Φέτος την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου στα
social media γίναμε μάρτυρες μίας αντιπαραθέσεως με περιεχόμενο τα «Εγκώμια της
Παναγίας» και την ευχή «Καλή Παναγιά».
Κάποιοι ανέφεραν ότι τα Εγκώμια
στην Παναγία είναι ανεπίτρεπτη καινοτομία και πρέπει να εξοστρακισθεί από την
Ακολουθία της Κοιμήσεως.
Καινοτομίες υπάρχουν πολλές στην
λειτουργική πράξη της Εκκλησίας, ειδικά μετά τον 12ο αιώνα. Παραδείγματος χάριν
η Μεγάλη Εβδομάδα του Αγίου Δημητρίου. Ή άλλο παράδειγμα η καθιέρωση πανηγύρεων
για Αγίους για τους οποίους γνωρίζουμε απολύτως τίποτα για την ζωή και το
μαρτύριό τους. Αναφέρομαι στον Άγιο Φανούριο. Κάνει «καριέρα» λόγω ονόματος…
Όσο και αν ακούγεται παράξενο και τα Εγκώμια της Ακολουθίας του Επιταφίου Θρήνου είναι μία καινοτομία. Και μάλιστα με ενδιαφέρουσα ιστορία και εξέλιξη. Πρώτη φορά τα βρίσκουμε σε Τριώδιον του 1522 αλλά κυκλοφορούσαν σε χειρόγραφα (και κάθε χειρόγραφο περιείχε διαφορετική εκδοχή ύμνων ανάλογα με τον συγγραφέα) ήδη τον 14ο αιώνα. Στην αρχή ονομάζονταν Μεγαλυνάρια. Και προσέξτε τώρα το ωραίο.
Στον όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου ψαλλόταν ο Άμωμος. Όταν εισήχθησαν τα εγκώμια στην Ακολουθία ψάλλονταν μαζί με τον Άμωμο. Τελικά, τα Εγκώμια εξοβέλισαν τον Άμωμο από την Ακολουθία. Σήμερα δεν ψάλλεται ο Άμωμος. Δεν ψάλλονται τα Εγκώμια στην θέση του Αμώμου. Αλλά ψάλλονται ως Μεγαλυνάρια της Ενάτης Ωδής του Κανόνα. Τους αλλάξαμε και όνομα και τα ονομάσαμε Εγκώμια ή Επιτάφιο Θρήνο… Και όχι μόνο κατάπιαμε την καινοτομία αλλά την περάσαμε και στα Τυπικά (Αγίου Όρους, Κωνσταντινουπόλεως, κλπ) και μάλιστα με αρκετές παραλλαγές.Τα Εγκώμια στην Παναγία
εμφανίζονται και αυτά ως Μεγαλυνάρια τον 14ο αιώνα. Πολλοί συγγραφείς, αρκετοί
άγνωστοι, και πολλά χειρόγραφα με πολλές παραλλαγές. Τέτοια Μεγαλυνάρια είχαν
συντεθεί και για εορτές άλλων Αγίων, όπως του Μωϋσή, Αγίου Νικολάου, Αγίας
Αικατερίνης, κ.α. Συνήθως νομίζουμε ότι προέρχονται από την Ιεροσολυμιτική
παράδοση. Οι ερευνητές όμως δεν βρίσκουν τίποτα στα Τυπικά των Ιεροσολύμων,
Αγίου Σάββα, και Σινά πριν τον 12ο αιώνα.
Παρά τις Συνοδικές απαγορεύσεις,
τα Μεγαλυνάρια της Παναγίας άρχισαν να διαδίδονται και μάλιστα δημιουργήθηκε
τελετουργικό όμοιο με αυτό των Εγκωμίων της Μεγάλης Παρασκευής (με Κουβούκλιο
Επιταφίου) με την διαφορά ότι πλέον ψάλλονται στον Εσπερινό και όχι στον Όρθρο.
Καινοτομίες; Ναι. Αλλά θα πρόσθετα το σαρκαστικό σχόλιο: βγάλτε την σκούφια σας
και βαράτε μας…
Τελικά, τι κάνουμε; Η γνώμη μου
είναι η εξής. Μέσα στην Εκκλησία όλοι έχουν δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή
τους. Με διάκριση όμως. Και χωρίς προσπάθεια επιβολής. Σε σοβαρά ζητήματα που άπτονται
του δόγματος δεν επιτρέπονται υποχωρήσεις αλλά σε άλλα ζητήματα όπως αυτά των
Μεγαλυναρίων επιτρέπονται και οικονομίες. Θέλει κάποιος να τα ψάλλει; Ας το
κάνει και ας τιμήσει την Παναγία. Κάποιος δεν τα θέλει διότι τα θεωρεί
καινοτομίες, προβληματικά κλπ ας μην τα ψάλλει. Το σημαντικό είναι να τιμήσουμε
την Θεοτόκο. Όχι να τσακωνόμαστε για την ορθότητα ή μη του τελετουργικού.
Το ίδιο ισχύει και για την ευχή
«Καλή Παναγιά». Προσωπικά δεν την χρησιμοποιώ διότι ηχεί αστεία στα αυτιά μου.
Μου θυμίζει και την άλλη χαριτωμενιά που μας ήρθε από την Αμερική, την
Χριστουγεννιάτικη ευχή «Χριστός Ετέχθη. Αληθώς Ετέχθη». Αλλά αν κάποιος την
χρησιμοποιήσει δεν με χαλάει. Την Παναγία τιμά και για την εορτή της Κοιμήσεως
της Παναγίας ομιλεί. Αλλά γιατί οι ύβρεις και οι προσβολές εκατέρωθεν; Μπορείς
να παραθέσεις τα επιχειρήματά σου για όποια γνώμη πρεσβεύεις αλλά δεν είναι
επιτρεπτό να βρίζεις ή να ιεροκατηγορείς.
Μητροπολίτης Χονκ Κονγκ Νεκτάριος
13 σχόλια:
Εξαιρετικό το άρθρο αυτό του μητροπολίτη.
Όντως για θέματα ήσσονος σημασίας δεν υπάρχει λόγος να γίνονται τόσες συζητήσεις.
απάντηση 17 Αυγούστου 2022 - 11:22 π.μ.
Το θέμα δεν είναι τόσο απλό όσο νομίζετε έχει να κάνει με την λατρεία της Εκκλησίας και μπορεί ο καθένας να κάνει ό,τι του αρέσει; Εμένα μου αρέσουν τα εγκώμια και θα τα ψάλλω ή μένα δεν μου αρέσουν και δεν τα ψάλλω, μου θυμίζει τους προτεστάντες τους οποίους κατηγορούμε...
Ψάξε να βρεις τον πραγματικό Σατανά, στον σχολαστικό σοφιστή και στον λεπτολόγο θεολόγο. Γιατί αυτοί είναι το αντίθετο της αλήθειας.
