Παναγία Αλατσάτιανή

Υπάρχουν και αυτές οι Παναγιές, της μικρασιατικής γης που καρτερικά περιμένουν... (Παναγία Αλατσάτων).

Όλα τα μάρμαρα που χρησιμοποιήθηκαν για το περικαλλές αυτό κτίσμα ήταν τηνιακά.

Ξεχωριστό το μαρμάρινο τέμπλο του,σε ρυθμό μπαρόκ με νεοκλασικίζοντα στοιχεία. Φιλοτεχνήθηκε σε τηνιακό μάρμαρο το 1874 , 40 χρόνια μετά την ανέγερση του ναού, από τον γνωστό καλλιτέχνη Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του φημισμένου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

Ο ναός αυτός περιβλήθηκε με θρύλους και παραδόσεις , που ακόμα μέχρι σήμερα, διηγούνται οι απόγονοι των Αλατσατιανών.

Σύμφωνα με την παράδοση λοιπόν οι κολώνες του ναού με την βοήθεια της Παναγίας ήταν «πανάλαφρες σαν μπαμπάκι». Τις είχαν βρει στον πάτο της θάλασσας, πολύ μακριά από τα Αλάτσατα, «κοντά στα Ντεμερτζιλιά, και τις έβγαλαν νησιώτες βουτηχτάδες.» Επίσης τα μάρμαρα πού έφεραν και χρησιμοποίησαν από τις αρχαιότητες του Λυθριού, λένε πως «τα μουλάρια, πήγαιναν μοναχά τους στον τόπο για το φόρτωμα, χωρίς ν’ αγκομαχούνε» με το βαρύτατο φορτίο τους.

Για την καμπάνα διηγούνται πως ήταν τόσο «ηχηρή και γλυκόλαλη» που ακούγονταν ίσαμε την Αγριλιά , το επήνειο των Αλατσάτων , τα Λίτζια , θέρετρο ιαματικών λουτρών της περιοχής,καθώς οι Αλατσατιανοί έστειλαν «ολάκερο φέσι γεμάτο χρυσές λίρες και μαλαματικά στην Ιταλία, για να τα ρίξουν οι μαστόροι στο μέταλλο της καμπάνας» να καταπονά σε ήχο όλες τις άλλες των γύρω περιοχών.

Παντελής Φύκαρης