Ο Μαυροκορδάτος στο Μαξίμου του Γιώργου Ρακκά

Στάθης Καλύβας και Κυριάκος Μητσοτάκης

Ο Μαυροκορδάτος στο Μαξίμου

του Γιώργου Ρακκά

Παρακολουθώντας κανείς το 1ο επεισόδιο της σειράς Καταστροφές και Θρίαμβοι του Στ. Καλύβα, για τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι το ενδιαφέρον του δεν είναι να αποτυπώσει πιστά τα γεγονότα και τον ιστορικό χαρακτήρα της Επανάστασης. Περισσότερο, ενδιαφέρεται να κατασκευάσει τον πολιτικό μύθο του Μαυροκορδάτου ως αρχετυπικής φιγούρας νεοέλληνα εκσυγχρονιστή.

Το σχήμα που ακολουθεί ο Καλύβας εύκολα γίνεται αντιληπτό: ο Μαυροκορδάτος παρουσιάζεται ως ηγήτορας μιας πεφωτισμένης, και κοσμοπολίτικης πρωτοπορίας, που θα αντιταχθεί στην περιρρέουσα εθνολαϊκιστική και εν πολλοίς οπισθοδρομική ατμόσφαιρα της Ελληνικής Επανάστασης, για να επιβάλει σε πρώτο χρόνο τον φιλελευθερισμό και την ανεξιθρησκία των Συνταγμάτων του Αγώνα, και σε δεύτερο την πρόσδεση του υπό διαμόρφωση νέου κράτους στο άρμα της Αγγλίας: Ιδού ο «θρίαμβος» της Ελληνικής Επανάστασης –να πείσει το «πιο πρωτοποριακό κράτος της εποχής του» όπως ακούγεται στο ντοκιμαντέρ– ώστε να χαρίσει την ελευθερία στους Έλληνες, την ίδια στιγμή που το «εθνολαϊκιστικό τόξο» απειλούσε με την εγγενή του διχαστικότητα να καταστρέψει ολοσχερώς την Επανάσταση παραδίδοντάς την εξουδετερωμένη, έπειτα από τους αλλεπάλληλους εμφυλίους πολέμους, στη σπάθη του Ιμπραήμ.

Η «καταστροφή», λοιπόν, αντιστοιχεί στην ιστορική δραστηριότητα των εθνολαϊκιστών, ο «θρίαμβος» στη σωτήρια παρέμβαση της εκσυγχρονιστικής μειοψηφίας που επανατοποθετεί το πνεύμα της Επανάστασης στον «ορθό δρόμο», «μακριά από τη Ρωσία, στη Δύση», όπως θα πει σε μια αποστροφή του λόγου της η Μαρία Ευθυμίου.
Κι όμως, κανείς την εποχή εκείνη δεν θα μπορούσε να κάνει αυτήν την αντίστιξη: Η Ρωσία του τσάρου Νικολάου θεωρούνταν οργανικό μέλος των θεσμών της ευρωπαϊκής διπλωματικής συνεννόησης, τόσο κατά την Ιερά Συμμαχία όσο και μετέπειτα. Όμως, όταν ομιλούν για τη Ρωσία των αρχών του 19ου αιώνα, ή, χειρότερα, τον Καποδίστρια, η Μαρία Ευθυμίου όπως και ο Αριστείδης Χατζής έχουν στο μυαλό τους τον… Βλαδίμηρο Πούτιν και εκείνο που νομίζουν ότι αντιπροσωπεύει.
Ομοίως και ο Στάθης Καλύβας, όταν πλέκει τον συγκεκριμένο μύθο του Μαυροκορδάτου, έχει στο μυαλό του τη σημερινή Ελλάδα και την ηγεσία της. Σημασία γι’ αυτόν έχει να διατυπωθεί μια εκσυγχρονιστική γενεαλογία, μέσα από τη διαλεκτική των καταστροφών και των θριάμβων, που θα του επιτρέψει να εισηγηθεί έμμεσα και διά της παραβολής έναν ιδιαίτερο πολιτικό δρόμο για τον τωρινό Έλληνα πρωθυπουργό. Κάτι που φιλοδοξεί να καταστεί το πρώτο πολιτικό αφήγημα κυβερνητικών πολιτικών δυνάμεων μετά το τέλος της μεταπολίτευσης.
Αν τότε, η παρουσιαζόμενη ως εκσυγχρονιστική μειοψηφία παρήγαγε τον «θρίαμβο», επιβάλλοντας την –έστω και αντιφατική– εισαγωγή της αγγλοσαξωνικής, φιλελεύθερης νεωτερικότητας στους ελληνικούς θεσμούς, σήμερα καλείται να εμπεδώσει ένα μεταμοντέρνο πολιτικό αφήγημα, εκείνο που είναι τόσο κυρίαρχο στους διαδρόμους της Οξφόρδης, του Λευκού Οίκου, στον μηντιακό κόσμο: Παγκοσμιοποιημένες, μεταναστευτικές κοινωνίες, πολυπολιτισμικό ιδεώδες, ευρωατλαντισμός, ελίτ που μοιράζονται πολύ περισσότερα κοινά μεταξύ τους ανά τον δυτικό κόσμο, παρά με την υπόλοιπη κοινωνία της δικής τους χώρας.
Στο πεδίο της άμεσης πολιτικής στρατηγικής, η γραμμή αυτή συνεπάγεται ότι ο πρωθυπουργός οφείλει να ενισχύσει τις συμμαχίες του με τις προερχόμενες από τον σημιτικό εκσυγχρονισμό δυνάμεις –το Ποτάμι, το πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ, την αντισυριζαϊκή ανανεωτική αριστερά– ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης και ιδεολογικής τοποθέτησης, παραμερίζοντας την ίδια στιγμή την εθνοκεντρική βάση τόσο του δικού του κόμματος, όσο και των υπολοίπων που τον υποστήριξαν το 2019 στη λογική του «μη χείρον βέλτιστον» και υπό τον τρόμο της παραμονής του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Όχι ότι αυτές δεν χρειάζονται ώστε να συμπληρωθεί το άθροισμα της εκλογικής αυτοδυναμίας που θα παρατείνει την παραμονή του Κ. Μητσοτάκη στο Μαξίμου. Ωστόσο, το συγκεκριμένο πολιτικό αφήγημα κρίνει ότι θα είναι πάντοτε διαθέσιμες, όσο κι αν αποξενώνονται από τις παρούσες κυβερνητικές επιλογές για το μεταναστευτικό ή την αμφιταλάντευση ανάμεσα στην αποτροπή και τον κατευνασμό ως προς την Τουρκία, την απουσία οράματος για την ενίσχυση της εθνικής παιδείας, της δημογραφίας ή της παραγωγής. Γιατί θα σύρονται την τελευταία στιγμή πίσω από την εκσυγχρονιστική διακυβέρνηση, καθώς αυτή, κόντρα στο πνεύμα και το κλίμα αδράνειας της ελληνικής κοινωνίας, θα οδηγεί την χώρα σε «θριάμβους», μακριά από τις καταστροφές.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κολακεύεται από τον συγχρωτισμό με μια ομάδα διανοουμένων, αρκετοί από τους οποίους εμφανίζονται στο Καταστροφές και Θρίαμβοι. Πολύ συχνά, μάλιστα, σε συνεντεύξεις του αφήνει να φανούν τα βιβλία τους πάνω στο γραφείο του. Ενδεχομένως στο μυαλό του να γοητεύεται από την αίγλη του Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβύτερου, που όταν πραγματοποιούσε τα αποφασιστικά βήματα για την πρόσδεση της Ελλάδας στην Ε.Ε., στα μέσα της δεκαετίας του 1970, συνομιλούσε με τον Οδυσσέα Ελύτη ή τον Δημήτρη Χορν.
Ο Στάθης Καλύβας, όμως, δεν είναι ούτε Ελύτης, ούτε Χορν, και με τη στρατηγική που εμμέσως πλην σαφώς εισηγείται στον Κυριάκο Μητσοτάκη κινδυνεύει να τον πάρει στον λαιμό του. Γιατί η τελευταία υστερεί σε εκείνο το στοιχείο το οποίο ακριβώς υποτίθεται ότι είναι το δυνατό της σημείο, τη ρεαλιστική ανάγνωση της σημερινής πραγματικότητας:
Η Τουρκία, πρωτίστως, του 2022 και του 2023, αναμένεται να ανανεώσει την επιθετικότητά της εναντίον της Ελλάδας. Φέτος κλείνει 100 χρόνια από την ολοκλήρωση της «εσωτερικής κατάκτησης» της Μικρασίας, δηλαδή της δικής μας Καταστροφής, ενώ του χρόνου κλείνει το ιωβηλαίο του σύγχρονού της κράτους. Σκοπεύει, λοιπόν, να γιορτάσει αυτές τις επετείους με αποφασιστικά βήματα για τη δορυφοροποίηση της Ελλάδας. Χώρια που για τον Ερντογάν έρχονται και εκλογές, και το «ελληνικό ζήτημα» για την τουρκική πολιτική ζωή, δηλαδή η πλειοδοσία των διεκδικήσεων απέναντί μας, είναι το μοναδικό στοιχείο που ενοποιεί συμπολίτευση και αντιπολίτευση στη γειτονική χώρα. Για να μη μιλήσουμε για το ισλάμ, τη μετανάστευση και την πολλαπλή αποσταθεροποίηση που απειλεί την Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή, το κλίμα στην ευρωπαϊκή και αμερικάνικη πολιτική κινείται σε εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που εισηγείται ο Στάθης Καλύβας. Αν δεν κυβερνούν σήμερα οι Χριστιανοδημοκράτες στη Γερμανία, είναι γιατί η βάση του κόμματος αποσκίρτησε μαζικά –ιδίως στην πρώην Ανατολική Γερμανία– προς δεξιότερες επιλογές, ακριβώς γιατί αποξενώθηκε από τον σοσιαλφιλελευθερισμό της Μέρκελ. Ο Μακρόν, αλλά και η γκωλική δεξιά στη Γαλλία, παραμένουν στο επίκεντρο των πολιτικών εξελίξεων, γιατί πραγματοποίησαν στροφή 180ο μοιρών προς μια ατζέντα εθνοκεντρική και υπέρ της ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας. Ενώ η αριστερά, που επιμένει στην πεπατημένη της παγκοσμιοποιητικής ιδεολογίας, ψάχνει να βρει την ψήφο της, με όλους τους υποψηφίους της να συγκεντρώνουν αθροιστικά μετά βίας το… 30% της εκλογικής δύναμης –τη χειρότερη επίδοση από το 1965. Ο δε Μπάιντεν και οι Δημοκρατικοί πληρώνουν ακριβά τον εναγκαλισμό τους με το κίνημα των Αφυπνισμένων και τη διαπόμπευση της αμερικανικής ταυτότητας, χάνοντας τη χρονιά που μας πέρασε ακόμα περισσότερες Πολιτείες.
Και στο εσωτερικό πολιτικό τοπίο, ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι και πολύ ρόδινα. Η εκλογή του Ανδρουλάκη στο ΚΙΝΑΛ διεκδικεί τον επαναπατρισμό των εκσυγχρονιστών του πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ στο κόμμα, απειλώντας να μεταβάλει σε προσωρινή την επικράτηση του Κ. Μητσοτάκη στον συγκεκριμένο χώρο. Άρα; Μήπως η «γραμμή Καλύβα» απειλεί να οδηγήσει τη μητσοτακική ηγεμονία σε αυτοϋπονόμευση;
Υπάρχει και μια άλλη διάσταση στο ζήτημα, εξωτερική. Η τυφλή πρόσδεση στο αγγλοσαξωνικό άρμα, που φέρεται να προπαγανδίζει ο Στάθης Καλύβας, αντικρούεται από τη στρατηγική Άγγλων και Αμερικάνων να επαναπροσεταιριστούν την Τουρκία, παρά τα όσα καταστροφικά διαπράττει σε όλα τα αζιμούθια. Επομένως, είναι πολύ πιθανόν, οι καθησυχαστικές εισηγήσεις που γίνονται αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα, ακόμα, η προοπτική της ενδεχόμενης αποδυνάμωσης της ελληνικής κυβέρνησης μέσω μιας εσωτερικής κρίσης στο κυβερνών κόμμα, να αποσκοπούν στο να βρεθεί απροετοίμαστη μπροστά στην όξυνση της τουρκικής επιθετικότητας, κάτι που ενισχύει την προοπτική ενός επώδυνου συμβιβασμού.

πηγή φωτογραφίας