ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΜΑΤΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ  ΚΑΙ  ΑΛΛΑ  ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΜΑΤΑ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

         Με αφορμή, αν επιτρέπετε, και σε επίρρωση όσων γράφει ο π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος για την έκφωνη ανάγνωση και των λεγομένων «μυστικών» ευχών, θα πρόσθετα κατ’ αρχήν ότι το θέμα είναι ουσιαστικά λυμένο από τα πρώτα βήματα της Εκκλησίας δια χειρός Απ. Παύλου, αν διαβάσουμε προσεκτικά, πλην και ευρύτερα τα ακόλουθα :

1.   Α΄ Κορινθίους 14,14κε.

«14. Γιατί αν προσεύχομαι σε ακατανόητη γλώσσα, προσεύχεται το πνεύμα μου, ο νους μου όμως παραμένει αμέτοχος. 15. Τι πρέπει λοιπόν να κάνω, θα προσευχηθώ με το πνεύμα μου, θα προσευχηθώ όμως και με το νου μου. Θα ψάλω με το πνεύμα, θα ψάλω και με το νου.  16. Γιατί πραγματικά, αν ευλογείς το Θεό στη γλώσσα του πνεύματος, πώς θα μπορέσει αυτός που δεν καταλαβαίνει αυτή τη γλώσσα να πει το «Αμήν» στην προσευχή της ευχαριστίας που είπες; Αφού δεν καταλαβαίνει τι λες. 17. Εσύ μπορεί να λες μια ωραία προσευχή ευχαριστίας, ο άλλος όμως δεν καταλαβαίνει τίποτα. 18. Ευχαριστώ το Θεό γιατί περισσότερο από όλους σας έχω το χάρισμα των γλωσσών. 19. Αλλά στην Εκκλησία προτιμώ να λέω πέντε λόγια κατανοητά για να καθοδηγήσω και άλλους στην πίστη, παρά μύρια λόγια που κανείς δε θα τα καταλάβει». Και παρακάτω γίνεται πολύ πιο ξεκάθαρος, όσο και αυστηρός. Στιχ. 23. «Υποθέστε πως συναθροίζεται όλη η Εκκλησία και αρχίζουν να όλοι να μιλούν γλώσσες, αν μπουν μέσα στο χώρο της συναθροίσεως άσχετοι ή άπιστοι θα σας περάσουν για τρελούς …»

     Βέβαια εδώ ο Απόστολος των Εθνών αναφέρεται σ’ όσους είχαν τότε «χάρισμα γλωσσών», και σηκώνονταν στην Εκκλησία κι έλεγαν αυτά που μόνο αυτοί καταλάβαιναν, και προσπαθεί να περιμαζέψει, να βάλει σε μια τάξη το πράγμα. Και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, με τη σειρά του εξηγεί με πόση λεπτότητα και διάκριση το κάνει. «Ομιλιών Μικρή Φιλοκαλία» σ.146κε εκδ. «ΤΑΩΣ».

2.   Π. Ευδοκίμωφ, «Η Ορθοδοξία», σ.324 κε.

       «Το σύνολο των εκκλησιαστικών ακολουθιών έχει αποτελεστεί από χωρία των αγίων Γραφών, από παραφράσεις των, και από υπομνήματα σ’ αυτά …

… Η λειτουργική αντωνυμία α΄ προσώπου δεν είναι ποτέ στον ενικό αριθμό. Ο ιερεύς οφείλει να μην τελεί ποτέ μόνος τη Λειτουργία. Πρέπει ένα τουλάχιστον δεύτερο πρόσωπο-και μέσα σ’ αυτό ο κόσμος ολάκερος-να είναι παρόν …

      … Το ιερατείο και οι πιστοί σχηματίζουν ένα μοναδικό λειτουργικό Σώμα …Η Ορθοδοξία δε δέχτηκε ποτέ στην Εκκλησία τη χρήση μουσικών οργάνων, ήχων χωρίς λόγια, με την ορθή σκέψη, ότι μόνη η ανθρώπινη φωνή μπορεί να περιβληθεί το αξίωμα «του αποκρινόμενου» στο Λόγο του Θεού και ότι «ο χορός» που ψάλλει με μία μόνη ψυχή είναι η κατάλληλη έκφραση του Σώματος ενωμένου με το χορό των αγγέλων  …

