Σχολιασμός «Ευχολογίου στη δημοτική»
Ο πρώτος μεταφραστής ολόκληρης της Καινής Διαθήκης στη δημοτική της εποχής του (μέσα του 17ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1638), ο μοναχός Μάξιμος Καλλιουπολίτης, ομιλεί στον Πρόλογο της έκδοσής του για την ανάγκη να καταλαβαίνουν οι πιστοί αυτά που ακούν στην Εκκλησία. Γράφει χαρακτηριστικά: «Ο σκοπός όλος εκεινών που αναγινώσκονται στην Εκκλησίαν είναι δια οικοδομήν και η οικοδομή είναι δια της γνώσεως εκεινών οπού λέγονται. Διατί πώς θέλει πιστεύσῃ τινας ή να υπακούσῃ εκείνα που λέγονται, εάν δεν γρικά;». Το ήθος του μεταφραστή φανερώνει και η ακόλουθη φράση από το τέλος του προλόγου του: «Και ηξεύρομεν καλὰ πως ετούτο το πράγμα υπερβαίνει την ημετέραν δύναμιν να το τελειώσωμεν καθὼς πρέπει· αλλὰ βλέποντες την πτωχείαν του γένους μας και οπού κανένας δεν φροντίζει, εκάμαμεν εκείνο που ημπορέσαμεν, διατί το κατὰ δύναμιν και Θεώ φίλον. Και αν είναι τίποτες καλόν, είναι όλον της χάριτος του Θεού· ειδὲ και είναι σφάλμα, τούτο όλον είναι ιδικόν μας».
Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να
λεχτεί και στην εποχή μας, που κατά τη θεία Λειτουργία και τα Μυστήρια
ακούγονται ευχές (όσες φορές ακούγονται και δεν λέγονται «μυστικώς»!) ή
διαβάζονται στον εσπερινό αναγνώσματα από τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, από
τα οποία δεν καταλαβαίνει κανείς παρά μόνο μερικές λέξεις που τυχαίνει να
γνωρίζει, αλλ’ ωστόσο επιμένει να ακούγονται αυτά από το πρωτότυπο, κι ας μη
γνωρίζει ότι το πρωτότυπο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης είναι στα Εβραϊκά και οι
ευχές της θείας Λειτουργίας σε μια γλώσσα που απέχει αιώνες από τη δική μας, τη
σημερινή.
Γι’αυτό οφείλονται πολλές και
θερμές ευχαριστίες στον λόγιο ιερέα π. Θεοδόσιο Μαρτζούχο, της Ι.Μητροπόλεως
Νικοπόλεως και Πρεβέζης, που με το «Μικρό Ευχολόγιο στη δημοτική» μας έδωσε τη
δυνατότητα να καταλαβαίνουμε τις ευχές που ακούμε στην Εκκλησία και να μετέχουμε
έτσι ενεργά στα τελούμενα στα Μυστήρια και τις λοιπές τελετές. Η τραγική
παράκληση-προτροπή ορισμένων χριστιανών «Διάβασέ μου, πάτερ, μια ευχή», την
οποία ασφαλώς δεν καταλαβαίνουν δείχνει μαγική αντίληψη των τελουμένων στην
Εκκλησία και όχι «λογική λατρεία», για την οποία κάνει λόγο ο Απ.Παύλος στην
προς Ρωμαίους επιστολή του (Ρωμ.12,1). Ο ίδιος Απόστολος γράφει στους
Κορινθίους: «Στην Εκκλησία προτιμώ να λέω πέντε λόγια κατανοητά για να
καθοδηγήσω και άλλους στην πίστη, παρά μύρια λόγια που κανείς δεν θα τα
καταλάβει» (Α΄Κορ.14,19).
Βέβαια είναι γνωστόν ότι οι
βιβλικές μεταφραστικές προσπάθειες τόσο η πρώτη του μοναχού Μαξίμου, όσο και οι
πρόσφατες στα τέλη του 20ού αιώνα συνάντησαν εμπόδια και κριτική από
συντηρητικούς εκκλησιαστικούς κύκλους, αλλά τελικά επικράτησαν, γιατί η ωφέλεια
των πιστών είναι πάντοτε επικρατέστερη των μικρόψυχων κριτικών.
Το «Μικρό Ευχολόγιο (στη
δημοτική)» ολοκληρώνεται με το Εορτολόγιο της Εκκλησίας και ένα «Επίμετρο με
επισημάνσεις επεξηγηματικές», χρήσιμο για την κατανόηση των τελουμένων στα
Μυστήρια και τις τελετές.
Θεωρώ πολύ χρήσιμο να φτάσει στα
χέρια των ιερέων μας αυτό το Ευχολόγιο, που με τις επισημάνσεις και την
κατανοητή γλώσσα θα βοηθήσει στην συνειδητοποιημένη προσευχή και στην αποφυγή
του κινδύνου της μαγικής χρήσης. Ίσως θα είναι σπουδαία ποιμαντική μέριμνα οι
Μητροπολίτες να το δωρήσουν (κάποιοι Μητροπολίτες το έχουν κάνει ήδη, έμαθα)
στους ιερείς για προσωπική (των ιερέων) οικοδομή κατ’ αρχάς...
Ευχόμαστε να ακολουθήσουν και
άλλες παρόμοιες μεταφράσεις ευχών είτε από τον ίδιο τον π.Θεοδόσιο, είτε από
άλλους μορφωμένους κληρικούς.
Ιωάννης Καραβιδόπουλος, Ομότιμος
Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου