Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΩΣ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΖΩΗΣ - ΑΘ. ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Η  ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ  ΤΗΣ  ΚΥΡΙΑΚΗΣ  

ΩΣ  ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ  ΖΩΗΣ

ΑΘ. ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

1.    Η   καρδιά  της  Εκκλησίας.

      Μεγάλη Τεσσαρακοστή, περίοδος πνευματικής προετοιμασίας για την κορυφαία γιορτή του Πάσχα. Καιρός να ξαναδούμε τη «Λειτουργία της Κυριακής», την καρδιά της Εκκλησίας, την καρδιά της χριστιανικής ζωής ! Γιατί κατ’ αυτήν έρχεται ανάμεσά μας ζωντανά-«Σώμα και Αίμα»-ο Χριστός,  αν θέλουμε,  και μέσα μας !

      Αυτό δεν είναι φαντασίωση, ούτε ιδεοληψία, είναι θαύμα συγκλονιστικό ! Καθώς μάλιστα σ’ αυτήν κυριαρχεί το αναστάσιμο πνεύμα, γίνεται το εβδομαδιαίο Πάσχα της Εκκλησίας, το πέρασμα σε μια κοινωνία με την Τριαδική Αγάπη. Πράγμα που, ανανεώνει την πίστη-ελπίδα ότι, η ζωή δεν τελειώνει στον επίγειο κύκλο της φθοράς και του θανάτου, αλλά κρατάει καλά την άνω προοπτική.

2.   Τρεις  διευκρινίσεις.

α.    Στην Ελληνική γλώσσα «η μία των Σαββάτων της Ανάστασης του Χριστού» έχει όνομα χριστιανικό, λέγεται «Κυριακή», ημέρα του Κυρίου. Στις άλλες γλώσσες διατηρεί την ειδωλολατρική ονομασία της, «ημέρα του ήλιου», Sunday, Sonntag …

β.     Η λέξη Λειτουργία εδώ σημαίνει ιερό λαϊκό έργο, που επιτελεί εκ συμφώνου κλήρος και λαός, η ενοριακή κοινότητα ως «ενιαίο» σώμα Χριστού ! Γι αυτό όλες οι αιτήσεις, ευχές, εκφωνήσεις εκφέρονται σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο-«του Κυρίου δεηθώμεν», «Σοι την δόξαν αναπέμπομεν». Ακόμα και στο κορυφαίο σημείο της, τον Καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, το Λειτουργό εκφωνούντα: «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν», και ευχόμενο, συνοδεύουμε εμείς-Λαός-Ψάλτης- με τον ύμνο: «Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν…».

γ.  Στη Λειτουργία ιερουργούμε, που θα πει κάνουμε παροντικά τα μεγάλα γεγονότα της ζωής του Κυρίου-Γέννηση, Διδαχή, Σταυρό, Τάφο, Ανάσταση, Ανάληψή, υπόσχεση της Βασιλείας του-και μετέχουμε άμεσα σ’ αυτά. Ο Χριστός μας διδάσκει, ως τότε τους Εβραίους, καλεί να παρακαθίσουμε, ως «συνδαιτυμόνες μακαριστοί» στο Μυστικό Δείπνο του-«Ξενίας δεσποτικής και αθανάτου τραπέζης», όπως στο υπερώο ο Μαθητές. Αυτός προσφέρει την αναίμακτη θυσία και προσφέρεται στο ίδιο εκείνο Σώμα και Αίμα Του, «εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν την αιώνιον» !

3.     Οι  Συγγραφείς  και  τα  μέρη  της.                                  

     Ο βασικός κορμός της Λειτουργίας-Προσευχές, Αναγνώσματα, Ευχαριστία, Κοινωνία-έχει ήδη διαμορφωθεί από το 2^ο αιώνα. Αυτό μαρτυρεί επιστολή του Διοικητή της Βιθυνίας Πλίνιου του Νεώτερου, που διασώζει ο Άγιος Ιουστίνος ο Φιλόσοφος, Απολογητής και Μάρτυρας. Αλλά, τα κείμενα των δύο Λειτουργιών που κυρίως τελούμε σήμερα, έχουν γραφεί από τους Μεγάλους Αγίους και κορυφαίους Πατέρες και Διδασκάλους της Εκκλησίας, τον Αρχιεπίσκοπο της Κωνσταντινούπολης Ιωάννη το Χρυσόστομο, της πιο σύντομης, που τελούμε όλο το χρόνο, και τον Αρχιεπίσκοπο Καισαρείας της Καππαδοκίας Μέγα Βασίλειο, της ευρύτερης, που τελούμε δέκα φορές το χρόνο.

