20 ημέρες. - ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

20 ημέρες.

Τόσης διάρκειας ορίστηκε θεσμικά και επίσημα η δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο με θέμα «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις». Το νομοσχέδιο ανακοινώθηκε στις 25 Ιανουαρίου και η συζήτησή του στη Βουλή (ανακοινώθηκε ότι) θα γίνει στις 14 & 15 Φεβρουαρίου (Θρησκευτική ατμόσφαιρα με τα ούλα της: Η διαβούλευση ξεκίνησε ανήμερα του αγίου Γρηγορίου, ώστε γρήγορα να συζητηθεί του αγίου Βαλεντίνου!).

Στα σοβαρά: Δημόσια διαβούλευση με γενική έννοια γίνεται επί χρόνια, με πρωτοβουλία κοινωνικών φορέων και πολιτών. Όχι όμως διαβούλευση συντεταγμένη, δηλαδή θεσμικά επιθυμητή από την πολιτεία, με θεσμικό ρόλο και επί συγκεκριμένων νομοθετικών σχεδιασμών. Ουσιαστικά δηλαδή μεθοδεύεται η μη-διαβούλευση.

Η δημόσια και πραγματική διαβούλευση είναι καίριο πράγμα. Μπορεί να απολήξει σε δημοψήφισμα, μπορεί και όχι, πάντως σημασία έχει καθαυτήν. Ιδίως όταν ξεπροβάλλει το ενδεχόμενο αλλαγής πολιτισμικού παραδείγματος, η διαβούλευση (η δημόσια έκθεση, διαύγαση, αντιπαράθεση) έχει σημασία καταλυτική. Οι πολιτισμοί δεν είναι αναλλοίωτες ουσίες. Είναι πραγματικότητες που μεταβάλλονται (είτε εμπλουτιζόμενες, είτε αναπροσανατολιζόμενες, είτε πτωχεύοντας κοκ). Ακριβώς γι' αυτό, σε κομβικές χρονικές στιγμές η διαβούλευση έχει κορυφαία αξία: Δίχως αυτήν πολλά μένουν άγνωστα, πολλές φωνές δεν ακούγονται, πολλοί συνεχίζουν και ζουν έχοντας κατά νου όχι τον άλλον, αλλά ένα φάντασμα του άλλου. Δίχως την δημόσια θεσμική διαβούλευση φορέων και πολιτών, δεν φωτίζεται ολόκληρο το σκηνικό, και δεν δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιηθεί ότι το σκηνικό δεν είναι μασίφ, αλλά σύνθετο από διαφορετικά ζητήματα.

Η αναγνώριση της συνθετότητας και ο διάλογος επί συγκεκριμένων ζητημάτων έχει ζωτική σημασία, και δεν είναι τυχαίο ότι την αναγνώριση αυτή (της συνθετότητας και της αναμέτρησης επί συγκεκριμένων ζητημάτων) την μισούν τα μπετόν-αρμέ στρατόπεδα, το οποία εκβιάζουν όσους δεν έχουν στρατωνιστεί, να δεχτούν πακέτο την οπτική του ενός ή του άλλου στρατοπέδου.

Τα δημοψηφίσματα είναι σημαντικά, ως έκφραση άμεσης δημοκρατίας (εν μέσω μάλιστα ενός κοινοβουλευτισμού ο οποίος συχνά γίνεται αιρετή ολιγαρχία). Ταυτόχρονα είναι και επικίνδυνα, για δύο λόγους: Πρώτον, διότι, ως γνωστό, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι θέμα πλειοψηφίας (απορρέουν απλώς από το γεγονός ότι ο άλλος υπάρχει). Δεύτερον, διότι το ερώτημα πάνω στο οποίο θα γίνει ένα δημοψήφισμα, μια κυβέρνηση μπορεί να το διατυπώσει τόσο παμπόνηρα, ώστε να μην αντιμετωπιστούν τα πραγματικά επίδικα ζητήματα, αλλά να εκμαιευτεί ένα αποτέλεσμα βολικό για τους διοργανωτές.

Αυτά είναι πράγματα χωρίς έτοιμες απαντήσεις από τα πριν. Απαιτούν κοπιώδη και στοχαστική αντιμετώπιση. Αλλά μια ζωντανή και μη-αποικιοποιημένη κοινωνία οφείλει να τρέφεται ακριβώς με τα κοπιώδη και τα στοχαστικά (αντιθέτως, οι μεν ολιγάρχες απεχθάνονται τα δημοψηφίσματα, οι δε απεχθανόμενοι την δημοκρατία τα επικαλούνται όταν υπολογίζουν ότι θα λάβει λαϊκή επικύρωση η μισαλλοδοξία τους). Οπότε, το θεμελιώδες είναι η διαβούλευση. Θεσμική, απαιτητική και μη εκβιαζόμενη. Αν δεν είναι αυτά τα τρία, διαβούλευση μπορεί να βαφτίζεται, αλλά διαβούλευση δεν είναι.

Για προβληματισμό (δηλαδή για όσους τον αντέχουν και δεν μιλούν ευκολότερα απ’ όσο φτύνουν) επισημαίνω τα εξής:

Δύο εμβληματικές χώρες έχουν θεσπίσει νόμο για τον γάμο μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου, μετά από δημοψήφισμα στο οποίο κορυφώθηκε μακρά διαβούλευση. Σαν να λέμε, η κοινωνία κλήθηκε όχι να αποφανθεί επί κάποιου δικαιώματος, αλλά (προσοχή!) να αποφασίσει αν κάποιο (ας πούμε, καινοφανές) αίτημα θα αναγνωριστεί ως κοινωνικό δικαίωμα. Με δυο λόγια, αν θα γίνει δεκτό κάτι που μπορεί να αφορά πολιτισμική αλλαγή. Είναι πολύ οριακή στιγμή, που αφορά το ότι η ίδια η κοινωνία είναι η πηγή κάθε θέσμισης.

Δύο χώρες πολύ διαφορετικές: Η Ελβετία και η Κούβα.

ΕΛΒΕΤΙΑ: Το 2013 άρχισε η διαβούλευση. Δημιουργήθηκε σχέδιο νόμου στις 31 Δεκεμβρίου 2020, κατόπιν ξεκίνησε από τους αντιτιθέμενος συλλογή υπογραφών με προθεσμία την 10η Απριλίου 2021. Πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα στις 26 Σεπτεμβρίου 2021 και, με αποτέλεσμα 64,1% υπέρ, το νομοσχέδιο έγινε νόμος του κράτους από 1η Ιουλίου 2022.

ΚΟΥΒΑ: Την πρόθεσή της για νομική αλλαγή η κυβέρνηση την ανακοίνωσε τον Μάιο 2019. Το ανώτατο όργανο (η Εθνική Συνέλευση) εκπόνησε σχέδιο νόμου στις 21 Δεκεμβρίου 2021 και το έθεσε σε δημόσια (με συνελεύσεις) διαβούλευση. Πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα στις 25 Σεπτεμβρίου 2022, στο οποίο υπερψήφισε το νομοσχέδιο το 69,9%. Ο νόμος τέθηκε σε ισχύ από τις 27 Σεπτεμβρίου 2022.

Η «πλάκα» είναι ότι όποτε αναφέρω μονάχη την περίπτωση της Ελβετίας, συναντώ απόρριψη της «ξεφτιλισμένης Ευρώπης». Κι όποτε αναφέρω μονάχη την περίπτωση της Κούβας, συναντώ απόρριψη του «ξεφτιλισμένου κομμουνισμού». Τι σου κάνει ο στρατωνισμός! Μα εγώ δεν τα αναφέρω καν για copy / paste! Για διαβούλευση τα αναφέρω!

Επαναλαμβάνω : Το κρίσιμο είναι η πραγματική διαβούλευση. Δεν οδηγεί ντε και καλά σε δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα είναι ενδεχόμενο. Όποτε πάντως ανακύπτει, χρειάζονται βήματα με πολλή προσοχή και με ισχυρές δικλείδες. Καθαυτό είναι πολυτιμότατο, μα, δίχως πραγματική διαβούλευση, μπορεί να καταντήσει ξέσπασμα θυμικού και λαϊκοφανής ολοκληρωτισμός (γι’ αυτό μη μας παραξενεύει όποτε δηλώνουν ότι το ζητούν δυνάμεις που απεχθάνονται την δημοκρατία ή που –ίδιο πράγμα– δεν έχουν δημοκρατία στο εσωτερικό τους). Η διαβούλευση όμως (με όλα τα χαρακτηριστικά που είπα) δεν μπορεί να είναι ενδεχόμενο. Είναι must. Είναι εισπνοές και εκπνοές Κ Α Θ Ε πολυμελούς σώματος που δεν τα έχει τινάξει ακόμη - ή που δεν έχουν βαλθεί να το ξεκάνουν.

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / 6-2-2024

ΥΓ.1: Για τις δύο χώρες: https://en.wikipedia.org/.../2021_Swiss_same-sex_marriage... και https://en.wikipedia.org/wiki/Same-sex_marriage_in_Cuba και https://shorturl.at/fhkyQ

ΥΓ.2: H ζωγραφιά, Clive O’Sullivan, “Two armies”, https://www.saatchiart.com/.../Painti.../680867/1913719/view