγονός, ότι διασώθηκαν οι εν λόγω επιστολές, γιατί διαφορετικά τα περί  δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα Ρώμης στις υποθέσεις άλλων τοπικών Εκκλησιών, ακόμα και της Κωνσταντινουπόλεως, θα επροβάλλοντο ως Κανονικό έθος. 
 
Έχει σημασία να δούμε και πότε έχει γραφεί η επιστολή του Αγίου Ιννοκεντίου Πάπα Ρώμης προς τον Αυτοκράτορα Αρκάδιο, όπου αναφέρεται το σχετικό επιτίμιο. 
 
Οι ενέργειες του Πάπα Ιννοκέντιου δεν οφείλοντο σε καμιά εξουσιαστική επέμβαση και η δυναμικότητα της ενέργειας του, οφειλόταν στην έκφραση χριστιανικής αγάπης και αλληλεγγύης προς τον ‘’αδελφόν Ιωάννην’’, της ‘’Οικουμένης τον διδάσκαλον’’, όπως αποκαλεί τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο ο Πάπας Ιννοκέντιος στην επιστολή αυτή.  
 
‘’Φωνή αίματος αδελφού μου Ιωάννου βοά’’, αναφέρει η επιστολή αυτή.  Γι’ αυτό γράφει στον Αυτοκράτορα Αρκάδιο ‘’αφορίζω σε της Μεταλήψεως’’.  Επόμενο ήταν να απαγορεύσει την μετάδοση της Θείας Κοινωνίας στον επιτιμηθέντα αυτοκράτορα, συμπληρώνοντας την απαγορευτική αναφορά ‘’προς πάντα κληρικόν’’, εννοώντας τους κληρικούς της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, αφού για την τοπική αυτή Εκκλησία αναφέρεται.  Το αναφερόμενο στην επιστολή, ‘’αλλά και πάντα Κληρικόν τολμήσαντα μεταδούναι υμίν’’, ήταν πιστεύω μια συνεπακόλουθη φράση του επιβληθέντος επιτιμίου. 
 
Και φυσικά αυτό έγινε μετά τον θάνατο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου.  Τούτο μαρτυρείται και στην επιστολή του Πάπα Ιννοκέντιου με τη φράση ‘’ότε τον βίον κατέλιπεν’’. 
 
Αν προστρέξει κανείς στα θλιβερά γεγονότα που συνετάραξαν την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, θα αντιληφθεί την αναγκαιότητα της αδελφικής αυτής ενέργειας και όχι εξουσιαστικής του Αγίου Ιννοκεντίου. 
 
Πρέπει όμως πρώτα να αναφερθούμε στα της εκδίωξης του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από τον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.  Ας αφήσουμε τον ίδιο τον  Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο να περιγράψει την κατάσταση, ο οποίος επεξηγεί στον Πάπα Ιννοκέντιο την κατάσταση με τα εξής λόγια : ‘’τον κλήρον άπαντα τον συν ημίν προς βίαν εξέβαλον και όπλοις το βήμα περιεστοίχιστο’’ (Ε.Π.Ε. 38).   Τις γυναίκες που περίμεναν για το Μυστήριο του Αγίου βαπτίσματος εξεδίωξαν και ‘’γυμναί έφυγον’’ και ‘’πολλαί δε και τραύματα δεξάμεναι εξεβάλλοντο’’(Ε.Π.Ε. 38).  ‘’Αίματος αι κολυμβήθραι επληρούντο’’ (Ε.Π.Ε. 38). αναφέρει με πόνο ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.  Το χείρον μάλιστα τούτων είναι ότι η Θεία  Κοινωνία ‘’εξεχείτο’’ (Ε.Π.Ε. 28), όπως χαρακτηριστικά σημειώνει. 
 
Όμως τι έπραξε ο Άγιος Ιννοκέντιος;  Ας αφήσομε τον Γέροντα Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο να περιγράψει τα περί δυναμικών επεμβάσεων κάποιων Παπών πριν το 1054μ.Χ., στα εσωτερικά θέματα άλλων Εκκλησιών και αυτής ακόμα της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. 
 
Ας θυμίσουμε ότι, όταν τέθηκε στον τότε Πάπα Ιννοκέντιο το θέμα της καταδίκης του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, ο τότε Πάπας Ιννοκέντιος υπέδειξε τη Σύνοδο Δυτικών και Ανατολικών, ως αρμόδια να αποφασίσει, ‘’ούσης μάλιστα πρωτοθρόνου της Εκκλησίας της Δύσεως’’, όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο π. Επιφάνιος. 
 
