Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία κι η λατρεία του θανάτου

Ο π. Αντρέι Κορντότσκιν. [Anna Artemyeva/Novaya Gazeta]

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία κι η λατρεία του θανάτου

Η ιδεολογικοποίηση της ορθοδοξίας από το Κρεμλίνο προσπαθεί να μετατρέψει την Εκκλησία σε κάτι άλλο. Το θέμα του "Ρωσικού Κόσμου", όπως περιγράφεται στο παρακάτω άρθρο, σχετίζεται άμεσα και με τις προσπάθειες του Κρεμλίνου για διείσδυση και αταξία στο Άγιο Όρος.

Ηγούμενος Μονής Εσφιγμένου Βαρθολομαίος

 
Διαβάστε το άρθρο της Κατερίνας Οικονομάκου:
Η ΡΩΣΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
Ο πατέρας Αντρέι Κορντότσκιν περιγράφει πώς το Πατριαρχείο της Μόσχας ιεροποίησε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
https://insidestory.gr/article/i-rosiki-orthodoxi-ekklisia-ki-i-latreia-toy-thanatoy?token=xU6UT97ech

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ

Είναι ο πιο μαχητικός Ρώσος αντικαθεστωτικός κληρικός. Ο πατέρας Αντρέι Κορντότσκιν περιγράφει πώς το Πατριαρχείο της Μόσχας ιεροποίησε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Ο πατέρας Αντρέι Κορντότσκιν πιστεύει ότι πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός με τους ορισμούς. Γι’ αυτό δεν διστάζει να χαρακτηρίσει φασιστικό το ρωσικό καθεστώς. Διότι ξέρει για τι μιλάει. «Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν χρησιμοποιούν τη λέξη φασίστας το κάνουν από συναισθηματική αντίδραση. Ή πολλοί μπορεί να πουν ότι δεν είναι σωστό να χρησιμοποιούμε σήμερα τον όρο, διότι αναφέρεται σε πραγματικότητες του παρελθόντος». Αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν παλιό, γνωστό φασισμό, λέει ο Ρώσος κληρικός.

«Δείτε, για παράδειγμα, το δόγμα του φασισμού του Μουσολίνι. Θα βρείτε εκεί την απόλυτη υπεροχή και κυριαρχία του κράτους επί του ατόμου, θα βρείτε την περιφρόνηση σε όλων των ειδών τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα. Το φασιστικό κράτος πιστεύει πως μόνο ο πόλεμος εξευγενίζει και καλλιεργεί την λατρεία του ηρωικού θανάτου».

Κι αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό για τη φασιστική κοινωνία, λέει ο π. Αντρέι,  είναι ότι αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως ανώτερη πνευματική οντότητα και κατά κάποιο τρόπο παίρνει τη θέση της Εκκλησίας. «Έτσι, αν η Εκκλησία έχει μια θέση στη φασιστική κοινωνία, είναι βέβαιο ότι θα είναι υποταγμένη στο κράτος, επειδή το κράτος είναι η απόλυτη έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος».

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κων/πολης προσέφερε διέξοδο

Σημαίνει αυτό ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ΡΟΕ), που υποστηρίζει με θέρμη τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, προάγει τη λατρεία του θανάτου; Ναι, απαντάει ο π. Αντρέι. Μου μιλάει από το σπίτι του σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας, κοντά στα γερμανο-ολλανδικά σύνορα. Τον Οκτώβριο του 2023 ο π. Αντρέι Κορντότσκιν αποχώρησε από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σήμερα υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Βελγίου, μια από τις Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. «Έγινα δεκτός από τον Μητροπολίτη Βελγίου Αθηναγόρα και είμαι υπεύθυνος για μια ενορία στο Τίλμπουργκ, μιάμιση ώρα περίπου με το αυτοκίνητο από εδώ».

Ο π. Αντρέι Κορντότσκιν. [Anna Artemyeva/Novaya Gazeta]

Από το 2003 έως πριν από έναν χρόνο, ο π. Αντρέι Κορντότσκιν ζούσε στην Μαδρίτη, όπου ήταν επίσκοπος του Καθεδρικού Ναού της Μαρίας Μαγδαληνής και Γραμματέας της Ρωσικής Ορθόδοξης Μητρόπολης Ισπανίας και Πορτογαλίας. Και μετά ήρθε ο πόλεμος. Κι ο 48χρονος κληρικός με τις λαμπρές προοπτικές εξέλιξης προκάλεσε τη μήνι του Πατριαρχείου της Μόσχας, καθώς δεν σταματούσε να μιλάει δημοσίως εναντίον του πολέμου.

«Με τιμώρησαν με αποπομπή τριών μηνών, αλλά κατάλαβα ότι θα ακολουθούσαν χειρότερα. Ήταν αναπόφευκτο. Οπότε άρχισα να αναζητώ διέξοδο», εξηγεί. Και τη βρήκε χάρη στην Ευαγγελική Εκκλησία της Γερμανίας, που του προσέφερε υποτροφία, ώστε να κάνει στο Πανεπιστήμιο του Γκαίτινγκεν μια μεταδιδακτορική διατριβή με θέμα τις θεολογικές, θρησκευτικές και εκκλησιαστικές πτυχές του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου.

«Λίγο πριν την εισβολή ο Πούτιν είχε αναγνωρίσει ήδη ως ανεξάρτητες τις αποσχισθείσες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας και καταλαβαίναμε ότι κάτι θα συνέβαινε. Περιμέναμε ότι θα έστελνε επισήμως τον ρωσικό στρατό να εγκατασταθεί στο έδαφός τους. Αλλά νομίζω ότι κανείς μας δεν πίστευε πραγματικά ότι θα προχωρούσε ακόμη πιο βαθιά στο έδαφος της Ουκρανίας», λέει όταν του ζητάω να ανατρέξουμε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την ημέρα της εισβολής.

Ουκρανοί στέκονται κοντά στα υπολείμματα μιας οβίδας στο Κίεβο στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ημέρα που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία. [Sergei SUPINSKY / AFP]

Θυμάται πως η είδηση του προκάλεσε τρόμο. «Τις πρώτες ημέρες βρισκόμουν σε μια περιοχή στα βόρεια της Ισπανίας, όπου προετοιμάζαμε την καλοκαιρινή παιδική κατασκήνωση. Είναι ένας τόπος πανέμορφος, μια εξοχή πάνω στον Ατλαντικό. Αλλά όταν επιχειρώ να επαναφέρω στη μνήμη μου εικόνες από το τοπίο, όλες τους είναι ασπρόμαυρες».

«Δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να εγκρίνω αυτόν τον πόλεμο»

Με την επιστροφή του στην Μαδρίτη, θα τον πολιορκήσουν τα ισπανικά μέσα ενημέρωσης. Το περίμενε, ήθελαν σχόλια από τη ρωσική πλευρά. Η Ρωσική πρεσβεία στην Μαδρίτη είχε κλείσει την πόρτα στους δημοσιογράφους. «Είχαν πρόσβαση μόνο σε εμάς. Και φυσικά τους μίλησα. Μέσα στην πρώτη μέρα έδωσα επτά συνεντεύξεις, την πρώτη για την τηλεόραση, στις 7 το πρωί, μπροστά στην εκκλησία μας».

Ο π. Αντρέι είπε αυτά ακριβώς που σκεφτόταν: καταδίκασε την εισβολή και ξεκαθάρισε ότι η εκκλησία του δεν συμμεριζόταν την ατζέντα του Πατριαρχείου Μόσχας κι ότι κανονικά ο ρόλος της Εκκλησίας ήταν να εργάζεται για την ειρήνη. «Άλλωστε τα περισσότερα μέλη της ενορίας μας στην Μαδρίτη είναι και παραμένουν Ουκρανοί. Έβλεπα αυτό που συνέβαινε μέσα από τα δικά τους μάτια και δεν υπήρχε, βεβαίως, καμιά περίπτωση να εγκρίνω αυτόν τον πόλεμο». 

Ένα αγόρι στέκεται πάνω σε ένα κατεστραμμένο ρωσικό τανκ που εκτίθεται στην πλατεία Μιχαηλίβσκα στο Κίεβο, στις 7 Σεπτεμβρίου 2024, εν μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. [Anatolii STEPANOV / AFP]

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στο μεταξύ, ήταν τότε σε κατάσταση αφωνίας. «Δεν μπορούσαμε να περιμένουμε ούτε το Πατριαρχείο, ούτε την Ιερά Σύνοδο να βγουν να τοποθετηθούν». Αλλά εάν δεν μιλούσε η Εκκλησία από τα πάνω, θα μιλούσε από τα κάτω. Την 1η Μαρτίου του 2022, συντάσσει μια ανοιχτή επιστολή κατά του πολέμου την οποία διακινεί μαζί με λίγους ομοϊδεάτες του. Θα την υπογράψουν, ανάμεσα σε συνολικά 40.000 ανθρώπους, και 293 ιερείς της ΡΟΕ, οι 200 από τους οποίους ζούσαν στη Ρωσία. «Λίγο αργότερα πέρασαν με νόμο την απαγόρευση κάθε κριτικής, με τον ισχυρισμό πως ήταν παραπληροφόρηση και δυσφήμιση του ρωσικού στρατού».

Επί μήνες μετά την εισβολή ο π. Αντρέι μιλούσε ανοιχτά εναντίον του πολέμου και του καθεστώτος – μιλούσε στα ισπανικά μέσα ενημέρωσης, έδινε συνεντεύξεις και αρθρογραφούσε σε ανεξάρτητα ρωσικά μέσα, έκανε αναρτήσεις στα σόσιαλ μίντια. «Τον πρώτο καιρό δεν έκαναν κάτι δραστικό. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε στην ενορία μας ένα πρόσωπο άγνωστο, από το πουθενά, κι άρχισε μια ανοιχτή εκστρατεία εναντίον μου. Διακινούσε και επιστολές προς τη Μόσχα, απαιτώντας να με καλέσουν πίσω». Τελικά πήραν την απόφαση της προσωρινής του καθαίρεσης, με την κατηγορία ότι προκαλούσε διχόνοια. Αλλά ο π. Αντρέι δεν θα επέστρεφε στη Ρωσία.

Ο λόγος της Ρωσικής Εκκλησίας ριζοσπαστικοποιείται

Το Πατριαρχείο της Μόσχας, στο μεταξύ, είχε εγκαταλείψει τα προσχήματα που κατά έναν τρόπο διατηρούσε τα τελευταία χρόνια. Ο δημόσιος λόγος του Πατριάρχη Κύριλλου ριζοσπαστικοποιήθηκε, σε ακριβώς παράλληλο χρόνο με τον λόγο του επίσημου κράτους. «Πάρτε για παράδειγμα τις προσευχές που έλεγαν στην αρχή του πολέμου. Στις πρώτες εκδοχές, γινόταν και μια αναφορά στην ειρήνη. Αλλά τον Σεπτέμβριο του 2022 εισήγαγαν τη διαβόητη “προσευχή της αγίας Ρωσίας”, που υμνεί τον ρωσικό στρατό».  

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ορθόδοξος Πατριάρχης της Ρωσίας Κύριλλος συνομιλούν κατά τη διάρκεια της τελετής κατάθεσης στεφάνων στο μνημείο των Μίνιν και Ποζάρσκι στην Κόκκινη Πλατεία κατά την Ημέρα Εθνικής Ενότητας στη Μόσχα στις 4 Νοεμβρίου 2023. [Gavriil GRIGOROV / POOL / AFP]

Το αποκορύφωμα, όμως, ήρθε πριν από λίγους μήνες. Το «Παγκόσμιο Ρωσικό Λαϊκό Συμβούλιο» που πραγματοποιήθηκε στις 27 Μαρτίου 2024 υπό την προεδρία του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου, ενέκρινε ένα διάταγμα με τίτλο «Το παρόν και το μέλλον του Ρωσικού Κόσμου», σύμφωνα με το οποίο η Ρωσία διεξάγει εναντίον της Ουκρανίας έναν Ιερό Πόλεμο. Ο οποίος είναι μόνο «ένα στάδιο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ρωσικού λαού  ενάντια στο εγκληματικό καθεστώς του Κιέβου και τη Δύση, η οποία βρίσκεται πίσω από αυτό, και που διεξάγεται στα εδάφη της Νοτιοδυτικής Ρωσίας από το 2014». Όσο για τη Δύση, αυτή φέρεται να έχει παραδοθεί στον σατανισμό. Πρόκειται, μάλλον, για το πιο σοκαριστικό κείμενο που έχει υιοθετήσει ποτέ χριστιανική Εκκλησία. Είμαι περίεργη να ακούσω πώς εξηγεί αυτό το κείμενο ο συνομιλητής μου.

Η ομιλία του Πόυτιν μέσω βίντεο στο 25ο Παγκόσμιο Ρωσικό Λαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2024.

«Την τελευταία φορά που μίλησα γι' αυτό το θέμα χρειάστηκα μιάμιση ώρα», σχολιάζει γελώντας. «Αλλά θα προσπαθήσω να σας πω μερικά πράγματα εν συντομία, ώστε να εξηγήσω πώς φτάσαμε ως εδώ», συνεχίζει, υπογραμμίζοντας ότι πρώτ’ απ’ όλα πρέπει κανείς να κατανοήσει ότι η ρωσική κοινωνία δεν είναι πραγματικά μια χριστιανική και ορθόδοξη κοινωνία. «Είναι σε μεγάλο βαθμό κοσμική και τις τελευταίες δεκαετίες, είδαμε την ανάπτυξη αυτής που ο Σεργκέι Τσάπνιν έχει εύστοχα περιγράψει ως μετα-σοβιετική κοσμική θρησκεία. Κατά κάποιον τρόπο, πρόκειται για σύνθεση στοιχείων της Ορθόδοξης παράδοσης, της σοβιετικής περιόδου, του κομμουνισμού και του μιλιταρισμού». Και αυτή η θρησκεία αποτέλεσε το ιδανικό κανάλι ώστε μέσα από αυτό να διαχυθούν στην κοσμική μετα-σοβιετική κοινωνία θρησκευτικές ιδέες και ιστορικοί μύθοι.  

«Η ορθόδοξη και η σοβιετική αφήγηση έχουν γίνει ένα»

Ένα το κρατούμενο· συνεχίζουμε τώρα με το τι καταλαβαίνουν οι Ρώσοι όταν ακούνε να γίνεται λόγος για ιερό πόλεμο. «Στην Ευρώπη, όταν ακούτε για ιερό πόλεμο, κάνετε δυο συνειρμούς: ανακαλείτε είτε τις Σταυροφορίες, είτε την ισλαμική τζιχάντ». Στη Ρωσία, λέει ο π. Αντρέι, ο μόνος συνειρμός είναι με ένα τραγούδι που γράφτηκε τις πρώτες μέρες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αναφέρεται  στον πόλεμο κατά των Γερμανών ως κάτι ιερό. «Ήταν πολύ δημοφιλές τραγούδι, ακόμη και οι άνθρωποι που γεννήθηκαν μετά τον πόλεμο το θυμούνται καλά. Χειραγωγούν, λοιπόν, τον κόσμο παρουσιάζοντας τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας ως πόλεμο κατά του ναζισμού».

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Ρώσοι δεν ήταν πλέον κομμουνιστές, αλλά δεν έγιναν και χριστιανοί. Προέκυψε ένα ιδεολογικό κενό. Και το μόνο πράγμα που το κάλυπτε ήταν αυτή η λατρεία της νίκης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. «Κατά κάποιον τρόπο, η Ημέρα της Νίκης της ΕΣΣΔ επί της ναζιστικής Γερμανίας ήταν κάτι πραγματικά ιερό για τη χώρα. Ήταν πολύ εύκολο να  εργαλειοποιηθεί από τις αρχές ώστε να διαμορφώσουν αυτή τη νέα ιδεολογία, στην οποία η ορθόδοξη και η σοβιετική αφήγηση έχουν γίνει ένα».

Το δόγμα του Ρωσικού Κόσμου επινοήθηκε στα τέλη των ‘90ς

Το κείμενο του διαβόητου διατάγματος, στο μεταξύ, επιχειρεί να εξηγήσει γιατί ο πόλεμος είναι ιερός, κάνοντας αναφορά σε δυο δόγματα. «Το ένα είναι το δόγμα του Ρωσικού Κόσμου και το δεύτερο αναφέρεται άμεσα σε αυτό που στα ελληνικά είναι ο “κατέχων” (αυτός που εμποδίζει την ανομία να εκδηλωθεί σε όλη της την θρασύτητα και αναισχυντία), από την δεύτερη επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Θεσσαλονικείς. Το δόγμα του ρωσικού κόσμου είναι μια κατασκευή που επινοήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στη συνέχεια μετασχηματίστηκε σε κάτι άλλο – ιεροποιήθηκε. Και υπεύθυνο για αυτήν την ιεροποίηση ήταν το Πατριαρχείο της Μόσχας, που παρουσίασε αυτόν τον δήθεν ρωσικό κόσμο ως μια ιερή κοινότητα με υπερφυσική προέλευση, μέσω της βάπτισης του πρίγκιπα Βλαδίμηρου και των Ρως τον 10ο αιώνα».

Η Βάπτιση του Αγίου Πρίγκιπα Βλαντίμιρ, του Βίκτορ Βασνέτσοφ (1890). [Wikimedia Commons]

Και φτάνουμε στη Δύση: Ο ιερός Ρωσικός Κόσμος ζει σύμφωνα με τις αξίες που έδωσε ο Θεός και είναι ηθικά ανώτερος από τη Δύση, που είναι βουτηγμένη στην παρακμή και τη διαφθορά. «Ένας από τους τρόπους να παρουσιαστεί αυτός ο πόλεμος ως ιερός ήταν να παρουσιαστεί ως πόλεμος κατά του Αντίχριστου», συνεχίζει ο π. Αντρέι. Ποιος θα εμποδίσει τον Αντίχριστο και την έλευση του Κακού στον κόσμο; Η Ρωσία.

Γιατί η Ρωσία; Διότι σύμφωνα με τη θεωρία που εδώ και χρόνια διακινεί ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, αυτή είναι ο «κατέχων» που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στην Β’ Προς Θεσσαλονικείς Επιστολή του.

Γιατί εξυπηρετεί το Κρεμλίνο το αφήγημα του Αντίχριστου

Και τι σχέση έχει ο «κατέχων» με τον Αντίχριστο; Τι εννοούσε ο Απόστολος Παύλος; Κανείς δεν ξέρει, προφανώς. Έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες, ανάμεσα στις οποίες μία του Ιωάννη Χρυσοστόμου, σύμφωνα με την οποίαν ο κατέχων είναι η δύναμη ή η αυτοκρατορία που εμποδίζει την έλευση του Κακού. Σύμφωνα με το αφήγημα που έχει καταστεί επίσημη πολιτική και θρησκευτική ιδεολογία, η Ρωσία είναι «η Τρίτη Ρώμη», που θα σώσει τον κόσμο της Ορθοδοξίας από το Κακό.

Αυτό το παραμύθι για τον αγώνα κατά του Αντίχριστού που δίνουν οι Ρώσοι, εξηγεί και γιατί ο πόλεμος συνεχίζεται επί δυόμιση χρόνια και μετράει τόσους νεκρούς Ρώσους στρατιώτες. «Εάν πουν ότι πολεμούν εναντίον της Ουκρανίας, δεν μπορούν να δώσουν μια ικανοποιητική εξήγηση γι’ αυτό το γεγονός. Ενώ αν πεις ότι πολεμάς εναντίον του Σατανά, κάπως δικαιολογείσαι», επισημαίνει ο π. Αντρέι Κορντότσκιν.

Επιπλέον, το αφήγημα για τον Αντίχριστο εξυπηρετεί θαυμάσια το Κρεμλίνο διότι είναι κάτι που μπορούν να το συμμεριστούν όχι μόνο οι  Χριστιανοί, αλλά και οι Μουσουλμάνοι, εξηγεί. «Οι μουσουλμάνοι ηγέτες στη Ρωσία λένε το ίδιο πράγμα».

Και τι μπορεί να εξηγεί αυτό το μίσος για τη Δύση; ρωτάω. «Λοιπόν, νομίζω ότι αξίζει να κοιτάξει κανείς τις ρίζες της φασιστικής ιδεολογίας σήμερα στη Ρωσία. Υπάρχει ένας ορισμός του φασισμού που μου αρέσει αρκετά, που λέει ότι είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς ομαδικής ταπείνωσης. Τώρα, σε αυτή την περίπτωση, αυτό που μπορείτε να ορίσετε ως ταπείνωση είναι η διάλυση της ΕΣΣΔ και ό,τι ακολούθησε τη δεκαετία του 1990. Για τους ανθρώπους της γενιάς μου, παρόλο που τα πράγματα στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 δεν ήταν με κανέναν τρόπο τέλεια, ήταν μια σπουδαία εποχή, είχαμε ελπίδα, η σπηλιά είχε καταρρεύσει κι έμπαινε μέσα αέρας. Αλλά για ανθρώπους σαν τον Πούτιν αυτή είναι η μεγαλύτερη καταστροφή της ζωής τους. Η χώρα που αποκαλούσαν πατρίδα τους είχε εξαφανιστεί. Νομίζω, λοιπόν, ότι το μίσος είναι αποτέλεσμα αυτού του αισθήματος βαθιάς, απόλυτης ματαίωσης».

Μια ιδεολογία που είναι ένα μείγμα εθνικισμού, μιλιταρισμού και συνωμοσίας

Ο Ρώσος κληρικός μελετάει εδώ και χρόνια τις σχέσεις της Ρωσικής Εκκλησίας με το κράτος. Και λέει ότι κατά τη γνώμη του, δεν πρόκειται απλώς για πυλώνα ή για το μακρύ χέρι του Κρεμλίνου, όπως γράφεται συχνά στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. «Δεν συμφωνώ όταν ακούω ανθρώπους να λένε ότι η Ρωσική Εκκλησία και το Πατριαρχείο Μόσχας είναι όργανα της κυβέρνησης. Δεν νομίζω ότι πρόκειται για μια σχέση υποκειμένου - αντικειμένου. Είναι πιο περίπλοκο. Νομίζω ότι μιλάμε για μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι συμμερίζονται μια ιδεολογία που είναι ένα μείγμα εθνικισμού, μιλιταρισμού και συνωμοσίας. Και πιστεύουν ειλικρινά σε αυτήν. Είναι σαν μια αποκαλυψιακή αίρεση». Και τα μέλη της αίρεσης, λέει ο π. Αντρέι, πιστεύουν απόλυτα στην ανωτερότητά τους, όπως πιστεύουν ότι ο κόσμος δεν έχει νόημα χωρίς την ύπαρξή τους. «Όταν ο Πούτιν, για παράδειγμα, είπε ανοιχτά ότι δεν υπάρχει κανένα νόημα στην ύπαρξη του κόσμου αν δεν υπάρχει η Ρωσία, το εννοούσε».

Ο Κονσταντίν Μαλοφέγεφ. [Wikimedia Commons]

Επανέρχομαι στην αφορμή για αυτήν την διαφωτιστική διάλεξη, που ήταν το Παγκόσμιο Ρωσικό Λαϊκό Συμβούλιο. Θέλω να ρωτήσω τον συνομιλητή μου τι ρόλο είχε σε αυτό Κονσταντίν Μαλοφέγεφ, γνωστός ως ο Ορθόδοξος ολιγάρχης. «Ω, μα ο Μαλοφέγεφ είναι το πρόσωπο που στην πραγματικότητα διοικεί αυτό το Συμβούλιο. Ξέρετε, ο πατέρας Κύριλλος Χόβoρουν, λέει ότι ο πόλεμος έχει δύο συστατικά – τα όπλα και τις ιδέες. Εάν μιλάμε για τον Μαλοφέγεφ, είναι υπεύθυνος και για τα δύο συστατικά».

Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Λίγες μόνο ημέρες πριν μιλήσουμε, ο Κονσταντίν Μαλοφέγεφ είχε παντρευτεί την Μαρία Λβόβα-Μπελόβα, τη Ρωσίδα Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού η οποία κατηγορείται από το Διεθνές Δικαστήριο για παράνομες μεταφορές χιλιάδων παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία. Η Λβόβα-Μπελόβα ήταν έως πολύ πρόσφατα παντρεμένη με κληρικό, με τον οποίον έχει δέκα παιδιά.

