ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ - Αθανάσιος Κοτταδάκης

ΑΓΙΟΥ  ΙΩΑΝΝΗ  ΤΟΥ  ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΟΙ    ΠΕΝΤΕ  ΔΡΟΜΟΙ    ΤΗΣ    ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Δίδυμη περίοδος, Τριώδιο-Μ. Σαρακοστή, και το σήμα της Μετάνοιας, πιο έντονο! Πρόσκληση για πνευματική ανασύνταξη και προετοιμασία για ουσιαστική προσέγγιση και βίωση του κορυφαίου γεγονότος της πίστης μας, του Πάθους και της Ανάστασης του Χριστού. Είναι. Πλην κατά πάγια τακτική το Τριώδιο πάλι σε γραμμή εντελώς αντίθετη, και για το ευρύτερο εκκλησιαστικό πλήρωμα η Μ. Σαρακοστή αρχίζει και τελειώνει την «Καθαρά Δευτέρα», με το χαρταετό, την επιδεικτική βρώση νηστίσιμων εδεσμάτων, όχι λίγη οινοποσία και άλλα … «παραδοσιακά» παρεπόμενα!

      Αφήνω στον καθένα ενδεχόμενες προεκτάσεις, και εξηγώ. Ο τίτλος: «Οι δρόμοι της Μετάνοιας», είναι μια νεοελληνική φιλοκαλία -απάνθισμα- σειράς σχετικών ομιλιών Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου Πρεσβύτερου στην Αντιόχεια ακόμα, τη Μεγάλη Σαρακοστή του 386 ή 387.

α.     Η  υπέρβαση  δυο  παγίδων. 

       Ο Άγιος έχει διακόψει ανάρρωση στην εξοχή-η υγεία του ήταν πάντα επισφαλής -είναι στον άμβωνα- τότε στο κέντρο του ναού, μπρος στην Ωραία Πύλη -κι αρχίζει αδελφικά, ανθρώπινα: «Άραγε, με σκεπτόσασταν καθόλου όλο αυτό τον καιρό που ήμουν μακριά σας; Εγώ δε σας ξέχασα ούτε λεπτό … σας έβλεπα με τα μάτια της αγάπης μου, κι ένιωθα μεγάλη χαρά απ’ αυτό το ονειροπόλημα μαζί σας… Και, παρότι η υγεία μου επέβαλλε κι άλλη παραμονή  στην εξοχή… η δύναμη της αγάπης που έχω για σας, δεν το δεχόταν. Φώναζε μέσα μου δυνατά… ώσπου μ’ έπεισε να φύγω πριν την ώρα που έπρεπε … θεωρώντας αληθινή υγεία και χαρά… την πνευματική κοινωνία … μαζί σας».

      Μετά το τρυφερό αυτό άνοιγμα ψυχής, και συνακόλουθο άγγιγμα καρδιών επισημαίνει: «Υπάρχουν δυο επικίνδυνες παγίδες που μπορούν να ματαιώσουν την πορεία στη Μετάνοια, η ραθυμία -αδιαφορία, αναβολή- και η απόγνωση-απελπισία. Η απόγνωση δεν αφήνει τον πεσμένο στην αμαρτία να σηκωθεί, κι η ραθυμία μπορεί να οδηγήσει σε πτώση ακόμα και τον πνευματικά όρθιο… Ο Ιούδας π.χ. αν και ήταν Απόστολος, επειδή έδειξε ραθυμία, έγινε προδότης, μετά τον κυρίεψε η απόγνωση, και τον οδήγησε στο γνωστό τέλος. Αντίθετα, ο ληστής, παρά, και μετά από τόση κακία, δεν κυριεύτηκε από απόγνωση, και μπήκε στον παράδεισο πριν απ’ όλους… Το πιο δυνατό όπλο στα χέρια του διαβόλου, είναι η απόγνωση, η απελπισία για τις αμαρτίες μας. Δεν τον ευχαριστούμε τόσο, όταν πέφτουμε στην αμαρτία, όσο όταν μετά μας κυριέψει η απόγνωση … Ό,τι κι αν έχει διαπράξει κανείς, σημασία έχει, να μη ραθυμήσει και κινδυνέψει να διολισθήσει στην απόγνωση». Απλά, κατανοητά από όλους. Δυο παγίδες μπορούν να εμποδίσουν την πορεία στη Μετάνοια, η ραθυμία και η απόγνωση.

   1.   Η  ομολογία  του  λάθους.

      Ξεκαθάρισε το έδαφος, και προχωρεί. «Πρώτος δρόμος της πορείας στη Μετάνοια είναι η ανοιχτή και θαρραλέα ομολογία του λάθους. Πρόσεξε, ο νεώτερος γιος στην Παραβολή του Ασώτου, δεν είπε μόνο, ‘θα σηκωθώ, θα πάω στον πατέρα μου, θα του ομολογήσω ότι αμάρτησα και δεν αξίζω να είμαι γιος σου, δέξου με σαν ένα από τους δούλους σου’. Δεν εξέφρασε με λόγια μόνο τη μετάνοιά του, πήρε και το δρόμο του γυρισμού. Και τι εκπληκτικό! ‘Ενώ ακόμα ήταν μακριά, τον είδε ο πατέρας του, τον σπλαχνίστηκε, έτρεξε, τον αγκάλιασε σφιχτά, κι ενώ τον φιλούσε με λαχτάρα και χαρά, άκουγε την ομολογία της μετανοίας του.

     Αυτό δείχνει ότι, ο Θεός δεν αποστρέφεται όποιον γυρίζει κοντά του, τον δέχεται τόσο καλά, όσο εκείνους που έμειναν σταθεροί κι ενάρετοι. Δεν τον τιμωρεί, τρέχει και τον αγκαλιάζει ως το πλανεμένο παιδί του, και κάνει μεγάλη χαρά που γύρισε. Όσο βαριά κι αν είναι η πτώση κάποιου, οφείλει να μη ραθυμήσει, να μην αναβάλει να πάρει το δρόμο της μετάνοιας, για να μη διολισθήσει στην απόγνωση. Ο δρόμος της μετάνοιας είναι στρωμένος με δάκρυα, αλλά είναι βατός, και σωτήριος ! Οι πύλες της συγχώρεσης είναι πάντα ανοιχτές, και η αγκαλιά της αγάπης του Θεού τόσο πλατιά, που κανένας  μετανοών δεν μένει απ’ έξω...

     Θα μπορούσε όμως κάποιος να ρωτήσει και να πει: «Καλά τα λες, αλλά πώς είμαι βέβαιος, ότι αν …  ομολογήσω την αμαρτία μου … θα μου την εξαλείψει ο Θεός»; Του απαντώ: «Μα έχουμε στην Αγία Γραφή και εκείνον που δεν ομολόγησε την αμαρτία του, και κατακρίθηκε, και τον άλλου που την ομολόγησε, και απαλλάχτηκε… Για τον πρώτο είναι διδακτικός και πολύ συμβολικός ο διάλογος του Θεού με τον Κάιν μετά το φόνο του αδελφού του Άβελ. Ο Παντογνώστης ρωτάει τον Κάιν: ‘Πού είναι ο αδελφός σου ο Άβελ’; ‘Δεν ξέρω’, αποκρίνεται εκείνος, και προσθέτει αναιδώς: ‘Μήπως φύλακας του αδελφού μου είμαι’; Κι ο Άγιος επισημαίνει λίαν εύστοχα εδώ. ‘‘Καλά, φύλακας του αδελφού σου δεν είσαι, φονιάς του όμως, γιατί έγινες; Να τον φυλάξεις, δεν είχες υποχρέωση. Να τον σκοτώσεις, ποιο λόγο είχες’; 

     Μετά από αυτό, ο Θεός του λέει: «Το αίμα του αδελφού σου μου κράζει από τη γη γοερά»! Με αυτό τον ελέγχει άμεσα, αυστηρά, καίρια, και προχωρεί στην τιμωρία του, όχι τόσο για το φόνο, όσο για την προκλητική του αναίδεια… Ο Θεός δεν αντιπαθεί τόσο αυτόν που αμαρτάνει, όσο αυτόν που κάνει πως δεν καταλαβαίνει τι και πόσο βαρύ είναι αυτό που έκανε, και δε ντρέπεται! «Θα στενάζεις και θα τρέμεις, όσο ζεις πάνω στη γη». Θα σε τύπτει η συνείδηση και θα το έχεις βάρος μέσα σου σε όλη τη ζωή. Δε σε τιμωρώ με θάνατο, για να μην ξεχαστεί το κακό που έκανες. Αντιμετωπίζω το έγκλημά σου έτσι, για να διδάσκονται όλοι στο πέρασμα των αιώνων… πόσο βαρύ αμάρτημα είναι η αφαίρεση ζωής, μάλιστα της ζωής αδελφού, από το χέρι ομογάλακτου αδελφού, και πού οδηγεί μια τέτοια συμφορά… Τιμωρήθηκε εξ αιτίας της αναίδειας και αδιαντροπιάς του, αφού όχι μόνο διέπραξε το φόνο, αλλά και έκανε πως δεν καταλαβαίνει, και απαντούσε στο Θεό με αναίδεια!... Είναι βέβαιο ότι, αν είχε ομολογήσει τη βαριά αμαρτία του, θα ήταν ο πρώτος, που θα είχε δεχτεί τη συγχώρεση από το Θεό…

     Έρχομαι στο δεύτερο, αυτόν που ομολόγησε την βαριά αμαρτία του, για να καταλάβεις και να βεβαιωθείς… ότι όποιος ομολογεί με παρρησία στο Θεό την όποια, και όσο βαριά αμαρτία του, συγχωρείται… Ο βασιλιάς Δαυίδ περιέπεσε σε διπλό βαρύ αμάρτημα, μοιχεία με τη γυναίκα στρατηγού του, και φόνο αυτού, αφού τον έστειλε στη μάχη, όπου σκοτώθηκε. Ο βασιλιάς, ο προφήτης, ο ποιητής των Ψαλμών, αυτό το μαργαριτάρι της αρετής κυλίστηκε στο βούρκο! Και όχι μόνο, αλλά και ήταν τόσο μεθυσμένος απ’ το πάθος του, που δεν ένιωσε αμέσως ότι αμάρτησε. Όταν ο ηνίοχος είναι μεθυσμένος, το άρμα πάει κατά γκρεμού. Όταν η ψυχή -ηνίοχος του σώματος, παραδοθεί  στα σκοτάδια του πάθους, τότε το άρμα- σώμα κυλιέται στο βούρκο!

      Αυτό έπαθε ο Δαυίδ, μάλιστα, σε βαθιά γηρατειά, πράγμα που σε βοηθάει να καταλάβεις ότι, άμα είσαι ράθυμος, και βρεθείς λίγο χαλαρός, δε σε συγκρατεί ούτε η προχωρημένη ηλικία. Ενώ, άμα είσαι σε αγρύπνια ψυχής, ακόμα και στο αποκορύφωμα της νιότης σου δεν πρόκειται να πάθεις τέτοιο κακό. Η σωφροσύνη στη ζωή, δεν είναι υπόθεση ηλικίας, αλλά δύναμης και διάθεσης ψυχής. Μην ξεχνάς, ότι ο προφήτης Δανιήλ ήταν μόλις δώδεκα χρονών, όταν έλεγξε και ξεσκέπασε τα δυο γερόντια που διέπραξαν μοιχεία. Ούτε εκείνους ωφέλησαν τα γηρατειά, ούτε αυτόν έβλαψε το νεαρό της ηλικίας. Αντίθετα, έστησε τον τότε νεανία και μετά προφήτη αιώνιο παράδειγμα παρρησίας.

     Ο Θεός, λοιπόν, όπως έκανε με τον Κάιν, ελέγχει πρώτα το Δαυίδ. Βλέποντας ότι είναι ακόμα ναρκωμένος από το πάθος του, στέλνει τον προφήτη Νάθαν… Αυτός πάλι, δεν τον ελέγχει, ούτε αμέσως, ούτε αυστηρά, ούτε σκληρά. Δεν του λέει, π.χ. «παράνομε, βδελυρέ, μοιχέ, φονιά, που ο Θεός σε τίμησε τόσο, κι εσύ καταπάτησες τις εντολές του». Τίποτε σχετικό δεν του λέει για να μην τον εξοργίσει, και τον κάνει πιο αδιάντροπο και πιο σκληρά κολλημένο στο πάθος του. Γιατί, όταν τέτοια αμαρτήματα αποκαλύπτονται, οδηγούν εκείνον που τα διέπραξε σε ακόμα πιο μεγάλη αδιαντροπιά ! Απλά, φυσικά, συνετά, έπλασε και του είπε την ακόλουθη δικαστική ιστορία. «Ζούσαν κάπου ένας πλούσιος κι ένας φτωχός. Ο πλούσιος είχε πολλά κοπάδια… ο φτωχός μόνο μια προβατίνα. Απ’ το ποτήρι του έπινε, απ’ το τραπέζι του έτρωγε, και στην αγκαλιά του κοιμόταν… Μια μέρα ο πλούσιος για να κάνει τραπέζι σε φιλοξενούμενό του, παίρνει και σφάζει την προβατίνα του φτωχού». Πρόσεξες, πώς ο προφήτης δραματοποιεί την υπόθεση, και πώς κρύβει το σιδερένιο ραβδί της τιμωρίας σε σπόγγο;

     Ο βασιλιάς, νομίζει ότι αυτό το έκανε ένας υπήκοός του, κι αποφασίζει αμέσως βαριά τιμωρία… Τώρα ο προφήτης Νάθαν… προχωρεί αμέσως σε βαθύτατη και οξύτατη τομή, ώστε να νιώσει μέσα του πόνο πολύ δυνατό για την αδικία που διέπραξε! «Εσύ, βασιλιά, είσαι ο άνθρωπος αυτός», του λέει απερίφραστα… Κι ακούει παρευθύς το Δαυίδ  ν’  απαντά: «Αμάρτησα στον Κύριο»! Δεν του λέει: «Και ποιος είσαι συ, που με ελέγχεις, πώς τολμάς να μου μιλάς έτσι, ή ποιος σ’ έστειλε να μου τα πεις ίσια και θαρρετά»; Τίποτε από αυτά. Συναισθάνεται αμέσως την αμαρτία του, και την ομολογεί ανοιχτά και καθαρά. Και ο προφήτης του απαντά. «Ο Κύριος συγχώρεσε το αμάρτημά σου»… Το ομολόγησες ίσια και θαρρετά.  Έκανες αυτό που περιμένει από κάθε άνθρωπο… γι αυτό σε απάλλαξε από την απόφαση καταδίκης σου, που έμελλε να λάβει…

1α.   Ακόμα  και  την  έσχατη  ώρα.

     Θα ρωτήσει όμως πάλι κάποιος και θα μου πει: «Καλά, πέρασα όλη μου τη ζωή βουτηγμένος στην αμαρτία, και μπορώ να σωθώ, αν μετανοήσω ειλικρινά»; Του απαντώ: «Ναι, ασφαλώς»! «Και από πού φαίνεται αυτό; Ή μάλλον, ποιος μου το εγγυάται αυτό»; «Η φιλανθρωπία του Κυρίου σου, αυτή είναι το καίριο και βασικό! Η μετάνοια αποτελεί την προσωπική σου κατάθεση… που τη συμπληρώνει και ολοκληρώνει η άμετρη φιλανθρωπία του Θεού… η οποία είναι αδύνατο να ερμηνευτεί λογικά, ή να περιγραφεί με λόγια… Η δική σου κακία, η κακία του κάθε ανθρώπου, όσο μεγάλη κι αν είναι, είναι περιορισμένη κι ανθρώπινη, ενώ η φιλανθρωπία του Θεού είναι άπειρη κι απερίγραπτη… Βάλε με το νου σου… μια φλόγα, που πέφτει στο πέλαγος. Μπορεί να μείνει εκεί ή να σταθεί; Όση είναι… μια φλόγα σ’ ένα απέραντο πέλαγος, τόση είναι η κακία σου, η κακία όποιου ανθρώπου, απέναντι στη φιλανθρωπία του Θεού, καλύτερα ούτε τόση, πολύ μικρότερη. Γιατί, όποιο και όσο μεγάλο πέλαγος, ακόμα κι ο ωκεανός, έχει όρια, ενώ η φιλανθρωπία του Θεού δεν έχει, είναι απεριόριστη… Κι αν χίλιες φορές αμαρτήσεις, και ισάριθμες μετανοήσεις, ο Θεός σε συγχωρεί!

     Επιμένω σ’ αυτό για να σε κρατάω σε πνευματική εγρήγορση. Όμως παρότι πολλές φορές σε συμβούλεψα… εσύ δεν άκουσες τη συμβουλή μου… Παρά ταύτα, μη ντραπείς να ξανάρθεις ν’ ακούσεις. Μα θα πεις: «Άκουσα τη συμβουλή σου, και δεν την τήρησα, πώς να ξανάρθω στην εκκλησία»; «Σημασία έχει ότι το ομολογείς, άρα, ότι κάτι κατάλαβες… Χωρίς να σε ελέγχει κανείς έπιασες το χαλινάρι, ο λόγος μου, λόγος του Θεού, μοιάζει να ’χει μέσα σου ρίζα, χωρίς να φαίνεται, σε καθαρίζει. Δεν τήρησες ό, τι σε συμβούλεψε, μα ένιωσες να σε ελέγχει η συνείδηση, τήρησες τη μισή συμβουλή. Αυτό το νόημα έχει ότι ομολογείς και λες, ‘δεν την τήρησα’! Όποιος φτάνει να ελέγχει τον εαυτό του για τη μη τήρηση μιας εντολής του Θεού, συχνά δεν αργεί να κάνει το επόμενο βήμα… Αυτή είναι η ουσία της μετάνοιας… ένας διακριτικός βηματισμός επιστροφής στο Θεό!

     Το πρόβλημα είναι απλό. Αν ο γιατρός σου δώσει ένα φάρμακο, και την πρώτη μέρα δε θεραπευτείς, θα σταματήσει, δε θα συνεχίσει τη θεραπεία μ’ αυτό το φάρμακο και την άλλη, και την άλλη μέρα, ώσπου να γίνεις καλά; Υπάρχει ξυλοκόπος που θέλει να κόψει μια βελανιδιά, και παίρνει το τσεκούρι, της δίνει μια, φυσικά το δέντρο δεν πέφτει, κι αυτός σταματάει μετά; Δε συνεχίζει με άλλα χτυπήματα ως το τελευταίο και πιο δυνατό, ωσότου επέλθει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα; Το ίδιο κάνε κι εσύ. Δική σου βελανιδιά είναι κάποια παρακοή, αδυναμία, πάθος, που, όπως η φυσική βελανιδιά, χρειάστηκε χρόνο να ριζώσει, να μεγαλώσει, και να κάνει τα βελανίδια που τρώνε οι χοίροι, τις κακίες που καρπώθηκαν μέσα σου… Δεν έχει σημασία, αν άκουσες μια και δυο και τρεις κι εκατό φορές το λόγο του Θεού, και τον παράκουσες άλλες τόσες, σημασία έχει να μην αποκάμεις τη στιγμή που το συνειδητοποιείς… να μην πάψεις να ακούς, να μην κόψεις την επαφή σου με το λόγο του Θεού. Να αρχίσεις να χτυπάς επίμονα τη βελανιδιά των κακών συνηθειών και αδυναμιών σου, ώσπου να την κόψεις !

2.     Ο  πόνος και το δάκρυ.

    Δεύτερος δρόμος της Μετάνοιας είναι το δάκρυ, ο πόνος, το πένθος γι αυτά που έκανες. Τα δάκρυα της πόρνης με το πολύτιμο μύρο, τα φιλιά της στα πόδια του Χριστού, και τα ξέπλεκα μαλλιά της εκπέμπουν εδώ πολύ δυνατό σήμα. Ο Πέτρος βεβαίωνε το Χριστό, πως κι αν όλοι τον εγκαταλείψουν, αυτός θα του μείνει αφοσιωμένος και πιστός. Δεν άκουσε τη διαβεβαίωση του Χριστού, ότι το βράδυ της σύλληψής του θα τον αρνηθεί τρεις φορές, όπως και έγινε. Ευτυχώς όμως, το ίδιο βράδυ, λέει το Ευαγγέλιο, ο Κύριος του έριξε μια ματιά, κι αυτός θυμήθηκε τα λόγια που του είχε πει. Ο Χριστός του έστειλε με το βλέμμα του ένα σήμα αφύπνισης πιο δυνατό από φωνή. Δεν του μίλησε με το στόμα, για να μην ελέγξει, εκθέσει, και ντροπιάσει μπροστά στους Ιουδαίους το μαθητή του, άφησε να βγει από το βλέμμα του φωνή: «Πέτρο, αυτό που σου έλεγα, έγινε». Έπιασε αυτός το βλέμμα-σήμα, κι έκλαψε πολύ πικρά. Βαφτίστηκε στα δάκρυα της μετάνοιας… κι ο Χριστός τον συγχώρεσε …

3.    Το  ταπεινό φρόνημα.

     Τρίτος δρόμος πορείας στη Μετάνοια, είναι το ταπεινό φρόνημα … Κι έχεις τρανή απόδειξη γι αυτό την παραβολή του τελώνη και φαρισαίου… Ο φαρισαίος στάθηκε στο κέντρο του ναού και διαφήμιζε αλαζονικά τις αρετές του. «Δεν είμαι αμαρτωλός, όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, κι αυτός εδώ ο τελώνης. Νηστεύω δυο φορές τη βδομάδα, και δίνω το ένα δέκατο των υπαρχόντων μου στους φτωχούς». Άθλια και ταλαίπωρη ψυχή, δε χόρτασες που καταδίκασες ως αμαρτωλή όλη την οικουμένη, έφτασες να καταδικάσεις και να στιγματίσεις, κι αυτόν που μαζί του ήρθες στο ναό να προσευχηθείς;

    Ο τελώνης  όμως τι έκανε; Όταν τα άκουσε αυτά, δεν είπε: «Ποιος είσαι εσύ, ή πού με ξέρεις, και με κατηγορείς»; Ούτε, «γιατί υπερηφανεύεσαι και παινεύεσαι τόσο πολύ, ποιον έχεις μάρτυρα για τις αγαθοεργίες, που λες ότι έχεις κάνει»; Τίποτε από αυτά δεν είπε ο τελώνης… πήγε σε μια γωνιά, και δεν τολμούσε ούτε τα μάτια να σηκώσει στον ουρανό, μόνο χτυπούσε το στήθος κι έλεγε: «Θεέ μου, σπλαχνίσου με τον αμαρτωλό» ! Με αυτή την ταπεινοφροσύνη του… γνωρίζουμε από τη διαβεβαίωση του Χριστού, ότι αυτός έφυγε … αθώος και συμφιλιωμένος με το Θεό από το ναό, όχι ο άλλος. Και πρόσεξε ότι, τα λόγια εδώ νίκησαν τα έργα. Η υπερηφάνεια εξουδετέρωσε τα καλά έργα, που όντως έκανε ο φαρισαίος, και το ταπεινό φρόνημα που εκδήλωσε ο τελώνης, εξάλειψε όλες τις αμαρτίες του, γιατί όντως ήταν πολύ αμαρτωλός…

4.   Η  θερμή  και  επίμονη  προσευχή.

      Τέταρτος δρόμος πορείας στη Μετάνοια είναι η προσευχή. «Να προσεύχεσαι κάθε ώρα, να μη λιποψυχήσεις προσευχόμενος, ούτε να ζητήσεις χαλαρά και τυπικά τη φιλανθρωπία του Θεού, και να είσαι βέβαιος ότι η προσευχή σου θα εισακουστεί … και ο Θεός θα συγχωρήσει τις αμαρτίες σου… Αν πάλι δεν εισακουστεί, συνέχισε την προσευχή σου με επιμονή και υπομονή, ώσπου να εισακουστείς. Μην πεις, προσευχήθηκα πάρα πολύ, μα δεν εισακούστηκα, γιατί συχνά αυτό γίνεται για το συμφέρον σου. Επειδή γνωρίζει ο Θεός ότι είσαι ολιγόψυχος και ράθυμος, κι αν πετύχεις αμέσως ό, τι ζητάς… δεν προσεύχεσαι ξανά, το κρατάει σε εκκρεμότητα, πάει την παροχή του προς τα πίσω, ώστε να μάθεις… να συνομιλείς πιο συχνά μαζί του …

     Μην καταφεύγεις στην προσευχή σαν κάτι μικρό, κι ασήμαντο, αλλά ως κάτι πολύ σοβαρό και σημαντικό, η προσευχή για τις αμαρτίες είναι ένα κοφτερό μαχαίρι, που φοβάται κι αποφεύγει ο διάβολος. Έλα στην Εκκλησία, που είναι ιατρείο  συγχώρεσης, όχι δικαστήριο που κατακυρώνει ευθύνες κι επιβάλλει τιμωρίες. Όσες φορές κι αν πέσεις στο δρόμο, άλλες τόσες δε σηκώνεσαι; Έτσι, όταν αμαρτήσεις, μετάνιωσε για την αμαρτία σου, και μην απελπιστείς. Κι αν πέσεις στο ίδιο αμάρτημα δεύτερη φορά, μετάνιωσε για δεύτερη φορά, μη ραθυμήσεις και χάσεις όλα τα αγαθά. Κι αν ακόμα βρίσκεσαι σε βαθιά γηρατειά και αμαρτήσεις… προσευχήσου, κι επανάλαβε επίμονα στο Θεό το στίχο του Ψαλμού της Μετανοίας. «Σ’ εσένα, σ’ εσένα προπαντός αμάρτησα, κι ό,τι έκανα, μπροστά στα μάτια σου το έκανα», και συγχωρείται η αμαρτία σου, όποια κι αν είναι.

4α.   Το  τραύμα  και  το φάρμακο.

       Άλλοτε πάλι σας μίλησα για τη μετάνοια, κι εσύ άκουσες το λόγο μου, μα… δεν έκανες τίποτα… Μην ντραπείς να μπεις πάλι στην εκκλησία. Να ντρέπεσαι όταν αμαρτάνεις, αλλά να μην ντρέπεσαι, να μετανοείς. Πρόσεξε… υπάρχουν δυο πράγματα, το ένα είναι η αμαρτία, και το άλλο η μετάνοια, το πρώτο είναι το τραύμα, το δεύτερο είναι το φάρμακο. Όπως υπάρχουν για το σώμα τραύματα και φάρμακα, έτσι και για την ψυχή υπάρχουν τα αμαρτήματα και η μετάνοια. Η αμαρτία έχει ως φυσικό παρεπόμενο τη ντροπή, και η μετάνοια ως βασική προϋπόθεση την παρρησία, την ανοιχτή ομολογία. Συγκεντρώσου και πρόσεξε αυτά που λέω, μη μπερδέψεις τη σειρά και χάσεις την ωφέλεια που προκύπτει. Υπάρχει τραύμα και φάρμακο, αμαρτία και μετάνοια, το τραύμα είναι η αμαρτία, το φάρμακο η μετάνοια…

     Τα κατάλαβες καλά αυτά που είπα; Πρόσεξε τώρα και τούτα. Ο διάβολος αντέστρεψε αυτή τη σειρά και τάξη πραγμάτων, πήρε την παρρησία και την κόλλησε στην αμαρτία, και φτάνει κανείς και να αμαρτάνει και να καμαρώνει γι αυτό. Και πήρε τη ντροπή και την κόλλησε στη μετάνοια, για να σε κάνει να αδυνατείς από ντροπή να ομολογήσεις στο Θεό το λάθος, και να συγχωρεθείς! Δεν πρόκειται να σταματήσω, αν δε σε κάνω να το καταλάβεις καλά αυτό, κι ας χρειαστεί να βραδιάσουμε εδώ! Σου επαναλαμβάνω, λοιπόν, υπάρχει τραύμα και φάρμακο, αμαρτία και μετάνοια, το τραύμα, είναι η αμαρτία, που αν αφεθεί, προκαλεί σήψη ψυχική, το φάρμακο είναι η μετάνοια, που ανοίγει στην παρρησία, και την οριστική θεραπεία. Αυτή είναι η σειρά των πραγμάτων, αντιμετάθεση δε χωρεί! Και, είναι απόλυτα σαφές ότι, η φιλανθρωπία του Θεού, που έφτασε να θυσιάσει τον Υιό του για τη σωτηρία του κόσμου είναι άμετρη και απερίγραπτη για τον αμαρτωλό, που ομολογεί την αμαρτία του!

5.     Η   βασιλική  οδός  της  μετάνοιας.

     Στην 3^η ομιλία της σειράς ο Μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας προτείνει με ιδιαίτερη έμφαση, μάλιστα, ως πέμπτο δρόμο πορείας στη Μετάνοια, την αγάπη ως συγκεκριμένη πράξη, ως ελεημοσύνη, και την ονομάζει, «βασίλισσα των αρετών» - «Λέγω δη την ελεημοσύνην, την βασιλίδα των αρετών, την ταχέως ανάγουσαν εις τας αψίδας των ουρανών τους ανθρώπους, την συνήγορον την αρίστην». «Αναφέρομαι, λοιπόν, στην ελεημοσύνη, τη βασίλισσα των αρετών, που ανεβάζει γρήγορα τους ανθρώπους στις αψίδες του ουρανού, και γίνεται άριστη συνήγορός τους ενώπιον του Θεού» ! Αυτό το στηρίζει στο ακόλουθο μήνυμα του αγγέλου στον εκατόνταρχο Κορνήλιο: «Κορνήλιε οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβηκαν μπροστά στο Θεό, και ο Θεός δε σε ξεχνάει» -Πρ.10,4. Το «μπροστά στο Θεό», εξηγεί, σημαίνει ότι, κι αν ακόμα έχεις πολλές αμαρτίες, μη φοβάσαι, αφού έχεις συνήγορο την ελεημοσύνη. Καμιά ουράνια δύναμη δεν αντιστέκεται σ’ αυτήν, γιατί ζητάει την εξόφληση του χρέους, κρατώντας τα γραμμάτια της αγάπης στα χέρια της. Το λέει ο Χριστός καθαρά. «Αφού τα κάνατε αυτά για έναν από τους άσημους αδελφούς μου, τα κάνατε για μένα» -Μτ.25,40. Άρα, όσες αμαρτίες κι αν έχεις, η ελεημοσύνη σου τις ισοφαρίζει-«Ώστε ουν όσας έχεις άλλας αμαρτίας, η ελεημοσύνη σου βαρεί τας όλας»!

     Για να καταλάβουν, να προσέξουν αυτό καλά όλοι, κάνει κάτι που σήμερα ιδιαίτερα ίσως και να εκπλήσσει. Βάζει τον ασκητικό-μοναστικό βίο απέναντι στο δίδυμο, αγάπη-ελεημοσύνη και λέει ότι, το πρώτο χωρίς το δεύτερο δεν είναι τίποτα! Τρανή απόδειξη ότι η ελεημοσύνη ισοφαρίζει τις αμαρτίες του ανθρώπου, και του ανοίγει τις πύλες του παραδείσου, βρίσκουμε στην παραβολή των Δέκα Παρθένων, πέντε «μωρών»- απρονόητων, και πέντε «φρονίμων»- προνοητικών. Όσες δεν άσκησαν την ελεημοσύνη, έστω κι αν τήρησαν την αρετή της αγνότητας και παρθενίας, βρήκαν τις πόρτες της γαμήλιας αίθουσας κλειστές. Η ιστορία είναι γνωστή, οι πέντε είχαν άφθονο λάδι για τα φανάρια τους, ενώ οι άλλες πέντε δεν είχαν, και θα τους έσβηναν την ώρα του γάμου, οπότε ζήτησαν από τις πρώτες να τις δανείσουν. Ντρέπομαι, λέει, κοκκινίζω και δακρύζω, όταν ακούω ότι μια κοπέλα που τήρησε την αρετή της αγνότητας και παρθενίας, δείχνεται απρονόητη. Που, μετά την καταπάτηση της φλόγας των επιθυμιών… και την ανύψωση σε βίο αγγελικό, δείχνεται απρονόητη, αφού νικάει το πολύ μεγάλο, και νικιέται από κάτι μικρό! Ο παρθενικός βίος είναι η φλόγα, και η ελεημοσύνη, το λάδι. Κι όπως η φλόγα, αν δεν τροφοδοτηθεί με λάδι, σβήνει, έτσι και ο παρθενικός βίος, αν δεν έχει ελεημοσύνη, σβήνει.

     «Δώστε μας λίγο από το λάδι σας», παρακάλεσαν. «Δεν μπορούμε να σας δώσουμε», απάντησαν οι άλλες, όχι από κακία, αλλά από φόβο, μήπως αυτό που έχουν, «δε φτάσει για μας και για σας». Μήπως θέλοντας να μπούμε όλες στη χαρά του γάμου, μείνουμε όλες απ’ έξω, γιατί το λάδι θα είναι λειψό. «Τρέξτε ν’ αγοράσετε απ’ αυτούς που το πουλάνε». «Και ποιοι είναι οι έμποροι αυτού του λαδιού»; «Οι φτωχοί, που κάθονται έξω από την εκκλησία και περιμένουν την ελεημοσύνη σου». «Και πόσο λάδι ν’ αγοράσω»; «Όσο θέλεις, δεν ορίζω ποσότητα και τιμή, για να μην προβάλλεις ως δικαιολογία τη φτώχεια. Αγόρασε όσο μπορείς. Έχεις έναν οβολό-ευρώ; Αγόρασε τον ουρανό! Όχι γιατί είναι φτηνός ο ουρανός, αλλά γιατί είναι φιλάνθρωπος ο Κύριος. Δεν έχεις έναν οβολό-ευρώ; Δώσε ένα ποτήρι δροσερό νερό, «όποιος δώσει ένα ποτήρι δροσερό νερό στο Όνομά μου σε έναν από αυτούς τους ασήμαντους, δε θα χάσει την αμοιβή του», λέει ο Χριστός.

     Διατύπωση ρηματική, άξια πολλής προσοχής! «Έχεις έναν οβολό-ευρώ, αγόρασε τον ουρανό, όχι γιατί είναι φτηνός ο ουρανός, αλλά γατί είναι φιλάνθρωπος ο Κύριος»! Το καίριο νόημα εδώ εντοπίζεται στην πρόταση, «γιατί είναι φιλάνθρωπος ο Κύριος»! Ήγουν, ο Θεός δίνει μεγάλη σημασία και στην πιο μικρή κι ασήμαντη πράξη αγάπης ! Αυτήν που μπορείς να δείξεις μόνο με ένα ευρώ, ή αν δεν το ’χεις κι αυτό, με ένα ποτήρι νερό. Αφού, όπως βεβαιώνει ο Απ. Πέτρος. «Η αγάπη καλύψει πλήθος αμαρτιών» -1Πτ.4,8.

    Ας προσεχθούν αυτά από κάποιους που περνούν την αγάπη σε δεύτερη μοίρα, και δια-κυμβαλίζουν σε πρώτη γραμμή κάποιες βυζαντινές γραφικότητες, κάτι σαν αυτά που και ο Μ. Βασίλειος ονομάζει, «αδάπανη ευλάβεια»!  Ας προσεχθεί ακόμα πόσο απλά, καθαρά, στην αντίπερα όχθη από … «υψιπετείς» θεολογικές κορώνες της σήμερον, πόσο πρακτικά συνεχίζει. «Εμπόριο και πραμάτεια είναι ο ουρανός, κι εμείς αδιαφορούμε. Δώσε ψωμί, και πάρε παράδεισο, δώσε μικρά, και πάρε μεγάλα, δώσε θνητά, και πάρε αθάνατα, δώσε φθαρτά, και πάρε άφθαρτα. Αν σε μια εμποροπανήγυρη προσφέρονταν άφθονα και φθηνά αγαθά, τα πολλά πουλιόνταν έναντι λίγων, δε θα παραμερίζατε όλα τα άλλα και θα κάνατε το παν να αποκτήσετε αυτά τα αγαθά; Δηλαδή, όπου η πραμάτεια είναι φθαρτή, δείχνετε τόση προθυμία, ενώ όπου είναι άφθαρτη-αθάνατη, δείχνετε τόση αδιαφορία; Δώσε στο φτωχό, ώστε κι αν ακόμα εσύ σωπαίνεις, αμέτρητα στόματα να απολογούνται για σένα, να συνηγορούν για την ελεημοσύνη σου. Λύτρωση της ψυχής είναι η ελεημοσύνη»! Άλλη γλώσσα, άλλη αγωνιστική ζωής, όντως χριστιανική!

     Όπως υπάρχουν μπρος στην πόρτα της εκκλησίας βρύσες με νερό, για να πλένεις συμβολικά απ’ τα χέρια την ψυχή σου, συνεχίζει, έτσι απ’ έξω κάθονται οι φτωχοί, για να σου δίνουν τη δυνατότητα να πλένεις και τα χέρια της ψυχής σου. Έπλυνες τα σωματικά χέρια σου με νερό, πλύνε και τα χέρια της ψυχής σου με την ελεημοσύνη. Μην προβάλλεις ως δικαιολογία τη φτώχεια. Από την Π. Διαθήκη γνωρίζεις ότι μια χήρα που βρισκόταν σε έσχατη πενία, φιλοξένησε τον Προφήτη Ηλία. Η φτώχεια δεν την εμπόδισε να τον υποδεχτεί με μεγάλη χαρά και τον φιλοξενήσει, γι αυτό απόλαυσε αντάξιους καρπούς για τη φιλοξενία της, θέρισε τα στάχυα της ελεημοσύνης της.

     Ακούω όμως πάλι κάποιον να λέει: «Φέρε μου κι εμένα τον προφήτη Ηλία να τον φιλοξενήσω». Του απαντώ: «Σου δίνω τον Κύριο του προφήτη Ηλία, κι εσύ δεν τον τρέφεις. Ο ίδιος ο Κύριος είναι που λέει, ‘αφού το κάνατε αυτό σε έναν από τους άσημους αδελφούς μου, το κάνατε σ’ εμένα’». Μεγάλο πράγμα η ελεημοσύνη, τίποτε δεν είναι ισάξιο αυτής. Ας την αγαπήσουμε με όλη μας την καρδιά, γιατί αυτή ως έμπρακτη έκφραση της αγάπης μπορεί και τις άλλες αμαρτίες μας να εξαλείψει, και από τη μέλλουσα κρίση να μας απαλλάξει. Τότε, εσύ θα σωπαίνεις, και αυτή θα σε υπερασπίζεται, ή καλύτερα, εσύ θα σωπαίνεις, κι αμέτρητα στόματα θα σ’ ευχαριστούν. Τόσα αγαθά πηγάζουν από την ελεημοσύνη κι εμείς αμελούμε και αδρανούμε! Δώσε ψωμί, όσο μπορείς. Δεν έχεις ψωμί, δώσε ένα ευρώ. Δεν έχεις ούτε αυτό, δώσε ένα ποτήρι δροσερό νερό. Δεν έχεις ούτε αυτό, συμπαραστάσου ψυχικά στον πονεμένο, το θλιμμένο, και θ’ αμειφθείς. Γιατί η αμοιβή του Θεού δεν εξαρτάται από το μέγεθος ή το ποσό, αλλά από τη διάθεση της προσφοράς και την προσφορά.

     Αυτό μαρτυρεί η παραβολή των δέκα παρθένων, με τις πέντε απρονόητες-μωρές, που δεν είχαν στα δοχεία τους λάδι αρκετό ν’ ανάψουν τα φανάρια τους στην υποδοχή του γαμπρού. Με άλλα λόγια δεν είχαν ασκήσει την αρετή της ελεημοσύνης, παρότι είχαν ασκηθεί στην πιο δύσκολη αρετή, της αγνότητας και της παρθενικής ζωής, κι έμειναν έξω από την αίθουσα του γάμου, ακούγοντας το γαμπρό να τους λέει: «Φύγετε από εδώ, δε σας γνωρίζω». Και όπως σας είπα, είχαν βγει νικήτριες στη μεγάλη αρετή της παρθενίας, χαλιναγωγώντας όλες τις φυσικές επιθυμίες και τις άλλες αδυναμίες. Είχαν φτάσει να ζουν αγγελικά, αλλά έχασαν τα πάντα, καθώς βρέθηκαν λειψές στην αγάπη του πλησίον. Και, για να μη νομίσει κανείς, ότι με αυτά θεωρεί μικρή κατάκτηση την αγνή παρθενική ζωή-την ασκητική, τη μοναστική-επισημαίνει ότι: Στο άθλημα αυτής της αρετής δεν αποτόλμησαν ν’ ανοιχτούν μεγάλοι άνδρες της Αγίας Γραφής, όπως ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ, ο Μωυσής… 

******

      «Οι πέντε δρόμοι της Μετάνοιας». Σήμα, απήχημα Ευαγγελικό, απαύγασμα από αγώνα προσωπικό Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου. Υπερβείτε τη ραθυμία, αποφύγετε  την απόγνωση για τις αμαρτίες σας. Ομολογείστε τες ανοιχτά, δακρύστε και πονέστε γι αυτές, κατηφορίστε στο ταπεινό  φρόνημα, προσευχηθείτε θερμά κι επίμονα, πάνω απ’ όλα, αγαπήστε το Χριστό  στο πρόσωπο του άσημου ανθρώπου!  

Μ. Σαρακοστή 2015.