‘’Ποία η στάσις ολοκλήρου της Εκκλησίας της Δύσεως, ούσης μάλιστα πρωτοθρόνου, έναντι της καταδίκης του Χρυσοστόμου;  Σαφώς, κατηγορηματικώς, απεριστρόφως, απροσχηματίστως και απολύτως αρνητική.  Και ιδού τα πειστήρια  ‘’προς τούτοις απέστειλεν ο μακάριος Ιννοκέντιος ο Πάπας αμφοτέροις τοις μέρεσι αθετήσας την δόξασαν γεγενήσθαι κρίσιν παρά Θεοφίλου, ειπών δειν ετέραν ανεπίληπτον συγκροτηθήναι Σύνοδον Δυτικών και Ανατολικών…’’, συνεχίζει ο π. Επιφάνιος. 
 
Ο Πάπας Ιννοκέντιος της πρωτόθρονης Εκκλησίας της Ρώμης τι έπραξε;  ‘’Απέστειλεν …αμφοτέροις τοις μέρεσι’’.  Δεν πήρε απόφαση, αλλά επέλεξε τον εκκλησιαστικό τρόπο, ‘’ειπών δειν ετέραν ανεπίληπτον συγκροτηθήναι Σύνοδον Δυτικών και Ανατολικών’’.   Τη Σύνοδο κατέδειξε ο τότε Πάπας Ιννοκέντιος, και όχι την πρωτειακή επιβολή.
 
Αξίζει να αναφερθεί, ότι για την αντικανονική καθαίρεση του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, ο οποίος τότε βρισκόταν στη Νίκαια, ο Άγιος Ιννοκέντιος τη Σύνοδο υπέδειξε με τα εξής λόγια ‘’αναγκαία εστι διάγνωσις συνοδική, και πάλαι έφημεν συναθρηστέαν’’  (ΕΠΕ 38), τονίζοντας ότι ‘’μονη γαρ εστι ήτις δύναται τας κινήσεις των τοιούτων καταστείλαι καταιγίδων’’ (ΕΠΕ 44), για να καταλήξει το πατροπαράδοτο συνοδικό κάλλος με το ‘’και γαρ ημείς πολλά σκεπτόμεθα, ον τρόπον η σύνοδος οικουμενική συναχθείη’’ (ΕΠΕ 46). 
 
Είναι αλήθεια ότι δεν είναι λίγες οι φορές που προβλήθηκε παπική αξίωση για το πρωτείο. Όσον αφορά για παράδειγμα τις αξιώσεις του Πάπα Νικόλαου Α΄  για το πρωτείο, ο π. Επιφάνιος αναφέρει τα εξής : ‘’…Ο Άγιος Φώτιος, καίτοι ευθύς μετ’ ολίγον (έτος 861) συνεκάλεσεν εν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδον, την περίφημον Πρωτοδευτέραν, αντιπαρήλθε τας αιρετικάς αξιώσεις του Νικολάου!’’*  ‘’Ηνείχετο η Εκκλησία τον Παπισμόν’’ τονίζει ο Γέροντας Επιφάνιος ‘’και θα τον ηνείχετο και άλλο ακόμη, εάν ο Παπισμός δεν απέκοπτε μόνος του τον εαυτόν του από την Εκκλησία’’.  Το ‘’ηνείχετο’’, σαφέστατα δεν αφήνει περιθώρια για ιστορικοκανονικό ‘’προηγούμενο’’ τέτοιων ‘’δυναμικών επεμβάσεων’’.
 
Ο τονισμός του π. Νικήτα, ότι ‘’ρύθμιζε όλα τα θέματα της Εκκλησίας’’, σε τι είδους πρωτείο παραπέμπει;  Τα περί προνομίου δυναμικών επεμβάσεων του Πάπα στις υποθέσεις άλλων Εκκλησιών και τα περί προνομίου ρύθμισης όλων των θεμάτων της Εκκλησίας από τον Πάπα Ρώμης και αυτής ακόμα της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, δίνει αναμφισβήτητα άλλοθι στον Παπισμό. 
 
Θα απεδέχοντο τέτοιο προνόμιο στους Πάπες κατά τους διαλόγους με τους Παπικούς;  Μήπως προσφέρεται ακόμα ένα δώρο άλλοθι στον Παπισμό, εξ αφορμής του Ουκρανικού;   
 
Ο Άγιος Ιννοκέντιος τη Σύνοδο υπέδειξε, ότι ‘’μονη γαρ εστι ήτις δύναται τας κινήσεις των τοιούτων καταστείλαι καταιγίδων’’ (ΕΠΕ 44).  Η Συνοδική οδός, θα τερματίσει τη διχόνοια εξ αφορμής του ‘’Ουκρανικού εκκλησιαστικού ζητήματος’’.
 
*‘’Τα δύο άκρα’’ ,  Αρχιμανδρίτου Επιφανίου Ι. Θεοδωροπούλου, Έκδοσις Ιερού Ησυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος.