Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΙΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙ ΩΡΙΓΕΝΗΝ «ΣΥΜΒΑΝ» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Η  ΕΠΙΣΤΟΛΗ  ΠΑΙΣΙΟΥ  ΚΑΙ  ΤΟ  ΠΕΡΙ   ΩΡΙΓΕΝΗΝ  «ΣΥΜΒΑΝ»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

         Η ανάγνωση της επιστολής-23.01.1969-του όχι τυχαίου και τότε «μοναχού, ερημίτη, Γέροντα», νυν Οσίου Παϊσίου* έδειξε λίαν ευδιάκριτα ότι: 1. Το ιδεοληπτικό δίδυμο «οικουμενισμός»-«οικουμενιστής», δεν υπάρχει σ’ αυτήν ούτε ως λέξη !  2.  Ο Γέροντας διακρίνει «τρεις μερίδες μέσα στην Εκκλησία», και ως πρέπει στην αγιοσύνη του ταπεινά, τιμά τους χριστιανούς των με την προσφώνηση «αδελφοί» !   3. Και, στους της πρώτης μερίδας-«φιλενωτικοί»-επισημαίνει ότι, χρειάζεται πολλή προσοχή και σύνεση, γιατί, «το θέμα της ενώσεως των Εκκλησιών είναι κάτι το πνευματικόν», δηλαδή, πολύ σοβαρό ! Από τους της δεύτερης-«πιστά τέκνα της Εκκλησίας»-καταδικάζει ρητά τους εκτός και εντός Αγίου Όρους τολμητίες αποσχιστικών «ηρωϊσμών»- «δέν εἶναι καθόλου καλόν», και, «εἶναι παράλογον». Αλλά και κορυφώνει ! Καταγγέλλει απερίφραστα ότι: «Εάν οι φιλενωτικοί δίνουν το πρώτο πλήγμα στην Εκκλησία, αυτοί, οι ανωτέρω, δίνουν το δεύτερο» !! 

4.  Ελέγχει τις αθλιότητες αυτών της «τρίτης μερίδας». Όπου όμως, συνεχίζοντας σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, φορτώνει και στους δικούς του ώμους τις αδυναμίες τους, και, καθόλου παράδοξο, αρχίζει από αυτούς την προς όλους έκκληση για αγαπητική «υπέρβαση και σύνθεση»- «Δυστυχῶς, μερικοί ἀπό ἐμᾶς ἔχουμε παράλογες ἀπαιτήσεις ἀπό τούς ἄλλους. Θέλουμε οἱ ἄλλοι νά ἔχουν τόν ἴδιο μέ ἐμᾶς πνευματικόν χαρακτήρα κλπ».  5.  Το και πιο σπουδαίο. Επισημαίνει προς

κάθε κατεύθυνση ότι ο Χριστός είναι ο Κυβερνήτης της Εκκλησίας-«Ἡ Εκκλησία είναι Εκκλησία τού Χριστού και Αυτός την κυβερνάει …  είναι ο ίδιος ὁ Χριστός» ! Διό και είναι βέβαιος ότι: «Καί ὁ πεσών ἐπί τόν λίθον τοῦτον συνθλασθήσεται, ἐφ' ὃν δ' ἄν πέσῃ λικμήσει αὐτόν»-(Ματθ. κα΄44-45).

       Άρα δείχνει λίαν ευδιάκριτα ότι, οι Άγιοι του Θεού είναι αλλιώς ! Δεν είναι τέκνα ενός τρομοκράτη Θεού, αλλά του Θεού που «Αγάπη εστί» και διαμηνύει δια τριών Ευαγγελιστών: «Ουκ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν»-Ματθ.9,13, Μαρκ.2,17, Λουκ.5,32. Και από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη επικυρώνει ότι: «Ου γαρ ήλθον ίνα κρίνω τον κόσμον, αλλ' ίνα σώσω τον κόσμον» -Ιωάν. ιβ' 47.