… Η Λειτουργία είναι μυστήριο που ξετυλίγεται στην ιερή σκηνή του ναού και παρασύρει στη δράση τη σύναξη των πιστών. Είναι δράμα διαλογικό κατευθυνόμενο από τον ιερέα, στο οποίο συμπράττουν ο διάκονος-άγγελος ή κήρυξ-και ο χορός των πιστών. Σ’ αυτή τη «δημόσια διακονία» ή «κοινή υπόθεση» ο λαός παρουσιάζει στο Θεό την προσφορά του, και ο Θεός του δωρίζει τη χάρη και την παρουσία του …

… Όταν στη Λειτουργία ακούμε «Τούτο εστί το Σώμα μου», τα ίδια τα λόγια του Χριστού αντηχούν μέσα απ’ το χρόνο. Δεν πρόκειται για επανάληψη ανθρώπινη : Χάρη στο λειτουργικό συγχρονισμό κοινωνούμε πέρα απ’ το χρόνο με αυτό που μένει άπαξ διά παντός. Η ακολουθία παίρνει αξία θείας ζωής, που ο ναός γίνεται τόπος της…»

3.   Ο  Π. Ν. Τρεμπέλας.

      Στις παραδόσεις μας υπογράμμιζε με ιδιαίτερη θέρμη και επέμενε στην ξεχωριστή  σημασία που έχει ότι όλες οι λειτουργικές ευχές είναι γραμμένες σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο-π.χ. «Πάλιν και πολλάκις Σοι προσπίπτομεν και Σου δεόμεθα Αγαθέ και Φιλάνθρωπε, όπως επιβλέψας επί την δέησιν ημών, καθαρίσης ημών τας ψυχάς και τα σώματα …»-και ότι πρέπει να διαβάζονται έκφωνα. Και ότι είναι ξεκάρφωτο-γράφε ά-νοητο-αυτό που γίνεται, εκφώνηση μόνο της καταληκτικής πρότασης. «Όπως υπό του κράτους Σου πάντοτε φυλαττόμενοι …». «Φυλαττόμενοι», βέβαια, όλοι μαζί, κι ο ίδιος και οι πιστοί.

     Όλως ιδιαιτέρως τόνιζε και επισήμαινε ότι και στην κορύφωση της Λειτουργίας σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο είναι η εκφώνηση: «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν …», πράγμα που γίνεται ακόμα πιο έντονο και απόλυτα ξεκάθαρο στην κλιμακωτά ανερχόμενη πνευματική παρακλητική ένταση των τριών ρημάτων που ακολουθούν το «Έτι προσφέρομεν Σοι την λογικήν ταύτην και αναίμακτον λατρείαν … και παρακαλούμεν Σε, και δεόμεθα και ικετεύομεν …» της ευχής του καθαγιασμού που διαβάζει ο ιερέας. Συν, δεν παρέλειπε να υπογραμμίσει και αναδείξει την συνάμα άμεση παρεμβολή του λαού μέσω του χορού ψάλλοντος διακριτικά-ευλαβικά τον ύμνο   με τα τρία ρήματα. «Σε υμνούμεν, Σε ευλογούμεν, Σοι ευχαριστούμεν …», που κι αυτά με τη σειρά τους ανεβάζουν κλιμακωτά την πνευματική ευχαριστιακή ένταση, για να καταλήξουν στο επίσης σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, «και δεόμεθά Σου, ο Θεός ημών» ! Ποιοι; Ασφαλώς το ένα και μοναδικό Σώμα των πιστών, «συν πάσι τοις αγίοις…

     Από κει και πέρα αφήνεται στον καθένα να εννοήσει που πάει το πράγμα και σήμερα, με τα τάχα μου «βυζαντινά» μεγαφωνικά ξεφωνητά και τις συνακόλουθες «βυζαντινές» λαρυγγικές γαργάρες που κατακαλύπτουν το μόνο και ουσιαστικό που πρέπει να μένει ακάλυπτο, στρογγυλό, καθαρό, ευήκοο, εύληπτο, κατανοητό κι από τον πιο απλοϊκό, τη λέξη, τη λαλιά, το λόγο-νόημα, πρόκληση σε κοινό βίωμα της μεγάλης Αλήθειας !

       Συγγνώμη, που θα κλείσω ξαναγράφοντας πιο ξεκάθαρα. Όσοι θεολόγοι και κληρικοί δεν ευτυχήσατε να έχετε Πανεπιστημιακό Δάσκαλο τον αείμνηστο Π. Ν. Τρεμπέλα, αφήστε τον ήσυχο στο μακάριο ύπνο του. Δεν είναι για τα χρόνια σας, δεν είναι για την εποχή σας !

Αθανάσιος Κοτταδάκης