        Βασικά η Λειτουργία διαιρείται σε δύο μέρη. Το πρώτο, σήμερα λέγεται, «Λειτουργία του Λόγου ή του Ευαγγελίου» από το κυρίαρχο πνεύμα του, το χαρμόσυνο άγγελμα-ευ-αγγέλλω-και το δεύτερο, «Λειτουργία της Ευχαριστίας», από την αναίμακτη θυσία της Θ. Ευχαριστίας. Παλαιότερα, το πρώτο λεγόταν «Λειτουργία των Κατηχουμένων», γιατί μπορούσαν να μετέχουν οι Κατηχούμενοι, και το δεύτερο, «Λειτουργία των Πιστών», γιατί σ’ αυτό μετείχαν μόνο οι πιστοί.

      Στα πλαίσια της λειτουργικής ερμηνείας, κατά την οποία στη Θ. Λειτουργία ιερουργούμε όλη τη ζωή του Χριστού, εντάσσεται σ’ αυτήν και η τελετή της «Προσκομιδής», της προετοιμασίας των Τιμίων Δώρων Άρτου και Οίνου, που γίνεται στην Ακολουθία του Όρθρου και αντιπροσωπεύει τη Γέννηση του Χριστού.  

4.    Η  μεγαλόπρεπη  Τριαδική  έναρξη.

       Η Θ. Λειτουργία αρχίζει με τη μεγαλόπρεπη Τριαδική εκφώνηση: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». Την οποία εμείς-Λαός-Ψάλτης-σφραγίζουμε με το «Αμήν», που σημαίνει, «μακάρι, ας γίνει». Μας διασαλπίζεται έτσι ότι μπαίνουμε στον υπέροχο κόσμο της Τριαδικής Κοινωνίας Αγάπης.

       Ακούμε την εκφώνηση σε όρθια στάση εις ένδειξη σεβασμού, με ελαφρά κλίση της κεφαλής, και τη σφραγίζουμε κάνοντας το σημείο του Σταυρού. Αν εκείνη την ώρα μπαίνουμε στο ναό, μένουμε ακίνητοι, και κάνουμε τα υπόλοιπα. 

5.     «Ειρηνικά».  Η  πρώτη  δέσμη  αιτημάτων.

        Αμέσως μετά, με προεξάρχοντα το Διάκονο υποβάλλουμε «εν ειρήνη», δηλαδή, ειρηνεμένοι και αγαπημένοι στο Θεό-Πατέρα μια πρώτη δέσμη αιτημάτων για πνευματικά και υλικά αγαθά. Επισφραγίζοντας κάθε αίτημα με εκζήτηση του ελέους του-«Κύριε ελέησον»-δείχνουμε από πού περιμένουμε την ικανοποίησή τους. Και επικαλούμενοι τις πρεσβείες της Παναγίας Μητέρας, επίκληση πολύ ανθρώπινη, και «πάντων των Αγίων», κλείνουμε το τμήμα αυτό με τον ύμνο, «ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού», επισημαίνοντας ρητά ότι, απευθυνόμαστε στο Θεό της Τριαδικής Αγάπης που γεννήθηκε και ως άνθρωπος από την Παρθένο Μαρία, όχι αόριστα σε κάποιο Θεό, που επινοήσαμε.

6.   «Μικρή  Είσοδος» : Ο  αιώνια  και  τώρα  Ερχόμενος.

       Ακολουθεί η ιερή πομπή, που ονομάζεται «Μικρή Είσοδος». Ο Διάκονος ή ο Λειτουργός Ιερέας περνάει ανάμεσά μας κρατώντας το Ευαγγέλιο στο ύψος του μετώπου του, δείχνοντας έτσι λίαν εμφανώς, ποιος είναι ο Ερχόμενος. Φτάνει στο κέντρο του ναού, στέκει μπρος στην Ωραία Πύλη, υψώνει το Ευαγγέλιο ακόμα πιο ψηλά και εκφωνεί: «Σοφία. Ορθοί». Δηλαδή. Αυτό που βλέπετε είναι ο ίδιος ο Χριστός, η μόνη σοφία και αλήθεια. Υποδεχτείτε τον από σεβασμό σε όρθια στάση.

     Κι εμείς-Λαός, Ψάλτης-έχοντας συνοδέψει την ιερή πομπή με το σχετικό αναστάσιμο «Εισοδικό Απολυτίκιο», π. χ. «Ευφραινέσθω τα ουράνια, αγαλλιάσθω τα επίγεια … ο Κύριος επάτησε τω θανάτω τον θάνατον…», «Κατέλυσας τω σταυρώ σου τον θάνατον … ότι ανέστης Χριστέ ο Θεός …», ομολογούμε, ότι υποδεχόμαστε το Χριστό ως νικητή του θανάτου και θριαμβευτή.   

7.     Τριαδική  Προσκύνηση  και  Αναγνώσματα.

         Η «Μικρή Είσοδος» ολοκληρώνεται με τον ύμνο, «Δεύτε προσκηνύσωμεν και προσπέσωμεν Χριστώ…». Ο Λειτουργός μπαίνει στο Ιερό, αποθέτει το Ευαγγέλιο στην Αγία Τράπεζα, το Χριστό στο θρόνο του, και έχοντας μας ήδη καλέσει με αυτόν τον ύμνο σε λατρευτική προσκύνηση του Χριστού, εκφωνεί: ‘Ότι Άγιος ει ο Θεός ημών και σοι την δόξαν αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι…». Επισημοποιεί αυτή την κλήση εξηγώντας, ότι θα προσκυνήσουμε το Χριστό, «γιατί είναι ο Άγιος Θεός μας, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας. Κι εμείς-Λαός, Ψάλτης-ψάλλουμε τον «Τρισάγιο Ύμνο», «Άγιος ο Θεός-Πατέρας-Άγιος Ισχυρός-Υιός-Άγιος Αθάνατος-Άγιο Πνεύμα-ελέησον ημάς», κλίνοντας το κεφάλι ευλαβικά, και κάνοντας το σημείο του Σταυρού.

      Την «Τριαδική Προσκύνηση», ακολουθούν τα «Αναγνώσματα». Ο Χριστός τώρα μας διδάσκει πρώτα με τον απεσταλμένο του, «Απόστολος», και αμέσως μετά, αυτοπρόσωπα, όπως τότε τους Εβραίους, με το «Ευαγγέλιο». Αμφότερα τα αναγνώσματα δείχνουν το σκαλοπάτι της αρετής που καλούμαστε ν’ ανεβούμε.

     Στο σημείο αυτό ολοκληρώνεται το πρώτο μέρος της Θ. Λειτουργίας, η Λειτουργία του Λόγου ή του Ευαγγελίου, συχνά με κήρυγμα-εδώ είναι η θέση του. Σήμερα για λόγους πρακτικούς γίνεται την ώρα του  Κοινωνικού.

8.    «Μεγάλη  Είσοδος»: Πορεία  στο  Πάθος.

       Το δεύτερο μέρος, η Λειτουργία της Ευχαριστίας, αρχίζει με την εκφώνηση: «Όπως υπό του κράτους σου πάντοτε φυλαττόμενοι, Σοι δόξαν αναπέμπομεν τω Πατρί …», που είναι κατάληξη ωραίας ευχής, και θα έπρεπε να διαβάζεται καθαρά εις επήκοον όλων. Εμείς-Λαός, Ψάλτης-ψάλλουμε το «Χερουβικό Ύμνο». Που, από τα πρώτα λόγια, «οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες, και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες», ουσιαστικά μας επισημαίνει ότι, τα γεγονότα της ανερμήνευτης Αγάπης του Χριστού-Σταυρός, Τάφος, Ανάσταση-και γεγονότα της σωτηρίας μας, στα οποία θα παραστούμε άμεσα, είναι τόσο συγκλονιστικά που μπορούν να υμνηθούν επάξια μόνο από τις αγγελικές δυνάμεις. Επιθυμώντας όμως να είναι ανάλογη και η δική μας εξύμνηση, παρακαλούμε τον Τριαδικό Θεό να μας ανεβάσει μυστικά στην αγγελική τάξη. Για να γίνει αυτό στο βαθμό που είναι δυνατό, καλούμαστε να αποδεσμευτούμε από κάθε βιοτική μέριμνα-«Πάσαν την βιοτικήν αποθώμεθα μέριμναν»-για να υποδεχτούμε όπως πρέπει το Βασιλιά των όλων να πορεύεται στη σταυρική θυσία του, συνοδευόμενος τιμητικά από αγγέλους-«ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσι»-και εμάς !

     Με το τέλος του ύμνου ξεκινάει η ιερή πομπή με τα προς καθαγιασμό Τίμια Δώρα-Άρτο και Οίνο-που λέγεται «Μεγάλη Είσοδος, με το Λειτουργό να εύχεται: «Πάντων ημών μνησθείη-μακάρι να μας θυμηθεί-Κύριος ο Θεός εν τη Βασιλεία αυτού…». Είναι η πορεία του Χριστού στο Πάθος-Σταυρό, Τάφο, Ανάσταση.  Η τεράστια διαφορά από τα τότε γεγονότα έγκειται στο ότι, δεν τον περιβάλλουν τώρα αγριεμένα τα αγνώμονα πλήθη των Εβραίων. Τον συνοδεύουν τιμητικά  άγγελοι, κι από κοντά εμείς οι πιστοί, άφωνοι, κατάπληκτοι για ό, τι πρόκειται να συμβεί, δηλαδή, για την αναίμακτη θυσία που έρχεται να προσφέρει.

      Δεν ξέρουμε αν αυτή η διαφορά ξαλαφρώνει το βάρος του σταυρού του. Μέσα στην ιερή σιγή και κατάπληξη η προσοχή μας είναι στραμμένη στην παράκληση του Λειτουργού «Πάντων ημών μνησθείη» στη Βασιλεία του ο Χριστός, ο οποίος και αυτή την ώρα που οδηγείται στον έσχατο εξευτελισμό του σταυρικού θανάτου, δεν παύει να είναι για μας, «Κύριος ο Θεός» !

9.   «Αγαπήσωμεν Αλλήλους»

Μετά από μια άλλη σειρά ευχών ακούμε να διασαλπίζεται: «Αγαπήσωμεν αλλήλους, ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν». «Να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλο, ώστε με ομόνοια και αδελφοσύνη να ομολογήσουμε την πίστη μας» απαγγέλλοντας στην το Σύμβολο της Πίστεως-«Πιστεύω». Οι λειτουργοί ανταλλάσσουν μεταξύ τους ασπασμό αγάπης, πράγμα που παλιά έκανε όλο το εκκλησίασμα. Να προσέξουμε εδώ ότι, η αγάπη προηγείται της ομολογίας πίστεως, ότι η πίστη, πατάει καλά πάνω στην αγάπη ! Δεν μπορείς να πιστεύεις στο Θεό, αν δεν αγαπάς τον αδελφό του.

   Καθένας μπορεί να κάνει κάποιες προεκτάσεις στον ευρύτερο χριστιανικό χώρο, στο χιλιόχρονο κομμάτιασμα της Εκκλησίας, και να  αναρωτηθεί, αν η αγάπη των χριστιανών είναι πιο πολλή από εκείνη των Φαρισαίων. Γιατί εκείνο που επισημαίνει καθαρά η εκφώνηση «αγαπήσωμεν αλλήλους …» είναι ότι, μόνο με αυτή την προϋπόθεση μας καλεί στο Μυστικό Δείπνο του ο Χριστός.

10.   «Στώμεν  καλώς,  Στώμεν μετά φόβου …»

     Η νέα εκφώνηση εντείνει και επεκτείνει το πνεύμα της προηγούμενης. Καλεί να επιστρατεύσουμε όλο μας ο σεβασμό και δέος για να επιτελέσουμε το Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας ειρηνεμένοι. Αυτό τονίζει και η περιεκτική αλληλουχία ευχών που κλείνει με την πρόταση, «ευχαριστήσωμεν τω Κυρίω», και επισφραγίζεται με τη δική μας απόκριση, «άξιον και δίκαιον»-«όντως αξίζει, και είναι δίκαιο».

      Οπότε ο Λειτουργός αρχίζει να διαβάζει με θέρμη και ευλάβεια-επιμένω, καθαρά, εύληπτα και εις επήκοον όλων-την υπέροχη ευχή της Αγίας Αναφοράς ή Ευχαριστίας. Όπου, ομολογούμε ότι, έχουμε βαθειά συνείδηση πως απευθυνόμαστε στην Τριαδική Θεότητα που ξεπερνάει κάθε νου και λόγο-«Συ γαρ ει Θεός ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος, ακατατάληπτος, αεί ων»-αιώνιος. Και τι εκπληκτικό ! «Ωσαύτως ων», «τώρα δα, αυτή τη στιγμή εδώ  παρών» ! Παρών πώς; Όχι σαν αόριστη ιδέα περί Θεού, αλλά, ως η Μοναδική Τριάδα Αγάπης Θείων Προσώπων που αποκαλύφτηκε στην ιστορία-«Συ και ο μονογενής σου Υιός, και το Πνεύμα σου το Άγιον» !

     Σ’ αυτόν τον πέρα από κάθε νου και λόγο Τριαδικό Θεό, τον και παρόντα αυτή τη στιγμή ανάμεσά μας-«ωσαύτως ων»-απευθυνόμαστε. Και, Αυτόν ευχαριστούμε γιατί: 1. Από την ανυπαρξία μας έφερε στην ύπαρξη-«εκ του μη όντος εις το είναι ημάς παρήγαγες». 2. Όταν πέσαμε στην αμαρτία, άπλωσε το χέρι και μας σήκωσε-«και παραπεσόντας, ανέστησας πάλιν», και, 3. Δεν κρατήθηκε μακρά, ούτε  αδιάφορα, αλλά έκανε τα πάντα να μας σώσει-«και ουκ απέστης πάντα ποιών, έως ημάς εις τον ουρανόν ανήγαγες και την βασιλείαν σου εχαρίσω την μέλλουσαν», με το Μονογενή Υιό του.  