*******    ***     *******

        Δεν ξέρω αν ο πειρασμός ή άλλο τι με παρώθησε να διαβάσω πάλι και ιδιαίτερα να συσχετίσω την ανωτέρω Επιστολή με την εργασία μου στη θαυμάσια επιστολική πραγματεία Ωριγένη προς δυο κληρικούς υποψήφιους Μάρτυρες: «Εις Μαρτύριον Προτρεπτικός». Μια συγκλονιστική κατάθεση ψυχής του αδαμάντινης αρετής υιού Μάρτυρα της Εκκλησίας, και «ου μετά πολλάς ταύτας ημέρας» σε μαρτυρική δοκιμασία και αυτού. Στα χρόνια των διωγμών η ομολογία της πίστης είχε απέναντί της «το βάπτισμα του μαρτυρίου», το θάνατο, όχι τα … αερικά ! Το μαρτύριο ως «ποτήρι της σωτηρίας», ήταν απόδειξη γνησιότητας πίστης και ζωής. «Ποτήριον δε σωτηρίου έθος ονομάζεσθαι το μαρτύριον, ως εν τω Ευαγγελίω εύρομεν, όπερ ο λαβών επικαλέσηται το όνομα Κυρίου, πας δε ος αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου σωθήσεται». γράφει !!

       Ο Ωριγένης είναι από τα μεγάλα εκείνα πνεύματα που δεν εμφανίζονται στην ιστορία συχνά, συνάμα εκπληκτικό θεολογικό και ασκητικό μέγεθος που ίσως άνοιξε νωρίς πανιά. Μικρός μαθητής του πατέρα του ακόμα, «εζήτει βαθυτέρας εξ εκείνου πολυπραγμονείν θεωρίας, ώστε πράγματα παρέχειν τω πατρί, τι άρα εθέλοι δηλούν το της θεοπνεύστου Γραφής καταπυνθανόμενος βούλημα». Νεανίας μόλις Μαϊων δεκαεπτά σηκώνεται να πάει στη φυλακή να συστήσει στον πατέρα του-Διωγμός Σεπτιμίου Σεβήρου, 202 μ. Χ., Μάρτυρας Λεωνίδης-να μην υποχωρήσει αναλογιζόμενος τη χηρεία της μάνας και τον απορφανισμό των εφτά παιδιών τους. Κι όταν η μητέρα φοβούμενη ότι θα συλληφθεί, και θα χάσει και τους δυο, έκρυψε τα ρούχα του-«την πάσαν αυτού αποκρυψαμένη αισθήτα»-και δεν είχε άλλη επιλογή-«ως ουδέν άλλο πράττειν αυτώ παρήν … διαπέμπεται τω πατρί συντάξας προτρεπτικοτάτην περί του μαρτυρίου επιστολήν εν η κατά λέξιν παραινεί λέγων: «Έπεχε, μη δι’ ημάς άλλο τι φρονήσεις». 

       Πριν κλείσει τα 20 διαλάμπει ως κορυφαίος θεολόγος δάσκαλος αλληλοδιάδοχα από τις ονομαστές Θεολογικές Σχολές, Αλεξάνδρειας και Καισάρειας της Παλαιστίνης. Όπου, «της περί τον Ωριγένην φήμης πανταχόσε βοωμένης», καταφθάνει μυρμηγκιάδα νέων σπουδαστών-χριστιανών, ειδωλολατρών. και Ιουδαίων. Που εκτός από τη σπουδή θαυμάζει που μελετά και γράφει ασταμάτητα, διδάσκει δωρεάν, κοιμάται ελάχιστα, και πάνω στο χώμα, ντύνεται αδιαφόρητα, κυκλοφορεί ξυπόλυτος ! Ζει και ενεργεί υπέρ-ασκητικά στην καρδιά του κοσμοπολιτισμού, την Αλεξάνδρεια, όχι στην έρημο ή στο βουνό ! Και, ο Θεός ευλογεί να κερδίζονται μέσω αυτού όχι λίγοι στην  Εκκλησία ! Να είναι δικά του πνευματικά τέκνα ή αναστήματα και Άγιοι, όπως Γρηγόριος Νεοκαισάρειας ο Θαυματουργός, Διονύσιος και Πέτρος, Επίσκοποι Αλεξανδρείας. Αλλά ο ίδιος, τι τραγικό, της Εκκλησίας εκτός !!

*****  ****  ******

       Ιδού εν ολίγοις το γιατί και πώς. Αιώνας 3^ος, και συνέχεια ανελέητων διωγμών. Ο αγρός της Εκκλησίας θεολογικά χέρσος, και με όχι λίγκα αγκάθια-Γνωστικισμός και παραπαίδια του, «μωροί και τυφλοί». Μέσα και κάτι του πρότερου αιώνα-165-ο Άγιος Ιουστίνος ο φιλόσοφος και Μάρτυρας ανοίγει δίοδο προσέγγισης αρχαίου Ελληνικού πνεύματος και χριστιανικού. Πρώτη εικοσαετία και κάτι 3^ου, άνεμος του πνεύματος, υψιπέτης θεολογικός αετός ο Ωριγένης, με έργο πολυσχιδές και απέραντο κάνει τη δίοδο διάπλατη πύλη, λεωφόρο όσμωσης, του κορυφαίου από ανθρώπινης πλευράς αρχαίου ελληνικού πνεύματος, και του από τη θεία και  εξ αποκαλύψεως χριστιανικού !

      Βέβαια, όχι χωρίς αστοχίες ! Ενδεικτική, η ακόλουθη περιλάλητη και πιο γνωστή. «Πάντων ασεβών ανθρώπων προς γε και δαιμόνων η κόλασις έχει πέρας ! Και αποκατασταθήσονται ασεβείς και δαίμονες εις την προτέραν αυτών τάξιν» ! Η θεωρία της αποκαταστάσεως των πάντων. Ο Θεός τιμωρεί, λέει, για χρόνο «Χι» τους ανωτέρω, μετά τους ξανακάνει καλά παιδιά του, και τους δέχεται στην αιώνια βασιλεία Του !

       Παρά ταύτα, διαβάζουν Ωριγένη οι επιόντες τον 4^ο αιώνα Μεγάλοι Πατέρες και θεολογικοί κολοσσοί της Ανατολής-Αθανάσιος, Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος, Ιωάννης Χρυσόστομος-κατανοούν τα θεολογικά προωθημένα του πρωτοπόρου και μεγάλου ανιχνευτή, και τιμούν τον άνδρα και το έργο του. Το αυτό και οι Δυτικοί Πατέρες, Ιλάριος Πικταβίου, Αμβρόσιος Μεδιολάνων, Βικέντιος Λειρίνου. «Οι της μιας ψυχής σε δυο σώματα», Μ. Βασίλειος και Γρηγόριος ο Θεολόγος συντάσσουν «Φιλοκαλία»-Ανθολόγιο-με έργα του,  Πιο σπουδαίο: «Αθανάσιος δε, ο της «ομοουσίου» πίστεως υπερασπιστής, εν τοις κατά Αρειανών λόγοις μεγάλη τη φωνή μάρτυρα της οικείας πίστεως τον άνδρα καλεί, τους εκείνου λόγους τοις ιδίοις συνάπτων και λέγων: «Ο θαυμαστός», φησί, «και φιλοπονώτατος Ωριγένης τάδε περί του Υιού του Θεού τη ημετέρα δόξη μαρτυρεί, συναϊδιον αυτόν λέγων τω Πατρί»-Σωκράτης-Εκκλ. Ιστ.6.13.

      Ποιος; «Αθανάσιος ο της «ομοουσίου» πίστεως υπερασπιστής» ! Και τι επίθετα. «Ο θαυμαστός … και φιλοπονώτατος Ωριγένης». Και τι ομολογία ! «Μεγάλη τη φωνή μάρτυρα της οικείας πίστεως τον άνδρα καλεί».  Έχει τη δική μου πίστη ! Και όχι αόριστα, συγκεκριμένα: «Ωριγένης τάδε περί του Υιού του Θεού τη ημετέρα δόξη μαρτυρεί, συναϊδιον αυτόν λέγων τω Πατρί». Ο Μ. Αθανάσιος που «δε σήκωνε μύγα στο σπαθί του» για θέματα ορθής πίστης, δεν είδε ή δεν πρόσεξε τις σοβαρές αστοχίες του Ωριγένη; Απλώς ως και οι άλλοι Μεγάλοι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας με το χάρισμα της αγίας διάκρισης έκαναν ό, τι ο Θεόφιλος Αλεξανδρείας: «Ει τι ουν εν αυτοίς (τοις βιβλίοις του Ωριγένους) εφεύρω καλόν, τούτο δρέπομαι, ει δε τι μοι ακανθώδες φανείη, τούτο ως κεντούν υπερβαίνω»-Σωκρ, Ε. Ι. 6,17. Είχαν δει τις αστοχίες του, αλλά τις σκέπαζαν με το χιτώνα της αγάπης τους ! Τις θεωρούσαν προσωπικές ακροβασίες, «γυμνασίες του φιλοπονότατου Αλεξανδρινού», και άφηναν να διαφανεί μια αδιόρατη τρυφερότητα γι αυτόν, ορθοδοξοποιούσαν τα πολυσήμαντα θεολογικά του σχήματα. Ούτε οι Οικουμενικές Σύνοδοι- 1^η, 2^η, 3^η, ιδιαίτερα 4^η με τους υπέρ εξακόσιους πατέρες της, κίνησαν τι κατ’ αυτού-Ωριγένη κύκλος ζωής 185-254..

   Αυτά δε σημαίνουν ότι η μανική πολεμική εναντίον του δεν άρχισε πολύ νωρίς. Κάποιοι πάντα διψούν για αίμα, θέλουν «την κεφαλήν του  επί πίνακι», «επί της πυράς» σε έκδοση δυτική. Και ιδού ποιοι. «Επειδή δε οι φιλολοίδωροι τους πολλούς συνήρπασαν, ως βλασφήμω μη προσέχειν τω Ωριγένη, μικρά διελθείν περί τούτων ουκ άκαιρον ηγούμαι. Οι ευτελείς και αφ’ εαυτών μη δυνάμενοι φαίνεσθαι, εκ του ψέγειν τους εαυτών κρείττονας δείκνυσθαι βούλονται». Και με πάθος τόσο τυφλό, που δε βλέπουν ότι στοχεύουν και τον επαινέτη του Μ. Αθανάσιο-«Έλαθον ουν εαυτούς οι λοιδορήσαντες Ωριγένην βλασφημήσαντες και τον επαινέτην αυτού Αθανάσιον»-6,13,19. 

  Ιδού τα ανωτέρω και σε σημερινή κατάθεση, «Τόσο οι άσπονδοι πολέμιοι όσο και οι φανατικοί φίλοι του Ωριγένη δεν αποτελούν το μέτρο της ορθοδόξου θεολογίας, ούτε εκφράζουν το γνήσιο κλίμα της Εκκλησίας. Αντίθετα «έχει εξαιρετική σημασία το γεγονός ότι αυτοί που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία της θεολογίας, που είχαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της Παράδοσης, που υπήρξαν μεγάλοι θεολόγοι και για όλα είναι κατ’ εξοχήν Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας, τήρησαν τελείως διαφορετική στάση απέναντι στο πρόβλημα Ωριγένης»-Στ. Παπαδόπουλος.

       Όμως τον 6^ο  αιώνα η αντιμαχία Ωριγενιστών-φίλοι και θαυμαστές του- και Αντί-Ωριγενιστών-πολέμιοί του-έφτασε στο μη περαιτέρω, διατάρασσε την ειρήνη και γαλήνη της αυτοκρατορίας. Τα θρησκευτικά θέματα ήταν τότε σε πρώτο επίπεδο, όπως σήμερα τα

πολιτικά-οικονομικά. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ανησυχούσε, καθώς μόλις που είχε ξεπεράσει τη φοβερή κρίση της Στάσης του Νίκα-532. Και, βέβαια, δεν ήταν αδιάφορος απέναντι στη χριστιανική πίστη. Κάθε άλλο ! Ο θαυμάσιος και θεολογικός ύμνος της Λειτουργίας, «ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού αθάνατος υπάρχον…» αποδίδεται στη γραφίδα του. Επίσης της δικής του γραφίδας είναι και ο «Λόγος κατά Ωριγένους του δυσεβούς και των ανοσίων αυτού δογμάτων», που ενδιαφέρει εδώ, και έστειλε στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μηνά. Λόγος που αποτέλεσε και τη θρυαλλίδα της φωτιάς που έκαψε τελικά το μεγάλο αλεξανδρινό και το έργο του επικυρώνοντας συνοδικά-543-την αυτοκρατορική καταμήνυση «κατά της Ωριγένους φρενοβλαβείας» ! Δέκα χρόνια μετά-553- ο Πάπας Βιγίλιος έκανε το ίδιο. και η 5^η Οικουμενική Σύνοδος-που το βασικό θέμα της ήταν άλλο, των λεγόμενων «Τριών Κεφαλαίων»- αναθεμάτισε όσους αρνούνται να αποκηρύξουν τον «Ωριγένην μετά των ασεβών αυτού δογμάτων», αναθεματισμό που επανέλαβαν η 6^η και η 7^η .

      Παράλληλα και τα εξής. «Αλλά η 5^η Οικουμενική Σύνοδος δεν εξέτασε το θέμα της διάρκειας των βασάνων της κολάσεως. Ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός … παρουσίασε στον πατριάρχη Μηνά στα 543 την προσωπική του διδασκαλία. Ο Πατριάρχης τη χρησιμοποίησε για να επεξεργαστεί θέσεις κατά του νεοωριγενισμού, και ο Πάπας Βιγίλιος τις επιβεβαίωσε. Από πλάνη αποδόθηκαν στην 5^η Οικουμενική Σύνοδο. Η διδασκαλία αυτή δεν είναι, παρά μία προσωπική γνώμη, ενώ άλλωστε και η αντίθετή της του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης δεν καταδικάστηκε ποτέ. Το θέμα μένει ανοιχτό εξαρτώμενο ίσως από την ανθρώπινη αγάπη. Ο Άγιος Αντώνιος περιέχει μια διατύπωση από τις πιο βασικές: «Η αποκατάσταση δεν είναι μια διδασκαλία, αλλά η δέηση για τη σωτηρία όλων εκτός από εμένα τον δεόμενο για τον οποίο μονάχα υπάρχει η κόλαση…». Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης κάνει λόγο για τη λύτρωση ακόμα και των διαβόλων, ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός αναφέρει την «αποκατάσταση» σε λόγο του, και ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής προτρέπει να τον τιμούμε «σιγή», επειδή το πνεύμα του όχλου δεν είναι ικανό να συλλαμβάνει το βάθος των λόγων. Δεν είναι φρόνιμο να ανοίγεται στους άφρονες η θέα προς την άβυσσο της ευσπλαχνίας»-Π. Ευδοκίμωφ, «Ορθοδοξία», σελ. 446.

        Παράλληλο και αυτό. «Το έτος 553 ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός συγκάλεσε την Ε΄

Οικουμενική Σύνοδο με σκοπό να εξετάσει ένα άλλο θέμα («Τρία Κεφάλαια»), το οποίο δεν είχε καμία σχέση με τον Ωριγένη. Μετά την έκδοση της απόφασης για τα «Τρία Κεφάλαια», ο Ιουστινιανός έστειλε ένα γράμμα στη σύνοδο, με το οποίο ζητούσε κατηγορηματικά να καταδικάσουν και την διδασκαλία του Ωριγένη. Ο σκοπός αυτής της ενέργειας του Ιουστινιανού ήταν να σταματήσουν οι ωριγενιστικές έριδες, όπως πράγματι σταμάτησαν μετά την απόφαση αυτή. Αρκετά από τα μέλη της συνόδου ήσαν ωριγενιστές και αντέδρασαν έντονα στην λήψη τέτοιας απόφασης. Όμως η πλειοψηφία των μελών ήσαν αντιωριγενιστές και με την υποστήριξη της ισχυρής αυτοκρατορικής εξουσίας εξέδωσαν 15 «αναθεματισμούς» κατά της διδασκαλίας του Ωριγένη».

      Βέβαια οι Ωριγενιστικές έριδες σταμάτησαν, δε σταμάτησε όμως ποτέ η εκτίμηση του προσώπου του, ο θαυμασμός του έργου του, η μελέτη του και η εξ αυτής επίδρασή του ιδιαίτερα στη Θεολογία της Ανατολικής Εκκλησίας, ως επισημαίνουν οι ακόλουθοι τρεις Πανεπιστημιακοί Καθηγητές με τα εξής. «Το περίεργον είναι ότι παρ’ όλην την καταδίκην του Ωριγένους, ουδέποτε η Θεολογία εν τη Ανατολική Εκκλησία απεξενώθη εντελώς από των χαρακτηριστικών εκείνων τα οποία η προσωπικότης του προσέδωσε εις αυτήν»-Δημ. Μπαλάνος. «Εάν η Ορθοδοξία δεν ήταν ένα ζήτημα αφοσίωσης, κανείς θεολόγος δε θα μπορούσε να αφοσιωθεί περισσότερο στην υπόθεση της χριστιανικής πίστης, ούτε να είναι περισσότερο ορθόδοξος από τον Ωριγένη ,,, Η αγιότητα της ζωής του αντανακλάται στο βαθύ στοχασμό των υπομνημάτων του και στο πάθος των ομιλιών του»-Βλασ. Φειδάς. «Η θεολογούσα Εκκλησία γνωρίζει ότι για θέματα που λύθηκαν οριστικά βραδύτερα, συχνά είχε μιλήσει οικοδομητικά ο Ωριγένης»-Στ. Παπαδόπουλος.

******    ****   ******

      Στα χρόνια μας, μέσα 20^ου αιώνα και κάτι-1964-ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος 6^ος συναντώνται στα Ιεροσόλυμα, τον τόπο του Σταυρού και της Ανάστασης του Χριστού, και απαγγέλλουν την «Κυριακή Προσευχή»-το γνωστό «Πάτερ ημών», που παρέδωσε λέξη προς λέξη ο Κύριος. Υποδηλώνουν έτσι το τέλος του, «πλάτη με πλάτη», την απαρχή του, «πρόσωπο με πρόσωπο».  Ξεκινούν μια πορεία συνδιαλλαγής Ορθόδοξης Ανατολής και Ρωμαιοκαθολικής Δύσης. Πορεία που με όσα μεσολάβησαν στους εννιά αιώνες από το χωρισμό-1054- ασφαλώς και θα ήταν κάτι παραπάνω από σταυρική και αιμάτινη !

       Το τι άκουσαν από τότε ο Αθηναγόρας, και οι δυο επόμενοι συνεχιστές της πορείας συνδιαλλαγής Δημήτριος και ο νυν κ. Βαρθολομαίος, «θου Κύριε φυλακήν τω στόματί μου». «Αιρετικούς» τους ανεβάζουν, «αρχιαιρετικούς και προδότες της Ορθοδοξίας» τους κατεβάζουν ! Ποιοι; Όσοι και σήμερα ανακαλύπτουν … αιρετικό πίσω από κάθε φύλλο και φτερό, και διψούν για αίμα, απαιτούν «την κεφαλήν του επί πίνακι» ή «επί την πυράν». Είναι λέει «οικουμενιστές», αιρετικοί και κάτι παραπάνω, κι αυτοί και όσοι τους ακολουθούν ! Γιατί ο «οικουμενισμός», δεν είναι απλή αίρεση, είναι η, «παν- αίρεση» !!

       Και έρχεται ο νεοφανής Άγιος της Εκκλησίας, ο Όσιος Παϊσιος, και γράφει μια επιστολή. Και συστήνει απλά, ίσια και καθαρά, «στώμεν καλώς, αδελφοί» ! Και υποδείχνει λίαν ευδιάκριτα προς κάθε κατεύθυνση έξοδο σε οδό «υπέρβασης και σύνθεσης», γιατί «το θέμα της ενώσεως των Εκκλησιών είναι πνευματικόν», ήγουν, πολύ σοβαρό ! Και αυτοί φτάνουν να πουν ότι ο Γέροντας υποδείχνει τα αντίθετα !  Αυτά που τους βολεύουν, τα μανικά και πολεμικά ! Και ανάγουν την Επιστολή του σε παντιέρα της μανικής πολεμικής τους ! Και τον Άγιο σε πολέμαρχο του … «ιερού» αγώνα τους κατά των της Ορθοδοξίας … προδοτών !! Βίοι παράλληλοι !

      «Κλίνον, Κύριε, το ους σου και επάκουσόν μου, ότι πτωχός και πένης ειμί εγώ»-Ψαλμός 85,1. Και αν το νομίζεις, πες πάλι εκείνο τον παλιό λόγο Σου. «Τετύφλωκεν αυτών τους οφθαλμούς, και πεπώρωκεν αυτών την καρδίαν, ίνα μη ίδωσιν τοις οφθαλμοίς και νοήσωσιν τη καρδία, και στραφώσιν, και ιάσομαι αυτούς»-Ησ. 6,9 & Ιωάν. 12,40. 

                                                 Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα»

                                                               Αθανάσιος  Κοτταδάκης

·        «Επιστολής ‘μοναχού, ερημίτη, Γέροντα Παϊσίου ανάγνωσις», Αναστάσιος 7.3.2017