ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΝΕΑΡΗ ΧΗΡΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΠΑΡΑΜΥΘΗΤΙΚΟΣ   ΠΡΟΣ   ΝΕΑΡΗ   ΧΗΡΑ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

     Θερμός εραστής της έξω από τον κόσμο ζωής, μάλιστα της «καθ’ υπερβολήν εις υπερβολήν» ασκητικής ! Πλην, κλήθηκε από το Θεό, και έζησε «εντός του κόσμου τούτου», πλάι το δοκιμαζόμενο άνθρωπο της εποχής του, αδελφό του Ιησού Χριστού.. Και, ως

«λύχνος επί την λυχνίαν» εκκλησιαστικός ηγέτης χριστιανικής ζωής σε πληρότητα, από την Αντιόχεια αρχικά, και στη συνέχεια από την Κωνσταντινούπολη, την πολιτιστική καρδιά της τότε οικουμένης, φώτισε πνευματικά αναρίθμητες ψυχές. Και, τι ευτύχημα για την Εκκλησία ! Φωτίζει στο πέρασμα των αιώνων, στην εποχή μας ιδιαίτερα, «ως λυχνος φαίνων εν αυχμηρώ τόπω», δείχνοντας λόγω τε και έργω το Χριστό, «την οδό, την αλήθεια και τη ζωή». Αναθερμαίνει έτσι την «άνω ελπίδα» σε όσους την πάγωσαν ένθεν κακείθεν αθεϊστικές ή αντίθεες παραδρομές !

     Η ωραιότατη επιστολική πραγματεία του: «Προς νεωτέραν χηρεύσασαν», που ακολουθεί αποδοσμένη ελεύθερα σε λόγο νεοελληνικό, είναι γραμμένη τα πρώτα χρόνια της Διακονίας του, και απευθύνεται σε μια πολύ νέα γυναίκα, που έχασε το σύζυγό της, ανώτατο κρατικό αξιωματούχο. Στο γράμμα και το πνεύμα της πατάει γερά στο στίχο του υπέρ-αγαπημένου του Απ. Παύλου, «ποιος δοκιμάζεται, και δε δοκιμάζομαι μαζί του κι εγώ»-2Κο.11,29- !

Αλλά και, ακουμπάει ευδιάκριτα σε παιδικά και νεανικά βιώματά του, προερχόμενα από άδηλη αίσθηση, και αδιόρατη κατανόηση της αφόρητης οδύνης της μητέρας του, που μόλις είκοσι χρονών, έχασε τον αγαπημένο της σύζυγο και πατέρα του, ανώτατο στρατιωτικό.

      Τούτο γίνεται ευδιάκριτο από την αναφορά του στην μετά ταύτα εικοσάχρονη ασκητική χηρεία της, και το ενδιάθετο καμάρι του για το δίκαιο θαυμασμό που εξέφρασε γι αυτήν-«Εκπληκτικό ! Πόσο σπουδαίες είναι οι γυναίκες των χριστιανών»-ο ειδωλολάτρης διδάσκαλός του στη Σχολή Ρητορικής, ξακουστός ρήτορας Λιβάνιος. Αυτά τα δυο ανακινεί μέσα του, θαρρώ, σε μια όσμωση πόνου εκ προσωπικής εμπειρίας συνάμα και θείας διδαχής. Και, παρασκευάζει ισχυρό φάρμακο πνευματικό, που το σταλάζει προσεκτικά στην ψυχή της νεαρής χήρας, με αφοπλιστική πίστη, ανθρωπιά και τρυφερότητα απαθή ! Για να της απαλύνει με πνοή ζωής τον αντίστοιχο αβάσταχτο πόνο, για τον αδόκητο θάνατο του συζύγου της, και να την βοηθήσει να ανασυνταχτεί !

     Προτείνω στο χριστιανό αναγνώστη να προσέξει πολύ την άριστη προσέγγιση του προβλήματος από πλευράς ποιμαντικής καθοδήγησης και χριστιανής διδαχής, και τη θαυμάσια, κλιμακωτή και διαλεκτική ανάπτυξη του όλου θέματος. Και, στο χριστιανό σύζυγο πιο ειδικά, άνδρα ή γυναίκα, να προσέξει επίσης πολύ, την από μέρους του μαρτυρικού Αγίου, Μεγάλου Πατέρα της Εκκλησίας, και Οικουμενικού Διδασκάλου της. έκτακτα ενδιαφέρουσα επισήμανση του αιώνιου και ακατάλυτου της συζυγικής αγάπης και σ’ αυτά τα όρια της ουράνιας ζωής !. Όπου αμφότεροι σχετίζονται και κοινωνούν μεταξύ τους σε κατάσταση άλλης φύσης και τάξης-«σε μιαν άλλης τάξεως ομορφιά και λάμψη, και από αυτές τις ηλιακές ακτίνες πιο λαμπρή» ! Και, χαίρονται: «Αυτά που μάτι δεν είδε, κι ούτε τ’ άκουσε αυτί, κι ούτε που τα ’βαλε ο λογισμός του ανθρώπου, όσα ετοίμασε ο Θεός για κείνους που τον αγαπούν»-1Κο.2,9. Πράγμα το οποίο και υπογραμμίζει, είναι ανώτερο, καλύτερο, και πιο ευχάριστο !

      Τα τελευταία, αναδείχνουν απροκάλυπτα τα μεγάλα ιερά προκύπτοντα και από το μυστήριο του γάμου, που παραβλέπεται συχνά ότι, «μυστήριον … μέγα εστίν, εγώ δε λέγω και εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν»-«είναι μεγάλο μυστήριο, που εγώ σας λέω ότι αναφέρεται στη σχέση Χριστού και Εκκλησίας»-1Κο.5,32. Τουτέστιν, από την ευλογημένη σύζευξη και κοινωνία αγάπης ψυχής τε και σώματος ενός άνδρα και μιας γυναίκας, χριστιανών συζύγων. Και, απευθύνονται με νόημα και νεύμα προς πολλές κατευθύνσεις ! Γιατί: «Δεν ωφελεί να ερωτούμε, αν ένας συγκεκριμένος άνθρωπος είναι στη μοναστική κατάσταση ανώτερος από ό, τι θα ήταν στην κατάσταση του γάμου και αντίστροφα. Εκείνο που οφείλουμε να ερωτούμε είναι, αν αυτός είναι κατώτερος ή όχι στο δικό του μέτρο αγιότητας. Το μεγαλείο-και τούτο είναι το συγκεκριμένο νόημα της ταπεινώσεως-είναι να βρίσκεται κανείς στο δικό του μέτρο, που του έθεσε ο Θεός. Οι δυο πλαγιές του Θαβώρ, η πλαγιά της μοναστικής αγιότητας και η πλαγιά της συζυγικής αγιότητας, οδηγούν στην κορυφή, όπου ενώνονται. Και η μία και η άλλη μας εισάγουν «εις την κατάπαυσιν του Θεού», «εις την χαράν του Κυρίου»-Π. Ευδοκίμωφ, «Ορθοδοξία», σ.393.

1.   Το  σκληρό  πλήγμα  του  θανάτου.

      Ότι δέχτηκες πλήγμα σκληρό, ότι το βέλος του ουρανού σε έπληξε σε καίρια στιγμή της ζωής σου, όλοι συμφωνούν μαζί σου, κανένας, ούτε κι ο πιο φιλοσοφημένος-προηγμένος πνευματικά, δεν μπορεί να πει το αντίθετο. Επειδή όμως όσοι πλήττονται με τέτοια δοκιμασία οφείλουν να μην πνίγονται στο δάκρυ μοναχά, αλλά και να μεριμνούν για τη θεραπεία του τραύματος, ώστε να μη φτάσουν παραμελώντας την να κάνουν την πληγή πιο μεγάλη, και τη φλόγα της οδύνης πιο σφοδρή, καλό είναι να συγκρατήσεις για λίγο τους κρουνούς των δακρύων σου, να ανοίξεις την καρδιά σου, και ν’ ακούσεις κάποιες σκέψεις παραμυθίας και ενίσχυσης που θα ήθελα να σου πω.

     Δε σε ενόχλησα την ώρα της κορύφωσης του πένθους, τη στιγμή που σε έπληξε ο κεραυνός. Περίμενα να μεσολαβήσει λίγος χρόνος, κατανοώντας ότι, κάποια εκτόνωση και  ανακούφιση μπορούν να σου παράσχουν τα δάκρυα κι οι στεναγμοί ! Τώρα όμως που πέρασε κάπως η ανεμοζάλη της πρώτης στιγμής, και μπορείς ίσως να δεις τα πράγματα πιο καθαρά, πέρα απ’ όσα θα σου είπαν οι παρηγορήτρες, ελπίζω ν’ ακούσεις με πολλή προσοχή κι αυτά που η αγάπη μου έχει να σου πει. Αν την ώρα που μαινόταν η τρικυμία του πένθους κι ο άνεμός της φυσούσε σφοδρός, παρακαλούσα να συγκρατήσεις τη λύπη σου, μάλλον θα όξυνα την κατάσταση πιο πολύ, και θα σε ωθούσα σε πιο πολλά δάκρυα και οιμωγές, με αποτέλεσμα εγώ να μισηθώ ίσως, και τα λόγια μου να εκληφθούν ως λόγια ανόητου και εχθρού, και στην πυρά να ριχτούν !

     Τώρα όμως που ο Θεός καταλάγιασε τα άγρια κύματα, και η παραζάλη αρχίζει να υποχωρεί, μπορώ να ανοίξω πιο εύκολα σε κάποιες σκέψεις μου πανιά. Η θάλασσα της ψυχής σου είναι πιο ήρεμη, και ο λόγος της αγάπης μου ίσως αποβεί πιο αποτελεσματικός. Όταν ήταν η δύναμη των ανέμων του πένθους ακαταμάχητη, το όφελος θα ήταν μηδενικό, όσο κι αν είναι κανείς έμπειρος στο λόγο και ικανός. Γι αυτό και σίγησα όλο τον προηγούμενο χρόνο, και μόλις τώρα διακόπτω αυτή μου τη σιωπή. Άκουσα, βέβαια, και το θείο σου που είπε, πως είναι πια ώρα να αναπτερωθεί το φρόνημά σου, και γενικά η ζωή σου να ανασυνταχτεί. Σ’ αυτό άλλωστε αποβλέπουν και οι μακροί λόγοι, που απευθύνουν οι γνωστές παρηγορήτρες των εθνικών-ειδωλολατρών, και οι άλλες σε τέτοια έργα επιτήδειες.

     Εκλαμβάνοντας, λοιπόν, ως δεδομένο ότι δέχεσαι τα λόγια που σου απευθύνουν αυτές, ευελπιστώ ότι δε θα περιφρονήσεις, αλλά θ’ ακούσεις όσο πιο ήρεμα κι ατάραχα μπορείς αυτά που έχω να σου πω. Είναι βλέπεις χαρακτηριστικό γνώρισμα της γυναικείας ψυχής ν’ αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη ευαισθησία, όποιον κρίνει ότι μπορεί να της συμπαρασταθεί με συμπάθεια και αγάπη πολλή. Αν σ’ αυτά προστεθούν, η νιότη, η πρόωρη χηρεία, το πλήθος των φροντίδων, το γεγονός ότι πέρασε όλο τον προηγούμενο βίο μέσα στην άνεση, τον πλούτο, και τη χαρά, τα δεινά γίνονται ακόμα πιο πολλά. Κι αν η παθούσα δεν έχει ασκηθεί σε ενίσχυση από την άνω καταφυγή, μπορεί και ένας τυχαίος λογισμός να τη διαλύσει, πράγμα το οποίο, στο μέτρο που δε σου έχει συμβεί, θεωρώ ως την πρώτιστη και μέγιστη απόδειξη της μεγάλης για σένα πρόνοιας και αγάπης του Θεού. Γιατί έτσι που συνέδραμαν ξαφνικά τόσα πολλά δεινά, το γεγονός ότι δεν έχεις πνιγεί από τη λύπη, και δε σου έχει σαλέψει το μυαλό, δεν είναι, όπως πιστεύω, υπόθεση ανθρώπινης βοήθειας, είναι έργο της παντοδύναμης πρόνοιας, της άπειρης σοφίας και φρόνησης, και της ανεξερεύνητης βουλής του Πατέρα των οικτιρμών και Θεού πάσης παρακλήσεως. «Αυτός μας κατασπάραξε, Αυτός θα μας γιατρέψει. Αυτός μας πλήγωσε, Αυτός και τις πληγές μας θα επιδέσει», γράφει ο Προφήτης Ωσηέ-6,1.  

2.   Η χηρεία ως  θεία  επίσκεψη  και  τιμή !

     Όσο ζούσε εκείνος ο μακάριος άνδρας, απολάμβανες την εκτίμηση, τη φροντίδα, το ενδιαφέρον του, και ό,τι άλλο περιλαμβάνεται στις ανθρώπινες συζυγικές σχέσεις. Τώρα που τον κάλεσε κοντά του ο Θεός, πήρε τη θέση του Αυτός ! Δεν είναι λόγος δικός μου αυτό, είναι του μακάριου ψαλμωδού προφήτη Δαυίδ. «Το ορφανό και τη  χήρα υποστηρίζει»-Ψ.145,9. Κι αλλού πάλι ονομάζει το Θεό «πατέρα για τα ορφανά και βοηθό για τις χήρες»-Ψ.67,6. Γενικά σε πολλά σημεία της Γραφής θα δεις να γίνεται λόγος για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που εκδηλώνει ο Θεός για τους ανθρώπους αυτούς. Και επειδή τον έχασες στο άνθος της ηλικίας σου, και τον κρατάς στην καρδιά και τα μάτια σου ζωντανό, η ψυχή και τα χείλη σου αναφέρουν το όνομά του συνεχώς, και κινδυνεύεις να πάθεις σύγχυση στο λογισμό, θα ήθελα να συζητήσω το θέμα μαζί σου, και να σου ζητήσω να δεις τη χηρεία, όχι από την πλευρά της συμφοράς, αλλά από εκείνη της θείας επίσκεψης και τιμής, μάλιστα της μέγιστης τιμής. Μη μου αντιπαραθέσεις εδώ την πλανεμένη γνώμη και μαρτυρία πολλών, αλλά του μακάριου Παύλου τη διδαχή, που δεν είναι άλλη από εκείνη του Χριστού. Αυτά που Εκείνος φθεγγόταν, λέει ο ίδιος, ήταν αυτά που διαλαλούσε το στόμα του Χριστού. «Εσείς, όπως φαίνεται, ζητάτε απόδειξη ότι ο Χριστός μιλάει μέσω εμού»-2 Κορ.13,3.

     Τι λέει λοιπόν ο Απ. Παύλος για τη χηρεία, θέλοντας να υπογραμμίσει πόσο είναι το πρόβλημα σοβαρό; «Χήρα να καταγράφεται κάποια που έχει συμπληρώσει το εξηκοστό έτος της ηλικίας της»-1Τιμ.5,9. Και πάλι. «Τις νεώτερες χήρες μην τις γράφεις στον κατάλογο»-5,11. Ενώ όταν ορίζει όσα αφορούν στο λειτούργημα του Επισκόπου, δε θέτει καθόλου θέμα ορίου ηλικίας, εδώ προσδιορίζει με ακρίβεια την ηλικία της χήρας. Γιατί άραγε; Όχι βέβαια γιατί η χηρεία είναι ανώτερη από την ιεροσύνη, αλλά γιατί οι χήρες αντιμετωπίζουν από πολλές πλευρές, δημόσια και ιδιωτικά, πολλές δυσκολίες, και πιο μεγάλους πειρασμούς. Και όπως μια ατείχιστη πόλη είναι εκτεθειμένη στην επιβουλή όποιου θα ήθελε να την καταλάβει, έτσι και μια νέα γυναίκα χήρα τη βλέπουν επίβουλα πολλοί, είτε για τα χρήματα, είτε για τα νιάτα της. Και υπάρχουν πολλά και άλλα που μπορούν να την κάνουν να υποκύψει και να πέσει. Οι υπηρέτες της π.χ. θεωρώντας πως δεν είναι πια στην πρότερη κατάσταση και τιμή, την καταφρονούν, και παραμελούν τις υποχρεώσεις τους, οι συνομήλικές της, που συνεχίζουν να περνούν με τους άνδρες τους καλά, σε συσχετισμό με τις ανθρώπινες επιθυμίες, που την προκαλούν να προχωρήσει σε δεύτερο γάμο, άλλες χήρες που αποφεύγουν το δεύτερο γάμο, για να καρπώνονται το θαυμασμό της άψογης χήρας και τη συνακόλουθη τιμή, αλλά διατηρούν κάποια σχέση κρυφά. Γιατί είναι γνωστό ότι, η αξιοπρεπής χηρεία είναι άξια θαυμασμού και τιμής, και όχι ντροπής !

     Αυτό δεν το λέμε μόνο εμείς οι χριστιανοί, το δέχονται και οι εθνικοί-ειδωλολάτρες. Και έχω να σου καταθέσω εδώ μια εμπειρία προσωπική. Όταν ήμουνα νέος και σπούδαζα στη Σχολή Ρητορικής του εθνικού σοφιστή Λιβάνιου, ανθρώπου από πολλούς άλλους πιο ευσεβή, ιδού πώς κατάλαβα ότι θαύμαζε τη μητέρα μου για πολλά. Κάποια στιγμή, όπως το συνήθιζε, ζήτησε από τους συνεργάτες του να τον πληροφορήσουν τίνος ήμουν παιδί. Κι όταν ένας από αυτούς του είπε, ότι είμαι χήρας γυναίκας γιος, μου ζήτησε να του πω την ηλικία και το χρόνο χηρείας της μητέρας μου. Και μόλις του είπα, ότι τώρα είναι σαράντα χρονών, και έχει χάσει τον άντρα της και πατέρα μου απ’ όταν ήταν είκοσι ετών, αναστέναξε δυνατά, κοίταξε όλους τους παρόντες, και είπε με ευδιάκριτο θαυμασμό: «Εκπληκτικό ! Πόσο σπουδαίες είναι οι γυναίκες των χριστιανών» ! Πράγμα που δείχνει, ότι η άψογη χηρεία θαυμάζεται και επαινείται πολύ, όχι μόνο από μας τους χριστιανούς, αλλά και από τους ειδωλολάτρες.

     Έτσι, συσχετίζοντας όλα αυτά ο μακάριος Παύλος λέει: «Χήρα να καταγράφεται κάποια που έχει συμπληρώσει το εξηκοστό έτος της ηλικίας της»-1Τιμ.5,9. Και δε θέτει μόνο το υψηλό όριο ηλικίας ως προϋπόθεση για να ενταχτεί μια χήρα στον ιερό χώρο ευθύνης της Εκκλησίας, προσθέτει και άλλα που πρέπει να τη διακρίνουν: «Αν είναι γνωστή για τα καλά έργα της, αν ανέθρεψε σωστά τα παιδιά της, αν φιλοξένησε ανθρώπους στο σπίτι της, αν έπλυνε πόδια χριστιανών οδοιπόρων, αν βοήθησε αυτούς που αντιμετώπισαν δυσκολίες, αν φρόντισε πρόθυμα με κάθε τρόπο να κάνει καλά έργα»-5,10. Άξιο μεγάλης προσοχής ! Τόσο μεγάλη δοκιμασία και βάσανο, τόσο μεγάλη αρετή απαιτεί από τη χήρα, και με τι ακρίβεια την προσδιορίζει ! Ασφαλώς δε θα το έκανε, αν δεν έμελλε να της εμπιστευθεί κάτι τίμιο και σεμνό. Γι αυτό και προσθέτει: «Τις νεώτερες να μην τις γράφεις στον κατάλογο». Και εξηγεί το γιατί: «Όταν οι επιθυμίες τους νικήσουν τον πόθο να υπηρετούν το Χριστό, θέλουν να παντρεύονται»- 5,11. Με αυτό θέλει να πει ότι πολλές που έχασαν τον άνδρα τους νέες, και αρχικά στη θέση του συναρμόστηκαν το Χριστό, ένιωσαν βέβαια από αυτή τη συναρμογή την πνευματική ηρεμία και ανάπαψη ψυχής, πλην κάποια στιγμή δεν τους έφτασε αυτό και ζήτησαν πάλι να παντρευτούν.

     Αυτή την ερμηνεία είναι καλύτερα να δώσουμε σ’ εκείνο το, «όταν καταστρινιάσωσι του Χριστού γαμείν θέλουσι», που λέει το κείμενο. Το οποίο για να γίνει πιο αντιληπτό, θα αντιστοίχιζα με την περίπτωση ήρεμου άνδρα, διακριτικού, όχι εξουσιαστικού και σκληρού, ενός άνδρα με σεβασμό στο πρόσωπό και την ελευθερία της γυναίκας του. Και δε σταμάτησε ως εδώ, αλλά θέλοντας να ασφαλίσει την τιμή και την υπόληψη της χήρας και από αλλού, λέει: «Όποια εξ άλλου ζει μέσα στη σπατάλη, αυτή έχει κιόλας πεθάνει, κι ας είναι ζωντανή. Η πραγματική χήρα, αυτή που δεν έχει κάποιον να τη φροντίσει, έχει στηρίξει τις ελπίδες της στο Θεό, και δεν παύει να προσεύχεται νύχτα και μέρα»-5,5-6. Και στην προς Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή λέει: «Πάντως ευτυχέστερη είναι αν μείνει έτσι»-7,40. Είδες πόσο εγκωμιάζεται η χηρεία και μάλιστα στην Καινή Διαθήκη, όπου κατέχει ιδιαίτερη θέση και προβάλλεται πολύ το αγαθό της παρθενικής ζωής; Της οποίας όμως η λαμπρότητα δεν μπορεί να επισκιάσει την πνευματική ακτινοβολία της άψογης χηρείας, που διαλάμπει και έχει τη δική της αρετή!

     Όταν, λοιπόν, σε ονομάζω χήρα, μη σε πιάνει πανικός, και μη θεωρείς ότι αυτή η ιδιότητα αποτελεί όνειδος και ντροπή. Αν η χηρεία αποτελούσε ντροπή, η παρθενία θα ήταν πιο μεγάλη ντροπή. Αλλά δεν είναι, δεν είναι, μη γένοιτο ! Αν θαυμάζουμε και παραδεχόμαστε όλοι τις γυναίκες που ενώ θα μπορούσαν να παντρευτούν, υπερβαίνουν τη γαμήλια επιθυμία και σχέση, πώς δε θα θαυμάσουμε και δε θα επαινέσουμε εκείνες, που όταν χάσουν τον άνδρα τους, τηρούν απέναντί του στάση αντίστοιχη με αυτήν; Όσο καιρό, όπως ήδη είπα, έχοντας παντρευτεί το μακάριο Θηράσιο ζούσατε μαζί, απολάμβανες την τιμή και τη φροντίδα, που ήταν φυσικό να απολαμβάνεις από έναν άνθρωπο χρηστό. Τώρα που στη θέση εκείνου έχεις τον Κύριο των όλων και Θεό, όπως, βέβαια, τον είχες και παλιά, Αυτός θα αναλάβει να σε φροντίζει πιο πολύ και πιο καλά. Και όπως πρόφτασα να πω, απόδειξη της μεγάλης του πρόνοιας όχι μικρή μας έχει ήδη δοθεί, και είναι ότι μέσα σ’ αυτό το τόσο μεγάλο καμίνι της λύπης και των μερίμνων σε διαφύλαξε ανέπαφη και υγιή, ότι δεν άφησε να πάθεις τίποτε από εκείνα που και δεν επιθυμεί και απεύχεται κανείς. Αυτός που μέσα σ’ εκείνη τη φοβερή τρικυμία δεν επέτρεψε να συμβεί το ναυάγιο, πιο πολύ τώρα θα σου γαληνέψει την ψυχή, θα σε ανακουφίσει στη χηρεία και στα δεινά που προκύπτουν από αυτή.

3.  Η  αποδημία  του  δικαίου  στο  Θεό.

     Τώρα, αν δε σε θορυβεί που αποκαλείσαι χήρα, αλλά που έχασες έναν άνδρα σαν αυτόν, ομολογώ μαζί σου κι εγώ ότι λίγοι άνδρες θα βρεθούν τόσο φιλόστοργοι, επιεικείς, ειλικρινείς, συνετοί, ευλαβείς σε όλη τη γη. Πρόσεξε όμως, αν είχε διαλυθεί και καταλήξει στο μηδέν, θα είχες κάποιο λόγο να ταράζεσαι και να πονάς. Αλλά, αν όπως πιστεύουμε, έχει καταπλεύσει στο γαλήνιο λιμάνι του Θεού, και αποδημήσει στον αληθινό βασιλιά του, πρέπει να χαίρεσαι, και όχι να πενθείς. Αυτός ο θάνατος, δεν είναι θάνατος, είναι αποδημία και μετάσταση, από τα χειρότερα στα πιο καλά, από τη γη στον ουρανό, από τους ανθρώπους στους αγγέλους, τους αρχαγγέλους, και τον Κύριο των αγγέλων και αρχαγγέλων. Αν συνέχιζε εδώ στη γη και στην υπηρεσία του βασιλιά, θα είχε ν’ αντιμετωπίσει κινδύνους, και ίσως πολλές επιβουλές από όποιους τον φθονούσαν. Ιδιαίτερα όσο θα τον έβλεπαν ν’ ανεβαίνει σε ανώτερα αξιώματα, τόσο και θα πλήθαιναν εκείνοι που θα είχαν κάποιο λόγο να του κρατούν έχθρητα, ενώ εκεί που έχει απέλθει. από τίποτα ύποπτο δεν μπορεί να απειληθεί πια.

     Επομένως όσο θα είχες κάθε λόγο να πενθείς, που ενώ ήταν χρηστός και ενάρετος τον πήρε ο Θεός, άλλο τόσο θα όφειλες και να χαίρεσαι, που έχει αποδημήσει με ασφάλεια και δόξα πολλή, έχει απαλλαγεί από την ταραχή και τους κινδύνους που ενέχει η παρούσα ζωή, και ζει σε ατμόσφαιρα ειρήνης και γαλήνης θεϊκής. Δεν είναι, λοιπόν, άτοπο από τη μια να ομολογούμε ότι η ουράνια ζωή είναι πολύ πιο καλή από την επίγεια, κι από την άλλη να πενθούμε αυτούς που πήραν μετάθεση από αυτή για εκείνη; Αν ο μακάριος εκείνος άνδρας ήταν ένας από αυτούς που έζησαν αισχρή ζωή, αντίθετη με το θέλημα του Θεού, τότε όχι μόνο θα είχες κάθε λόγο, αλλά και θα έπρεπε να θρηνείς, ακόμα και να κόπτεσαι, όχι μόνο όταν απήλθε, αλλά και όσο ζούσε έτσι εδώ στη γη. Επειδή όμως και εκείνος ήταν ένας από τους φίλους του Θεού, όχι μόνο όσο ζούσε, αλλά και τώρα που κοιμήθηκε, χρειάζεται να είσαι ευχαριστημένη μέσα σου. Έχεις ακούσει θαρρώ που ο μακάριος Παύλος λέει ότι, «το να φύγω από αυτόν τον κόσμο και να είμαι μαζί με το Χριστό, μάλλον είναι από όλα το πολύ καλύτερο»-Φιλ.11,23.

4.    Το  ακατάλυτο  της  συζυγικής  αγάπης.

     Ίσως όμως ποθείς ν’ ακούσεις τη φωνή του, να χαρείς την αγάπη του, κι επιζητείς όσα είχατε ζήσει μαζί, και επί πλέον τη δόξα, την τιμή και την ασφάλεια, που είχες χάρη σ’ αυτόν, και καθώς όλα αυτά πέταξαν και χάθηκαν, σκοτίζεσαι και γεμίζεις ταραχή. Αλλά, την αγάπη που είχες για εκείνον, μπορείς να τη φυλάξεις και τώρα, όπως και πριν. Έχει τέτοια δύναμη η αγάπη, που μπορεί να συμπεριλάβει, να συνδέσει και να ενώσει, όχι μόνο αυτούς που είναι κοντά μας, στα μάτια μας μπροστά, αλλά κι εκείνους που είναι μακριά. Και ούτε τα πολλά χρόνια, ούτε οι μακρινές αποστάσεις, ούτε ο,τιδήποτε άλλο μπορεί να διακόψει ή να αποκόψει την αγάπη της ψυχής ! Και αν επιθυμείς να τον δεις πρόσωπο με πρόσωπο, και βέβαια ξέρω ότι αυτό πάρα πολύ ποθείς, φύλαξε για χάρη του ανέπαφη από άλλον άνδρα τη συζυγική σας κλίνη, και δείξε ισάξια μ’ εκείνον ζωή, ώστε να αξιωθείς στον ίδιο χώρο μ’ αυτόν να απέλθεις, και, όχι πέντε χρόνια, όπως εδώ, ούτε είκοσι, εκατό, χίλια ή χιλιάδες δυο, ούτε μύρια όσα και πολλαπλάσια από αυτά, αλλά στους άπειρους και ατελεύτητους αιώνες μ’ εκείνον να συνοικήσεις. Ο Θεός έχει ορίσει, τους χώρους της ουράνιας ανάπαυσης και χαράς να κληρονομεί η ισάξια ζωή, και όχι φυσική ή άλλη συγγένεια !

     Κι αν το Λάζαρο που ήταν άγνωστος στον Αβραάμ, ο Θεός οδήγησε στους κόλπους του, όπως και άλλους πολλούς από δύση και ανατολή ετοιμάζει να παρακαθίσουν μαζί του στο ουράνιο τραπέζι, αν επιδείξουν απαράλλακτη ζωή αρετής, έτσι κι εσένα με το Θηράσιο θα υποδεχτεί σ’ αυτό το χώρο της χαράς και τρυφής, αν ανάλογη με εκείνον θελήσεις να επιδείξεις ζωή. Και τότε θα τον απολάβεις πάλι, όχι με την ομορφιά του σώματος που είχε όταν απήλθε από αυτή τη ζωή, αλλά σε μιαν άλλης τάξεως ομορφιά και λάμψη, και από αυτές τις ηλιακές ακτίνες πιο λαμπρή ! Το σώμα που φέρουμε τώρα όσο όμορφο και δυνατό κι αν είναι, δεν παύει να είναι φθαρτό, ενώ τα σώματα όσων έχουν ευαρεστήσει στο Θεό θα ντυθούν με δόξα τόση πολλή, που δε θα μπορεί με τα φυσικά μάτια κανείς να τη δει. Η Αγάπη του Θεού έχει μεριμνήσει και μας έχουν δοθεί αμυδρά ίχνη και σημάδια αυτών που περιγράφω, στην Παλαιά Διαθήκη και την Καινή. Στην Παλαιά, όταν το πρόσωπο του Μωυσή λάμπρυνε τέτοια δόξα, που αδυνατούσαν να το ατενίσουν τα μάτια των Ισραηλιτών, και πιο πολύ στην Καινή Διαθήκη, όταν στη Μεταμόρφωση έλαμψε το πρόσωπο του Χριστού.

5.   Η  αρετή  της  υπομονής  και  της  ελπίδας.

     Σε καλώ, λοιπόν, να μου πεις τώρα, αν κάποιος σου υποσχόταν να τον κάνει βασιλιά όλης της γης, αλλά σου ζητούσε για είκοσι χρόνια να τον αποχωριστείς, και μετά να στον αποδώσει με το στέμμα, την αλουργίδα και την ίδια τιμή, με την προϋπόθεση ότι θα περάσεις αυτό το χωρισμό με ηρεμία και υπομονή, το στεφάνι και τη συζυγική σας κλίνη θα σεβαστείς, δε θα δεχόσουν ευχαρίστως το δώρο, και δε θα ευχόσουν να σου γίνει αυτή η πρόταση; Έτσι να υπομείνεις αυτό που σου συνέβη, δεδομένου μάλιστα ότι πρόκειται, όχι για επίγεια  βασιλεία, αλλά για κείνη των ουρανών, όπου θα τον απολάβεις όχι ντυμένο στην επίγεια χρυσή στολή, αλλά στης αφθαρσίας, της αθανασίας και της δόξας εκείνων που ζουν κοντά στο Θεό. Αν τώρα σου φαίνεται μακρύς κι αβάσταχτος ο χρόνος, όπως συμβαίνει συχνά, θα εμφανίζεται στα όνειρά σου, όπου και θα λέτε ό,τι συνηθίζατε μεταξύ σας, και θα βλέπεις την όψη του την ποθητή. Αυτό θα είναι για σένα μια επιστολική παραμυθία, και μάλλον πιο καλή από της κοινής επιστολής, όπου γράμματα μόνο βλέπεις, ενώ εδώ την όλη έκφραση της μορφής, το γλυκό του χαμόγελο, το σχήμα του, το βηματισμό του, αλλά κι ακούς και αναγνωρίζεις την αγαπημένη σου δική του φωνή ! 

6.   Η  ανασφάλεια  των  υψηλών  αξιωμάτων.

     Επειδή όμως θρηνείς και για την ασφάλεια που είχες χάρη σ’ εκείνον παλιά, και πιο πολύ ίσως γιατί υπήρχαν βάσιμες ελπίδες να ανέβει σε αξιώματα πιο υψηλά, άλλωστε κι εγώ είχα ακούσει ότι επρόκειτο να γίνει ύπαρχος-πρωθυπουργός- που ίσως απ’ όλα περισσότερο στροβιλίζεται στο νου σου και σου προκαλεί σύγχυση, σκέψου προσεκτικά και αναλογίσου, πόσοι από όσους έλαβαν αξίωμα μεγαλύτερο από κείνον, δε συνέβη να χάσουν τη ζωή τους με τρόπο ελεεινό ! Σου θυμίζω το Θεόδωρο από τη Σικελία, για τον οποίο ίσως έχεις ακούσει κι εσύ, αφού ήταν από τους πιο επίσημους και γνωστούς. Αυτός που και σε κάλλος, και σε παράστημα, και σε παρρησία ξεπερνούσε όλους τους ανθρώπους του βασιλιά, και μπορούσε να πετύχει όσα κανένας από τους πιο έμπιστους στην αυτού μεγαλειότητα, όμως δεν αρκέστηκε στην άνεση ή σε όσα του παρείχε η θέση καλά, κι επιβουλεύτηκε το βασιλιά. Και, ο ίδιος συνελήφθη, και αποκεφαλίστηκε με τον πιο άθλιο τρόπο. Αλλά, και η γυναίκα του, αριστοκρατικής καταγωγής και ανατροφής, και σε άλλα καθόλου πιο χαμηλά από εσένα κοινωνικά, απογυμνώθηκε ξαφνικά από κάθε τι δικό της, έχασε την ελευθερία της, δούλευε σαν εργάτρια για τα αναγκαία προς το ζην, και περνούσε κι από τις υπηρέτριες πιο οικτρά, έχοντας φτάσει σε τέτοια εξαθλίωση, που δάκρυζαν όσοι την ήξεραν, και την έβλεπαν τώρα σ’ αυτή τη φοβερή δυστυχία και συμφορά. 

     Λέγεται επίσης ότι και η Αρτεμισία, σύζυγος άνδρα πολύ άξιου και ικανού, που θέλησε ν’ ανατρέψει το βασιλιά, έφτασε σε τέτοια πενία, κι έπεσε σε τέτοια μελαγχολία, τέτοιο θρήνο, δάκρυ και κοπετό, που έχασε το φως της, και τώρα έχει ανάγκη να τη χειραγωγούν και να την οδηγούν σε πόρτες, που θα μπορούσαν να την ελεήσουν με την αναγκαία τροφή. Θα σου ανέφερα και άλλες που χτυπήθηκαν στη ζωή πολύ, αν δε γνώριζα ότι η ευλάβεια και η σύνεσή σου, δε θέλει από τα δεινά άλλων, της δικής της συμφοράς παραμυθία να βρει ! Κι αυτά που θυμήθηκα, δεν τα θυμήθηκα για κανένα άλλο λόγο, παρά για να μάθεις ότι τα ανθρώπινα πράγματα είναι ένα τίποτα, ή όπως λέει ο προφήτης: «Κάθε άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι… και όλη η δόξα του φευγαλέα σαν του αγριολούλουδου»-Ησ.40,6. Όσο κι αν υψωθεί και διακριθεί κανείς, δεν είναι σπάνιο να εκπέσει από τη θέση του, είτε είναι απλός πολίτης, είτε βασιλιάς. Και δεν είναι σπάνιο οι συμφορές και τα δεινά που χτυπούν τα σπιτικά απλών ανθρώπων, να είναι πιο λίγα απ’ αυτά που πλήττουν ανάκτορα βασιλικά. Αυτά προ πάντων ορμούν και φέρνουν πρόωρες χηρείες, συνακόλουθες ορφάνιες, βίαιους θανάτους, πολύ πιο παράνομους, πολύ πιο σκληρούς κι από αυτούς που παρουσιάζουν οι αρχαίοι τραγωδοί.

     Και για ν’ αφήσω τα παλιά, θα σου θυμίσω ότι, από τους εννιά που βασίλεψαν* στα δικά μας χρόνια, δυο μονάχα πήγαν από θάνατο φυσικό ! Από τους άλλους, ο ένας δολοφονήθηκε από κάποιον επαναστάτη, ο άλλος σκοτώθηκε στον πόλεμο, ένας άλλος από την προσωπική του φρουρά, κι ο άλλος από αυτόν που είχε συντελέσει στην εκλογή του αποφασιστικά, και του είχε φορέσει τη βασιλική αλουργίδα. Από δε τις γυναίκες τους, άλλες δηλητηριάστηκαν καθώς λέγεται, κι άλλες έλιωσαν από τη στενοχώρια. Από αυτές που ζουν, η μία έχει μικρό παιδί ορφανό, και τρέμει το φυλλοκάρδι της μήπως το σκοτώσει κάποιος από τους κρατούντες, για να προλάβει διεκδικήσεις μελλοντικές. Η άλλη, ύστερα από αίτηση πολλών, μόλις που επανήλθε από την εξορία στην οποία την είχε καταδικάσει ο σήμερα κρατών. Τέλος από τις συζύγους αυτών που είναι τώρα βασιλείς, η μια μόλις που πρόλαβε ν’ αναπνεύσει από πρότερες συμφορές, ζει σε κατάσταση ηδονής και οδύνης συνάμα, γιατί είναι ακόμα πολύ νέος και άπειρος ο βασιλιάς, και οι επίβουλοι γύρω του πολλοί και από πολλές πλευρές. Η άλλη πεθαίνει από το φόβο, πιο άθλια κι από κατάδικο ζει, γιατί ο άνδρας της, αυτός που της φόρεσε το στέμμα, πολεμάει συνεχώς, και τη λιώνει από τις συμφορές πιο πολύ, η ντροπή, και όλων οι ονειδισμοί. Καθώς τώρα συνέβη, αυτό που δεν έγινε ποτέ, βάρβαροι άφησαν τη δική τους χώρα, μυριάδες μίλια μακριά, και με πολλές κι αλλεπάλληλες επιδρομές κατέκαψαν τη χώρα, κατέλαβαν τις πόλεις μας, αρνούνται να αποχωρήσουν, και σαν να χορεύουν μάλλον, παρά να πολεμούν, ταπεινώνουν τους δικούς μας και τους καταγελούν. Λένε, μάλιστα, πως ένας δικός τους βασιλιάς είπε, ότι εκπλήττεται «με την αναισχυντία των στρατιωτών μας», που ενώ κατασφάζονται σαν αρνιά, προσδοκώντας μάταια πως θα νικήσουν, αρνούνται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, και να φύγουν από την πατρίδα μακριά. Και κόμπαζε, κι έλεγε, πως είχε χορτάσει πια να τους θερίζει. Αλήθεια με τι καρδιά νομίζεις ακούνε αυτά η γυναίκα του κι ο βασιλιάς;

     Κι επειδή θυμήθηκα αυτόν τον πόλεμο, οφείλω να σου πω ότι προσέφυγαν και σε μένα πολλές χήρες, που πριν θεωρούσαν τιμή και καμάρι ότι οι άνδρες τους πολεμούν, τώρα όμως ντυμένες στα μαύρα, δε σταματούν να τους θρηνούν. Δεν τους συνέβη, βλέπεις, αυτό που έγινε στην τίμια δική σου κεφαλή. Εσύ, θαυμάσια γυναίκα, είδες τον καλό εκείνον πάνω στο κρεβάτι, άκουσες τα τελευταία του λόγια, τις συμβουλές του για το πώς να προστατέψεις την περιουσία σας, σε ασφάλισε με διαθήκη από τις επιβουλές διαφόρων συκοφαντών και πλεονεκτών. Επί πλέον, τον αγκάλιασες νεκρό, όχι λίγες φορές, τον ασπάστηκες στα μάτια, περιχύθηκες πάνω του, έκλαψες γοερά, είδες να προπέμπεται με τιμές, επιτέλεσες, ως είχες χρέος, τα πρέποντα για την ταφή του, τέλος όποτε θέλεις μπορείς να πηγαίνεις στον τάφο του, και να βρίσκεις της οδύνης σου όχι μικρή παρηγοριά !

      Όμως όλες αυτές που έστειλαν στον πόλεμο τους δικούς τους τα έχουν στερηθεί αυτά, καθώς αντί, όπως έλπιζαν, να τους δεχτούν πάλι ζωντανούς, δέχτηκαν αδόκητα την πικρή αγγελία της τελευτής τους. Δεν έλαβαν τα νεκρά σώματα των αγαπημένων τους, άκουσαν μόνο να τους ανακοινώνουν με μερικά λόγια πώς τελεύτησαν. Είναι και άλλες, που δεν αξιώθηκαν ν’ ακούσουν ούτε το πώς της τελευτής των δικών τους, να μάθουν με ποιο τρόπο έπεσαν, γιατί ήταν τόσοι πολλοί οι νεκροί. Και είναι πιο φοβερό, ότι έτσι έπεσαν και χάθηκαν και πολλοί στρατηγοί, κι ο ίδιος ο βασιλιάς, όταν με λίγους στρατιώτες περικυκλώθηκε σε μια πολίχνη μικρή, όπου αδυνατώντας να ανασυνταχτεί, να αντεπιτεθεί και να βγει, έμεινε εκεί, και κάηκε ζωντανός μαζί με όλους τους υπερασπιστές και τα άλογα, καθώς οι επιδρομείς άναψαν τέτοια φωτιά, που έκανε στάχτη ακόμα και τους τοίχους και τα δοκάρια των σπιτιών ! Και δέχτηκαν μόνο την ίδια πικρή αγγελία, όχι τα σώματά τους τα νεκρά, και η γυναίκα του βασιλιά, και εκείνες των στρατιωτών που μάχονταν μαζί του στον τόπο αυτό.

7.   Το  πάθος  της  ματαιοδοξίας.

     Από όσα διαδραματίζονται σε μια θεατρική σκηνή, ή από τα άνθη που δεν παραλείπουν να βγουν στην ώρα τους την άνοιξη, δε διαφέρουν σε τίποτα τα πιο ωραία και λαμπρά πράγματα του κόσμου αυτού. Περνούν και χάνονται πριν καλά-καλά φανούν, ή αν μείνουν για λίγο και κρατηθούν, δεν αργούν να μαραθούν. Τι πιο ασήμαντο, αλήθεια, και μηδαμινό από την ανθρώπινη δόξα και τιμή; Ποιο το κέρδος της, και ποιος ο καρπός της; Ποια η αξία της, και  ποιος ο σκοπός; Και μακάρι να ήταν μόνο αυτό το κακό. Πέραν του ότι δεν έχει τίποτα να κερδίσει, όποιος κυριεύεται από αυτή την «κυρία», την αδυσώπητη και σκληροτράχηλη, δε θα αργήσει  ν’ αναγκαστεί να υπομείνει και πολλά λυπηρά, και βλαβερά. Γιατί, νιώθοντας αφέντρα όποιων της παραδοθούν, όσο πιο πολύ κολακεύεται κι εξυψώνεται από τους δούλους της, τόσο πιο πολύ εις βάρος τους αποβαίνει αυτό, καθώς οι απαιτήσεις της γίνονται ακόμα πιο σκληρές. Και, επειδή δεν ανέχεται, και δεν το αντέχει να την περιφρονούν ή να την απορρίπτουν, γίνεται κι από τύραννο κι από θηρίο πιο σκληρή. Ο τύραννος και το θηρίο συχνά, ύστερα από κάποια εκδούλευση ή προσφορά ικανοποιούνται και μαλακώνουν σχετικά, αυτή όμως μόλις καταλάβει ότι κάποιος παραδόθηκε στη γοητεία της, αγριεύει πιο πολύ. Κι αν βρει κάποιον που την υπακούει σε όλα, και σε όλα υποχωρεί, δεν υπάρχει περίπτωση από καμιά της απαίτηση να παραιτηθεί. Έχει, βλέπετε, σύμμαχο και μια άλλη, που δε θα ήταν άστοχο θυγατέρα της να ονομαστεί. Και αυτή είναι η ματαιοδοξία, που όταν μέσα μας ριζώσει καλά και μεγαλώσει, όχι λιγότερο από αυτήν μπορεί να γκρεμίσει μια ψυχή.

     Μετά και από αυτά, παρακαλώ, πες μου γιατί θρηνείς; Που σε απήλλαξε ο Θεός από μια δουλεία τόσο σκληρή, και σε ασφάλισε από τις εφόδους αυτών των λοιμικών ασθενειών; Γιατί, βέβαια, όσο θα ζούσε ο άνδρας σου, δε θα έπαυαν να χορεύουν στο νου σου επιθυμίες για δόξες και τιμές, ενώ τώρα που πέθανε, δεν έχουν από πού να εισχωρήσουν στην ψυχή σου και να θρονιαστούν. Και είναι πιο καλό να φτάσεις πια να μη θρηνείς που αναχώρησαν μαζί του, μήτε να επιζητείς την επικυριαρχία τους την πικρή. Όπου επικράτησαν τέτοιες επιθυμίες, έφεραν τα πάνω κάτω, έκαναν απροσδόκητες ανατροπές, έγιναν όλα κομμάτια και συντρίμμια θλιβερά. Γιατί, όπως πολλές εκδιδόμενες γυναίκες, παρότι άσχημες συχνά και αποκρουστικές, με κατάλληλα χάδια και τερτίπια αναστατώνουν απαλές, αθώες κι ανυποψίαστες νέων καρδιές, και όταν τους βάλουν στο χέρι, τους μεταχειρίζονται και από δούλους πιο εξευτελιστικά, έτσι και αυτά τα πάθη, η κενοδοξία και η ματαιοδοξία μολύνουν την ψυχή του ανθρώπου με κάθε είδους ντροπές.

     Πολλοί παθαίνονται κυριολεκτικά για τη δόξα, τόσο που ακόμα και τον πλούτο, τον οποίο θεωρούν καλό και πρόσφορο μέσο για να την αποκτήσουν, αν απογυμνωθούν από την αίγλη της, τον νιώθουν φορτίο ανεπιθύμητο και περιττό. Όμως κάποιοι άλλοι, που, παρότι απλοί και φτωχοί, μπόρεσαν να κερδίσουν επάξια τη δόξα και την τιμή των ανθρώπων, ποτέ τους δεν επιθύμησαν να πλουτίσουν. Και όχι μόνο, αλλά κι όταν τους δόθηκε η ευκαιρία ν’ αποκτήσουν χρυσάφι πολύ, την απέρριψαν και συνέχισαν στην ίδια γραμμή. Δεν έχεις ανάγκη να μάθεις από μένα ποιοι είναι αυτοί, γνωρίζεις πιο καλά κι από μένα τον Επαμεινώνδα, το Σωκράτη, τον Αριστείδη, το Διογένη, τον Κράτητα, που άφησε τα χωράφια του να γίνουν βοσκοτόπια. Οι πρώτοι, βέβαια, δε βάλθηκαν ν’ αποκτήσουν πλούτη, δοξάστηκαν όντας φτωχοί, έφτασαν στη δόξα με τρόπο φυσιολογικό, ενώ αυτός εγκατέλειψε και αυτά τα πλούτη που κατείχε. Τόσο πολύ αντιπαθούσαν όλοι τους αυτό το θηρίο το τόσο σκληρό !

     Ας μην κλαίμε, λοιπόν, που μας απάλλαξε ο Θεός από τη ματαιοδοξία, την τυραννίδα αυτή την αισχρή, την αδιάντροπη, τη γελοία, που έχει μόνο όνομα λαμπρό, όχι όμως έργα, αν κρίνει κανείς από αυτά στα οποία παρασύρει όσους της παραδίδονται. Καθώς δεν υπάρχει άνθρωπος που να μη θεωρεί καταγέλαστο, αυτόν που κάνει κάτι μόνο και μόνο για να δοξαστεί, και δεν αποβλέπει παρά σε τούτο μοναχά, να μπορέσει κάποτε να γίνει ένδοξος και το όνομά του να ακουστεί.

      Πέρα από αυτά, όποιος βάζει ως μοναδική επιδίωξή του να δοξαστεί από τους ανθρώπους, και είναι έτοιμος να υπομείνει και να κάνει τα πάντα για να πετύχει αυτό του το στόχο και σκοπό, αυτός ιδιαίτερα θα αποτύχει, θα ξεπέσει, θα έχει αντίθετη απολαβή, γέλια, κατηγόριες, σκώμματα, και φθόνο, και απέχθεια πολλή. Κι αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο μεταξύ ανδρών, αλλά και μεταξύ γυναικών, ιδιαίτερα μεταξύ γυναικών. Όπου, άλλη τη θαυμάζουν όλες για την απλότητα στην όλη της εμφάνιση, στο βάδισμα, την ενδυμασία, την καμαρώνουν χωρίς καθόλου να το επιδιώκει η ίδια ή να το επιζητεί. Και της εύχονται τα καλά όλου του κόσμου με μια φωνή, ενώ αποστρέφονται την κενόδοξη, την ξιπασμένη, τη μισούν, την αποφεύγουν σαν άλλο άγριο θηρίο, τη στολίζουν με μύριες κοροϊδίες, ή και κατάρες κάποτε.

     Με το να μην επιζητούμε τη δόξα των ανθρώπων, δεν αποφεύγουμε μόνο όσα αναφέραμε κακά, κερδίζουμε και τα μέγιστα αγαθά, ασκούμαστε σιγά-σιγά ν’ ανεβαίνουμε πνευματικά, να βάζουμε ως είναι ορθό σε δεύτερη μοίρα τα επίγεια, και σε πρώτη τα ουράνια. Όποιος δεν αποβλέπει στη δόξα και τιμή των ανθρώπων, με όσα θα πράττει καλά, φρόνημα σταθερό θα αποκτήσει, δε θα κινδυνέψει να πάθει κάτι κακό, ούτε από τα λυπηρά του βίου, ούτε από τα καλά. Ούτε αυτά θα μπορούν να τον γκρεμίσουν και να τον βουλιάξουν, ούτε εκείνα να τον κάνουν υπερόπτη και υπερήφανο, γιατί θα έχει μάθει να μένει έξω και μακριά από πράγματα που και εύκολα μεταβάλλονται και προκαλούν ταραχή.

      Αυτό και εύχομαι και προσδοκώ να συμβεί γρήγορα και με τη δική σου ψυχή ! Να αποσπαστεί συνολικά από την ταραχή αυτού του βίου, να επιδείξει ουράνια ζωή, χριστιανική. Να θεωρήσει γελοία την τυχόν χαμένη δόξα για την οποία τώρα λίγο θρηνεί, να ιδεί το κούφιο και μάταιο προσωπείο της. Και αν επιθυμείς την ασφάλεια που είχες χάρη σ’ εκείνον, αλλά και αυτή τη διασφάλιση της περιουσίας σας, να μην την επιβουλευτούν, δηλαδή, κάποιοι που ξέρουν να εισχωρούν ύπουλα και να επιβάλλονται στων άλλων τις συμφορές, «άσε στον Κύριο τις έγνοιες σου, κι Αυτός θα σε φροντίσει»-Ψ.54,23. «Κοιτάξτε τις γενιές που πέρασαν και στοχαστείτε: Ποιος εμπιστεύτηκε τον Κύριο, και ντροπιάστηκε; Ή ποιος επέμεινε σταθερά να τον σέβεται, και εγκαταλείφθηκε; Ή ποιος τον αναζήτησε κι εκείνος τον αγνόησε»-Σ.Σειρ.2,10.

8.   Τα  απερίγραπτα  αγαθά  του  ουρανού.

     Αυτά με κάνουν να πιστεύω πως θα μπορούσες μαζί μου να ομολογήσεις και να πεις, ότι ο Θεός που επέτρεψε να σε βρει αυτή η αβάσταχτη συμφορά, αλλά και σε έχει γαληνέψει κάπως τώρα πια, θα αποτρέψει τυχόν άλλα επερχόμενα δεινά, και στην υπόλοιπη ζωή σου, δε θα σε βρει πληγή από αυτήν πιο σκληρή. Και ότι, εσύ που αν και νέα και άπειρη άντεξες τόσο γενναία την παρούσα συμφορά, θα αντέξεις στο μέλλον πολύ πιο εύκολα, και όποιο άλλο ανεπιθύμητο ενδεχόμενο, που βέβαια εύχομαι ολόψυχα, να μη σου συμβεί. Να στηρίζεις την ελπίδα σου στο Θεό, ν’ ακολουθείς όσα μας οδηγούν στην ουράνια ζωή, και να είσαι βέβαιη ότι κανένα από όσα συμβαίνουν σ’ αυτή τη ζωή, δε θα μπορέσει να σε βλάψει, αν δεν αφήσεις εσύ η ίδια τον εαυτό σου βλάβη να υποστεί, ούτε κι αυτός ο κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου.

     Αυτός που, και αν ακόμα την περιουσία μας αφαιρέσει, και αν κατακομματιάσει το σώμα μας, τίποτε δε θα πετύχει, αν η ψυχή μας μείνει ακέραια και καθαρή. Ειδικότερα τώρα, αν ήθελες, όχι μόνο να ασφαλίσεις τα χρήματά σου, αλλά και να τα αυξήσεις πιο πολύ, θα είχα να σου υποδείξω και τον τρόπο και τον τόπο, όπου κανένας δε θα μπορεί να στα επιβουλευτεί. Ποιος ο τόπος; Ασφαλώς ο ουρανός ! Δεν έχεις παρά να τα στείλεις σ’ εκείνον τον καλό άνδρα, και ούτε κλέφτης, ούτε επίβουλος, ούτε κάτι άλλο από αυτά που τα λυμαίνονται, δε θα μπορεί να απλώσει το χέρι του σ’ αυτά. Αν φυτέψεις τα χρήματα εκεί, θα σου αποφέρουν καρπό πολύ. Ό, τι φυτεύουμε στον ουρανό, αναπτύσσεται πιο καλά, και φυσικά αποφέρει πιο πολύ καρπό.

     Αν κάνεις αυτό, πρόσεξε ποια αγαθά θ’ απολαύσεις, την αιώνια ζωή, και τα υπεσχημένα σε όσους αγαπούν το Θεό, «αυτά  που μάτι δεν τα είδε, κι ούτε τα άκουσε αυτί, κι ούτε που τα ’βαλε του ανθρώπου ο λογισμός»-1Κορ.2,9. Αλλά και εδώ θα ζεις κάνοντας συνεχώς το καλό, κι έτσι θα απαλλαγείς από μέριμνες, φόβους, κινδύνους, επιβουλές, μίση και έχθρητες. Αν τα κρατήσεις ή τα κρύψεις, ίσως κάποιοι τα επιβουλευτούν, αν όμως τα μεταθέσεις στον ουρανό, ακίνδυνη, ασφαλή, και πολύ ήσυχη θα περάσεις ζωή, και θα έχεις τη χαρά ότι ζεις ουσιαστική χριστιανική ζωή. Είναι πολύ παράλογο, θαρρώ, να μπορεί κανείς ν’ αγοράσει από δω εύφορο χωράφι στον ουρανό, και να βάζει τα επίγεια με όλους τους πόνους και τις αμαρτίες που συνεπάγονται πιο πάνω από αυτό. Πολλές φορές δυστυχώς κάνουμε αυτό το λάθος, ενεργούμε τα αντίθετα από τις μεγάλες προσδοκίες μας και τις μεγάλες ελπίδες μας !

9.   Η  Αιώνια  άλλης  τάξεως  συζυγία.

     Όμως επειδή ενδέχεται να στενοχωριέσαι και να ταράζεσαι από το ότι τον βρήκε ο θάνατος την ώρα που υπήρχαν βάσιμες ελπίδες να προαχθεί στο αξίωμα του υπάρχου-πρωθυπουργού, παρακαλώ πρόσεξε πρώτα αυτό, ότι αν και ήταν όντως βάσιμη και φανερή η ελπίδα αυτή, δεν έπαυε ως ανθρώπινη να είναι μετέωρη, αβέβαιη, και επισφαλής. Ελπίδα που ενδέχεται και να διαψευδόταν, όπως πολλές φορές βλέπουμε να συμβαίνει στη ζωή. Όπου πράγματα που θεωρήθηκε βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθούν, τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν, ενώ άλλα που ούτε μας πέρασε από το νου ότι μπορεί να γίνουν, δεν είναι σπάνιο να συντελέστηκαν. Και είτε πρόκειται για βασιλείες και εξουσίες, είτε για γάμους και κληρονομιές, παντού και πάντα βλέπουμε να συμβαίνει αυτό. Ώστε κι αν ακόμα όντως είχαν ωριμάσει τα πράγματα, η παροιμία λέει ότι «ανάμεσα στην άκρη του ποτηριού και τα χείλη πολλά μπορεί να συμβούν». Και η Γραφή επίσης λέει: «Πολλά αλλάζουνε απ’ το πρωί ως το βράδυ»-Σ. Σειρ.18,26. Ο σημερινός βασιλιάς, μπορεί να είναι νεκρός το πρωί. Και πάλι, παρουσιάζοντας σ’ εμάς το παρ’ ελπίδα συμβαίνον, λέει ο ίδιος αυτός σοφός: «Πολλοί ηγεμόνες ταπεινώθηκαν ως το χώμα, κι εκείνος που κανείς δεν το περίμενε φόρεσε το στέμμα»-Σ.Σειρ.11,5. Δεν ήταν δεδομένο, ότι αν ζούσε θα έπαιρνε οπωσδήποτε αυτό το αξίωμα, το άδηλο του μέλλοντος και άλλα μας έβαζε σε πολλές υποψίες. Από πού ήταν δεδομένο ότι αν ζούσε, θα έπαιρνε αυτό το αξίωμα και ότι δε θα συνέβαιναν τα αντίθετα, θα αρρώσταινε, και θα έχανε και το αξίωμα που είχε, θα είχε χτυπηθεί από το φθόνο ή τη βασκανία όσων θα εύχονταν να χάσει την ευημερία του, ή θα πάθαινε κάτι άλλο σκληρό;

     Αν όμως το θέλεις, ας θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι, αν είχε ζήσει, πράγματι θα έπαιρνε το κορυφαίο αξίωμα. Αλλά, όσο πιο μεγάλο είναι το αξίωμα, τόσο πιο πολλές είναι και οι πιθανότητες να πάθει κανείς κάτι, από τους επίσης μεγάλους κινδύνους που το συνοδεύουν, τις φροντίδες, και τις επιβουλές. Ας δεχτούμε όμως ότι τίποτε από αυτά δε θα συνέβαινε, αλλά ακίνδυνα, ήσυχα και ήρεμα θα διέπλεε εκείνο το πέλαγος. Ποιο το τέλος του και τότε, πες μου, ποιο; Όχι αυτό που και τώρα; Και ας μην πούμε, όχι αυτό, αλλά άλλο, ίσως πιο απευκταίο και αηδές. Ας πούμε πρώτα ότι θα έβλεπε βραδύτερα τον ουρανό και τα εις τον ουρανό, πράγμα το οποίο δεν είναι μικρή ζημιά για όσους πιστεύουν στα μελλοντικά ουράνια αγαθά. Έπειτα αυτός που είχε ζήσει ως τότε μια πολύ καθαρή ζωή, μπορεί με την παράτασή της, και σε συσχετισμό με τις υποχρεώσεις εκείνου του αξιώματος να μην τον είχαν αφήσει να απέλθει όσο τώρα καθαρός. Άδηλο επίσης αν, έχοντας δεχτεί πολλές πιέσεις δε θα είχε υποχωρήσει ή υποκύψει σε πολλά, δε θα είχε αποκλίνει από τη χριστιανική ζωή στην οποία τώρα τον βρήκε ο θάνατος !

     Έτσι ελπίζουμε βάσιμα ότι με τη χάρη του Θεού πέταξε σε τόπο αναπαύσεως, γιατί δεν αποτόλμησε τίποτα από εκείνα που θα τον απέκλειαν από τη βασιλεία των ουρανών. Τότε έχοντας ασχοληθεί τόσο χρόνο με πολλά δημόσια πράγματα, ίσως να είχε φορτωθεί και ρύπο πολύ. Όποιος αναστρέφεται με τόσα κακά, είναι πολύ σπάνιο να πετύχει κάτι καλό, ενώ το να αμαρτήσει θέλοντας και μη, είναι από τα συνήθως συμβαίνοντα. Αλλά από αυτό το φόβο έχουμε απαλλαγεί πια, και είμαστε πολύ πεπεισμένοι ότι εκείνη τη λαμπρή μέρα, θα λάμπει πολύ κοντά στον Κύριο και Βασιλιά, θα προπορεύεται με τους αγγέλους του Χριστού, θα είναι ντυμένος με απερίγραπτη δόξα, και θα παραστέκεται στο θείο Κριτή, ανάμεσα στους πρώτους που θα Τον διακονούν. 

    «Γι αυτό άφησε τους θρήνους και τις οιμωγές. Κρατήσου στην ίδια μ’ εκείνον χριστιανική ζωή. Αν μπορείς ανοίξου και σε ανώτερη. Ώστε, αφού τον φτάσεις στην αρετή, να κατοικήσεις στην ίδια μ’ εκείνον σκηνή. Και μαζί του στους αιώνες των αιώνων πάλι να συναρμοστείς. Όχι βέβαια σε γήινη συζυγία, που είναι κυρίαρχα αίσθηση ένωσης σωματικής, αλλά σε άλλης τάξης, ουράνια, ανώτερη κατά πολύ. Γιατί η συζυγία σωμάτων άλλης τάξης και φύσης είναι  κυρίαρχα ένωση ψυχής με ψυχή, πράγμα πολύ πιο ευχάριστο, πιο τέλειο, ανώτερο, καλύτερο»!**

******

     Μακάριες οι ψυχές που ευλογεί ο Θεός να καταθέτουν τόσο άγια βιώματα. Και, να γίνονται δυνατοί φάροι της μεγάλης ελπίδας μας στους αιώνες των αιώνων, ιδιαίτερα σε τόσο πονεμένες καρδιές !

Αθανάσιος Κοτταδάκης

----------------------------------------

*         Πρόκειται για τους εξής. 1. Κώνστας, εξοντώθηκε το 350. 2. Γάλλος, φονεύτηκε το 354 κατά διαταγή του Κωνσταντίνου. 3. Κωνστάντιος πέθανε το 361 με φυσικό θάνατο. 4. Ιουλιανός, σκοτώθηκε στην εκστρατεία εναντίον των Περσών. 5. Ιοβιανός, πέθανε από δυστύχημα στη Γαλατία το 364. 6. Ουαλεντινιανός, πέθανε στη Γαλατία με φυσικό θάνατο. 7. Ουάλης, κάηκε στη σκηνή του στην Αδριανούπολη πολεμώντας τους Γότθους. Επιζούσαν ακόμα στις μέρες του ο Θεοδόσιος και ο Γρατιανός.   

**  «Διὸ τοὺς θρήνους ἀφεῖσα καὶ τὰς οἰμωγὰς ἔχου τῆς αὐτῆς πολιτείας μᾶλλον δὲ καὶ ἀκριβεστέρας, ἵνα πρὸς τὴν ἴσην αὐτῷ φθάσασα ἀρετήν, τὴν αὐτὴν ἐκείνῳ κατοικήσῃς σκηνήν, καὶ συναφθῆναι πάλιν αὐτῷ δυνηθῇς εἰς τοὺς ἀθανάτους αἰῶνας ἐκείνους, οὐ ταύτην τὴν τοῦ γάμου συνάφειαν, αλλ’ ἑτέραν πολλῷ βελτίονα. Αὕτη μὲν γὰρ σωμάτων ἐστὶ συμπλοκὴ μόνον· τότε δὲ ψυχῆς ἔσται πρὸς ψυχὴν ἕνωσις ἀκριβέστερα, καὶ ἡδίων πολλῷ καὶ βελτίων».