ΕΠΕΣΕ ΗΡΩΙΚΑ ΣΤΙΣ «ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ» ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΕΠΕΣΕ   ΗΡΩΙΚΑ   ΣΤΙΣ   «ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ»  ΤΟΥ   ΒΟΣΠΟΡΟΥ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

        Χίλια εκατόν είκοσι τρία χρόνια και είκοσι οκτώ ημέρες, έγραψε μεγάλη ιστορία διαχέοντας Ελλάδα και Ορθοδοξία, η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η Ρωμανία ! Την εικοστή ένατη, «μέρα Μαγιού», η ελληνική ψυχή όπου γης έμελλε από φρικτό άκουσμα να κεραυνοβοληθεί. «Εάλω η Πόλις» ! Την προτεραία, ο τελευταίος Έλληνας αυτοκράτορας αυτής Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, μαχόμενος γενναία «ως κοινός στρατιώτης» πάνω στα τείχη της Βασίλισσας Πόλης, «και μονώτατος αποληφθείς», έπεσε ηρωικά, «στέφοντας με τη μαρτυρική θυσία του με κορυφαία δόξα  το θλιβερό τέλος της» !

*****

        Από την πρώτη στιγμή-άνοιξη 1451-που ο μόλις είκοσι ενός χρονών Μωάμεθ διαδέχτηκε το θανόντα φιλειρηνικό πατέρα του Μουράτ, «γενόμενος κληρονόμος μεγάλης αρχής», έχει κατά νου την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Παρά τους περί του αντιθέτου όρκους του στην πρεσβεία των «δύστηνων Ρωμαίων συν τω δεσπότη Κωνσταντίνω», που ως «άρνες τον λύκον», τον είχε επισκεφθεί. Την επόμενη άνοιξη, το φοβερό οχυρό Ρούμελη Χισάρ, και το φθινόπωρο ο αποκλεισμός της Πόλης από θάλασσα και ξηρά, το έκαναν πασίδηλο.

«Βασιλεύς δε Κωνσταντίνος και οι της πόλεως…παντάπασιν απέγνωσαν…Προσεδόκων… πόλεμον άσπονδον… άλωσιν τε και… φόνον… και διαρπαγήν των υπαρχόντων και σύλλησιν ιερών και δουλείαν και ύβριν γυναικών τε και παίδων».

       Και σαν να μην έφτανε αυτό, ξέσπασε και έριδα θρησκευτική. Όταν, ο Κωνσταντίνος  ελπίζοντας ότι αυτό θα φέρει βοήθεια από τη Δύση, συμφώνησε και επικυρώθηκε με Λειτουργία στην Αγία Σοφία-12.12.1452- ο Ενωτικός Όρος της Φλωρεντίας-1439-βέβαια, με την επιφύλαξη ότι, «παρελθούσης της περιστάσεως … τινές των ελλογίμων ίδωσι τους όρους, και ει έστι τι το μη τελέως ορθοτομούν, διορθώσωσιν». Ο πριν  φιλενωτικός μοναχός Γεννάδιος-πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης-τώρα ως προεξάρχων ανθενωτικός επήλθε δριμύτατος, και ο μέγας δούκας Λουκάς Νοταράς κορύφωσε λέγων. «Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν Λατινικήν».

******

     Οι μήνες περνούν, ο χρόνος αλλάζει, οι συγκρούσεις είναι σκληρές, και βοήθεια από τη Δύση δε φαίνεται. Ο Κωνσταντίνος, ζητεί, κι ο πιστός γραμματέας Γεώργιος Σφραντζής «μετά λύπης και σκυθρωπότητος ό, τι πολλής» του αναφέρει ποια υπάρχουσα στρατιωτική δύναμη. Μάχιμοι το όλο χιλιάδες επτά, που δεν επαρκούν να καλύψουν όλο το τείχος-Έλληνες 5.000, Βενετοί και Γενουάτες Ιουστινιάνη 2.000-και, πλοία είκοσι έξι. Απέναντι, μάχιμοι διακόσιες χιλιάδες, πλοία τριακόσια πενήντα. Σε παλαιότερες πολιορκίες «κατά γην μόνον ο πόλεμος αυτοίς ην». Και, καθώς «τα της θαλάσσης πλώιμα ην», ο ανεφοδιασμός ήταν πλήρης, «ως μηδέ πολιορκίαν είναι το πράγμα δοκείν». Τώρα ο αποκλεισμός ήταν ολοκληρωτικός. «Ένδειά τε παντελής… η πόλις πάντων των αναγκαίων εσπάνιζεν, επικουρία τε αυτοίς ουδεμία ουδαμού πανταχόθεν».

