+ Ιωάννης Σπιτέρης
Περισυλλογή εμπνευσμένη από «Η Γέννηση του Σωτήρα»
του Georges de La Tour
Ο Georges de La Tour (1593–1652) είναι ένας από τους πιο γοητευτικούς και μυστηριώδεις
ζωγράφους του γαλλικού 17ου αιώνα. Σήμερα θεωρείται δάσκαλος του κιαροσκούρο
και ένας από τους πιο πρωτότυπους εκφραστές της μπαρόκ ζωγραφικής. Για αιώνες,
ωστόσο, υπήρξε σχεδόν εντελώς λησμονημένος· η επανανακάλυψή του
πραγματοποιήθηκε μόλις τον 20ό αιώνα.
Στον περίφημο πίνακά του Η Γέννηση, ο Georges de La Tour παρουσιάζει τη Γέννηση του Ιησού με τρόπο απροσδόκητα απλό. Δεν συναντούμε
τη συνηθισμένη σκηνογραφία των χριστουγεννιάτικων σκηνών: ούτε ζώα, ούτε
ποιμένες, ούτε αγγέλους. Ο χώρος είναι γυμνός, φτωχός, σιωπηλός. Και ακριβώς
από αυτή την απλότητα αναβλύζει μια εκπληκτική πνευματική δύναμη.
Η σκηνή φωτίζεται μόνο από ένα κερί, προστατευμένο από το χέρι ενός βοσκού. Είναι ένα εύθραυστο, ανθρώπινο φως, που όμως αρκεί για να αποκαλύψει το μεγαλύτερο γεγονός της ιστορίας. Ο La Tour μοιάζει να θέλει να μας πει ότι ο Θεός δεν εισέρχεται στον κόσμο με τη χλιδή των ισχυρών, αλλά με διακριτικότητα, ταπείνωση και καθημερινότητα. Η δόξα του Θεού είναι η ταπείνωση: επιλέγει αυτό που είναι μικρό για να το μεταμορφώσει. Γι’ αυτό και η αδύναμη φλόγα ενός κεριού γίνεται αρκετή για να φωτίσει το πρόσωπο του Θεού που έγινε Βρέφος.
Το χέρι που προστατεύει το κερί είναι μια
λεπτομέρεια βαθιάς θεολογικής σημασίας. Εκείνο το φως δεν είναι υπερφυσικό·
είναι το δικό μας φως, το ανθρώπινο, εύθραυστο και τρεμάμενο. Κι όμως, μέσα από
αυτό ο Θεός αφήνεται να φανερωθεί. Σαν να μας λέει ο ζωγράφος ότι ο Θεός δεν
περιφρονεί την αδυναμία μας, αλλά την αναλαμβάνει και τη χρησιμοποιεί ως όργανο
αποκάλυψης. Μια μικρή, διακριτική πίστη, προσεκτικά φυλαγμένη, μπορεί να γίνει
φως για πολλούς. Όπως το κερί στον πίνακα δεν φωτίζει απλώς τον χώρο, αλλά φωτίζει
τον Χριστό — κι ο Χριστός φωτίζει εμάς.
Η Θεοτόκος, σκυμμένη πάνω από το Βρέφος,
ενσαρκώνει αυτή την ίδια αλήθεια. Το πρόσωπό της είναι γαλήνιο, απορροφημένο,
γεμάτο εκείνη τη σιωπηλή τρυφερότητα που μόνο μια μητέρα γνωρίζει. Δεν λέει
τίποτα· απλώς κοιτά. Σε αυτήν εκπληρώνεται ο λόγος του Ευαγγελίου: «Ἡ δὲ Μαριάμ
πάντα συνετήρει τὰ ρήματα ταῦτα συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς» (Λκ 2,19). Ο La Tour δεν την παρουσιάζει ως θριαμβευτική μορφή, αλλά ως μια γυναίκα που αγαπά
και συλλογίζεται. Είναι η πίστη βιωμένη όχι ως λόγος, αλλά ως σχέση· όχι ως
διακήρυξη, αλλά ως συνάντηση. Η πίστη δεν είναι πρώτα απ’ όλα να μιλάμε για τον
Θεό, αλλά να κοιτάζουμε τον Ιησού με αγάπη και να αφήνουμε Εκείνον να μας
κοιτά.
