ΤΟΥ «ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΥ» ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΠΟΙΕΣ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΤΟΥ «ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΥ» ΑΓΙΟΥ  ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ  ΔΟΥΛΕΙΕΣ  ΠΟΙΕΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

       «Αγαπημένος φίλος και συνοδοιπόρος» ο γράφων-2021 αφιέρωση καλλιτεχνία δια χειρός Χρήστου Γιανναρά, «Θάνατος γρίφος»-συμφοιτητής του στη Θεολογική του Αθήνησι, και όχι μόνο, παλιά. Είναι κάποιες μέρες που διάβασα τα ωραία γραπτά σας προσεκτικά, και όχι μια φορά, σεβαστέ πάτερ Βασίλειε Θ. και αγαπητέ Θανάση Π.-από όπου το, «ανυπότακτο». Και, χάρηκα τη χαρά σας που μεγαλώσετε στα χρόνια της «Στροφής στην Ορθοδοξία», που ήταν πρωτοπόρος συντελεστής. Έχοντας όμως γεννηθεί το έτος 1935, δυο μήνες πριν το μεγάλο αοίδημο πια, και 22 κι αντίστοιχα 24 χρόνια εσείς μετά, θα ήθελα να αναφερθώ σε μερικά κρίσιμα πράγματα που ζήσαμε οι δύο στο χρονικό αυτό μεσοδιάστημα. ‘

     Ας πούμε, τα δεινά της τετράχρονης ναζιστικής γερμανικής κατοχής. Και, τα χειρότερα του τρίχρονου εμφύλιου σπαραγμού. Όπου η πλευρά της ομολογίας. «Σύντροφοι χάσαμε ευτυχώς»-Λεωνίδας Κύρκος-και που προεκτεινόμενη υπονοεί αδήριτα κι απροκάλυπτα αυτό. «Γιατί, αλίμονο, αλλιώς, θα επιβάλαμε στη χώρα το γνωστό τοις πάσι «καθαρτήριο» σταλινικό ολοκληρωτισμό» ! Και, σε ό,τι αφορά στο θρησκευτικό χώρο, προλάβαμε την «Αμαρτωλών Σωτηρία» επιπολάζουσα αναιδώς. Και τα, «Αόρατος Πόλεμος», Καθολικού μοναχού Λορέντζο Σκούπολι, και, «Πνευματικά Γυμνάσματα», Ιγνάτιου Λογιόλα, ιδρυτή-αρχηγού του Τάγματος των Ιησουϊτών, μεταφρασμένα από Άγιο Νικόδημο Αγιορείτη, σε πρώτη γραμμή ζήτησης και ανάγνωσης. Αλλά, και ότι, αρχικά δειλά, μετά θαρρετά, θεολόγοι κληρικοί-π. Γεώργιος Μακρής, π. Μάρκος Τσακτάνης, π. Άγγελος Νησιώτης-άρχισαν Κηρύγματα για μεγάλους, Κατηχητικά για μικρούς. Και, το πιο σπουδαίο ότι, αυτά με «Ζωή», π. Ευσέβιου Ματθόπουλου, ιδιαίτερα δυναμικού π. Σεραφείμ Παπακώστα-1927 και εξής-έφτασαν να γίνουν χριστιανική πνευματική φλόγα χριστιανική με πανελλήνια κάλυψη. Όχι «έξω» ούτε «παρά» εκκλησιαστικά, αφού όλα γίνονταν με γραπτή έγκριση, ανάθεση, υπογραφή, σφραγίδα Επισκοπική.

       Δεκτό ότι η φλόγα ήταν Δυτικής απόκλισης, αυτό όμως τότε δε λογιζόταν αρνητικό. Στη Θεολογική του Αθήνησι, Καθηγητές σπουδασμένοι στα Δυτικά Πανεπιστήμια αυτή μετέφεραν και παρέδιδαν κανονικά και ακώλυτα. Και, δεν πήγαιναν λέει την παράδοση εν πολλοίς πέραν από τους Μεγάλους Πατέρες του 4^ου και 5^ου αιώνα. «Άγνωστη χώρα», δηλονότι τα ωραία κατοπινά, που άρχισαν βέβαια να έρχονται εκ Παρισίων μετά-Άγιος Σέργιος, Ρώσοι ορθόδοξοι εμιγκρέ, σε μεταφράσεις-δημοσιεύσεις ενδεικτικές στην ελληνική. Στη λειτουργική πράξη όμως, όλα ήταν και τελούνταν ορθόδοξα, καθαρά και απαραβίαστα !

    Αμάρτημα καθοσιώσεως ασυγχώρητο, και τα περαιτέρω γνωστά όλο αυτό; Ή, μεγάλη συμβολή και προσφορά σε κρίσιμη ώρα, και του «ανυπότακτου» Αγίου Πνεύματος δουλειά;-«Το Πνεύμα όπου θέλει πνει».Ιω.3,8. Χωρίς την οποία μάλιστα, έχει γραφεί, «ο νεοέλληνας χριστιανός ορθόδοξος, δεν θα ήξερε πώς να κάνει το σημείο του Σταυρού και γιατί»-π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

     Όπως κι αν έχει το πράγμα, εμείς με αυτά φλογιστήκαμε, πάει να πει τραφήκαμε πνευματικά και ζήσαμε χριστιανικά. Κατηχητικό, Ομάδα, Ομαδάρχης μου στον Πειραιά, ο φοιτητής της Ιατρικής Τάσος Ζαννής, «ο ιατροφιλόσοφος», κατά π. β. Πάσχο μετά, και συνεργάτης-«Σύνορο»-Χ. Γιάνναρά.  Αθήνα, Κυψέλη, Κατηχητικό, Ομάδα, εκείνος, Ομαδάρχης του, ο Σπετσιώτης φοιτητής Θεολογίας Αλέξανδρος Βάμβας, «εργαζόμενος στο Ταχυπιεστήριο της «Ζωής» … που η ικανότητα του δεν ήταν τόσο στη διανόηση όσο στη δράση. Ψηλός, αθλητικός-βροντόφωνος, επιβλητικός-ερχόταν … στο Ίλιον Τρωάς-Εντευκτήριο Κατηχητικών-μηχανευόταν καινούργιους δρόμους δράσης κι εμείς δουλεύαμε πυρετικά».

     Κλίμα και ατμόσφαιρα ενθουσιαστική, έτσι κάπως σαν πρωτοχριστιανική ! Κι εμείς, «ως- μικροί -καλοί στρατιώτες Ιησού Χριστού»-2Τμ.2,3.

     «Παρ’ όλη τη θρησκευτική μονομέρεια, θα μου ήταν δύσκολο ν’ αρνηθώ ότι χαρήκαμε τα παιδικά κι εφηβικά μας χρόνια στην Ομάδα-ΧΜΟ. Σίγουρα φτιάξαμε παρέες με κείνη την ξένοιαστη φιλία κι εμπιστοσύνη, που δεν ξέρει προσωπεία ή τη σκληράδα της αυτοάμυνας … Ακόμα και τη στράτευσή μας δεν την εισπράτταμε αρνητικά … μας ασκούσε στη συνέπεια και στη δημιουργική δουλειά … Σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά στη γειτονιά ή στο σχολείο, μας έκανε να νιώθουμε πραγματικά ευεργετημένοι. Εμείς δεν γνωρίσαμε ποτέ την ερημία και τη βαρεμάρα της μοναξιάς του Σαββατοκύριακου, την πίκρα να ενδίδεις σε παρέες που σε αφήνουν αδιάφορο, και όπου πρέπει να διακριθείς μόνο με την ψευτοσαχλαμάρα της ανίας». Δική του η γραφή και η υπογραφή. 

******   ***   ******

       Πάμε τώρα στα καίρια, ουσιαστικά, προσωπικά, άξια όχι μικρής προσοχής. Έτος 1953, στη Θεολογική του Αθήνησι κι οι δυο πρωτοετείς, τρίτος σε σειρά επιτυχίας ο Χρήστος παρότι από πρακτικό, ελάχιστα αρχαία, καθόλου Λατινικά. Και, ως καλλιγράφος, εργαζόμενος στη Γραμματεία της εβδομαδιαίας «Ζωής». Με Δημήτριο Τρακατέλλη, Αναστάσιο Γιαννουλάτο … νέους θεολόγους, όχι τυχαίους και τότε, ο γράφων στη Διεκπεραίωση. Τέλος τρίτου ακαδημαϊκού έτους-1957-ως ήταν κανονισμένο, έξω, στον κόσμο ο γράφων, ο Χρήστος πλησίστιος, εν δυνάμει ενταγμένο μέλος της εγκόσμιας μοναστικής Αδελφότητας «Ζωή». Αξιοζήλευτη μεταξύ μας τότε επιλογή. Προσθέτω, παρότι εκείνη την ώρα, όλα είχαν αρχίσει να στροβιλίζονται επικίνδυνα-από 1954, εκδημία π. Σεραφείμ-αλλά το πράγμα δεν είχε ακόμα προστάσει να γίνει ευδιάκριτο. 

      Από δω και πέρα, προτρέχω, σπεύδω κάθε υπόθεση, λόγος, κρίση για τη συνέχεια, για το πώς ή τι, μπορεί να είναι και αδιακρισία ανεπίτρεπτη ! Αυτός μόνος και ο Θεός, που, «Αγάπη εστί»-1Ιω.4,16-και άβυσσος ανεξιχνίαστης Φιλανθρωπίας, γνωρίζουν καταλεπτώς ! Διό και σημειώνω λιτά ότι, δυο η τρία χρόνια μετά που επήλθε η ασυγχώρητα ασυγχώρητη, επιμένω, διάσπαση, επέλεξε και έμεινε στην υπό το μακαριστό π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλο συνέχεια της «Ζωής».

      Όπου, π. Ηλίας, από κοντά Δημ. Τρακατέλης και Αν. Γιαννουλάτος, νέοι τώρα κληρικοί-«τι λογισμός, τι όνειρο» για μας τους εκτός αλλά εγγύς-δεν άργησαν να καταλάβουν τι ελπιδοφόρο «νεόφυτο» είχε βάλει πλάι τους ο Θεός. Κι αυτός να σπεύδει να αρθρογραφεί-«Ανάπλαση», ψευδώνυμο Κεδρηνός-ν’ αφήνει ευκρινώς να διαφανεί, πως κάτι άλλο μπορεί κάνει αρχή, παραπλήσιο ίσως της εμφαινόμενης νέας πνοής, πιο ανατολικά, εγγύς της ορθόδοξης Ανατολής, στο οποίο να φιλοδοξεί να είναι πρωτοπόρος κομιστής. Και η υποστήριξη, διαβάζω, του π. Ηλία πιο εμφανής, γι αυτόν «Σκαπάνη», νεανικό περιοδικό ανοιγμάτων, αυτός πρωτοστάτης και πρωτουργός !

      Κι εκεί, «Πείνα και δίψα», συν, «ο Ιησούς και το πρόβλημα των δυο φύλων», και άλλα τινά. Αλλά και γρήγορα κεραυνοί, και ένδοθεν, και απ’ την αντίπερα αυλή, και από το Όρος αστραπές. Για το τελευταίο, σαν χθεσινό θυμάμαι που γνωστή μου σεβάσμια γερόντισσα-όχι μοναχή-ακούστηκε να λέει με νόημα και νεύμα προς κάθε κατεύθυνση. «Για ν’ αστράφτουν εναντίον αυτού του ανθρώπου οι καλόγεροι, κάτι άλλο καλό θα κομίζει, και μάλλον δεν τους αρέσει, πάει να πει».

