Ομιλία Μητροπολίτου Σουηδίας κ. Κλεόπα στην εορτή των Θεοφανείων

Ομιλία Σεβ. Μητροπολίτου Σουηδίας κ. Κλεόπα

στην εορτή των Θεοφανείων

Καθεδρικός Ναός Αγίου Γεωργίου Στοκχόλμης

6 Ιανουαρίου 2023

Πανοσιολογιώτατε,
Μουσικολογιώτατοι,
Αγαπητοί μου Αδελφοί,

Η Βάπτιση του Κυρίου μας ονομάζεται “Θεοφάνεια”, γιατί τότε, για πρώτη φορά, έχουμε την πρώτη δημόσια εμφάνιση του Τριαδικού Θεού. Η φανέρωσή Του απεικονίζεται στις βυζαντινές εικόνες, με το χέρι του Πατρός να ευλογεί μέσα από ένα ημικύκλιο, που υποδηλώνει τους Ουρανούς που ανοίγουν. Απ’ το ημικύκλιο αυτό, αναχωρούν ακτίνες φωτός και καταλήγουν στο περιστέρι, που συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα. Ο Πατήρ μαρτυρεί την θεότητα του Υιού και τον ονομάζει “αγαπητόν Υιόν” Του. Το Άγιο Πνεύμα, το οποίο κατέρχεται με την μορφή περιστεράς, βεβαιώνει την μαρτυρία του Πατρός.

Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, το Άγιο Πνεύμα, κατά την δημιουργία του κόσμου, εφέρετο επάνω από τα αρχέγονα ύδατα και ανέδειξε την ζωή. Έτσι και τώρα, την στιγμή της Βαπτίσεως, αιωρείται πάνω από τον Ιορδάνη ποταμό, αναδεικνύοντας την αιώνια ζωή.

Ο Χριστός αγίασε τα ύδατα, ώστε, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, να γίνουν πηγή αφθαρσίας, δώρο αγιασμού, λυτήριο αμαρτημάτων, φάρμακο νοσημάτων και νίκη κατά των δαιμόνων.

Ο Κύριος παρέδωσε το Βάπτισμα στους μαθητές Του, ως βασικό στοιχείο της διακονίας τους στον κόσμο. Το βάπτισμα είναι το μέσο συμμετοχής των ανθρώπων στην Βασιλεία του Θεού. Η σπουδαιότητα του Ιερού αυτού Μυστηρίου έγκειται στην εντολή που έδωσε στους μαθητές Του, μετά την Ανάσταση, να κηρύξουν το ευαγγέλιο και να βαφτίσουν ανθρώπους, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η γιορτή των Θεοφανείων είναι προσκλητήριο αναγέννησης και πνευματικής κάθαρσης. Η κάθοδος του Ιησού στα Ιορδάνεια ύδατα σημαίνει τον καθαγιασμό του υγρού στοιχείου, που είναι η βάση της ζωής και κατ᾽ επέκταση ο καθαγιασμός της κτίσεως καθόλης.

Οι εθνικοί της Αιγύπτου και της Αραβίας εόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, το οποίο, κατά τους αρχαίους υπολογισμούς, συνέπιπτε με την 6η Ιανουαρίου και την αρχομένη - με την αύξηση της ημέρας - νίκη του φωτός κατά του σκότους. Στις αρχές του 3ου αιώνος, επιχειρήθηκε η αντικατάσταση της ειδωλολατρικής αυτής εορτής με αυτήν της βαπτίσεως του Κυρίου. Αργότερα, η Ορθόδοξος Εκκλησία καθόρισε την 6η Ιανουαρίου ως ημέρα εορτής των Θεοφανείων. Έτσι, στην επιφάνεια των ψευδών θεών, η Εκκλησία αντέταξε την επιφάνεια του αληθινού Θεού.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος περιγράφει την εορτή των Θεοφανείων ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια. Από τον 4ο αιώνα και εντεύθεν, τα Θεοφάνεια εορτάζονται πλέον με λαμπρότητα, ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητος, διά του Αγίου Βαπτίσματος.

Την ημέρα των Θεοφανείων, αγιάζονται τα ύδατα και οι κληρικοί ρίχνουν τον σταυρό, κατά μίμησιν της Βαπτίσεως του Θεανθρώπου Χριστού.

Η ονομασία Θεοφάνεια είναι η αρχαιότερη κι έχει την αρχή της στον λόγο του Αποστόλου Παύλου “Θεός εφανερώθη εν σαρκί”, όπως αναφέρει η Α´ προς Τιμόθεον επιστολή (γ' 16). Η ονομασία Επιφάνεια είναι μεταγενέστερη, έχει όμως την αρχή της στην προς Τίτον επιστολή του Αποστόλου Παύλου (β', 11): “Επεφάνη γαρ η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις” και “επιφάνειαν της δόξης του μεγάλου Θεού” (β', 13).

Το Βάπτισμα του Κυρίου συνεδέθη με το βάπτισμα των κατηχούμενων, που λέγεται και “φώτισμα” κι έτσι έδωσε την τρίτη ονομασία στην εορτή, “Τα Άγια Φώτα”.

Εύχομαι, Αδελφοί μου, το φως του Επιφανέντος Χριστού, που φαίνει πάσι, να είναι ο προσωπικός μας οδοδείκτης, της πορείας μας προς την θέωση και την λύτρωση. Αμήν!