Κωνσταντίνος Κανάρης, Εγγύηση στις κρίσιμες εθνικές περιστάσεις - Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 Κωνσταντίνος Κανάρης

Γ΄ Μέρος

Εγγύηση στις κρίσιμες εθνικές περιστάσεις

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

          Ο  Κωνσταντίνος Κανάρης δεν ήταν μόνο ο θρυλικός πυρπολητής του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Στις ταραχώδεις μετεπαναστατικές δεκαετίες ήταν ο ήρωας Αγωνιστής, ο οποίος εκλήθη – χωρίς ποτέ να το επιδιώξει - στις δύσκολες περιστάσεις να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες και πέτυχε στη μακρά ζωή του το κύρος του να διατηρηθεί αλώβητο και να έχει πάντα την αποδοχή του λαού.

Οι κυβερνητικές θέσεις τις οποίες ανέλαβε, κατά χρονολογική σειρά, είναι οι ακόλουθες:

3 Σεπτεμβρίου 1843. Οι επαναστάτες υποχρεώνουν τον Όθωνα να αποδεχθεί Σύνταγμα. Ορίζεται επαναστατική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Μεταξά και υπουργό Ναυτικών τον Κων. Κανάρη. Ο Μακρυγιάννης στα «Απομνημονεύματά» του γράφει πως  εκείνος επέλεξε τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς.

16 Φεβρουαρίου 1844. Ο Ανδρ. Μεταξάς χάνει την πολιτική ισχύ του και παραιτείται. Στη θέση αναλαμβάνει πρωθυπουργός ο Κων. Κανάρης, που διατήρησε και το Υπ. Ναυτικών. Μένει έως τις 30 Μαρτίου του 1844, όταν αναλαμβάνει πρωθυπουργός ο Ιωάν. Κωλέττης.

15 Οκτωβρίου 1848. Ο Κων. Κανάρης αναλαμβάνει την πρωθυπουργία. Παρά τις πιέσεις της Αγγλίας και τις συχνές αντικαταστάσεις υπουργών η κυβέρνηση Κανάρη διατηρείται έως τις 12 Δεκεμβρίου 1849, όταν αναλαμβάνει πρωθυπουργός ο Αντ. Κριεζής.

14 Μαΐου 1854. Ο Κων. Κανάρης ανέλαβε προσωρινός πρωθυπουργός και υπουργός των Ναυτικών, έως την άφιξη του πρωθυπουργού Αλ. Μαυροκορδάτου, τον οποίο επέβαλαν οι Αγγλογάλλοι.

12 Ιανουαρίου 1862. Οι αντιδυναστικές ενέργειες αυξάνονται. Ο Όθωνας υποχρεώνεται να ζητήσει από τον Κανάρη να συγκροτήσει κυβέρνηση. Εκείνος επιφυλάσσεται και στις 12 Ιανουαρίου υποβάλλει μακροσκελές υπόμνημα, με το οποίο εκθέτει τα προβλήματα της χώρας και τους όρους με τους οποίους θα αναλάμβανε. Μεταξύ αυτών ότι εκείνος θα επιλέξει τους υπουργούς της κυβέρνησης, θα καταργηθεί το ανακτοβούλιο και θα διενεργηθούν ελεύθερες εκλογές. Ο λαός ήταν μαζί του, αλλά ο Όθωνας απέσυρε την πρόταση του, γεγονός που προκάλεσε περισσότερη σε βάρος του αγανάκτηση στη χώρα.

11 Οκτωβρίου 1862. Οι επαναστάτες με σύντομο ψήφισμά τους καταργούν τη βασιλεία του Όθωνα και συνιστούν προσωρινή κυβέρνηση από τους Βούλγαρη, Κανάρη και Ρούφο. Ο Όθωνας την ίδια ημέρα αναχωρεί ατμοπλοϊκώς για Βενετία...

25 Μαΐου 1863. Ο Κων. Κανάρης, ως πρόεδρος της τριμελούς  επιτροπής, στην επίσημη ακρόασή του στο ανάκτορο Christiansborg από τον βασιλέα της Δανίας Φρειδερίκο, διαβάζει το Ψήφισμα της Β΄ Εθνικής Συνέλευσης, με το οποίο προτείνεται ο θρόνος της Ελλάδος στον δευτερότοκο γιό του, πρίγκηπα Γεώργιο.

5 Μαρτίου 1864. Ο Κανάρης παίρνει από τον βασιλιά Γεώργιο εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση. Κατά τη συνήθειά του, αναλαμβάνει και το Υπουργείο των Ναυτικών. Έμεινε πρωθυπουργός έως τις 16 Απριλίου 1864, όταν ανέλαβε ο Ζην. Βάλβης.

26 Ιουλίου 1864. Παραιτείται η κυβέρνηση Βάλβη και αναλαμβάνει πάλι πρωθυπουργός ο Κων. Κανάρης, που διατηρεί και το Υπουργείο των Ναυτικών. Επί της κυβερνήσεώς του πήραν μέρος στην Εθνοσυνέλευση οι πληρεξούσιοι των Ιονίων νήσων. Το Ιόνιο Κοινοβούλιο στις 23 Σεπτεμβρίου/ 5 Οκτωβρίου 1864 ψηφίζει την ένωσή  με την Ελλάδα. Παρέμεινε πρωθυπουργός έως τις 9 Φεβρουαρίου 1865.