     Ο οποίος, Μονογενής Υιός, εξειδικεύει η ευχή και ολοκληρώνει, αφού ήλθε στη γη-«Ος ελθών»-δίδαξε κι επιτέλεσε όλα όσα είχαν σχεδιαστεί για τη σωτηρία μας-«και πάσαν την υπέρ ημών οικονομίαν πληρώσας»-στο τελευταίο πασχαλινό Δείπνο με τους μαθητές, τη νύχτα που θα παραδινόταν ή πιο σωστά, που ελεύθερα και θεληματικά θα παρέδιδε τον εαυτό του θυσία για τη σωτηρία του κόσμου-«τη νυκτί η παρεδίδοτο, μάλλον δε εαυτόν παρεδίδου υπέρ της του κόσμου ζωής»-αφού έλαβε στα άγια χέρια του ψωμί, το ευλόγησε, το έκοψε, το μοίρασε στους μαθητές του, και είπε: «Λάβετε φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα, το υπέρ υμών κλώμενον-κόβεται- εις άφεσιν αμαρτιών». Το ίδιο έκανε με το κρασί στο τέλος του Δείπνου, το ευλόγησε και είπε:  «Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο μου εστί το Αίμα, το της Καινής Διαθήκης, το υπέρ ημών και πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» !

     Ακούμε τις εκφωνήσεις με κεκλιμένη ευλαβικά την κεφαλή, και στις λέξεις. «το Σώμα μου», και, «το Αίμα μου», κάνουμε το σημείο του Σταυρού, και ακολουθώντας το «Αμήν» του Ψάλτη, ερμηνεύουμε νοερά, «όντως έτσι είναι, αλήθεια είναι» !

11.   Ο  αναστάσιμος  καθαγιασμός.

     Η Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου καταγράφει εδώ και τη σύσταση-εντολή του Χριστού στους Μαθητές κατά το Μυστικό Δείπνο. «Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν»-«Αυτό να κάνετε για να με θυμόσαστε». Και το εξηγεί: «Οσάκις γαρ αν εσθίητε τον άρτον τούτον και το ποτήριον τούτο πίνητε, τον εμόν θάνατον καταγγέλλετε, και την εμήν ανάστασιν ομολογείτε»-«Όσες φορές θα τρώτε αυτόν τον άρτο και θα πίνετε τον οίνο από το ποτήρι, θα διακηρύττετε το θάνατό Μου, και θα ομολογείτε την Ανάστασή μου». Στη Λειτουργία Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, αυτή η σύσταση-εντολή του Χριστού γίνεται ευδιάκριτη, στη φράση: «Μεμνημένοι τοίνυν της σωτηρίου ταύτης εντολής, και πάντων των υπέρ ημών γεγενημένων»-«επειδή, λοιπόν, θυμόμαστε αυτή τη σωτήρια εντολή και όλα όσα έχει κάνει για χάρη μας ο Χριστός». Ποια όλα; «Του Σταυρού, του Τάφου, της τριημέρου Αναστάσεως, της εις Ουρανούς Αναβάσεως, της εκ Δεξιών καθέδρας, της Δευτέρας και ενδόξου πάλιν παρουσίας»-«Τη Σταύρωση, την Ταφή, την Ανάσταση μετά τρεις ημέρες, την Ανάληψή του στους ουρανούς, το κάθισμά του σε θρόνο στα δεξιά του Θεού, και την προαγγελία της ένδοξης Δευτέρας Παρουσίας του».

      Μετά ο Λειτουργός εκφωνεί διάτορα και ευλαβικά. «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν, κατά πάντα και δια πάντα». Δηλαδή. «Τα δικά σου και από τα δικά σου, σου προσφέρουμε αυτά τα ελάχιστα ως την τέλεια ευχαριστία μας για όλα». Και ευρύτερα. «Αυτό το ψωμί και αυτό το κρασί ως αντιπροσωπευτικά δώρα από τα υλικά αγαθά που μας χαρίζεις, για να μας κρατούν στην εδώ ζωή, σου τα προσφέρουμε ως την τέλεια θυσία ευχαριστίας για όλες τις δωρεές σου».

     Η εκφώνηση διασαλπίζει ότι, αγγίζουμε το οριακό και κορυφαίο σημείο της Λειτουργίας, το μέγα θαύμα, και οφείλουμε να το τιμούμε με έκτακτο σεβασμό. Εξωτερικά, με ιερή σιγή, όρθια στάση, βαθιά κλίση της κεφαλής ή γονάτισμα. Εσωτερικά, με ένταση προσοχής και προσευχής. Να δείχνουμε με όλο το είναι μας ότι καταλαβαίνουμε το μέγιστο και  συγκλονιστικό που συντελείται αυτή τη στιγμή. Γιατί, όπως είπαμε, μετέχουμε ως ενιαίο ενοριακό σώμα άμεσα στο τελούμενο, ψάλλοντας τον ύμνο. «Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν, σοι ευχαριστούμεν Κύριε, και δεόμεθά σου, ο Θεός ημών», την ώρα που ο ιερέας γονατιστός μπρος στην Αγία Τράπεζα διαβάζει την ευχή του καθαγιασμού των Τιμίων Δώρων-επιμένω, θα έπρεπε καθαρά και εις επήκοον όλων !

     Την ευχή, που μας επισημαίνει έντονα από τις πρώτες λέξεις τι μεγάλο και υπέροχο τελείται. «Έτι προσφέρομεν σοι την λογικήν ταύτην και αναίμακτον λατρείαν» ! Προσέχουμε πάντα αμέσως μετά την παρακλητική ένταση που υποδηλώνει ευκρινώς η επάλληλη συγχορδία τριών ρημάτων με το ίδιο νόημα και πνεύμα: «Και παρακαλούμεν σε, και δεόμεθα, ικετεύομεν». Τι ακριβώς ικετεύουμε; «Κατάπεμψον-στείλε εδώ κάτω-το Πνεύμα σου το Άγιον εφ’ ημάς και επί τα προκείμενα δώρα ταύτα. Και ποίησον-κάνε, μετάβαλε-τον μεν Άρτον τούτον, τίμιον Σώμα του Χριστού σου». Ευλογεί-σταυρώνει-τον Άγιο Άρτο, και λέει: «Αμήν»-«ας γίνει». «Το δε εν τω ποτηρίω τούτω, τίμιον Αίμα του Χριστού σου». Ευλογεί-σταυρώνει- το Άγιο Ποτήρι, και λέει: «Αμήν»-«ας γίνει». Τέλος ευλογεί-σταυρώνει-και τα δυο. και κορυφώνει: «Μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω Αγίω»-«μεταβάλλοντάς τα με τη Χάρη του Αγίου σου Πνεύματος». και λέει τώρα τρεις φορές: «Αμήν. Αμήν. Αμήν» ! Μα και, συνεχίζει, επισημαίνει ότι, εκτός από μας τους παρόντες η Θ. Ευχαριστία προσφέρεται για όλους όσους απήλθαν από τον κόσμο πιστοί στο Χριστό, και μάλιστα, «υπέρ της Παναγίας αχράντου υπερευλογημένης, ενδόξου, δεσποίνης-κυρίας-ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας». Εκείνο που έχει απόλυτη σημασία εδώ, και οφείλουμε να το έχουμε απόλυτα ξεκαθαρισμένο μέσα μας είναι ότι, από τη στιγμή εκείνη το μέγα θαύμα έχει συντελεστεί, ο Άρτος και ο Οίνος είναι αυτό τούτο το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού !

     Ο Καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων λειτουργικά αντιπροσωπεύει το μέγιστο γεγονός της επίγειας ζωής του Χριστού,, την ένδοξη Ανάστασή του από τους νεκρούς. Αυτό έχει να πει ότι, ο Αναστημένος Κύριος είναι τώρα εδώ, έτοιμος να χαρίσει «ζωήν και περισσόν-περίσσεια- ζωής», ζωή που νικάει το θάνατο σε όσους εμπιστεύονται την Αγάπη του, πιο απλά σε όσους πιστεύουν αληθινά στο Χριστό ! 

12.   Απόλυτα  και  κατηγορηματικά !

     Οφείλουμε να είμαστε πάρα πολύ προσεκτική, να γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι, η Ορθοδοξία είναι και απόλυτα ξεκάθαρη και από κατηγορηματική στο θέμα αυτό. Μετά την εκφώνηση: «Μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω Αγίω», ο Άρτος και ο Οίνος είναι αυτό τούτο το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, και όχι απλά σύμβολά τους. Το ελληνικό ρήμα «εστί», των Ευαγγελίων έχει να πει είναι, όχι συμβολίζει !

      Βέβαια, το ψωμί και το κρασί δε χάνουν την ιδιότητα ή τη γεύση τους. Συμβαίνει και εδώ ό, τι στην Ενανθρώπιση, εξωτερικά ο Χριστός έδειχνε και ήταν ένα νήπιο, όπως όλα, ένας συνηθισμένος άνθρωπος. «Τον είδαμε, τον ακούσαμε, τον ψηλαφήσαμε με τα χέρια μας», γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Συνάμα όμως ήταν ο Υιός του Θεού, και Θεός αληθινός ! Έτσι και στη Θ. Ευχαριστία, σ’ αυτά τα απλά και ασήμαντα είδη του ψωμιού και κρασιού είναι, σε αντίστοιχη έσχατη ταπείνωση-«κένωση», άδειασμα, που λέει ο Απ. Παύλος-ο Ίδιος ο Αναστημένος Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού !    

     Να επαναλάβουμε. Η Ορθοδοξία καταθέτει εδώ αταλάντευτα αυτή την εμπειρία για το θαύμα της Θ. Ευχαριστίας, γι αυτή τη ζωογόνο καρδιά της Εκκλησίας. Και, δε διστάζει να προτείνει στο χριστιανό να θέτει και να επαναθέτει μέσα του αυτό το καίριο θέμα ακολουθώντας τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων που γράφει-λέει απερίφραστα και απροκάλυπτα τα εξής. «Αυτού ουν αποφηναμένου και ειπόντος περί του άρτου, ‘τούτο εστί το σώμα μου’, τις τολμήσει αμφιβάλλειν λοιπόν; Και αυτού διαβεβαιωσαμένου και ειρηκότος, ‘τούτο εστί το αίμα μου’, τις ενδοιάσει ποτέ λέγων μη είναι αυτού το αίμα»; Δηλαδή. «Τη στιγμή, λοιπόν, που ο ίδιος ο Κύριος αποφάνθηκε και είπε για το Ψωμί, ‘αυτό είναι το Σώμα μου’, ποιος θα τολμήσει να αμφιβάλει ότι έτσι είναι; Και, την ώρα που ο ίδιος ο Κύριος διαβεβαίωσε και είπε για το Κρασί, ‘αυτό είναι το Αίμα μου’, ποιος μπορεί να έχει τον παραμικρό ενδοιασμό και να πει ότι αυτό δεν είναι το Αίμα του»;

     Και, αφού προβληματιστεί καλά να αναρωτηθεί τίμια και ειλικρινά, πόσους πόντους κρατάει μέσα του αυτή η κορυφαία Αλήθεια. Πριν απαντήσει όμως να ξανακούσει τον ίδιο Πατέρα της Εκκλησίας να λέει επίσης απερίφραστα και απροκάλυπτα: «Μη σου κάνει εντύπωση, που η φυσική κατάσταση του Ψωμιού και του Κρασιού μένει η ίδια. Ο Χριστός και Κύριος αποφάσισε και είπε, ότι είναι το Σώμα και Αίμα του. Κι αν η φυσική αίσθηση σου θυμίζει ψωμί και κρασί, η πίστη ας σε βεβαιώνει ότι όντως είναι αυτό που λέει ο Χριστός. Μη συμπεραίνεις από τη γεύση, πληροφορήσου χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό από την πίστη, ότι αξιώθηκες να κοινωνήσεις Σώμα και Αίμα Χριστού». Μετά ταύτα, να μένει ακόμα λίγα λεπτά μόνος, κατάμονος, απόλυτα σιωπηλός, και να αφουγκράζεται προσεκτικά, ποια απάντηση έρχεται από τα βάθη του είναι του ! 

13.   Στην  καρδιά  του  θαύματος.

     Ποια είναι η ουσία του θαύματος. Το ψωμί και το κρασί αντιπροσωπεύουν τα υλικά αγαθά και δώρα του Θεού που μας κρατούν στη ζωή. Δείγμα από αυτά προσφέρουμε κατά σύσταση του Χριστού στο Θεό για να τον ευχαριστήσουμε, ακριβώς γι αυτό, ότι μας κρατούν στη ζωή. Επειδή όμως τελικά πεθαίνουμε, καταλαβαίνουμε ότι, η δυνατότητα ζωής που παρέχουν τα υλικά αγαθά, και ως δώρα του Θεού, έχει ως φυσικό όριο το θάνατο. Εμείς όμως ενδιαφερόμαστε για το «περισσόν ζωής», την περίσσια ζωή, τη ζωή που νικάει το θάνατο. Και τέτοια είναι μόνο η ζωή που ξεπήδησε από τον Τάφο του Χριστού, η ζωή που πήγασε από την Ανάστασή του. Αυτή δεν έχει φυσικό όριο το θάνατο, τον νικάει, και γίνεται «η απαρχή άλλης βιοτής, της αιωνίου».

      Καθώς, λοιπόν, μας βεβαιώνει ξεκάθαρα ο Χριστός ότι, όποιος μεταλαβαίνει το Σώμα και το Αίμα του κερδίζει την αιώνια ζωή-«Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον»-Ιωαν.6,54-προσφέροντας κάτι από αυτά τα φθαρτά υλικά αγαθά και δώρα του, Τον ευχαριστούμε και συνάμα θερμά Τον παρακαλούμε, και Εκείνος μας τα αντί-προσφέρει μεταβεβλημένα σε Άγιο Σώμα και Αίμα του ! Άρα, σε δώρα θεϊκά, σε άφθαρτα φύτρα αιώνιας ζωής για όσους τα κοινωνούν. Γι αυτό η Θεία Ευχαριστία χαρακτηρίζεται «φάρμακο αθανασίας», και «αντίδοτο του μη αποθανείν».

14.   «Πρόσχωμεν» ! «Τα Άγια τοις  Αγίοις» !     

         Ακολουθεί σειρά αιτημάτων και ευχών που κορυφώνεται με την απαγγελία της «Κυριακής Προσευχής»-«Πάτερ ημών»-λέγεται έτσι, γιατί τη δίδαξε αυτολεξεί ο Κύριος. Και, απαγγελλόμενη στο σημείο αυτό μας επισημαίνει ότι: «Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ’ εν παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού»-«Δε ζει μόνο με ψωμί ο άνθρωπος, αλλά με κάθε λόγο που βγαίνει από το στόμα του Θεού»-Λουκ.4,5. Με άλλα λόγια, μην ξεχνάτε ότι δε σας σώζουν τα υλικά αγαθά,  αλλά ο Θεός που είναι πάνω από αυτά.

      Ακολουθεί η Θεία Μετάληψη και Κοινωνία. Ο Λειτουργός υψώνει τον Άγιο Άρτο-Σώμα Χριστού, και εκφωνεί: «Πρόσχωμεν» ! «Τα Άγια τοις Αγίοις» ! «Ας προσέξουμε. Αυτό είναι ό, τι το Αγιότερο. Επομένως μπορούν να το κοινωνήσουν μόνο όσοι είναι Άγιοι» ! Μας επισημαίνει κάτι απόλυτα αληθινό, συνάμα όμως έμμεσα, και απαγορευτικό, αφού σε τελική ανάλυση ως αμαρτωλοί όλοι μας, πώς μπορούμε να κοινωνήσουμε; Κι εμείς-Λαός, Ψάλτης-ξεπερνώντας την έκπληξη, αν μη και αιφνιδιασμό, απαντάμε: «Εις Άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός Αμήν»-«Ένας είναι ο μοναδικά κι απόλυτα Άγιος, ένας ο μοναδικά κι απόλυτα Κύριος, ο Ιησούς Χριστός, που είναι η δόξα του Θεού και Πατέρα». Δηλαδή, γνωρίζουμε και ομολογούμε ότι, ο Χριστός είναι ο μόνος Άγιος και ο μόνος Κύριος, και όλοι εμείς αμαρτωλοί. Συνάμα όμως γνωρίζουμε και ότι θυσιάστηκε για χάρη μας και δόξασε μ’ αυτή την ανερμήνευτη αγάπη το Θεό και Πατέρα, ακριβώς για να μπορούμε να πλησιάσουμε, να κοινωνήσουμε να συγχωρεθούμε-«εις άφεσιν αμαρτιών»-και, να ανανεώσουμε την ελπίδα ότι θα κερδίσουμε «ζωήν αιώνιον».

     Ο ωραιότατος αυτός διάλογος επισημαίνει και τα εξής. Δεν μπορεί να πηγαίνει κανείς να κοινωνήσει όπως-όπως. Αλλά, κι αν έχει κάνει την πιο καλή ετοιμασία, να πλησιάζει να κοινωνήσει με την αίσθηση ότι είναι αμαρτωλός και ανάξιος.

15.    «Πάντοτε, νυν και αεί …».    

      Μετά τη Θ. Κοινωνία ο Λειτουργός υψώνει τα Άγια και εκφωνεί. «Ευλογητός ο Θεός ημών, πάντοτε, νυν και αεί …». Με αυτή τη λειτουργική πράξη, βρισκόμαστε στο τελευταίο γεγονός της επίγειας ζωής του Χριστού, την Ανάληψη του. Η οποία είναι αποχαιρετισμός, όχι  αποχωρισμός, είναι ευλογία και υπόσχεση στους Μαθητές της Βασιλείας του Θεού και από αυτούς στην Εκκλησία, κατά τη διαβεβαίωση: «Εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας…έως της συντελείας του αιώνος». Με την προσθήκη, όποια κι αν είναι τα επερχόμενα, γιατί: «Εγώ ειμί ο ων, ο ην και ο ερχόμενος» !-Αποκ.1,8 

      Εμείς-Λαός, Ψάλτης-ομολογούμε ότι: «Είδαμε το αληθινό φως, λάβαμε απ’ το Σώμα και το Αίμα του Χριστού το Άγιο Πνεύμα. Και, ευτυχείς που γνωρίσαμε την αληθινή πίστη με τη λατρεία της Αγίας Τριάδας, απολυόμαστε ειρηνεμένοι, με την ευλογία του Ονόματος του Χριστού στα χείλη μας:-«Είη το Όνομα Κυρίου ευλογημένον»-απόλυτα βέβαιοι ότι, ο Αυτός είναι η Αλήθεια και η Ζωή ! Αλλά και, χρεωμένοι να δείξουμε την εβδομάδα που ακολουθεί έμπρακτα, τουτέστιν, σκορπώντας αγάπη παντού ότι, όντως λειτουργηθήκαμε !

      Αφήνεται στον καθένα να πει, αν η μετοχή όλο το χρόνο στη Λειτουργία της Κυριακής, και ιδιαίτερα τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή του ανανεώνει την «άνω προοπτική», και αν αποτελεί γι αυτόν το πιο δυναμικό επίκεντρο ενίσχυσης του αγώνα για αληθινή χριστιανική ζωή ! Και από αυτά να πει, αν είναι σωστό ένας ορθόδοξος χριστιανός να ακούει την Κυριακή την καμπάνα της Εκκλησίας, και να γυρίζει στην  κλίνη του από την άλλη πλευρά !  

Αθ. Κοτταδάκης