      Παρά ταύτα, και παρά το εκπληκτικό κατόρθωμα του Μωάμεθ, να περάσει στον Κεράτιο κόλπο «νήες επτά και εξήκοντα», πράγμα που, «Ρωμαίοι…θεασάμενοι… ες…απορίαν μεγίστην ενέπεσον», μέχρι την ώρα εκείνη η αντίσταση δεν είχε καμφθεί, κι ο Μωάμεθ είχε το προσδοκώμενο. Μάλιστα τον Απρίλιο είχε αρχίσει διαπραγματεύσεις. Οι οποίες έληξαν με το νέο «μολών λαβέ» του Έλληνα Βασιλιά και της Συγκλήτου, «Το την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν εστι ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών» !

     Και όχι μόνο. Αλλά αμέσως μετά οι Έλληνες, «την νίκην είχον, δια το… γενναίως εντυχόντες, εποίουν το υπέρ δύναμιν… Ο δε αμηράς… ησχύνετο δια το την βουλήν αυτού άπρακτον μένειν». Κι όταν διαχύθηκε, «φήμη τις ψευδής», ότι φτάνει στρατός και στόλος από τη Δύση, «ο αμηράς μεστός…ταραχής και δειλίας… περίλυπος υπήρχε» ! Τόσο που ο Χαλίλ πασάς να του προτείνει. «Εάν αρεστόν σοι εστίν εκ των εντεύθεν αναχωρήσωμεν» ! Αλλά «ο Σογάν πασιάς», δεν πιστεύει ότι έρχεται τέτοια βοήθεια, και αντιπροτείνει. «Ανδρίζου, και τη τέχνη τη του πυρός ουκ όκνησον σήμερον και αύριον, ίνα… τα τείχη πλέον ταπεινώσης».

*****

      Κι «ο τύραννος ήρξατο… συνάπτειν πόλεμον καθολικόν. Και δη εσπέρας γενομένης ουκ έδωκεν ανάπαυσιν τοις Ρωμαίοις τη νυκτί εκείνη ! Ην γαρ Κυριακή των Αγίων Πάντων, άγων ο Μάιος ημέρας κζ΄». Με την αύριο, Δευτέρα 28, «τη αυτή οδυνηρά εσπέρα» ο Κωνσταντίνος απευθύνει λόγο για γενναιοψυχία στους ευγενέστατους άρχοντες, τους εκλαμπρότατους δημάρχους τους στρατηγούς τους στρατιώτες ως «ο ποιμήν ο καλός, που την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων. Όσοι συνάχθηκαν και τον άκουσαν, ήταν σαν να κάθισαν γύρω από το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου»,  επισημαίνει πολύ ωραία ο Παν. Κανελλόπουλος.

      Ο αυτοκράτορας με συγκλονιστική αίσθηση της ακραίας κρισιμότητας της επερχόμενης νύχτας, λέει. «Καλώς ουν οίδατε αδελφοί ότι… οφειλέται κοινώς εσμέν ίνα προτιμήσωμεν αποθανείν… υπέρ της πίστεως ημών… υπέρ της πατρίδος… υπέρ του βασιλέως ως χριστού του Κυρίου… υπέρ συγγενών και φίλων… Παρακαλώ υμάς ίνα στήτε… μετά γενναίας ψυχής ως πάντοτε και νυν εποιήσατε… Παραδίδωμι δε υμίν την εκλαμπροτάτην και περίφημον ταύτην πόλιν και πατρίδα ημών και βασιλεύουσαν των πόλεων». Παρών πάντα ο Σφραντζής που παραδίδει αυτά, προσθέτει. «Οι πάντες ως εξ ενός στόματος απεκρίναντο μετά κλαυθμού λέγοντες: Αποθάνωμεν υπέρ της Χριστού πίστεως και της πατρίδος ημών»!! Αμέσως μετά. «Ο βασιλεύς προσευξάμενος μετά κλαυθμού εν τω πανσέπτω ναώ της του Θεού Λόγου Σοφίας… τα θεία μυστήρια μετέλαβεν… Και, εις τα ανάκτορα… εκ πάντων συγχώρησιν αιτήσας… αναβάς εφ’ ίππου εξήλθομεν… περιερχόμενοι τα τείχη, ίνα τους φύλακας διεγείρωμεν προς το φυλάττειν αγρύπνως». Και, αφού επιθεώρησε προσεκτικά όλο το τείχος γύρισε στην έπαλξή του πλάι στην πύλη του Αγίου Ρωμανού και περίμενε.

      «Περί δε δευτέραν αλεκτοροφωνίαν… οι ημέτεροι… κακώς αυτούς εδεξιούντο και εκ των τειχών απεκρήμνιζον… Ο βασιλεύς  έφιππος… τους στρατιώτας ενθαρρύνων… έλεγεν… ‘Στήτε ανδρείως… ότι… το πλήθος των εναντίων αρχήν λαμβάνει συγκοπήν ποιήσαι». Πλην, «ταύτα του βασιλέως λέγοντος», η ιστορία αρχίζει να γυρίζει σελίδα ! «Ιωάννης ο Ιουστινιανός, ο και στρατηγός, επλήγη τόξου βέλει εν τοις σκέλεσιν… Οι στρατιώται μη ιδόντες τον στρατηγόν… εις δειλίαν μεγάλην ενέπεσον. Ο ουν βασιλεύς… εγγίσας αυτώ λέγει. ‘Αδελφέ… νυν η πλείων ανάγκη εστί. Η πόλις εις χείρας σου κρέμεται’. Πολλά δε ειπόντος του βασιλέως… ουδέν απεκρίνατο». Οπότε. «Ιδόντες οι ασεβείς την τοσαύτην σύγχυσιν των ημετέρων, θάρσος έλαβον… Ο βασιλεύς τον ίππον κεντήσας δραμών έφθασεν ένθα το πλήθος των ασεβών ήρχετο, και… βρυχόμενος ως λέων και την ρομφαίαν εσπασμένην έχων εν τη δεξιά πολλούς των πολεμίων απέσφαξε» !

     Αλλά ! Η Κερκόπορτα είχε μείνει ανοιχτή, ποιος να την είχε ξεχάσει ! Από αυτήν, λοιπόν, «εισπηδήσαντες εντός, εκ των ονομαστών… ανδρών… του τυράννου ως πεντήκοντα, αναβάντες επάνω των τειχέων… και τους συναντήσαντας κτείναντες, έπαιον τους ακροβολιστάς… Οι δε Ρωμαίοι συν τω βασιλεί ουκ εγίνωσκον το γενόμενον… Αναβλέψαντες ορώσι Τούρκους… Ο βασιλεύς… ιστάμενος, βαστάζων σπάθην και ασπίδα, είπε λόγον λύπης άξιον. ‘Ουκ έστι τις των Χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ’ εμού’; Ην γαρ μονώτατος απολειφθείς ! Τότε εις των Τούρκων δους αυτώ κατά πρόσωπον, και πλήξας και αυτός τω Τούρκω ετέραν εχαρίσατο. Των όπισθεν δε έτερος καιρίαν δους πληγήν, έπεσε κατά γης. Ου γαρ ήδεισαν ότι ο βασιλεύς εστίν, αλλ’ ως κοινόν στρατιώτην τούτον θανατώσαντες αφήκαν»* !

*****

     Αιωνία η μνήμη του αληθινού Έλληνα Ηγέτη, Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, του τελευταίου αυτοκράτορα της Ρωμανίας ! Αιώνια και η διπλή παρακαταθήκη του, «αποθάνωμεν υπέρ της Χριστού πίστεως και της πατρίδος ημών» !  Η οποία ας ευχηθούμε, μάλλον ας προσευχηθούμε, να βρίσκει πάντα στην ψυχή των Ελλήνων, Ηγετών και Πολιτών ευήκοον το ους !

*  Παναγιώτη  Κανελλόπουλου. «Γεννήθηκα στο χίλια τετρακόσια δύο». Τρίτο Βιβλίο.  Κεφάλαιο Γ΄ «Εάλω η Πόλις», 529-656