26 Μαΐου 1877. Τα κρίσιμα εθνικά ζητήματα (Θεσσαλία, Βουλγαρικό) δεν χωρούν προσωπικές και κομματικές αντιθέσεις. Mε την πίεση της κοινής γνώμης σχηματίζεται «οικουμενική» κυβέρνηση υπό τον Κων. Κανάρη, που κρατά και το Υπουργείο των Ναυτικών.  Υπουργό των Εξωτερικών επιλέγει τον Χαρ. Τρικούπη. Ο Κανάρης, ως εν ενεργεία πρωθυπουργός, πεθαίνει από αποπληξία στις 2 Σεπτεμβρίου 1877. Μετά τον θάνατό του και την πάνδημη κηδεία του η κυβέρνηση παραμένει στην εξουσία χωρίς πρόεδρο έως τις 11 Ιανουαρίου 1878. Η πολιτική ενότητα εξέλιπε...

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος για τον Κων. Κανάρη

Ο Παν. Κανελλόπουλος σε ομιλία του* χαρακτηρίζει «θαυμάσιο Ψαριανό», τον Κωνσταντίνο Κανάρη και διηγείται το ακόλουθο περιστατικό: « Στις 15 Δεκεμβρίου 1859, η Σουηδή Fredrika Bremer αποφάσισε να επισκεφθή τον “γηραιό άνδρα της ελευθερίας”, όπως τον ονομάζει και να του προσφέρει μιαν ανθοδέσμη. Δεν είπε ότι τον ήξερε από το ποίημα του Βίκτωρα Ουγκό. Τα κατορθώματά του τα είχε διαβάσει στο ιστορικό σύγγραμμα του Zinkeisen. Ο Κανάρης, εβδομήντα περίπου ετών, βγήκε να την προϋπαντήση κ’ είχε νεανική ζωηρότητα στις κινήσεις του. Η γυναίκα του πυρπολητού, “μια ωραία επιβλητική ηλικιωμένη κυρία” φορούσε ψαριανό κοστούμι, ενώ εκείνος ήταν ντυμένος ευρωπαϊκά. Η Fredrika...είπε ότι είναι ευτυχής αντικρύζοντας τον άνδρα που για τα έργα του της είχε μιλήσει τόσο, όταν ήταν νέα, ο πατέρας της. Ο Κανάρης απάντησε, ότι “ευχαριστεί τον Θεό που επέτρεψε σ’ ένα μικρό ναυτικό ενός ελληνικού νησιού από τα πιο μικρά να κάμη για την πατρίδα του κάτι που έκαμε τον απελευθερωτικό της αγώνα συμπαθή σε χώρες τόσο μακρινές...”».

*Από την ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών ( 23 Μαρτίου 1963) με τίτλο «Στοχασμοί γύρω από το 21».

 Μαρτυρία του Άγγλου Ιστορικού Edward Freeman

O Άγγλος ιστορικός Έντουαρντ Φρίμαν, καθηγητής της Οξφόρδης και πεθερός του αρχαιολόγου Άρθουρ Έβανς, που ανακάλυψε την Κνωσό, επισκέφθηκε τον Κανάρη το 1877 πριν αναλάβει για τελευταία φορά πρωθυπουργός και διηγείται:

«Το φθινόπωρο του βίου του δαπανά καλλιεργών κηπάριον, ή ως ξυλουργός, ή τρέφων όρνιθας. Κατοικεί εις πενιχράν οικίαν, εις έρημον τινά θέσιν έξω των Αθηνών, από  όπου μακράν βλέπει την θάλασσαν, της οποίας άλλοτε εκυριάρχησε... Ο κοιτών αυτού ήτο λιτός και απέριττος. Εφαίνετο κατάλληλος δια κατάλυμμα ανάλογον της τιμίας ψυχής, η οποία διέμενεν. Άγει ο  Κανάρης το 90ό έτος της ηλικίας του, αλλά είναι ακμαίος την διάνοιαν και την ψυχήν. Παρ’ αυτού ήκουσα πλείονα ορθά παρ΄ όσα είχα ακούσει πρότερον επί ημέρας πολλάς... Εθλίβετο διότι τα Ψαρά δεν είχον απελευθερωθή και εξέφρασεν το παράπονον ότι “η αγάπη την οποίαν δια την ανδρείαν μας επέδειξε προς ημάς  η Ευρώπη μετετράπη εις μίσος, ένεκα των απλήρωτων δανείων...Κακοί άνθρωποι απέδωσαν εις ημάς όνομα κακόν. Οφείλομεν επομένως να εξαγοράσωμεν την ημετέραν πίστιν”.

Μετά, δείχνοντας τα όπλα που είχε γύρω του, μου είπε: “ Τότε εθαυματούργουν αι καρδίαι, τώρα τα χρήματα”, και διετράνωσε την πίστιν του ότι “η φιλοπατρία θα κατισχύση των θωρηκτών της Πύλης”. Αναφερόμενος εις τους νεώτερους Έλληνες είπε: “Η παιδεία και η ημέρωσις απέδωσαν καλύτερα πράγματα, αφήρεσαν όμως το απτόητον της τόλμης. Αλλά η φιλοπατρία θα αναπληρώση τα ελλείποντα”». (Περιοδικόν «Εστία», 1877, τόμ. Δ΄ σελ. 454-455).-