Ανατολίτικο ρητό
Ένας περαστικός
Τελικά τί σημαίνει καινοτομία;Η προσθήκη στη θεία Λατρεία υμνων και ακολουθιών που δεν θίγουν αλλ'απεναντίας προάγουν τα δόγματα και τις παραδόσεις της Εκκλησίας ,σε τί ενοχλεί και σε τί βλάπτει; Καινοτομίες είναι όλες οι ακολουθίες των νεοφανών Αγίων. Ας τολμήσει κάποιος να καταργήσει μιά από αυτες. Όταν ,δογματικά ορθοί υμνοι, έχουν καταξίωση και απήχηση στη συνείδηση του πιστού λαού ,από που προκύπτει ότι όσοι τους ψάλλουν προτεσταντίζουν(άλλο εφεύρημα και αυτό). Η πληθώρα των πιστών που συμμετέχουν στην ακολουθία των εγκωμίων της Κοιμήσεως αποδεικνύει ότι τα εγκώμια είναι ΑΝΑΓΚΗ εκφρασης του σεβασμού προς την Κυρία των Αγγέλων. Σεβασμιώτατε τοποθετήσατε το θέμα στη σωστή του βάση. Και πληροφοριακά σας γνωριζω ότι έχει συντεθεί και κανόνας που επισυνάπτεται στα εγκώμια και έχει εγκριθεί από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ,έχει επευλογηθεί από την Ιερά Συνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και εχει εκδοθεί από την Αποστολική Διακονία (έχει εξαντληθεί) . Η ολοκληρωμένη ακολουθία εψάλη στο Ιερό Προσκύνημα της Εκατονταπυλιανής το 2006 και 2007 (επί Μακαριστού Αμβροσίου) και μάλιστα από Αρχιερείς και του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και της Εκκλησίας της Αλβανίας (Υπάρχουν τα σχετικά videos).'Οταν στις υπάρχουσες ακολουθίες δεν γίνεται καμιά τυπική παράλειψη ,δεν μπορώ να καταλάβω σε τί ενοχλεί το επιπλέον δογματικά ορθό. Πού σωστά, και σεις και ο πρωτος σχολιαστής θέσατε το θέμα ότι εναπόκειται στην προαίρεση των πιστών ,η συμμετοχή ή όχι σε αυτά. Δυστυχώς δεν θα αλλάξουμε τη νοοτροπία την ανθρώπων που καλούν τους πιστούς να αντιδράσουνκαι μας αποκαλούν προτεστάντες Εναντίον των Εγκωμίων λες και καθυβρίζουν την Υπεραγία Θεοτόκο. Σε αυτούς υπενθυμίζεται ότι το τυπικό δεν είναι δόγμα και αφιερώνονται τα Λόγια του Κυρίου : "Ουδείς των ανδρών εκείνων των κεκλημένων γεύσεται μου του δείπνου" Δεν θα επανέλθω με ανούσιες συζητήσεις επί του θέματος
Ας προβληματίσουν οι σκέψεις του Δεσπότη όλους τους καλόπιστους.
σαν απλο μέλος της Εκκλησίας ρωτάω αν ο κάθε παπάς και ο κάθε δεσπότης μπορεί να βάζει ότι θέλει μέσα στην Εκκλησία, όπως κάνει και στο σπίτι του;
Ας μην ξεχνάμε, κι ο Ακάθιστος ύμνος, κάποτε, μια τέτοια καινοτομία ήταν.
Σήμερα, ποιός το λέει αυτό; Ίσα ίσα τον θεωρούμε (και σωστά) αναπόσπαστο τμήμα της θρησκευτικής μας παράδοσης!
Η Ιερά Παράδοση δεν είναι κάτι που έχει κλείσει, κάτι που δημιουργήθηκε (κάποτε) και τώρα είναι ολοκληρωμένο και απλά το παραλαμβάνουμε και το μεταφέρουμε αναλλοίωτο από γενιά σε γενιά. Αν ήταν έτσι τότε η εκκλησιαστική μας ζωή θα ήταν απλή τήρηση κανόνων, θα θύμιζε πτώμα, δεν θα ήταν Ζωή...
Η παράδοση της εκκλησίας μας (αν θέλουμε την εκκλησία ζωντανή) πρέπει να είναι ζωντανή! Η παράδοση της εκκλησίας είναι κάτι που ακόμα και τώρα δημιουργείται και προστίθεται στη υπάρχουσα. Και δεν πρέπει να μας φοβίζει αυτό.
Άλλωστε τι είναι τα εγκώμια; Μια προσευχή της εκκλησίας είναι. Ακόμα κι αν δεν υπήρχαν τόσα χρόνια και είναι φετινό δημιούργημα, ποιο το πρόβλημα να ψαλλούν (αν ως κείμενο δεν έχουν δογματικά λάθη, βεβαίως...); Δεν γράφονται σήμερα νέοι ύμνοι, τροπάρια, ακολουθίες;
Αν ο λαός του Θεού αγκαλιάσει τα εγκώμια αυτά, μπορεί σε χίλια χρόνια να θεωρούνται κι αυτά μέρος της θρησκευτικής μας παράδοσης, όπως ο Ακάθιστος ύμνος.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν, βέβαια, πως ότι έρθει στο κεφάλι του καθενός πρέπει να γίνεται αποδεκτό και να εντάσσεται στην ζωή της εκκλησίας. Θέλει προσοχή και σοβαρότητα ώστε να ξεχωρίζουν και να αποκόπτονται όσα εμπεριέχουν δογματικά και θεολογικά λάθη και δεν μπορούν, επομένως, να ενταχθούν στο οικοδόμημα της εκκλησίας.
Και οι άνθρωποι που μπορουν να το κάνουν αυτό, υπάρχουν! Ο σεβασμιώτατος Ναυπάκτου, για παράδειγμα, ορθώς αποφάνθηκε προ ημερών για την ευχή που συνηθίζουν κάποιοι χριστιανοί τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου "Καλή Παναγιά", και εξήγησε ότι είναι λάθος θεολογικά και δεν πρέπει να λέγεται.
Ας μην φοβόμαστε, όμως, εκ των προτέρων και δαιμονοποιούμε και απορρίπτουμε την "καινοτομία".
Χ.
Άντε να βρεις άκρη. Περιμένεις από τον ποιμένα να πάρει θέση. Και τι κάνει; κ με τον ένα κ με τον άλλο
Αν, λίαν αγαπητέ όσο και σεβαστέ Άγιε Χονγκ Κονγκ Νεκτάριε λάβει κανείς υπόψη του ότι:
1. Βασική εντολή του Χριστού-«προγραμματική» Επί του Όρους Ομιλία-στο θέμα της Προσωπικής και Εκκλησιαστικής Προσευχής υπαγορεύει : «Μη βαττολογήσητε ώσπερ οι εθνικοί-ειδωλολάτρες- δοκούσι γαρ ότι εν τη πολυλογία αυτών εισακουσθήσονται»-Μτ.6,7
2. Με τη διδαχή της Κυριακής Προσευχής ο Ιησούς Χριστός προσδιορίζει ρητά το λιτό και μετρημένο της Προσευχής ευρύτερα. Και,
3. Με την απάντηση που δίνει σε κείνο το υμνολογικό κρεσέντο : «Εγένετο δε εν τω λέγειν αυτόν ταύτα επάρασα τις γυνή εκ του όχλου είπεν αυτώ :΄Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας΄ Αυτός δε είπε : «Μενούνγε μακάριοι οι ακούοντες τον λόγον του Θεού και φυλάσσοντες αυτόν»-Λκ. 11,27-28. Δηλαδή : «Όντως μακάρια η μητέρα μου, αλλά μην λησμονείτε ότι μακάριοι κυρίως είναι όσοι ακούνε το λόγο του Θεού και τον εφαρμόζουν στη ζωή τους». Τουτέστιν, αυτή την ώρα ακριβώς το τελευταίο είναι που προέχει !
Τότε θα γίνει αντιληπτό πόσο αποπροσανατολιστικά λίαν επιεικώς μπορεί να είναι όλα αυτά τα μακρόσυρτα, πομπώδικα, «πανηγυρικά», και όσα άλλα φίρδην μίγδην τάχα μου λαϊκά «λατρευτικά» παραγεμίσματα !
Αθανάσιος Κοτταδάκης
Γράφει ο αγ.Ιωάννης ο Δαμασκηνός στα εγκώμιά του στην Κοίμηση της Θεομήτορος :" Έστι μεν ανθρώπων ουδείς, ός κατ'αξίαν της Θεομήτορος την ιεράν εκδημίαν ευφημήσαι δυνήσεται,.....πάντα γαρ αύτη θεσμόν εγκωμίων υπέρκειται"
Δεν υπάρχει γλώσσα ανθρώπου, μήτε υπερκόσμιος αγγελικός νους που να μπορεί επάξια να υμνήση Εκείνη δια της οποίας μας δόθηκε η δυνατότητα " την δόξαν Κυρίου τηλαυγώς κατοπτρίζεσθαι"
Αυτό τι σημαίνει;
"Σιγήσομεν άρα, ότι μη προς αξίαν ευφημήσαι δυνάμεθα τω φόβω στελλόμενοι;
Ουδαμώς."
Ας πλέξουμε στεφάνι με ιερή ευλάβεια και τρεμάμενο χέρι και ψυχή όλο πόθο ας το προσφέρουμε "τη βασιλίδι μητρί, τη ευεργέτιδι πάσης της φύσεως, ευγνωμόνως ως οφειλήν".
Αυτήν θαρρώ τη σημασία έχουν και τα εν λόγω Εγκώμια.
Εξάλλου και ο άγιος Νεκτάριος "ένθους υπό του πόθου γενόμενος" έγραψε πλήθος ύμνων στην Παναγία μας με αποκορύφωμα το "Αγνή Παρθένε" που κατάλληλα μελοποιημένο όλοι μας το έχουμε σιγοψάλλει.
Τίποτε δεν είναι αρκετό για να υμνήσουμε τη Θεοτόκο και τίποτε δεν πιο αρεστό στον Κύριο από το να υμνούμε και να πλέκουμε εγκώμια σε Εκείνη που επέλεξε ο Ίδιος γίνει Μητέρα Του.
Οράτιος
Λοιπόν ! Άλλο πράγμα η παραδοχή Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού και πρόσφατα Αγίου Νεκταρίου της αδυναμίας να συνθέσει κανείς επάξιο Ύμνο για τη Θεοτόκο, αλλά με τη χάρη της να συνθέτουν. Που, είναι ίδια με την παλαιότερη του συνθέτη του Ειρμού της 9ης Ωδής του Ιαμβικού Κανόνα των Χριστουγέννων-«Στέργειν με ημάς ως ακίνδυνον φόβω, ράον σιωπή, το πόθω δε Παρθένε, ύμνους υφαίνειν συντόνως τεθηγμένους εργώδες εστίν, άλλα και Μήτηρ σθένος. Όση πεφυκεν η προαίρεσις δίδου». Όπου ομολογείται πως με δεδομένο ότι αδυνατεί κανείς να συνθέσει επάξιο Ύμνο για τη Θεοτόκο είναι πιο εύκολο και ασφαλές να σιωπήσει. Αλλά νικιέται από το σφοδρό πόθο του και το αποτολμά, θέτοντας την αδυναμία του στη χάρη της Θεοτόκου-«Όση πέφυκεν η προαίρεσις δίδου». Που είναι ίδια επίσης του. «Απορεί πάσα γλώσσα ευφημείν προς αξίαν…» του Ειρμού της 9ης Ωδής των Θεοφανείων. Και που όλα αυτά υπερβαίνονται εκβάλοντας στο : «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε» του συνθέτη του Ακάθιστου Ύμνου. Και που κατά ένα τρόπο, ας μου συγχωρεθεί να προσθέσω, έστω από μακριά θυμίζουν τα Ομηρικά: «Άνδρα μοι ένεπε Μούσα πολύτροπον» και «Μήνιν άειδε θεά Πηληιάδεω Αχιλήος». Και τέλος, άλλο πράγμα, εντελώς άλλο εκείνο το υπέρ επιβλητικό : «Μενούνγε μακάριοι οι ακούοντες τον λόγον του Θεού και φυλάσσοντες αυτόν» του Ιησού Χριστού στο από καρδίας κρεσέντο της ακροάτριας του : «Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας» . Και τούτο γιατί προδιορίζει προτεραιότητες και κυριότητες, που δεν μπαίνουν στο πλάι ! Αθανάσιος Κοτταδάκης
Από κείμενο του μακαριστού καθηγητή Στέργιου Σάκκου αντιγράφω.
"Για να περιορισθώ στο Λκ 11/ια: 28, στο στίχο, που αποτέλεσε την αφορμή του σχολίου αυτού, ο Κύριος απαντώντας στον μακαρισμό της γυναίκας προτάσσει το «μενούνγε» όχι για να αρνηθεί ή να μειώσει το θαυμασμό προς την μητέρα του. «Ουκ αρνείται την κατά φύσιν συγγένειαν, αλλά προστίθησι της κατ αρετήν», σχολιάζει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, (Εις το κατά Ματθαίον 45,1). θέλει να πει ο Κύριος ότι συμφωνεί απόλυτα και αποδέχεται ως ειλικρινή και άδολη τη λαϊκή έκφραση του θαυμασμού προς την μητέρα του. Επιπλέον, με όσα λέγει στη συνέχεια θέλει να οδηγήσει τη σκέψη των ακροατών του σε κάτι υψηλότερο. Το νόημα των λόγων του ειναι: «Ναί, μάλιστα βέβαια! Μακαρία η μητέρα μου, όπως λες, αλλά κι εγώ σου λέω ότι μακάριος είναι εκείνος, που ακούει το θείο λόγο μου και τον τηρεί».
«Τα λόγια αυτά του Κυρίου», λέγει ό άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «δεν δείχνουν ότι απωθεί τη μητέρα του· επισημαίνουν ότι σέ τίποτε δεν θα ωφελούσε την Παναγία ο τοκετός, αν δεν ήταν συγχρόνως πολύ αγαθή και πιστή» (Είς το κατά Ίωάννην 21,3). Έτσι, ο Κύριος ενθαρρύνει τη γυναίκα να ελπίζει ότι κι αυτή, αλλά και κάθε χριστιανός μπορεί να γίνει ευτυχισμένος, όπως η μητέρα του, αν ακούσει τον λόγον του και τον τηρήσει. Το ίδιο νόημα έχει και μία άλλη σχετική απάντηση του Ιησού, όταν, καθώς μιλούσε, του ανήγγειλαν ότι τον ζητούν η μητέρα και οι αδελφοί του κι αυτός απάντησε: «Μήτηρ μου και αδελφοί μου ούτοί εισιν οι τον λόγον του Θεού ακούοντες και ποιούντες αυτόν» (Λκ 8/η: 21 · πρβλ. Μθ 12/ιβ: 48-50· Μρ 3/γ: 34-35).
Η μακαριότητα της Παρθένου, η υψίστη δόξα της συνίσταται στο ότι εκλέχθηκε, να γίνει μητέρα του Κυρίου, ακριβώς, διότι παρέμεινε αιώνιος φύλακας του θεϊκού Κυρίου. Η ίδια ανοίγει την ψυχή της και υποτάσσεται σ' αυτόν «Ιδού η δούλη Κυρίου» (Λκ 1/α: 38) και η Ελισάβετ φωτισμένη από το Πνεύμα το Άγιο μακαρίζει την Παναγία για την πίστη της στο λόγο του Θεού «μακαρία η πιστεύσασα ότι έσται τελείωσις τοις λελαλημένοις αυτη παρά Κυρίου» (Λκ 1/α: 45)."
Οράτιος
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΕΑΤΙΟ 18 Αυγούστου 2022 - 11:54 π.μ.ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΕ: "Τίποτε δεν είναι αρκετό για να υμνήσουμε τη Θεοτόκο και τίποτε δεν πιο αρεστό στον Κύριο από το να υμνούμε και να πλέκουμε εγκώμια σε Εκείνη που επέλεξε ο Ίδιος γίνει Μητέρα Του"
Δηλαδή, αν προκύψει κάτι άλλο που να υμνεί τη Θεοτόκο θα πρέπει και αυτό να το βάλουμε στη λατρεία ή να περιορισθούμε μόνο στα εγκώμια;
18 Αυγούστου 2022 - 11:54 π.μ.
Δημοσίευση σχολίου