Δίπλα της, ο Ιωσήφ εμφανίζεται σε στάση σιωπής και
προστασίας. Μια παρουσία διακριτική, ποτέ εισβάλλουσα, που υπογραμμίζει ότι η
αγιότητα δεν επιβάλλεται, αλλά χαρίζεται. Στον Ιωσήφ βλέπουμε την πίστη της
καθημερινής υπακοής: εκείνη που δεν αναζητά πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά στηρίζει,
συνοδεύει, επιτρέπει να πραγματοποιηθεί το θέλημα του Θεού. Είναι η εικόνα όλων
όσοι υπηρετούν χωρίς θόρυβο, αγαπούν χωρίς να φαίνονται και κάνουν δυνατή τη
λάμψη των άλλων. Κι αυτός είναι ένας τρόπος στο μυστήριο της Ενσάρκωσης: να μας
βρίσκει ο Θεός πιστούς στα μικρά, εκεί όπου μας έχει τοποθετήσει.
Και στο κέντρο όλων, το Βρέφος, μικροσκοπικό,
ευάλωτο, σχεδόν ξαπλωμένος πριν από την ώρα στον τάφο, κι όμως απολύτως
κεντρικό. Όλες οι χειρονομίες, όλα τα βλέμματα, ακόμη και το ίδιο το φως
συγκλίνουν πάνω Του. Το κερί είναι η πηγή του φωτός, αλλά ο Χριστός είναι το
νόημα του φωτός. Εκείνος δίνει τάξη στη σκηνή, Εκείνος γεννά τη σιωπή της,
Εκείνος μεταμορφώνει το φτωχικό δωμάτιο σε τόπο θεϊκής παρουσίας. Έτσι είναι
και για μας: όταν βάζουμε τον Χριστό στο κέντρο, κάθε πράγμα στη ζωή μας
βρίσκει τη θέση του, το φως του, την ειρήνη του. Χωρίς Αυτόν, όλα μένουν
κατακερματισμένα και σκοτεινά· με Αυτόν, ακόμη και το μικρό γίνεται διάφανο στο
Μυστήριο.
Ο πίνακας του La Tour γίνεται έτσι μια
μικρή εικόνα της χριστιανικής ζωής. Μας θυμίζει ότι ο Θεός εισέρχεται στη σιωπή
και όχι στον θόρυβο, ότι προτιμά την απλότητα από τη μεγαλοπρέπεια, ότι
αποκαλύπτεται μέσα στην αδυναμία και στις πιο καθημερινές πράξεις. Μας διδάσκει
πως αρκεί ένα μικρό κερί, μια πίστη φυλαγμένη, μια καρδιά που συλλογίζεται, μια
πιστή παρουσία, για να γεννηθεί πραγματικά ο Χριστός στη ζωή μας.
Ίσως κι εμείς σήμερα να έχουμε μόνο ένα μικρό φως.
Ίσως η πίστη μας να μην είναι δυνατή ούτε λαμπρή. Όμως ένα μικρό φως,
προστατευμένο με αγάπη, αρκεί για να φανερωθεί ο Ιησούς. Αρκεί μια χαραμάδα
φωτός για να νικηθεί η νύχτα.
Είθε ο Κύριος να μας χαρίσει καρδιά ικανή για
σιωπή, τρυφερότητα και πιστότητα. Και είθε να αναγνωρίσουμε, στο μικρό φως που
φέρουμε, τη ζωντανή παρουσία του Χριστού που έρχεται.
+ Ιωάννης
Σπιτέρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου