Τό ὀλέθριο πάθος τῆς αὐταρέσκειας - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

Κυριακή Τελώνου καί Φαρισαίου

Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Τό ὀλέθριο πάθος τῆς αὐταρέσκειας

 «Ὁ Φαρισαῖος πρός ἑαυτόν σταθείς προσηύχετο» (Λουκ.ιη΄11)

 

Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

 
          Τό Τριώδιο, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, τό ὁποῖο μᾶς ἄνοιξε σήμερα τίς πύλες του, εἶναι ἡ καρδιά τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔ­τους. Ἡ ἁγία μας Ἐκ­κλησία θέλοντας νά μᾶς βοηθήσει νά εἰσέλθουμε δυναμικά στό στάδιο τῶν ἀρετῶν, μᾶς παρουσίασε σήμερα μιά τραγική προσωπικότητα, τόν αὐτάρε­σκο Φαρισαῖο. Τόν ἄνθρωπο μέ τά πολλά ἐξω­τερικά προσόντα, νηστεῖες, προσευχές, ἐλεημο­σύνες, ἀλλά μέ ἐσωτερικό γεμᾶτο ἐγωϊσμό. Στάθηκε στό κέντρο τῆς αὐλῆς τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος, γιά νά τόν βλέπουν καί ἄρχισε νά λέει τήν προσευχή του. Στήν πιό ἱερή στιγμή τῆς ζωῆς του ἐκδηλώνει τό ἀπαίσιο πάθος τῆς αὐταρέσκειας. Ἔτσι μᾶς δίνει σήμερα τήν εὐκαιρία νά δοῦμε: Τί εἶναι ἡ αὐταρέσκεια, πῶς ἐκδηλώνεται, καί πῶς θά τήν καταπολεμήσουμε.

****

«Ὁ Φαρισαῖος πρός ἑαυτόν σταθείς προσηύχετο»

          Μέ ἁπλά λόγια αὐταρέσκεια εἶναι ἡ μεγάλη ἰδέα πού ἔχουμε γιά τόν ἑαυτό μας. Αὐταρέσκια εἶναι τό νά θαυμάζουμε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι τόν ἑαυτό μας. Νά σκεπτόμαστε ἤ καί νά λέμε «τί σπουδαῖος πού εἶμαι, σάν καί μένα δέν εἶναι ἄλλος». Αὐτό δέν ἔλεγε στήν οὐσία καί ὁ Φαρισαῖος τῆς Παραβολῆς;  Τόν αὐτάρεσκο ἄνθρωπο, ἀγαπητοί μου, τόν ἀπορρο­φοῦν ὅσα ἔχουν σχέση μέ τό πρόσωπό του. Τόν ἀπορ­ροφοῦν τά σχέδιά του, τό πρόγραμμά του, οἱ ἐπιχει­ρήσεις του, τά πεπραγμένα του. Ἄν θέλετε  καί οἱ ὀπαδοί του.
          Ἡ αὐταρέσκεια σέ τελευταία ἀνάλυση εἶναι ἡ λατρεία τοῦ ἑαυτοῦ μας, χωρίς νά τό ξέρουμε. Ἀλλά καί ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ νομίζουμε ὅτι εἴμαστε ἄνθρωποι μέ μεγάλη ἀρετή καί πρόοδο πνευματική. Δέν συναισθανόμαστε ὅτι, ἄν εἴμαστε κάτι, ἄν κατορθώνουμε κάτι στή ζωή, αὐτό τό ὀφείλουμε στή Χάρη τοῦ Θεοῦ.
          Δυστυχῶς ἡ αὐταρέσκεια ἰδιαίτερα σήμερα εἶναι ἀπροκάλυπτη παντοῦ. Οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς ἔχουν μεθύσει ἀπό τά ἐπιτεύγματά τους καί ἀδιαφοροῦν γιά τά ἑκατομμύρια τῶν ἀνθρώπων πού ἀργοπεθαίνουν ἀπό τήν πείνα καί τίς ἀρρώστειες. Κατατροπώνουν μέ πολεμική ὑπεροχή κάθε δύναμη πού ἀντιστρατεύεται στή μεγαλωσύνη τους.
          Ἡ ἀρρώστεια τῆς αὐταρέσκειας θριαμβεύει καί στήν ἀτομική ζωή. Ὁ σημερινός ἄνθρωπος θεωρεῖ τήν ταπείνωση ἀδυναμία. Καί νομίζει πώς θά πάρει ἀξία μέ τό νά περιφρονεῖ τούς ἄλλους. Ἐνδιαφέρεται πάνω ἀπ’ ὅλα γιά ἀνάδειξη, δύναμη καί πλοῦτο. Θαυμάζει στόν καθρέφτη μέ ναρκισσισμό τό ἐγώ του ξοδεύοντας χρόνο καί χρήματα γιά τήν ἐμφάνισή του. Καί ὅσο γερνάει τόσο κάνει ἀπέλπιδες προσπάθειες νά μένει πάντα νέος, νά μή σκέφτεται τό θάνατο καί τήν ἄλλη ζωή.
          Ὅλα αὐτά ὅμως βεβαιώνουν πώς ἡ αὐταρέσεκια εἶναι πάθος ὕπουλο καί θανατηφόρο. Αὐτή εἶναι ἡ αἰ­τία πού ὁ Ἑωσφόρος ἀπό ἄγγελος φωτεινός ἔγινε ζοφερός δαίμονας καί οἱ ἄνθρωποι χάσαμε τόν ἐπίγειο Παράδεισο. Εἶναι ἡ αἰτία ὅλων τῶν παθῶν.
          Εἶναι πάθος, πού ὅπως ὅλα τά πάθη ἐκδικεῖται. Πληρώνει αὐτόν πού τό τρέφει καί τό συντηρεῖ μέ τό νά τόν κάμει παράγοντα διάλυσης. Ὁ αὐτάρεσκος ἄνθρωπος διαλύει τή συνεργασία ἤ τίς συνεργασίες του, διότι ἀκριβῶς θέλει καί ἐπιδιώκει νά βάζει παντοῦ τήν σφραγίδα του. Ἡ καλή συνεργασία ὅμως ξέρουμε ὅτι ἔχει βασική της προϋπόθεση τό μοίρασμα, τό νά κρατεῖ ὁ καθένας ἕνα κομμάτι αὐτῆς τῆς συνεργασίας.
          Τό χειρότερο εἶναι ὅτι ὁ αὐτάρεσκος διαλύει ἀκόμη καί αὐτή  τή συζυγία του, γιατί ξεχνᾶ τό λόγο τοῦ Παύλου πώς ὁ ἄνδρας ὀφείλει νά ἀποδίδει στή γυναίκα του τήν εὔνοια καί τήν ἀγάπη πού τῆς χρεωστεῖ καί πώς κανείς ἀπό τούς συζύγους δέν ἐξου­σιάζει τό σῶμα του, ἀλλ’ ὁ καθένας εἶναι ἐξουσιαστής τοῦ ἄλλου.( Α΄Κορ. ζ΄3-4, καί Ἐφεσ. ε΄28). Ἐπίσης τορπιλίζει καί τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν του, διότι τά βλέπει σάν δικά του ἐξαρτήματατα, ὡς ὑπετροφικά ἰνδάλματά του.
          Καί τελικά μένει μόνος. Διότι μέ τούς τρόπους του καί τίς συμπεριφορές του κατασκευάζει καθρέφτες γιά τόν ἑαυτό του καί βλέπει τούς ἄλλους σάν καθρέφτες δικούς του.
          Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀποχαυνώνεται καί καθώς ἐκδαπανᾶται στόν αὐτοθαυσμό του, γίνεται ἕνα ἑκούσιο, θεληματικό θύμα τῆς κολακείας. Καί μένει χωρισμένος ἀπό τόν Θεό καί τήν Βασιλεία Του, διότι «ἀκάθαρτος παρά Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος» (Παρ.ιστ΄5).

****

Πῶς θά μπορέσουμε λοιπόν νά πολεμήσουμε τό καταστροφικό αὐτό πάθος;

          Ἡ πρώτη κίνηση πού θά πρέπει νά κάνουμε, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἶναι νά καταλάβουμε καλά ὅτι προορισμός μας εἶναι νά ἀρέσουμε στόν Θεό· πλήν ὅμως «οἱ ἐν σαρκί ὄντες Θεῷ ἀρέσαι οὐ δύνανται» (Ρωμ. η΄8). Οἱ ἄνθρωποι πού ἔχουν παραδοθεῖ στή σαρκική καί κοσμική ζωή, δέν μποροῦν νά ἀρέσουν στόν Θεό. Ἑπομένως ἡ ὅλη προσπάθεια τῆς ζωῆς μας ὀφείλει νά ἐπικεντρώνεται σ’ αὐτό τό στόχο, στό θά ἀρέσουμε στόν Θεό Πατέρα, πού ξέρει νά δοξάζει ἐκείνους πού τόν δοξάζουν. 
Ἄλλη θύρα νά βγοῦμε ἀπό τόν κυκεώνα τῆς αὐταρέσκειας εἶναι ἡ ἐφαρμογή τοῦ ἀποστολικοῦ λόγου: Ὁ καθένας ἄς γίνεται ἀρεστός στόν πλησίον του γιά νά συντελεῖ στό καλό του καί νά τόν οἰκοδομεῖ στήν ἀρετή (Ρωμ. ιε΄2).  
          Καί προχωροῦμε πλέον στή διάγνωση τοῦ προβλήματος μέσα μας. Ἄς μή νομίσουμε δέ πώς τό πρᾶ­γμα εἶναι τόσο ἁπλό. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιο­ρείτης μᾶς λέει πώς ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού ἐπιδίδον­ται σέ ἀσκήσεις καί προσευχές ἀλλά ἐπειδή προσέχουν τίς ἀρετές τους, ἀφήνουν τήν καρδιά τους νά τρέχει στό δικό τους θέλημα καί τοῦ διαβόλου.    
Νά ρωτήσουμε καί ἐμεῖς τόν ἐαυτό μας: Μήπως καί ἐμεῖς ὑπερτονίζουμε κάποια χαρίσματά μας καί στενοχωρούμαστε ὅταν δέν ἔχουμε τήν ἀναγνώριση τῶν ἄλλων; Μήπως ἐπιζητοῦμε ἐπαίνους, ἐνῶ ἀντί­θε­τα δέν ἀντέχουμε νά παραδεχτοῦμε τά λάθη μας ἤ ἀποστρεφόμαστε ὅσους τολμοῦν νά μᾶς τά ὑπο­δεί­ξουν;
          Ἀφοῦ λοιπόν ἀναγνωρίσουμε τό βαθμό τῆς αὐταρεσκείας μας, θά πρέπει κατόπιν νά τήν καταπολεμήσουμε μέ ὅλη μας τή δύναμη. Νά συνειδητοποιή­σουμε ὅτι εἴμαστε μετριότητες καί πώς ὅλα τά χαρίσματα πού ἔχουμε δέν εἶναι δικά μας. Δικές μας εἶναι μόνο οἱ ἁμαρτίες μας. Νά καταλάβουμε ὅτι χωρίς τή Χάρη τοῦ Θεοῦ εἴμαστε ἱκανοί νά κάνουμε τά χειρότερα ἁμαρτήματα.
          Πιό πρακτικά, νά κάνουμε ἔργα τά ὁποῖα φαίνονται ταπεινωτικά. Μέ αὐτά συνηθίζει ἡ ψυχή μας  νά μήν ἐπιζητεῖ τιμές καί ἐπαίνους. Ἀκόμη νά δεχόμαστε πρόθυμα τίς δίκαιες συμβουλές πού μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι. Διότι ἔτσι θά δοῦμε τόν πραγματικό ἑαυτό μας.

****

«Ὁ Φαρισαῖος πρός ἑαυτόν σταθείς προσηύχετο»

          Ἀδελφοί. Ἄς στρέψουμε τό φακό τῆς προσοχῆς μας πρός τόν ἑαυτό μας, κι ἄς συνειδητοποιήσουμε ὅτι εἴμαστε ἐλάχιστοι καί ἁμαρτωλοί. Καί τοῦτο ὄχι σάν μιά στιγμιαία συγκίνηση, ἀλλά ὡς ἕνα διαρκές βίωμα ὅλης μας τῆς ζωῆς. Καί ὅσο μέ τόν καιρό θά βαθαίνουμε στήν ἐσωτερική αὐτή σέ βάθος ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ μας, τόσο περισσότερο θά βλέπουμε ὅλους τούς ἄλλους καλύτερους ἀπό ἐμᾶς καί τούς ἐαυτούς μας ὡς ἔσχατους πάντων, ὡς τελευταίους. Καί θά παραθέτουμε τόν ἁμαρτωλό ἑαυτό μας καί τή ζωή μας ὁλόκληρη στόν ὠκεανό τῆς θείας ἀγάπης· μέ συναίσθηση τῆς δικῆς μας μηδαμινότητας καί τῆς ἄπειρης θείας εὐσπλαγχνίας.