     Τον ήξερα, τον αγαπούσα όσο πολύ, δεν έδωσα σημασία την παραμικρή. Δε  θυμάμαι, μάλλον όμως έστειλα στην «Ανάπλαση» γραφή-είχα εκεί αρχίσει Αύγουστο 1958-«Εις Δαμασκόν». Και Ιανουάριο, Μάρτιο, Ιούνιο 1962, είχαν στη «Σκαπάνη» κάποια πενιχρά δικά μου δημοσιευτεί. Και Αύγουστο στο Θεολογικό Συνέδριο «Έφεσος», κτήμα «Ζωής», Αγία Παρασκευή Αττικής είχα εισήγηση-«Θεολογία και πνευματική ζωή». Το πιο σπουδαίο όμως εδώ ήταν η προσδοκία, η λαχτάρα που με είχε καταλάβει ως έμελλε να συναντηθούμε αδελφικά μετά από έτη πέντε συναπτά. Και είχα φυλάξει να του κάνω έκπληξη λέγοντας ότι, ήμουνα κιόλας μπαμπάς. Πράγματα όλα αυτά με είχαν που λένε μέσα στην τρελή χαρά ! 

      Η οποία όμως δεν κράτησε πιο πολύ απ’ τα πρώτα λεπτά της συνάντησης. Καθώς με βαθύ πόνο ψυχής είπε. «Είμαι μια ματωμένη επανάσταση» ! Δεν το περίμενα, δεν μπορούσα να το φανταστώ, καταλήφθηκα εξαπίνης, έμεινα ενεός, ανέμελα,  χωρίς να πολυσκεφτώ, είπα. «Μείνε εκεί» ! Πώς τάχα να ξέρω τότε, ότι άλλος μπορεί να μιλούσε μέσα του εκεί. Αυτός που φαίνεται τον είχε πάρει και τον κινούσε σε μια άλλη άνω συν-αρπαγή.

      Αυτό, «το ανυπότακτο» Άγιο Πνεύμα τον είχε συνεπάρει, τον πήγαινε να τον συν-αναδείξει, και δεν άργησε να τον κάνει, μεγάλο δικό του αφυπνιστή αυτών των καιρών ! Βάζοντας τον σε μια «πορεία εις τα έθνη», ως μου είχε γράψει στο απαντητικό ευχετήριο. Αλλά, και πώς να εξηγήσεις τώρα ότι, «έθνη» ήταν δυο χιλιάδες χρόνια μετά το Χριστό, τι κρίμα, τι ντροπή αυτοί οι ίδιοι δικοί του λεγόμενοι χριστιανοί ! Ορθόδοξοι, λέει, Ρωμαιοκαθολικοί, Προτεστάντες-Ευαγγελικοί.

******   ***   ******

     Κατά ταύτα σήμερα προέχει και επείγει, ποιος είμαι δα, και πώς να το πω. Αυτοί που είμαστε, και εκεί που είμαστε, να παρατήσουμε τις μικρόνοιες και τα παλιά άλλα και ατυχή ! Να περισσέψουμε σε αγάπη που είναι πάνω από όλα έτσι κι αλλιώς ! Να στήσουμε μάτι κι αυτί, να δούμε, ν’ ακούσουμε τη διαχρονική υπόμνηση του Χριστού. «Επάρατε τους οφθαλμούς και θεάσασθε τας χώρας ότι λευκαί εισί προς θερισμόν ήδη»-Ιω.4,35. Και ότι. «Ο μεν θερισμός πολύς, οι δε εργάται ολίγοι». Και πιο πολύ. «Δεήθητε ουν του κυρίου του θερισμού, όπως εκβάλει εργάτας εις τον θερισμόν αυτού»-Μτ.9,37. Είναι και Μακρόθυμος και Πολυέλαιος και έχει Αγάπη υπέρ περισσή, «μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού»-Φλπ.2,8. Μ’ αυτήν το «ανυπότακτο» Άγιο Πνεύμα του να εντοπίσει κι επιστρατεύσει νέους χριστιανούς-χριστιανούς, ως τους αφυπνιστές που έχει ανάγκη αυτή η εποχή.

Αθανάσιος Κοτταδάκης