Τελικά οι ανθρωπιστικές σπουδές τίθενται στο περιθώριο - Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Τελικά οι ανθρωπιστικές σπουδές τίθενται στο περιθώριο

Ποιος σκότωσε τον Βιργίλιο;

Μία από τις τελευταίες αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας αφορούσε το νέο σύστημα των Πανελληνίων Εξετάσεων, που θα εφαρμοστεί από φέτος στην Β΄ Λυκείου. Οι Εξετάσεις αυτές είναι βέβαια ένα πρόσφορο πεδίο πειραμάτων τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά μεγάλη εντύπωση έκανε η απόφαση να αντικατασταθεί στα Μαθήματα Θεωρητικής Κατεύθυνσης το Μάθημα των Λατινικών με αυτό της Κοινωνιολογίας. Τα Λατινικά αποτελούν το έτερο κλασικό γλωσσικό μάθημα των  Ανθρωπιστικών Επιστημών, παράλληλο των Αρχαίων Ελληνικών κάτι που από την Αναγέννηση καλλιεργήθηκε σε όλον τον Δυτικό Κόσμο.

Στα Ελληνικά Σχολεία παλαιότερα οι μαθητές διδάσκονταν πλήθος Λατίνων Συγγραφέων, όπως ο Ιούλιος Καίσαρ ή ο Λομόντας. Σήμερα είχε περιοριστεί σε 50 απλά σχετικά κείμενα που διδάσκονταν σαν γλωσσικό αντικείμενο, χωρίς αναφορά στο βάθος τους, πχ. ποιες έννοιες συνδέονταν με τον Ελληνορωμαϊκό κόσμο. Έτσι έμοιαζε με ¨νεκρή γλώσσα¨ κι επομένως φάνταζαν ως περιττά σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η τεχνολογία και το ωφελιμιστικό πνεύμα.

Αντί να αναβαθμιστούν, έτσι ώστε σε έναν κόσμο κυριαρχούμενο από το «όραμα» της υλιστικής καλοπέρασης (πετυχημένος είναι, κατά την κρατούσα άποψη, όποιος ¨βγάζει πολλά χρήματα¨) να μεταδίδονται στην νέα γενιά κάποιες αξίες που δίδαξαν γενιές και γενιές, επιλέγεται η ……εύκολη λύση.  Καταργείται το μάθημα. 

Στην θέση τους τοποθετείται ένα ενδιαφέρον μεν μάθημα (διότι η προσέγγιση της Κοινωνίας πρέπει να μας απασχολεί, μακριά από ιδεολογικές αγκυλώσεις και δογματικές μονομέρειες), αλλά η παπαγαλία θα κυριαρχήσει εις βάρος της κριτικής προσεγγίσεως. Πάλι οι μαθητές θα προσφύγουν στην λύση της αποστήθισης…. Αυτό μας διδάσκει και το παρελθόν της Ελληνικής Εκπαίδευσης. Μία ακόμη συσσώρευση γνώσεων, σε μία εποχή που διαφημίζουν όλοι την ανάγκη καλλιέργειας κριτικού πνεύματος.

Όπως έλεγε ο αείμνηστος Βρετανός ελληνιστής Μπέρναρντ Νοξ (1914-2010, στο βιβλίο του «Οι αρχαιότεροι νεκροί λευκοί άνδρες και άλλες σκέψεις για την κλασική παιδεία») προ 100 ετών στην Αγγλική Βουλή η ποιότητα του πολιτικού λόγου στηριζόταν στην γνώση της Κλασικής Παιδείας, ενώ η υποβάθμισή του σήμερα οφείλεται στην κυριαρχία του τεχνοκρατικού πνεύματος, που απέχει πολύ από τον κόσμο των ανθρωπιστικών σπουδών. Ενός πνεύματος που στηρίζεται στην ποσότητα και τους αριθμούς, με την θυσία της ποιότητος και των αξιών. Τα αποτελέσματα τα γεύεται ο κόσμος μας. Ένας κόσμος που τρέχει να ικανοποιήσει τις καταναλωτικές του ανάγκες και αγνοεί την ουσία της υποστάσεως του Ανθρώπου.  

Ακόμη και οι μεγάλοι Κοινωνιολόγοι (από την εποχή του Καρλ Μαρξ, του Εμίλ Ντιρκέμ και Μαξ Βέμπερ ως σήμερα) μελετούσαν εις βάθος την Κλασική Παιδεία, τους Έλληνες και τους Λατίνους, για να αντλήσουν ιδέες και νοήματα για να ερευνήσουν το παρόν και να συστήσουν νέες επιστημονικές προσεγγίσεις.

Ο τίτλος του άρθρου είναι εμπνευσμένος από το βιβλίο «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο» και επεξήγηση για τον θάνατο της Κλασικής Παιδείας και την αποκατάσταση της Ελληνικής Σοφίας,  των Αμερικανών Βίκτωρ Χάνσον και Τζων Χηθ. Μετά τον Όμηρο ίσως ήλθε και η ¨ώρα¨ για την δολοφονία του μιμητή του Ομήρου, του Βιργιλίου, επικού ποιητή της «Αινειάδος». Οι δύο συγγραφείς (ο Χάνσον μάλιστα είχε βρεθεί ως ομιλητής προ 20ετίας στην Αρχαία Ολυμπία) τονίζουν ότι πρέπει να ανανεωθεί το ενδιαφέρον για τις Κλασικές Σπουδές. Να γίνουν πιο αγαπητές στην νέα γενιά, στους μαθητές όλων των βαθμίδων.

 Η κατάργησή τους δεν λύνει κανένα πρόβλημα…. Ο Βιργίλιος δεν πρέπει να θυσιαστεί χάριν οποιασδήποτε σκοπιμότητος…

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας