Το βδέλυγμα της ερημώσεως: η παράξενη εκκοσμίκευση της Εκκλησίας… - π. Βασίλειος Θερμός

Το βδέλυγμα της ερημώσεως:

η παράξενη εκκοσμίκευση της Εκκλησίας…

π. Βασίλειος Θερμός *

Για την τραγωδία του πολέμου στην Ουκρανία γράφτηκαν και γράφονται τόσες πολλές επιτυχημένες αναλύσεις ώστε όλο αυτόν τον καιρό μόνο μαθαίνω – δεν αισθανόμουν ότι κάτι θα μπορούσα να συνεισφέρω. Αν τώρα δημοσιεύω αυτό το κείμενο είναι γιατί νοιώθω ότι κινδυνεύουμε σοβαρά από μια καρικατούρα του Χριστιανισμού.

Ρίξτε μια ματιά στην φωτογραφία με τον Πατριάρχη Κύριλλο εδώ: 'I'm shocked by my church leaders in Moscow' - priest in Ukraine - BBC News. Αυτό που βλέπετε είναι σε συμπύκνωση ο Χριστιανισμός τον οποίο ονειρεύεται η Ρωσική Εκκλησία και αρκετό μέρος του ποιμνίου της. Ο προκαθήμενος στο κέντρο και υπερυψωμένος, σε απόσταση από την πλέμπα, και μια σειρά αξιωματικών σε στάση προσοχής.

Βυζάντιο 21ου αιώνα. Μια γελοιογραφία, μια βεβήλωση.

Το να τρέφονται τέτοια οράματα από Ορθοδόξους, σε μια μεγάλη χώρα, με την σύμπραξη μάλιστα της δικτατορικής ηγεσίας της, συνιστά από μόνο του γεγονός άξιο θρήνου για την Ορθοδοξία. Αλλά η οδύνη δεν τελειώνει εδώ. Τέτοιους Χριστιανούς διαθέτουμε μπόλικους και στον τόπο μας…

Νοσταλγούν τελετουργικά Παλατίου. Θέλουν εκκλησιαστικούς ηγέτες που να τούς τρέμουν οι πολιτικοί μας. Διψούν για παρελάσεις, για λάβαρα στους δρόμους, για σημαίες μέσα στους ναούς. Χαίρονται να βλέπουν να ραντίζονται τα όπλα με αγιασμό. Ονειρεύονται να ξαναπάρουμε την Πόλη.

Μόνο αυτά; Θεωρούν την Ευρώπη και τη Δύση δαίμονα. Εύχονται να εξαλείφονταν όλοι οι ομοφυλόφιλοι και οι διεμφυλικοί από τον κόσμο. Είναι πεπεισμένοι πως ο άντρας είναι ανώτερος από τη γυναίκα. Απεχθάνονται τη δημοκρατία ως πηγή κακών. Λατρεύουν τους ισχυρούς ηγέτες οι οποίοι παρακάμπτουν τους θεσμούς. Αντιστέκονται λυσσαλέα σε κάθε λειτουργική ανανέωση.

Με λίγα λόγια, σωτηρία γι’ αυτούς είναι η επιστροφή στο παρελθόν – και, μάλιστα, σε ένα προσεκτικά επιλεγμένο παρελθόν! Είναι ανυποψίαστοι από μια Θεολογία ως δοξολογικό άνοιγμα στην έκπληξη του καινούργιου. Ελλείπει κάθε Χριστιανική προοπτική του μέλλοντος ως διαρκούς επικαιροποίησης του έργου της σωτηρίας. Και τούτο διότι για τους ταλαίπωρους αυτούς η δράση του Θεού στον κόσμο νοείται αποκλειστικά ως μια σειρά από εντυπωσιακές παρεμβάσεις χιλιαστικού τύπου. Όχι ως φανέρωση της Βασιλείας δια των έργων των πιστών.

Πρέπει να τό πάρουμε απόφαση πως εκείνοι οι Ρώσοι και ετούτοι οι Έλληνες πρεσβεύουν έναν διαφορετικό Χριστιανισμό. Ευφραίνονται από μια βαρέως εκκοσμικευμένη στρέβλωση η οποία απλώνει τις ρίζες της στο Βυζάντιο. Και τήν θεωρούν πεμπτουσία της πίστης, ξέρετε γιατί; Διότι αγνοούν ότι στο Βυζάντιο συνέβη η αρχή της εκκοσμίκευσης! Όσο βέβαιο είναι ότι στην εποχή του παρήγαγε τον σημαντικότερο πολιτισμό, άλλο τόσο αλήθεια είναι πως η θεοκρατία του δεν αντέχεται με τα σημερινά κριτήρια. Την οποία ακόμη υφιστάμεθα: το απολυτίκιο και το κοντάκιο του Σταυρού ακόμη εκφράζουν την πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας! Αυτά επελέγησαν, εν μέσω χιλιάδων τροπαρίων για το πνευματικό νόημα του Σταυρού του Χριστού ως όπλου κατά του διαβόλου! Και κατά τις εορτές του Σταυρού, μεταφρασμένα πλέον, μεταδίδουν στους Αμερικανούς και στους Αφρικανούς και στους Κορεάτες κ.ο.κ. το μήνυμα της νίκης «κατά βαρβάρων» και μιλούν για «πιστούς βασιλείς ημών»…

Τους αλλοιθωρίζοντες προς το Βυζάντιο αδελφούς μας δεν τούς συμφέρει να θυμούνται την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία των 4 πρώτων αιώνων, κατά την οποία η Εκκλησία μεγαλούργησε ενώ διώκονταν. Έχουν προσκολληθή στην υπερχιλιετή περίοδο κατά την οποία η Εκκλησία διέθετε κοσμική δύναμη. Απλούστατα, διότι αυτό είναι το κίνητρό τους, καθαρά κοσμικό: η δύναμη. Έναν ‘πατερούλη’ ζητούν, όχι ξενέρωτους δημοκρατικούς θεσμούς. Ένα εκκλησιαστικό δημαγωγό που να συνεπαίρνει τα πλήθη, όχι τη ανιαρή συνοδικότητα.

 Ο πληθυσμός αυτός τροφοδοτεί τα τεράστια ποσοστά λαϊκισμού στη χώρα μας τα οποία αποκαλύπτουν σταθερά οι έρευνες εδώ και δέκα χρόνια. Ενισχύει την συμπάθεια προς τον Πούτιν. Δημιουργεί ακροατήρια (παλαιού και νέου ημερολογίου) τα οποία θα προσχωρήσουν σε τυχόν εξαρχία, αν οι Ρώσοι το αποτολμήσουν στην Ελλάδα. Στην βαρειά εκδοχή τους οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν εκκλησιαστικούς τρομοκράτες. Στην ελαφρά μετατρέπονται σε θύματα του γεροντισμού και σε ‘στρατό’ πολιτικών καπηλευτών.

Στον βαθμό που έχει αλλοιωθή από όλα αυτά, ο Χριστιανισμός τους είναι μια ειδωλολατρία. «Το βδέλυγμα της ερημώσεως εστώς εν τόπω αγίω». Δεν έχει πλέον σχέση με το Ευαγγέλιο του Χριστού. Πρόκειται για πολιτικά προτάγματα, άλλοτε αφελή και άλλοτε ιδιοτελή, εγκατεστημένα στα Άγια των Αγίων. Είναι μια βεβήλωση που, προκειμένου να μην τήν αντιληφθή ο κόσμος ως τέτοια, κάνουν παράλληλα αντιπερισπασμό για να τραβήξουν την προσοχή του στους εξωτερικούς εχθρούς.

Αυτό ακριβώς πράττει επί τριάντα χρόνια η Ρωσική Εκκλησία. Επιδίδεται σε μια γιγάντια επιχείρηση παλινόρθωσης των προνεωτερικών αξιών, ξεπλένοντάς τες ως δήθεν παραδοσιακές. Κληρικοί της στην τηλεόραση δηλώνουν πως η δημοκρατία δεν είναι κατάλληλο πολίτευμα για τη Ρωσία, ή αμνηστεύουν συμπεριφορές βίας των ανδρών προς τις συζύγους τους. Χωρίς καμία δημοκρατική παράδοση, χωρίς παραστάσεις συνοδικότητας, φορέας Ασιατικού δεσποτισμού, κατέληξε να φιλοτεχνήσει το τερατώδες υβρίδιο του πάμπλουτου που φορά ακαλαίσθητους βαρείς σταυρούς και συγκεντρώνει λείψανα Αγίων. Καλλιεργεί το μύθο της ‘Αγίας Ρωσίας’ και της ‘διεφθαρμένης Δύσης’ ώστε να μαντρώσει όσους ευήθεις από το ποίμνιό τους δεν συγκλονίζονται από τις αλλαγές των καιρών αλλά βρίσκουν ως απάντηση την στροφή προς το προνεωτερικό παρελθόν. Αλλά την ίδια ώρα χάνει πελώριες μερίδες του λαού από τον μαζικό καταναλωτισμό ή την αδιαφορία. Διότι μια τέτοια Εκκλησία όχι μόνο δεν εμπνέει αλλά απωθεί.

Για μια Εκκλησία με τόσους και τέτοιους Αγίους η εξέλιξη αυτή αποτελεί κατάντημα. Είχε στη διάθεσή της την μνημειώδη Ρωσική θεολογία της διασποράς και τής γύρισε τα νώτα, προτιμώντας να φέρει την Ασία μέσα στην Ευρώπη. Το Πατριαρχείο Μόσχας έκανε την ιστορικών διαστάσεων επιλογή του, επιλογή ολιγοπιστίας και διαφθοράς.

Εμείς έχουμε, όμως, την πολύτιμη ευκαιρία το πάθημα της Ρωσίας να γίνει μάθημα για εμάς. Ας ανασκουμπωθούμε για να δούμε πώς θα απαλλαγούμε από τον εγχώριο φονταμενταλισμό (του οποίου το πραγματικό πρόσωπο αποκάλυψε η πανδημία) και πώς θα ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των καιρών. Το Βυζάντιο πέθανε οριστικά και το σήμερα δεν είναι τόσο αφιλόξενο όσο κάποιοι φοβούνται. Διότι ο πραγματικός ξενιστής μας στη ροή της Ιστορίας είναι πάντα η Χάρη. Και σ’ αυτό μετριέται η πίστη μας…  

*π. Βασίλειος Θερμός

Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων.

Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών.

Αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών