Το χρέος της Ιεραρχίας: η μετά θάνατον αναγνώριση των αδικηθέντων 12 μητροπολιτών - π. Ειρηναίου Μπουσδέκη

 Το χρέος της Ιεραρχίας:

η μετά θάνατον αναγνώριση των αδικηθέντων

12 μητροπολιτών

Αρχιμανδρίτου Ειρηναίου Μπουσδέκη

Μιά λανθασμένη άποψη έχει επικρατήσει στά εκκλησιαστικά μας πράγματα. Ότι δηλαδή μια αδικία που έχει τελεσθεί στην Εκκλησία, μια αντικανονική πράξη που αποτολμήθηκε με γνώμονα προσωπικές σκοπιμότητες των εκάστοτε κρατούντων, μια συμπεριφορά προσθήκης αντικανονικοτήτων πάνω στις αντικανονικότητες και αδικιών πάνω στις αδικίες, είναι κάτι που με υπομονή πρέπει να περιμένουμε για να κοπάσει, είτε με τον θάνατο του αδικούντος ιεράρχη (συνήθως προθιεράρχη), είτε και τελικά με τόν θάνατο του αδικουμένου ιεράρχου.

Δέν τιμούσε καθόλου τήν ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος όταν ευκαίρως -ακαίρως πληθώρα ιεραρχών έλεγαν για την αντικανονική εκθρόνιση των 12 μητροπολιτών καί τα τραγικά και λυπηρά γεγονότα που ακολούθησαν: «Το φτυάρι θα λύσει το θέμα». Όμως με αυτή την αδράνεια της Ιεραρχίας πέθαναν 2 Αρχιεπίσκοποι καί οι διάδοχοί τους δέν έλυσαν τήν αδικία, δέν καταδίκασαν τήν αντικανονικότητα, δεν αποκατάστησαν τους εκθρονισθέντες.

Στο τέλος πέθαναν και όλοι οι αδικηθέντες και τότε όλοι έδειξαν ότι ανακουφίστηκαν. Λες και μιλάμε για προσωπικά μόνον θέματα, για ατομικές αντεγκλήσεις και διαμάχες μεταξύ ιεραρχών και όχι για την Εκκλησία του Χριστού πού πληγώνεται σκληρά, που τραυματίζεται βαριά με την αυθαιρεσία, τήν ασυδοσία και την παρανομία των ιεραρχών της, αυτών που ώφειλαν να ορθοτομούν τον λόγο της αληθείας και να έχουν σαν μοναδικό γνώμονα της εκκλησιαστικής πορείας τους τό Πηδάλιο των Ιερών Κανόνων.

Όταν η εκκλησιαστική ηγεσία εκτροχιαστεί από τον ευαγγελικό λόγο, και από τήν κανονική τάξη τό όχημα της Εκκλησίας κινδυνεύει να διαλυθεί. Αντί για κιβωτός σωτηρίας των πιστών κινδυνεύει να οδηγήσει πλήθος ανθρώπων στήν ταραχή, τίς διαμάχες και την απώλεια.

Ο μόνος τρόπος να επανέλθει η ειρήνη στην Εκκλησία μετά από σειρά αντικανονικές πράξεις που οδήγησαν στην εκτόπιση ενός επισκόπου της (της βίαιης δηλαδή αποκοπής του από το ποίμνιό του), είναι η αποκατάσταση της κανονικής τάξεως της Εκκλησίας. Ακόμα και μετά τον θάνατο του αδικηθέντος επισκόπου η λύση του εκκλησιαστικού προβλήματος προκύπτει μόνο με την αναγνώριση του από την καθολική Εκκλησία. Υπάρχει ανάγκη να αναγνωρισθεί από όλο το σώμα των επισκόπων ο επίσκοπος που έχει κοιμηθεί ως επίσκοπος της μητροπόλεως του μέχρι την ημέρα της κοιμήσεώς του (παρ’ όλον ότι άδικα είχε εκδιωχθεί από αυτήν). Έτσι θα μπει ένα φρένο στην αυθαιρεσία και την παρανομία. Έτσι θα μπορέσει να συγκροτηθεί και πάλι το σώμα της Εκκλησίας ως χαρισματική κοινότητα που οδεύει στην βασιλεία των ουρανών.

Αυτή η αναγνώριση έγινε σταδιακά στην περίπτωση του Χρυσοστόμου μετά τον θάνατό του. Αναγνωρίσθηκε από τους επισκόπους της καθολικής Εκκλησίας ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως μέχρι την μέρα του θανάτου του. 

Ο πάπας Ρώμης Ιννοκέντιος, σύγχρονος του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου έκανε πολλές προσπάθειες όσο ο Χρυσόστομος ζούσε -κατά την διάρκεια της τριετούς εξορίας του- να κριθεί το θέμα του από Οικουμενική Σύνοδο. Κι αυτό γιατί το θέμα αυτό είχε προκαλέσει κρίση και σχίσμα και μέσα στις τοπικές Εκκλησίες, αλλά και σχίσμα μεταξύ της Εκκλησίας της Ρώμης και των πατριαρχείων της Ανατολής (ο Ρώμης είχε παραμείνει αλληλέγγυος με τον ιερό Χρυσόστομο και είχε διακόψει την κοινωνία τόσο με τους διαδόχους του Αρσάκιο και Αττικό, όσο και με τους επικεφαλής των άλλων πατριαρχείων, οι οποίοι αναγνώριζαν τους αντικανονικούς διαδόχους του).

Μετά τον θάνατο του Χρυσοστόμου (407μ.Χ.), το μοναδικό αίτημα του Ιννοκεντίου προς τους πατριάρχες και επισκόπους της Ανατολής για να αποκαταστήσει μαζί τους την εκκλησιαστική κοινωνία ήταν η αναγραφή του ονόματος του Χρυσοστόμου στα δίπτυχα των Εκκλησιών τους. Μερικοί θεωρούσαν υπερβολική αυτή την εμμονή του αλλά εκείνος παρέμεινε σταθερός στην απαίτησή του αυτή.

Μέχρι το 412μ.Χ., όσο ο Θεόφιλος Αλεξανδρείας ο πρωτεργάτης της ανωμαλίας ζούσε και μηχανοραφούσε και μετά τον θάνατο του Χρυσοστόμου εναντίον του, καμμιά πρόοδος δεν έγινε. Το 412μ.Χ. πέθανε όμως τόσο ο Θεόφιλος Αλεξανδρείας όσο και ο Πορφύριος Αντιοχείας που μαζί με τον διάδοχο του Χρυσοστόμου Αττικό αποτελούσαν την τριανδρία που είχε στρατευτεί κατά του Χρυσοστόμου. Ο νέος όμως Αντιοχείας Αλέξανδρος και οι επίσκοποι της επικράτειάς του έβαλαν το όνομα του Χρυσοστόμου στα δίπτυχα και αποκαταστήσανε την εκκλησιαστική κοινωνία με την Εκκλησία της Ρώμης. Ο Ρώμης ήταν προσεκτικός ώστε όλες αυτές οι τοπικές Εκκλησίες να αναγνωρίζουν ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος δεν έπαψε ποτέ να είναι αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως.

Πιο δύσκολη ήταν η αναγνώριση του Χρυσοστόμου από τον Αττικό. Αναγνωρίζοντας τον Χρυσόστομο αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τη μέρα του θανάτου του, ουσιαστικά αναγνώριζε την αντικανονικότητα τόσο του προκατόχου του Αρσακίου, που αρχιεράτευσε στην Κωνσταντινούπολη 1,5 χρόνο, όσο και την δική του, που αρχιεράτευσε άλλο 1,5 χρόνο μέχρι τον θάνατο του Χρυσοστόμου. Όμως μια τριετία μετά (415μ.Χ) η πίεση άρχισε να αυξάνει. Ο λαός που και μετά θάνατο παρέμενε πιστός στον επίσκοπό του πίεζε και η κατάσταση άρχισε πάλι να προοιωνίζει ταραχές. Θορυβημένος ο Αττικός αποδέχθηκε να αναγνωρίσει τον Χρυσόστομο μέχρι τη μέρα του θανάτου του ως Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως. Το έκανε παρ’ όλο ότι γνώριζε πως θα βρει μπροστά του τόσο κάποιους μέχρι τότε φίλους του που διατηρούσαν το μίσος κατά του Χρυσοστόμου, όσο και τον Κύριλλο Αρχιεπίσκοπο Αλεξανδρείας (ήταν ανηψιός του Θεοφίλου και γιαυτό επηρεασμένος κατά του Χρυσοστόμου).

Σε μια επιστολή του Κυρίλλου Αλεξανδρείας προς τον Αττικό που τον κατηγορεί για την μετά θάνατον αναγνώριση του Χρυσοστόμου και προσπαθεί να τον μεταπείσει για την απόφασή του, σώζονται πολλές πληροφορίες από τις παραπάνω. Την επιστολή αυτή διέσωσαν οι ιστορικοί Θεοδώρητος και Κάλλιστος στην Εκκλησιαστική τους Ιστορία.

Τελικά και ο ίδιος ο Κύριλλος Αλεξανδρείας αργότερα και κατά την διάρκεια των δογματικών αγώνων του χρειάσθηκε την συμπαράσταση της Εκκλησίας της Ρώμης. Λοιπόν συμβουλεύτηκε μερικούς Αιγύπτιους επισκόπους κουρασμένους από το σχίσμα, και έγραψε το όνομα του Χρυσοστόμου στα δίπτυχα της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας. Δέκα χρόνια μετά έπαιρνε μέρος στις έριδες του Νεστοριανισμού ως απεσταλμένος του πάπα.

Περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στην μετά θάνατον αναγνώριση του Χρυσοστόμου υπάρχουν στο βιβλίο του Amedee Thierry «ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΔΙΩΓΜΟΥΣ»,Εκδόσεις «Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2003, Έκδοση Β΄, Βιβλίο Η, Κεφ. 4. Η δικαίωση, σελ. 423-439.   

Πηγή: Μ. Α&Μ Ν.