Περί των γυναικών που άλειψαν με μύρο τον Κύριον - Παναγιώτου Σ. Μαρτίνη

Περί των γυναικών 

που άλειψαν με μύρο τον Κύριον

Του κ. Παναγιώτου Σ. Μαρτίνη

Dr. Θεολογίας

Με αφορμή το Υπόμνημα του Μηνολογίου του Όρθρου της Μ. Τετάρτης: «Τη αγία και μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν…», δημιουργήθηκε ο προβληματισμός αν πρόκειται περί μιας και της αυτής γυναίκας ή αν υπήρξαν περισσότερες που άλειψαν με μύρο τον Ιησού.

Αυτός ο προβληματισμό απασχόλησε και παλαιούς σχολιαστές των σχετικών βιβλικών περικοπών. Ο Καθηγητής Παν. Ν. Τρεμπέλας στο Υπόμνημά του στο «Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον» (Κεφ. β΄, 1-11) σημειώνει: «Η εν τω τμήματι τούτω ιστορουμένη χρίσις δια μύρου των ποδών του Ιησού εγέννησε ζήτημα, αν πρέπει να ταυτισθή μετά της εν Ματθαίω κστ΄, 6-13 και Μάρκω ιδ΄, 3-9 εξ ενός και της εν Λουκά ζ΄,36-50 εξ ετέρου αναφερομένης».

Και συνεχίζει: «Εκ των παλαιών ερμηνευτών Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και ο Τερτυλιανός …εξέλαβον, ότι πρόκειται περί μιας και μόνης γυναικός ταυτίσαντες την εν Λουκ. ζ΄, 36 και εξής πόρνην προς την Μαρίαν την αδελφήν του Λαζάρου. Ο Ωριγένης υποστηρίζει αλλαχού μεν ότι πρόκειται περί τριών διακεκριμένων γυναικών, αλλαχού δε ότι πρόκειται περί δύο και αλλαχού ότι πρόκειται περί μιας».

(Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, εκδ. «ΖΩΗΣ», Αθήναι 1954, σελ. 435, σημ.1).

Όμως, και νεότεροι μελετητές εκφράζουν διαφορετικές απόψις ως προς τον αριθμό των γυναικών που άλειψαν με μύρο τον Κύριο. Μάλιστα ένας απ΄ αυτούς ταυτίζει και τις τρεις γυναίκες, αφού, όπως υποστηρίζει, «η αμαρτωλός», στην οποίαν αναφέρεται ο Λουκάς, είναι το ίδιο πρόσωπο με τη γυναίκα που αναφέρουν οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος. Και πάλιν, ο Καθηγητής Π. Τρεμπέλας στο Υπόμνημά του στο «Κατά ΜατθαίονΕυαγγέλιον» (Κεφ. κστ΄7) σημειώνει: Κατ΄ άλλους τρεις εισιν αι γυναίκες αι του Κυρίου αλείψασαι μύρω. Πρώτη μεν η παρά Λουκ. (ζ΄, 37-38), ήτις και αμαρτωλή ην και περί τα μέσα του κηρύγματος εποίησε …εν τη οικία Σίμωνος του Φαρισαίου… δευτέρα δε η παρά τω Ιωάννη (ιβ΄,3), η αδελφή του Λαζάρου, βίον έχουσα σεμνόν…τρίτη δε εστιν αύτη περί ης Ματθαίος και Μάρκος διαλαμβάνουσι…». Και στη συνέχεια αναφέρει την άποψη του ι. Χρυσοστόμου, ο οποίος γράφει: «γυνή αύτη παρά μεν τοις τρισίν μία είναι μοι δοκεί και αυτή, παρά δε τω Ιωάννη ουκ έτι, αλλ΄ ετέρα τις θαυμαστή, η του Λαζάρου αδελφή». (Εκδ. «ΖΩΗ», Αθήναι 151, σελ.469, σημ. 7).

Ο Αρχιεπίσκοπος Κερκύρας Ευστάθιος Βουλισμάς, ο Ιθακήσιος (19^ος αι.), λόγιος Ιεράρχης, σε επιστολή του σε κληρικό της Επισκοπής του με τα αρχικά Π.Γ., που τιτλοφορείται «περί των γυναικών αίτινες ήλειψαν τον Κύριον μύρω», αναφέρει: «…Εάν προσέξωμεν εις την αλληλουχίαν των αναγιγνωσκομένων εν εκάστω Ευαγγελιστή προ της μυρώσεως και μετά την μύρωσιν θέλομεν πληροφορηθή ότι: α) Η περί τω Λουκά γυνή προσήλθε πολύ – πολύ προ του πάθους εις το μέσον του κηρύγματος και μάλλον εις την αρχήν ή προς το τέλος (Λουκ ζ΄, 36-50). β) Η παρά τω Ιωάννη είναι η γνωστή Μαρία, η αδελφή της Μάρθας και του Λαζάρου, προ εξ ημερών του Πάσχα (Ιω. ιβ΄, 1-4) και γ) Η δε παρά τω Ματθ. και Μάρκω είναι τρίτη άλλη γυνή προ δύο ημερών του Πάσχα (Ματθ. κστ΄, 1-13 και Μάρκ. Ιδ΄, 1-9).

Ας δούμε τα βιβλικά κείμενα που αναφέρονται στο γεγονός, για να διαπιστώσουμε πού συμπίπτουν και πού διαφέρουν!

Στο κατά Λουκάν (Κεφ. ζ΄, 36-37) διαβάζουμε: «Ηρώτα δε τις αυτόν των Φαρισαίων ίνα φάγη μετ΄ αυτού· και εισελθών εις την οικίαν του Φαρισαίου ανεκλήθη· και ιδού γυνή εν τη πόλει, ήτις ην αμαρτωλός, και επιγνούσα ότι ανάκειται εν τη οικία του Φαρισαίου, κομίσασα αλάβαστρον μύρου και στάσασα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού  τοις δάκρυσι και ταις θριξί της κεφαλής αυτής εξέμασε, και κατεφίλει τους πόδας αυτού και ήλειφε τω μύρω».

Από την παραπάνω περικοπή του Ευαγγελιστή Λουκά υπογραμμίσαμε τα σημεία εκείνα που δεν περιέχονται στις άλλες μυρώσεις του Κυρίου, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος περιγράφει το γεγονός ως εξής: «Του δε Ιησού γενομένου εν Βηθανία εν οικία Σίμωνος του λεπρού, προσήλθεν αυτώ γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου βαρυτίμου, και κατέχεεν επί την κεφαλήν αυτού ανακείμενον· ιδόντες δε οι μαθηταί ηγανάκτησαν λέγοντες· εις τι η απώλεια αύτη; Ηδύνατο γαρ τούτο πραθήναι πολλού και δοθήναι πτωχοίς» (κστ΄, 1-13).

Στη συνέχεια παραθέτουμε το σχετικό γεγονός από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, που συμπίπτει με την περιγραφή του Ευαγγελιστή Ματθαίου, ώστε να πρόκειται για την ίδια μύρωση και από την ίδια γυναίκα. Γράφει το σχετικό κείμενο: «Ην δε το Πάσχα και τα άζυμα μετά δύο ημέρας… Κι όντος αυτού εν Βηθανία εν οικία Σίμωνος του λεπρού, κατακειμένου αυτού ήλθε γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου νάδρου πιστικής πολυτελούς, και συντρίψασα  το αλάβαστρον κατέχεεν κατά της κεφαλής. Ήσαν δε τινες αγανακτούντες προς εαυτούς λέγοντες· εις τί η απώλεια αύτη του μύρου γέγονεν; ηδύνατο γαρ τούτο πραθήναι επάνω τριακοσίων δηναρίων και δοθήναι πτωχοίς…(ιδ΄,1-9).

Από τα δύο κείμενα των Ευαγγελιστών Ματθαίου και Μάρκου πρόκειται, όπως αναφέρθηκε, για την ίδια μύρωση και από την ίδια γυναίκα. Μόνο που ο Ευαγγελιστής Μάρκος στην αρχή της διηγήσεώς του προσδιορίζει χρονικά το γεγονός: «Ην δε το Πάσχα και τα άζυμα μετά δύο ημέρας…».

Και οι δύο Ευαγγελιστές προσδιορίζουν ακριβώς τον τόπο και τον τρόπο μύρωσης του Ιησού: «Τον δε Ιησού γενομένου εν Βηθανία… (Ματθ. κστ΄,6) «και όντος αυτού εν Βηθανία…» (Μάρκ. ιδ΄,3) «Του δε Ιησού γενομένου εν Βηθανία εν οικία Σίμωνος του λεπρού…» (Ματθ. κστ΄, 6).

«Και όντος αυτού εν Βηθανία εν οικία Σίμωνος του λεπρού…» (Μαρκ. ιδ΄,3).

«…προσήλθεν αυτώ γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου …και κατέχεεν επί την κεφαλήν αυτού ανακειμένου» (Ματθ. κστ΄, 6-7).

«…ήλθε γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου …και συντρίψασα το αλάβαστρον κατέχεεν αυτού κατά κεφαλής…» (Μαρκ. ιδ΄, 3-4).

«Ιδόντες δε οι μαθηταί ηγανάκτησαν λέγοντες· εις τι η απώλεια αύτη; …» (Ματθ. κστ΄, 8).

«Ήσαν δε τινες αγανακτούντες προς εαυτούς λέγοντες· εις τι η απώλεια αύτη του μύρου γέγονεν;…» (Μάρκ. ιδ΄,4).

Όπως φαίνεται από το παραλληλισμό των δυο κειμένων (Ματθ. και Μάρκ.) πρόκειται για το ίδιο γεγονός που έγινε στη Βηθανία στο σπίτι του Σίμωνος του λεπρού. Ίδια μύρωση από την ίδια γυναίκα.

Ας έλθουμε στον αντίστοιχο παραλληλισμό με τη μύρωση του Ιησού, όπως μας τον περιγράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς (ζ΄,36-38).

Υπάρχουν μόνο διαφορές! Ας τις δούμε:

α) Τόπος του γεγονότος. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς δεν προσδιορίζει συγκεκριμένο μέρος, γράφει: «…και ιδού γυνή εν τη πόλει…» (ζ΄, 37).  Πολλοί μελετητές γράφουν ότι πρόκειται για τη Ναϊν που ο Κύριος ανέστησε τον μονογενή υιό της χήρας! Όμως, οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος την προσσδιορίζουν όταν γράφουν: «Του δε Ιησού γενομένου εν Βηθανία…» (Ματθ. κστ΄6 – Μαρκ. ιδ΄3).

β) Χρόνος μύρωσης: Από τα προηγηθέντα γεγονότα της μύρωσης (εκλογή δώδεκα αποστόλων, Μακαρισμοί κ.α.) προκύπτει ότι σύμφωνα με τη διήγηση του Ευαγγελιστή Λουκά, η μύρωση πρέπει να έγινε στην αρχή του κηρύγματος του Ιησού.

Σύμφωνα, όμως, με τον Ευαγγελιστή Μάρκο προσδιορίζεται ακριβώς ο χρόνος όταν γράφει: «Ην δε το Πάσχα και τα άζυμα με τα δύο ημέρας» (ιδ΄,1).

γ) Τρόπος μύρωσης: Εδώ υπάρχουν πολλές διαφορές! Ο Ευαγγελιστής Λουκάς γράφει: «…και ιδού γυνή…ήτις ην αμαρτωλός… κομίσασα αλάβαστρον μύρου και στάσα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού τοις δάκρυσι και ταις θριξί της κεφαλής αυτής εξέμασε, και κατεφίλει τους πόδας…» (ζ΄, 37-38).

Οι διηγήσεις των Ευαγγελιστών Ματθαίου και Μάρκου διαφέρουν ως προς τον τρόπο μύρωσης απ΄ αυτήν του Ευαγγελιστού Λουκά. Σύμφωνα με τον Ματθ. (κστ΄, 7), «…προσήλθεν αυτώ γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου βαρυτίμου, και κατέχεεν επί την κεφαλήν αυτού». Αλλά και ο Ευαγγελιστής Μάρκος (ιδ΄,3) γράφει: «…κατακειμένου αυτού ήλθε γυνή έχουσα αλάβαστρο μύρου… κατέχεεν αυτού κατά της κεφαλής». Οι διαφορές είναι σαφείς! Από τους δύο Ευαγγελιστές (Ματθαίο και Μάρκο) δεν αναφέρεται ως «γυνή αμαρτωλός». Επίσης, αναφέρουν ότι το μύρο «κατέχεεν επί την κεφαλήν αυτού ανακειμένου» (Ματθ. κστ΄, 7), ενώ ο Ευαγγελιστής Λουκάς γράφει: «…και στάσα οπίσω παρά τους πόδας αυτού κλαίουσα, τοις δάκρυσιν ήρξατο βρέχειν τους πόδας αυτού…» (ζ΄,38). Επίσης, δεν περιλαμβάνουν οι δύο αυτές διηγήσεις Ματθαίου και Μάρκου, αυτά που διηγείται ο Λουκάς: «…και ταις θριξί της κεφαλής αυτής εξέμασε και κατεφίλει τους πόδας αυτού» (ζ΄38).

Ακολουθεί ο διάλογος του Ιησού με τον φιλοξενούντα Αυτόν Φαρισαίο (Λουκ. ζ, 47-48), για να καταλήξει ο Κύριος «…αφέωνται αι αμαρτίαι αυτής αι πολλαί ότι ηγάπησεν πολύ…είπε δε αυτή αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι». Τα παραπάνω δεν περιλαμβάνονται στις διηγήσεις των δύο άλλων Ευαγγελιστών (Ματθαίου και Μάρκου).

Από τα προηγηθέντα φαίνεται σαφώς ότι η μύρωση του Ιησού, σύμφωνα με τη διήγηση του Λουκά, δεν συμπίπτει μ΄ αυτή των δύο άλλων Ευαγγελιστών, Ματθαίου και Μάρκου. Πρόκειται για την πρώτη μύρωση του Ιησού στην αρχή της διδασκαλίας Του. Η δεύτερη μύρωση του Ιησού πραγματοποιείται από μια ανώνυμη γυναίκα στο σπίτι του Σίμωνος του λεπρού στη Βηθανία, σύμφωνα με τον Μάρκ. ιδ΄,1 «Ην δε το Πάσχα και τα άζυμα μετά δύο ημέρας».

Και ακολουθεί η τρίτη μύρωση του Ιησού, όπως μας την διασώζει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (ιβ΄, 1-3). Γράφει: «Ο ουν Ιησούς προ εξ ημερών του Πάσχα, ήλθεν εις Βηθανίαν, όπου ην Λάζαρος ο τεθνηκώς, ον ήγειρεν εκ νεκρών. Εποίησαν ουν αυτώ δείπνου εκεί, και η Μάρθα διηκόνει· ο δε Λάζαρος εις ην των ανακειμένων συν αυτώ. Η ουν Μαρία λαβούσα λίτρον μύρου νάρδου πιστικής πολυτί μου, ήλειψε τους πόδας του Ιησού και εξέμαξε ταις θριξίν αυτής τους πόδας αυτού· η δε οικία επληρώθη εκ της οσμής τουμύρου».

Η διήγηση του Ιωάννη μόνο με τις σχετικές διηγήσεις των Ματθαίου και Μάρκου μπορεί να συγκριθεί, αφού και οι δύο πραγματοποιήθηκαν στη Βηθανία και προ του Πάσχα. «Ην δε το Πάσχα και τα άζυμα μετά δύο ημέρας…» (Μάρκ. ιδ΄,1), «Ο ουν Ιησούς προ εξ ημερών του Πάσχα» (Ιω. ιβ΄,1). Στο σημείο αυτό παρατηρούμε μια χρονική διαφορά! Αλλά και τοπικά διαφέρουν οι διηγήσεις. Η μια πραγματοποιείται σύμφωνα με τους Ματθ. και Μάρκ., «εν οικία Σίμωνος του λεπρού» (Ματθ.κστ΄,6) και η άλλη στο σπίτι της Μάρθας και της Μαρίας, σύμφωνα με το Ιω.ιβ΄, 2. «Εποίησαν ουν αυτώ δείπνον εκεί, και η Μάρθα διηκόνει…». Αλλά και ο τρόπος της μύρωσης διαφέρει:

Σύμφωνα με τους δύο Ευαγγελιστές, Ματθ. και Μαρκ., η γυναίκα που άλειψε με μύρο τον Ιησού είναι άγνωστη – ανώνυμη. «…προσήλθεν αυτώ γυνή…» (Ματθ. κστ΄,7 και Μαρκ. ιδ΄,3). Ενώ κατά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, «Ην ουν Μαρία, λαβούσα λύτρον μύρου…» (ιβ΄,3).

Είναι η γνωστή αδελφή της Μάρθας και του Λαζάρου. Επίσης, σύμφωνα με τις διηγήσεις των δυο Ευαγγελιστών, Ματθαίου και Μάρκου, «προσήλθεν αυτώ γυνή έχουσα αλάβαστρον μύρου… (και) κατέχεεν επί την κεφαλήν αυτού» (Ματθ. κστ΄7 – Μάρκ. ιδ΄3).

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης σημειώνει: «Η ουν Μαρία λαβούσα λίτραν μύρου… ήλειψε τους πόδας του Ιησού και εξέμαξε ταις θριξίν αυτής τους πόδας αυτού» (ιβ΄,3).

Από τα εκτεθέντα συνάγεται ότι έγιναν δύο δείπνα στη Βηθανία σε διαφορετικό χρόνο, τόπο και τρόπο. Και καταλήγουν οι περισσότεροι ερμηνευτές και αναλυτές, που είναι και το περισσότερο πιθανόν, ότι: «Τρεις διακεκριμέναι ήσαν αι γυναίκες αι αλείψασαι τον Κύριον μύρω. Πρώτη, γυνή αμαρτωλός, εν τη οικία Σίμωνος του Φαρισαίου, εν τη αρχή του κηρύγματος (του Ιησού). Δευτέρα, η Μαρία, η αδελφή του Λαζάρου, εν οικία αυτής προ εξ ημερών του Πάσχα. Τρίτη, άγνωστος – ανώνυμος γυνή εν τη οικία Σίμωνος του λεπρού προ δύο ημερών του Πάσχα. Αι τρεις άρα μυρώσεις εγένοντο εν διαφόρω χρόνω, εν διαφόρω τόπω και διαφόρω τρόπω». (Επιστολή Αρχ/που Κερκύρας Ευσταθίου Βαλισμά).

Από τις τρεις μυρώσεις η Εκκλησία στον Όρθρο της Μ. Τετάρτης αναφέρεται σ΄ αυτή του Ευαγγελιστή Λουκά (ζ΄, 36-50). Έτσι, σύμφωνα με το Υπόμνημα του Μηνολογίου: «Τη αγία και μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν…». Αλλά και όλα, τα αναγνώσματα, βιβλικά και υμνολογικά, σ΄ αυτό το γεγονός αναφέρονται. Αποκορύφωμα το περίφημο Δοξαστικό των Αποστίχων, «Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή, την σην αισθανόμενη θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν…, ποίημα της μοναχής Κασσίας ή Κασσιανής (9^ος αι.).

Τέλος, με όσα προηγήθηκαν λύεται ένας προβληματισμός πολλών παλαιοτέρων και νεοτέρων ερμηνευτών των σχετικών βιβλικών κειμένων, εάν πρόκειται περί μιας ή δύο ή τριών γυναικών που άλειψαν με μύρο τον Ιησού. Ξεκαθαρίζεται, επίσης, η άποψη ότι η «αμαρτωλή» δεν ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή και ότι ο Σίμων ο λεπρός ήταν ο πατέρας της Μάρθας, Μαρίας και του Λάζαρου. Μετά από σε βάθος και λεπτομερή διερεύνηση των σχετικών βιβλικών κειμένων απορρίπτεται ο αντίθετος ισχυρισμός. Αντίθετα, βεβαιώνεται ότι η «αμαρτωλός» γυναίκα στην οποία αναφέρεται ο Ευαγγελιστής Λουκάς, η ανώνυμος – άγνωστη «γυνή» των Ευαγγελιστών Ματθαίου και Μάρκου καθώς και η Μαρία, η αδελφή της Μάρθας και του Λαζάρου, ήσαν τρεις διακεκριμέναι μυροφόροι, που είχαν την ευλογία να αλείψουν με μύρο την κεφαλή και τους πόδας του Ιησού.

Παναγιώτης Σ. Μαρτίνης

Πηγή: "Εκκλησιολόγος" 31 Μαρτίου 2018