Φιλοσοφία – Χριστιανισμὸς - Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου

Τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν

Φιλοσοφία – Χριστιανισμὸς

  Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου

Ἑορτή, ἀγαπητοί μου, σήμερα. Ἑορτὴ τῶν σχολείων καὶ τῆς παιδείας, τῆς ἑλληνικῆς καὶ χριστιανικῆς παιδείας, ποὺ ὡς ῥίζα καὶ βάθρο ἔχει τὴν καλλιέργεια τοῦ ἔσω ἀνθρώπου. Ὁ ἔσω ἄνθρωπος εἶνε αὐτὰ τὰ τρία· νοῦς, καρδία, θέλησις. Ἡ ἑλληνικὴ λοιπὸν καὶ χριστιανικὴ παιδεία φωτίζει τὸ νοῦ μὲ τὶς ὡραιότερες ἔννοιες, καλλιεργεῖ τὴν καρδιὰ μὲ τὰ εὐγενέστερα αἰσθήματα, καὶ χαλυβδώνει τὴ θέλησι γιὰ τὰ μεγάλα καὶ ὑψηλά. Καὶ ἐπειδὴ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι ποὺ ἑορτάζουν σήμερα ὑπῆρξαν διάνοιες φωτεινές, καρδιὲς εὐγενεῖς καὶ θελήσεις ἰσχυρές, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία τοὺς προβάλλει ὡς ὑποδείγματα καὶ προστάτες τῆς παιδείας μας.

Ἀκούγεται ὅμως ἀντίλογος. Τί μᾶς λένε·

 –Γιὰ τὴν Ἐκκλησία ναί, ἦταν αὐτοὶ σημαντικὲς προσωπικότητες ποὺ ἀγάπησαν καὶ τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, ἀλλά… –Τί «ἀλλά»; Νά· πέρασε πιὰ ἡ ἐποχή τους. Γιὰ ἐμᾶς, ποὺ ἔχουμε μία ἱστορία τεσσάρων χιλιάδων ἐτῶν, μὲ τόσους σοφοὺς καὶ θεμελιωτὲς ἐπιστημῶν, δὲν θά ᾽ταν προτιμότερο καὶ ἐγγύτερο στὶς πηγές μας, ἀντὶ τῶν κληρικῶν αὐτῶν (Βασιλείου, Χρυσοστόμου, Γρηγορίου) ὡς προστάτες τῆς ἑλληνικῆς παιδείας νὰ ἔχουμε π.χ. τὸν Ὅμηρο, τὸν Πλάτωνα, τὸν Ἀριστοτέλη, τὸν Δημόκριτο;…

Ὑπῆρξαν λοιπὸν καὶ δυστυχῶς ὑπάρχουν ἀκόμη Ἕλληνες διανοούμενοι ποὺ θέλουν νὰ ἐξορίσουν ἀπὸ τὴν παιδεία μας τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας. Σὲ κάποια μάλιστα ἀνώμαλη περίοδο τοῦ ἔθνους τὰ σχολεῖα μας εἶχαν πάψει νὰ ἑορτάζουν τὴ σημερινὴ ἑορτή. Καὶ στὴν ἐποχή μας γίνεται ἀπροκάλυπτα κίνησις γιὰ μιὰ παιδεία ἄνευ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Θιασῶται αὐτῶν τῶν κινήσεων εἶνε εἴτε ἄθεοι ὑλισταὶ εἴτε ἀνθρωπισταί, λάτρεις τοῦ ἀρχαίου κάλλους. Τὴν Κυριακή, ἐνῷ χτυποῦν οἱ καμπάνες, αὐτοὶ προτιμοῦν, ἀντὶ νὰ πᾶνε στὴν ἐκκλησία νὰ «ἰδοῦν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν» (θ. Λειτ.), νὰ πηγαίνουν σὲ ἀρχαιολογικοὺς χώρους καὶ νὰ ὑμνοῦν τὸ φῶς τὸ ἀπολλώνιο· νοσταλγοὶ ἑνὸς παρελθόντος, ζητοῦν ν᾽ ἀναστήσουν τὴν εἰδωλολατρία. Εἶνε ὀπαδοὶ ἑνὸς ἀνθρωπισμοῦ χωρὶς τὸν ἀληθινὸ Θεό, ποὺ κατὰ τὸν Ντοστογέφσκυ εἶνε ἡ πιὸ στυγνὴ ἔκφρασις ἀθεϊσμοῦ.

Χρειάζεται ν᾽ ἀπαντήσουμε; Τοὺς ἀπήντησε ἤδη τὸν 4ο αἰῶνα τὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν. Ὅταν ὁ Ἰουλιανὸς ὁ παραβάτης θέλησε νὰ ἐπαναφέρῃ τὴ λατρεία τῶν θεῶν τοῦ Ὀλύμπου, τὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν τοῦ εἶπε, ὅτι οἱ θεοὶ ἐκεῖνοι πέθαναν· «Δὲν ἔχει πιὰ ὁ Ἀπόλλων καλύβα, ἔσβησε ἡ «λαλέουσα πηγή»(βλ. Πόθεν καὶ διατί, Μ 96, σ. 267). Ἐμεῖς τί θὰ εἴχαμε τώρα νὰ τοὺς ποῦμε;

* * *

Ἡ φιλοσοφία τῶν ἀρχαίων προγόνων μας, ἀγαπητοί μου, πλανήθηκε σὲ λαβύρινθο. Παρ᾿ ὅλες τὶς προσπάθειές της, δὲν κατώρθωσε νὰ βρῇ τὴν ἀλήθεια, ν᾽ ἀπαντήσῃ σὲ ἐρωτήματα ὅπως· τί εἶνε Θεός; τί εἶνε ἄνθρωπος; τί εἶνε κόσμος; τί εἶνε καλό; τί εἶνε ἀρετή; τί εἶνε κακία; τί εἶνε ψυχή;… Ἡ ἄγνοια ἔτρωγε τοὺς φιλοσόφους ὅπως ἡ μυθολογικὴ Σφίγγα κατεβρόχθιζε ὅσους δὲν ἔλυναν τὰ αἰνίγματά της.

Εἶπαν, ὅτι ἡ ἱστορία τῆς φιλοσοφίας εἶνε ἱστορία τῶν ἀνθρωπίνων πλανῶν. Μὴ θεωρηθῇ προσβλητικὸ ὅτι δὲν ὑπάρχει βλακεία ποὺ νὰ μὴν τὴν εἶπαν οἱ ἀρχαῖοι σοφοί. Θέλετε παραδείγματα; Ὁ Πυθαγόρας ἀπαγόρευε στοὺς μαθητάς του νὰ τρῶνε κυάμους (=κουκιά), γιατί, λέει, μέσα στὰ ζωΰφια τῶν κυάμων ὑπάρχουν ψυχές! – γελᾶμε τώρα ἀκούγοντάς το. Ὁ Πλάτων ἦταν ὑπὲρ τῆς δουλείας, τὴν θεωρεῖ θεσμὸ ἀκατάλυτο· ἀφοῦ οἱ μηχανὲς δὲν μποροῦν νὰ κινηθοῦν μόνες τους, οἱ δοῦλοι μᾶς εἶνε ἀπαραίτητοι! Καὶ ὁ Σωκράτης, ὁ θεωρούμενος μέγας σοφός, ἐμόλυνε τὶς τελευταῖες στιγμές του, ὅταν ζήτησε νὰ θυσιάσουν ἀλέκτορα (=πετεινό) στὸν Ἀπόλλωνα.

Δὲν μποροῦμε ν᾽ ἀρνηθοῦμε ὅτι προσπάθησαν νὰ πλησιάσουν τὸ θεῖον, τὶς κορυφὲς τῆς ἀληθείας. Δὲν τὸ κατώρθωσαν. Εἶπαν ὅμως μερικὲς ἀλήθειες, ποὺ εἶνε σὰν ψήγματα χρυσοῦ σὲ σωρὸ ἄμμου, σὰν πυγολαμπίδες στὴ νύχτα, σὰν φωτοβολίδες μέσα στὸ σκοτάδι.

 Τί προσέφεραν οἱ ἀρχαῖοι φιλόσοφοι·

 Τὸ «γνῶθι σαυτόν» τοῦ Σωκράτους.

 Τὴν διαπίστωσι, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μὲ δικές του δυνάμεις εἶνε ἀδύνατον νὰ σωθῇ.

 Τὴν πεποίθησι - πρόβλεψι, ὅτι μιὰ μέρα θὰ ἔρθῃ Ἐκεῖνος ποὺ θὰ λυτρώσῃ τὸν κόσμο. Ὁ Αἰσχύλος λέει, ὅτι ὁ Προμηθεὺς καρφωμένος ἐπάνω στὸν Καύκασο στενάζει καὶ ζητεῖ τὸν Λυτρωτή του. Καὶ ὁ Σωκράτης λίγο πρὶν πεθάνῃ, εἶπε στοὺς δικαστάς του· Ἐγὼ σᾶς κεντοῦσα σὰν βουκέντρα. Τώρα σβήνω πιά· κ᾽ ἐσεῖς μετὰ τὸ θάνατό μου θὰ κοιμᾶστε, ἕως ὅτου ἔρθῃ Κάποιος, ὁ ὁποῖος θὰ φροντίσῃ γιὰ σᾶς.

 Τέλος, ἐνῷ ὡς πρὸς τὴ θρησκεία λόγῳ τῆς πλάνης τῶν εἰδώλων ἡ συμβολή τους εἶνε μηδέν, ἡ προσφορά τους ὡς πρὸς τὴ γλῶσσα εἶνε μεγάλη. Δὲν ὑπάρχει στὸν κόσμο γλῶσσα τελειότερη ἀπὸ τὴν ἑλληνική, ποὺ λάλησαν οἱ φιλόσοφοι, ποιηταί, ἱστορικοί. Γι᾽ αὐτὸ καί τὸ Εὐαγγέλιο (=ἡ Καινὴ Διαθήκη) γράφτηκε πρωτοτύπως σ᾽ αὐτὴν καί ἡ Βίβλος (Παλαιὰ Διαθήκη) μεταφράστηκε ὁλόκληρη σ᾽ αὐτήν.

Σήμερα, ἐνῷ κάποιοι ἡμιμαθεῖς περιφρονοῦν τὴ γλῶσσα μας, μεγάλοι ἐπιστήμονες, θέλοντας νὰ δώσουν ὄνομα (ὁρολογία) σὲ νέα πράγματα ποὺ βρίσκουν (στὶς ἐπικοινωνίες, στὶς συγκοινωνίες, στὴν ἐνημέρωσι κ.λπ.), καταφεύγουν σ᾽ αὐτήν· αὐτὴ κατέχει τὰ σκήπτρα. Θέλετε παραδείγματα; Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἔλεγε, ὅτι θά ᾿ρθῃ μιὰ ἡμέρα ποὺ ὁ κόσμος θὰ δεθῇ μὲ μιὰ κλωστή, ἢ ὅτι θὰ βρεθῇ ἕνα κουτὶ ποὺ θὰ τρελλάνῃ τὸν κόσμο. Ἡ «κλωστὴ» εἶνε τὸ τηλέ-φωνο καὶ τὸ «κουτὶ» εἶνε ἡ τηλε-όρασι. Αὐτὰ λοιπὸν τὰ νέα πράγματα πῶς τὰ «βάφτισαν»; Δὲν ἄνοιξαν λεξικὰ ἀγγλικὰ ἢ γερμανικά, οὔτε ῥώσικα ἢ κινέζικα· ἄνοιξαν τὸ ἑλληνικὸ λεξικό, πῆγαν στὴ γλῶσσα τοῦ Ὁμήρου καὶ πῆραν τὴν κατάλληλη λέξι. Εἶνε τὸ «τηλ(ε)». Ἔτσι· ἀπὸ τὸ τηλ(ε), ποὺ σημαίνει «μακριά», ὠνομάστηκε ὁ τηλέ-γραφος, τὸ τηλέ-φωνο, ἡ τηλ-επικοινωνία, ἡ τηλε-όρασις. Ἔλεγε ἐπίσης ὁ ἅγιος Κοσμᾶς· Θὰ δῆτε στὸν κάμπο ἁμάξι νὰ τρέχῃ γρηγορώτερα ἀπὸ τὸ λαγό· τὸ «ἁμάξι« εἶνε τὸ αὐτο-κίνητο, καὶ τὸ ὄνομα βγῆκε πάλι ἀπὸ λέξεις τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. Δὲν εἶνε λοιπὸν τιμὴ καὶ δόξα γιὰ τὴ γλῶσσα μας ὅτι μόνο αὐτὴ ἔχει λέξεις ποὺ μποροῦν νὰ ἐκφράσουν ὅλες τὶς ἔννοιες;

* * *

Ἡ σημερινὴ ἑορτή, τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἀναδεικνύει, ἀγαπητοί μου, δύο ἀλήθειες. Πρῶτον, ὅτι ἡ πίστι τοῦ Χριστοῦ, ἡ θρησκεία μας, εἶνε ἡ μόνη ἀληθινή· ἂν ζοῦσαν ὁ Πλάτων κι ὁ Ἀριστοτέλης, θὰ κάθονταν στὰ θρανία ν᾽ ἀκούσουν τὰ μαθήματα τῆς χριστιανικῆς κατηχήσεως. Καὶ δεύτερον, ὅτι ἡ γλῶσσα τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ γλῶσσα μας, εἶνε ἕνα ἀριστούργημα.

Συμπέρασμα. Νὰ εὐχαριστοῦμε τὸ Θεὸ ὅλοι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, γιὰ τὰ δύο αὐτὰ ἀνεκτίμητα δῶρα· ὅτι γεννηθήκαμε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ κι ὅτι στὴ γωνία αὐτὴ μιλᾶμε τὴν ὡραιότερη κι ἀσυναγώνιστη γλῶσσα. Αὐτὰ τὰ δύο νὰ τὰ κρατήσουμε. Βλέπετε τί ἔκανε τὸ Ἰσραήλ; καθιέρωσε ὡς γλῶσσα του τὴ γλῶσσα τοῦ Μωυσέως! Μπορούσαμε λοιπὸν κ᾽ ἐμεῖς νὰ μιλᾶμε τὴ γλῶσσα τοῦ Πλάτωνος τοῦ Ἀριστοτέλους καὶ τοῦ Ὁμήρου. Δὲν εἶνε τοῦ παρόντος νὰ ποῦμε γιατί δὲν ἔγινε αὐτό. Πρέπει ὅμως νὰ ποῦμε, ὅτι παιδεία χωρὶς γλῶσσα ἑλληνικὴ εἶνε βαρβαρική, καὶ παιδεία χωρὶς Χριστὸ εἶνε σῶμα χωρὶς καρδιά· ὅσο μπορεῖ νὰ ζήσῃ ἄνθρωπος χωρὶς καρδιά, ἄλλο τόσο μπορεῖ νὰ ζήσῃ καὶ ἡ παιδεία χωρὶς τὸν Χριστό.

 Τὰ δύο αὐτὰ ἀνεκτίμητα στοιχεῖα, τὴν ἐξ ἀποκαλύψεως ἀλήθεια τοῦ οὐρανοῦ καὶ τὴν ἰδανικὴ διατύπωσί της στὴ γλῶσσα τῶν Ἑλλήνων, κατεῖχαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι. Εἶνε οἱ ἐκφρασταὶ ἀρίστου συνδυασμοῦ Ἑλληνικῶν γραμμάτων καὶ Χριστιανικῆς ἀληθείας.

Σατανικὲς δυνάμεις ζητοῦν τώρα νὰ ἀφαιρέσουν ἀπὸ τὸ Σύνταγμά μας τὴν πίστι στὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ νὰ ἐπιβάλουν μιὰ παιδεία χωρὶς ὀρθόδοξο προσανατολισμό, χωρὶς ἐργασία καὶ κόπο, ποὺ τονίζει τὰ δικαιώματα καὶ λησμονεῖ τὰ καθήκοντα, εἰρωνεύεται τὴ μελέτη καὶ θαυμάζει τὴν ἀπεργία ὡς ὕψιστο ὅπλο διεκδικήσεως δικαιωμάτων· εἶνε μία παιδεία ξένη πρὸς τὰ δοκιμασμένα ἰδανικά μας.

Ἂς εἶνε αἰωνία ἡ μνήμη διδασκάλων καὶ καθηγητῶν μας, ποὺ ἐργάστηκαν μὲ ὑπομονὴ ἀνεξάντλητη, μὲ διάθεσι θυσίας, μὲ ἀνιδιοτελῆ προσφορά, μὲ ἀγάπη στὸ παιδί. Ἐκεῖνοι φιλοτιμοῦσαν ὅλους καὶ βράβευαν τοὺς ἀρίστους, δὲν δημαγωγοῦσαν ὑποθάλποντες ἀπαιτήσεις καὶ δικαιώματα καὶ παραθεωροῦντες καθήκοντα καὶ χρέη.

Τὰ ῥητὰ ποὺ ἀντηχοῦσαν τότε στὶς αἴθουσες ἦταν· • «τῆς παιδείας αἱ μὲν ῥίζαι (εἶνε) πικραί, οἱ δὲ καρποὶ γλυκεῖς», • «τ᾽ ἀγαθὰ κόποις κτῶνται», • «τῇ ὑπομονὴ πάντα δοῦλα γίνεται», • «νικᾷ ἡ θέλησις καὶ ἡ ἐπιμονή» κ.ἄ..

 Μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι ἡ παιδεία μας δὲν θὰ παρεκκλίνῃ ἀπὸ τὴν ὀρθὴ τροχιά, εὔχομαι σὲ ὅλους, μαθητὰς καὶ διδασκάλους, κάθε πρόοδο στὰ γράμματα καὶ τὴν ἀρετή· ἀμήν.