ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ «ο π. Ηλίας», έτσι απλά, ως «ο π. Ευσέβιος», «ο π. Σεραφείμ» «Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ «ΖΩΗΣ» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

 

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

ΗΛΙΑΣ  ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

«ο π. Ηλίας», έτσι απλά, ως «ο π. Ευσέβιος», «ο π. Σεραφείμ»

«Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ «ΖΩΗΣ»

 

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

        Επικείμενης της έκδοσης σε βιβλίο με τον ανωτέρω τίτλο από τις έγκριτες Εκδόσεις «ΤΑΩΣ», με τις όσες πολλές ευχαριστίες στον κ. Αναστάσιο Κωστόπουλο, προτείνω για ανάρτηση μέρος του Προλόγου του, και το με τίτλο : «Ως  καλός  στρατιώτης  Ιησού  Χριστού» κεφάλαιο, ευδιάκριτα σχετικό με τρέχοντα εκκλησιαστικά. Τέλος εξηγώντας ότι το βιβλίο αποτελεί την 39^η βιογραφική δοκιμή «μορφών αγωνιστικής αγιότητας της Εκκλησίας των χρόνων μας», και εδώ ουσιαστικά «αυτοβιογραφική», καταγράφω ενδεικτικά ονόματα μερικών από τις προηγούμενες 38-εκδόσεις «Τήνος» οι πιο πολλές, από 1972 κε : Γερβάσιος Παρασκευόπουλος, Γεώργιος Μακρής, Μάρκος Τσακτάνης … Νικόλαος Πλανάς … Ιγνάτιος Λαμπρόπουλος, Ιερόθεος Μητρόπουλος, Ευσέβιος Ματθόπουλος … Φιλόθεος Ζερβάκος, Αμφιλόχιος Μακρής, Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης. Άγγελος Νησιώτης, Άνθιμος Βαγιάνος, Αθανάσιος Χαμακιώτης … Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, Κοσμάς Ασλανίδης Γρηγοριάτης … Σεραφείμ Παπακώστας, Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος … Χαρίτων Πνευματικάκης, Διονύσιος Φαραζουλής, Γαβριήλ Φραγκούλης. Επίσης, Θεοδούλη Κούνδουρου, Τασία Θεοφιλάκη, Μαρία Μαστρογιαννοπούλου, Γαβριηλία Παπαγιάννη. Με έντονα ψηφία, οι έχοντες Άγιο- καταταγεί.

Π ρ ό λ ο γ ο ς

          Βιογραφική δοκιμή παρά μία 40^η Αρχιμανδρίτη Ηλία Μαστρογιαννόπουλου.  Μικρό αντίδωρο ευχαριστίας στη βασική πηγή συγγραφής των πρότερων τριάντα οκτώ ! Μικρό αντίδωρο αγάπης πολλής και θερμής, βαθύτατου σεβασμού και ευχής-προσευχής.

         Βιογραφική δοκιμή περίλαμπρης θεολογικής και πνευματικής «μορφής αγωνιστικής αγιότητας της Εκκλησίας των χρόνων μας», τρίτου κορυφαίου ηγέτη της Αδελφότητος Θεολόγων «Ζωή». «Ο πατήρ Ηλίας», έτσι απλά, ως «ο πατήρ Ευσέβιος», ο ταπεινός ιδρυτής, «ο πατήρ Σεραφείμ», ο δυναμικός ανακαινιστής !  Καθώς, στην εξάχρονη ηγετική διακονία του(καλοκαίρι 1959-Ιανουάριος 1966), σε σύγκριση με την εικοσάχρονη (1907-1927), και υπέρ εικοσάχρονη, (1927-1954) εκείνων των μεγάλων, άφησε ίχνος ισάξιο, έγραψε ιστορία. Εμφύσησε νέα πνοή, πιο βαθιά θεολογική, πιο έντονα λατρευτική στο στενό και ευρύτερο πνευματικό χώρο  της …

 Τελικά βιογραφική δοκιμή π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου, φαεινής λαμπάδας θεολογικής και πνευματικής με ακατάπαυστη μαθητεία στη σταθερή : «Ει θεολόγος ει, προσεύξη αληθώς, και, ει αληθώς προσεύχη, θεολόγος ει», και ισοδύναμα στη βίωση της όντως χριστιανικής ορθόδοξης ζωής» !!

   «Ως  καλός  στρατιώτης  Ιησού  Χριστού».

        «Επί-Αρχιεπισκόπου- Ιερωνύμου-Α΄- Κοτσώνη-μου έγιναν κρούσεις να αναλάβω Μητρόπολη. Ιδίως δια του μακαριστού Διονυσίου Τρίκκης, πρώην Λήμνου, που συνδεόμασταν αρκετά. Ισχυρές παρακινήσεις. Και το απέκλεια. Δεν μου πάει, δεν το ήθελα, δεν μου άρεσε-μιλώ ανθρώπινα, ανεξάρτητα από πνευματικής πλευράς. Δεν μου πήγαινε το πράγμα, η διοίκηση, η εμφάνιση η αρχιερατική. Και βλέπω τόσους καλούς αρχιερείς να είναι κολλημένοι σε αυτά τα πράγματα ! Όλοι οι σοφοί το λένε, και ο Καθηγητής Φουντούλης και οι μεταγενέστεροι, ότι αυτά είναι κατάλοιπα κοσμικά και αυτοκρατορικά. Ο π. Γεώργιος Μεταλληνός μας έδωσε μια τέτοια γραπτή ομολογία σε ένα συνέδριο. Αυτά τα ενδύματα είναι κοσμικού περιεχομένου, αυτοκρατορικά … Καμία σχέση με τον Ιησού, με τους Αποστόλους, με τους Πατέρες. Όλους τους βλέπω ασκεπείς στην κόγχη κάθε ιερού ναού …».

       Το εκ βαθέων του ουσιαστικά ήταν, ούτε ιερέας, πολύ περισσότερο Επίσκοπος-Μητροπολίτης. Η ασκητική ένταξη στην εγκόσμια μοναστική Αδελφότητα της «Ζωής», ήταν ένταξη σε θέση απλού «καλού στρατιώτη Ιησού Χριστού»-2Τι.2,3- άρτια  εκπαιδευμένου και εξοπλισμένου πνευματικά μαχητή του, με πέννα και μελάνι στο χέρι, και χαρτί. Το εξομολογήθηκε θαρρετά, ειλικρινά, ταπεινά με τον οφειλόμενο σεβασμό, και δηλωμένη υπακοή από την πρώτη στιγμή στον ηγέτη της αγάπης του, τον πατέρα Σεραφείμ. Αφήστε ότι και η ώρα που του γινόταν η επισκοπική πρόταση ήταν πονηρή, κρίσιμη, παγιδευτική. Και, είναι γνωστό, «γλαυξ εις Αθήνας», κι ο ίδιος ο Ιερώνυμος, όχι τυχαίος κληρικός, πόσο ακριβά-γράφε με πόση λάσπη-πλήρωσε ως πρόσωπο το από μια πλευρά, όχι αδικαιολόγητο Αρχιεπισκοπικό τόλμημα. Και να έμενε ως εδώ το πράγμα, θα ήταν καλά, το δυσάρεστο ήταν ότι το εξ αριστερών … «αντιστασιακό» παραμύθι το γύρισε στην Εκκλησία, με όχι δυστυχώς μικρή ζημιά !  

       «Παρ’ όλες τις ελλείψεις μου, θέλησα να κρατήσω την παρακαταθήκη αυτή της Αδελφότητας, δεν γινόμαστε Αρχιερείς … Ο π. Ευσέβιος και οι επόμενοι δεν ήταν ανόητοι που κράτησαν με σεμνότητα αυτό το πράγμα. Είχαν κι εκείνοι τέτοιες προκλήσεις. Εάν κάποιοι νεώτεροι δεν το τήρησαν, δεν τους το καταλογίζω πολύ. Εμένα επειδή είχα μια ιδιάζουσα θέση στην Αδελφότητα-δεν λέω «σπουδαία»-δεν μου επιτρεπόταν, δεν ήταν σωστό, πώς να το πω ; Η Αδελφότητα ήταν τάγμα στρατεύσιμο, τάγμα στρατιωτών, όχι αξιωματικών … Η δική μας επιδίωξη ήταν να δουλέψουμε στον αγρό του θερισμού … Θέλαμε να είμαστε εργάτες του αμπελώνα, τηρώντας στοιχειωδώς μερικές προϋποθέσεις …»

       Κρατήθηκε ως εκεί που αυτές οι αρχές και προϋποθέσεις του έδιναν τη δυνατότητα να κάνει μια παραχώρηση. Και από αυτή την πλευρά μπορεί να ιδωθεί και κατανοηθεί ότι : «Από το 1968 μέχρι το 1971 υπηρέτησα στην Τήνο, στην Ιερατική Σχολή, κατά παράκληση του Ιερώνυμου. Παρότι δεν σκόπευα να μείνω στην εκπαίδευση, με παρεκάλεσε ο Ιερώνυμος πάρα πολύ-και αφού δε δέχτηκα κάτι άλλες προτάσεις του … τελικά  πήγα. Ευτυχώς του ζήτησα και μου έβαλε υποδιευθυντή, γιατί εγώ δεν ήξερα από διοικητικά και τέτοια. Ήταν ο π. Παρασκευάς Ζωγράφος. Ήταν ήδη Διευθυντής άλλης Εκκλησιαστικής Σχολής, πολύ καλός ιερέας, στην εκκλησιαστική εκπαίδευση, και πήγαμε καλά. Αυτά τα τέσσερα χρόνια ήμουν κοντά στην Παναγία της Τήνου. Και τη γυναικεία μονή εξυπηρετούσαμε λίγο … Και την Πάτμο και την Τήνο έτσι τα πλησίασα και τα αγάπησα».

         Κατά ταύτα και δια ταύτα, ενσυνείδητη βεβαιότητα, σταθερή και οριστική κατάληξη, αμετάκλητη συναγωγή, υπογραφή και σφραγίδα αδιαπραγμάτευτης πορείας σε αυτή τη γραμμή. «Και σε αυτούς που λένε να γίνουμε Μοναστήρι, διότι ως Μοναστήρι θα άνθιζε ξανά το πνευματικό αυτό έργο, απαντώ ότι, άλλο το Μοναστήρι, και άλλο να υπάρχει στις πόλεις μια τέτοια παρουσία. Λοιπόν, γι αυτούς τους λόγους δεν απαρνιέμαι την πορεία μου».

       Και ο τελικός λόγος με όχι δυσδιάκριτο το μεγάλο πόνο στα στήθη, τον μεγάλο καημό, με λίαν ευδιάκριτη την ανεπούλωτη πληγή της αγάπης, της πολλής αγάπης όπου δει. «Με ρωτούν κάποιοι αν στενοχωρήθηκα, που τόσοι αξιόλογοι σύντροφοι και αδελφοί διάλεξαν άλλους δρόμους και έφυγαν. Βεβαίως. Αλλά δεν καταλογίζω σ’ αυτούς την πράξη αυτή. Μερικοί λένε: «Μα γιατί έφυγε»; «Βρε παιδιά, έχει τα δικαιολογητικά του, και ο ένας και ο άλλος. Είναι φυσικό να κουράστηκαν. Εγώ επειδή ήμουν από πριν εδώ τοποθετημένος, και είχα γνωρίσει καλύτερα και βαθύτερα τα πρόσωπα εκείνων των μεγάλων-π. Ευσέβιος, π. Σεραφείμ- που οι νεώτεροι δεν γνώρισαν, θεώρησα ότι είχα καθήκον να συνεχίσω. Δεν είμαι υπερβολικός, δεν είμαι «σκληρός “Ζωηκός». Είχα και μια θέση επίκαιρη με ευθύνες. Αυτό το πίστευα και δεν αφέθηκα να κλονιστώ ό, τι και αν γινόταν. Εδώ ήταν η θέση μου. Είπα: «Θα μείνω …»

         Στα τελευταία μικρή επαναφορά, μικρή διακριτική επιμονή, άλλη δική μου ανάγνωση. «Με ρωτούν κάποιοι  αν στενοχωρήθηκα, που τόσοι αξιόλογοι σύντροφοι και αδελφοί … έφυγαν. Βεβαίως. Αλλά δεν καταλογίζω σ’ αυτούς την πράξη αυτή … Είναι φυσικό να κουράστηκαν …». Απλά, λιτά, ανεξίκακα … Η αναφορά προφανώς πρώτα στους βασικούς επιτελικούς της «νέας πνοής» της «νεοελληνικής χριστιανικής άνοιξης», Δημήτριο Τρακατέλλη, Αναστάσιο Γιανουλάτο, συνακόλουθα, προσθέτω, επόμενα, ευεξήγητα, παρά την άλλη ρητή θέση του π. Ηλία, και Χρήστο Γιανναρά. Και ει τινά άλλον αναφερόμενο από τον ίδιο ονομαστικά. Απλά, λιτά, και ανεξίκακα επίσης, και η βασική αιτία της οδού διαφυγής τους. «Είναι φυσικό να κουράστηκαν». Βλέπετε. «Οι του «Σωτήρα» κρατούσαν μια στάση όχι πολύ λεπτή κι ευγενική ενίοτε …» ! Κύριος οίδε πολύ καλά. Και όσοι «περιλειπόμενοι» έως του νυν, που δεν μπορούν, παρά σεβαστούν τη βασική, και εκ του χρόνου και εκ των πραγμάτων πια δικαιωμένη θέση του.

       Όχι λιγότερο το έτερο πικρό ποτήρι. «Ο Τσιριντάνης άφησε να εννοηθεί ότι δεν θα ήταν πλέον τόσο ενεργός … Κυρίως όμως άρχισε να απομακρύνεται από κοντά μας μετά τον σεισμό του διχασμού, το 1960, παρότι εγώ τον παρακάλεσα να μείνει δίπλα μας. Κάθε φορά μου απαντούσε. «Καλά θα δούμε». Δεν το απέκλειε … Με το μεγάλο πλήγμα της διάσπασης στενοχωρήθηκαν βλέποντας ένα τέτοιο έργο να διχάζεται και μια μερίδα να αποχωρεί, είδαν τα οράματά τους να καταπίπτουν …» Κοινοτοπία να πει κανείς εδώ, λόγια αποκαλυπτικά πολύ μεγάλου πόνου ! Ο π. Ηλίας κατάλαβε προφανώς, αν μη ασφαλώς ότι, δεν μπορούσε να ελπίζει στη συνέργεια αυτού και των συν αυτώ πια.

      Αυτά, συν τα παρακάτω δεν μπορεί να μην κατεβάζουν και στον ίδιο κάποιο δάκρυ έστω αδιόρατο. «Κάποιες φορές αισθάνθηκα μόνος. Αλλά δόξα τω Θεώ, όχι σε μεγάλο βαθμό» ! Όσες φορές, και θα ήταν πολλές, που πρόσωπα ωραία και αγαπημένα, συνειδητά ή ασυνείδητα θα του έρχονταν στο νου ζωντανά! Ωστόσο, είναι σαφές, βέβαιο, δεδομένο, και εξομολογημένο ανοιχτά και καθαρά πια. «Δεν παρέμεινα ούτε καταναγκαστικά, ούτε τυχαία. Προσπάθησα λίγο να εμβαθύνω κι εγώ μέχρι και τώρα στα γεράματά μου-2005, είναι 86 χρονών- να εμβαθύνω στο νόημα της αφιέρωσης και της κατά Χριστόν ζωής, που δεν έχω νιώσει και εκτιμήσει ακόμα πόσο μεγάλο δώρο είναι. Να ανήκεις κάπου, όχι σχηματικά, ούτε συμβατικά. Αυτό με παρηγορεί και λέω συχνά. «Χριστέ μου κάποτε να βρω κι εγώ το βαθύτερο νόημα των Πατέρων, και των αρχαίων …».

      Και η σύντομη αναδρομή ζωής με ευχαριστίες από καρδίας πολλές, συν κατάθεση ταπεινή, ευλαβική. «Το λέω ειλικρινά με όλη μου την καρδιά. Και στο κάτω-κάτω εάν πήρα πολλά και αξιώθηκα να κάνω μερικά στον τομέα των γραμμάτων που τόσο αγάπησα, σκέφτομαι ότι άξιζε να πληρώσω και λίγο σε πνευματική κούραση και ταλαιπωρία. Όπως δεχτήκαμε τα καλά και αγαθά, θα υπομείνουμε και τα δύσκολα και δεινά». Τουτέστιν το, «κακοπάθησον ως καλός στρατιώτης Ιησού Χριστού» που είναι συχνά βασικό, τακτό, και τακτικό συνοδευτικό. Το οποίο όμως και υπερβαίνεται με τη γνωστή απάντηση-επισήμανση στον Απ. Παύλο, από το Χριστό. «Αρκεί σοι η χάρις μου … η γαρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται»-2Κο.1,19.

      Στη σκέψη και ζωή του συνεχώς. «Απέχω πολύ από τον Ιώβ, να με συγχωρέσει ο Θεός. Αλλά τότε απολαύσαμε και δουλέψαμε με έναν Βερίτη, με έναν π. Σεραφείμ, με έναν Τσιριντάνη και τόσους άλλους ανθρώπους, ήταν μια ηθική απολαβή όλα αυτά. Τι να πω τώρα εγώ, «άντε γεια σας»; Εγώ που βίωσα λίγο περισσότερα πράγματα βαθύτερα, το οφείλω, το θεωρώ φυσική συνέπεια να παραμένω εδώ και τώρα στις δοκιμασίες των εσχάτων ετών … Μακάρι τα όσα είπα να είναι προς οικοδομή. Και αν ειπώθηκε κάτι που δεν είναι σωστό, ας μου συγχωρεθεί ...»

     «Νυν απολύεις τον δούλον σου Δέσποτα κατά το ρήμα σου εν ειρήνη, ότι είδον οι οφθαλμοί το σωτήριον σου …»! Το πιο ωραίο. «Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν». Μιας ζωής τόσο αφανούς, τόσο ασκητικής μέσα στην καρδιά του κόσμου τούτου, εκκλησιαστικά, θεολογικά, πνευματικά τόσο δημιουργικής, τόσο γόνιμης !»

Με «την αγάπην την πρώτην … ην ουκ αφήκα»

Αθανάσιος Κοτταδάκης