Ο γάμος του Μαλοφέγεφ με τη Μαρία Λβόβα-Μπελόβα.

Οι αντιφρονούντες κληρικοί

Ο π. Αντρέι, ο οποίος είναι συνιδρυτής μιας οργάνωσης που βοηθάει τους Ρώσους κληρικούς που μιλάνε ανοιχτά κατά του πολέμου, λέει πως όσοι αρνήθηκαν να διαβάσουν εκείνη την φιλοπόλεμη «προσευχή για την αγία Ρωσία» υπέστησαν κυρώσεις. Πόσοι ήταν αυτοί; ρωτάω. «Μέσα στη ρωσική επικράτεια, νομίζω 15 άνθρωποι», απαντάει.

Ο π. Ιωάννης Κόβαλ. [Facebook]

Από τους πιο γνωστούς ανάμεσά τους είναι ο π. Ιωάννης Κοβάλ, ο οποίος άλλαξε τη λέξη «νίκη» με τη λέξη «ειρήνη». Αυτό στάθηκε αρκετό για να τον καθαιρέσουν. «Στράφηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κων/πολης, που τον αποκατέστησε. Σήμερα είναι ιερέας σε μια εκκλησία στην Αττάλεια».

Ο π. Αντρέι μου μιλάει και για τον π. Αλεξέι Ουμίνσκι, ο οποίος όπως λέει ήταν ένας από τους πιο γνωστούς, αγαπητούς και δραστήριους ιερείς της Μόσχας, μια προσωπικότητα της δημόσιας ζωής. Κι αυτός άλλαξε τη λέξη «νίκη» με τη λέξη «ειρήνη». Τον τιμώρησαν με καθαίρεση κι αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα. Σήμερα ζει στη Γαλλία. Αλλά στη θέση του έβαλαν έναν κληρικό που υποστηρίζει με ζέση τον πόλεμο.

Αυτή η εξέλιξη, κατά τον π. Αντρέι, είναι πιθανότατα ένας από τους λόγους που κάνουν τους συναδέλφους του –όσους απ’ αυτούς είναι αντίθετοι με τον πόλεμo– να σιωπούν. «Δεν επιχειρώ να δικαιολογήσω κανέναν, αλλά σκέφτομαι τις εξηγήσεις. Οι Ρώσοι κληρικοί είναι συνήθως άνθρωποι φτωχοί, με πολυμελείς οικογένειες, χωρίς τα προσόντα για να ασκήσουν άλλο επάγγελμα. Επιπλέον πολλοί νιώθουν το καθήκον να φροντίσουν τα μέλη της ενορίας τους. Η ρωσική κοινωνία είναι πολύ διχασμένη κι ίσως φοβούνται πως αν πάρουν θέση θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα».

«Ήταν σαν να παρακολουθώ μια κάθοδο στην Κόλαση»

Στη σημερινή Ρωσία της άγριας καταστολής, ακόμη κι η σιωπή μπορεί να είναι εύγλωττη, σκέφτεται. «Όπως όλοι οι Ρώσοι που είναι εναντίον αυτού πολέμου, οι κληρικοί έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στη μετανάστευση, τη φυλακή και τη σιωπή». Και σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος προσπαθεί να κατανοήσει. Μερικές φορές, όμως, φαίνεται πως του είναι δύσκολο. Όταν πρόκειται για ιερείς οι οποίοι, όπως ο ίδιος, ζουν εκτός των ρωσικών συνόρων. «Όσοι ζουν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ δεν έχουν κανέναν λόγο να φοβούνται. Κι όμως, ελάχιστοι έχουν εκφραστεί δημόσια ή έστω ως ιδιώτες», λέει.

O π. Αντρέι στο Βερολίνο, με τον Ρώσο αντιφρονούντα Βλαντιμίρ Καρά Μουρζά, ο οποίος ήταν ένας από τους εννέα που απελευθερώθηκαν στη συμφωνία ανταλλαγής κρατουμένων με τη Ρωσία.

Ο συνομιλητής μου είναι ένας από εκείνους που μιλούσαν δημόσια κι αρθρογραφούσαν εναντίον του αυταρχισμού του Κρεμλίνου από το καλοκαίρι του 2019, τότε που χιλιάδες διαδηλωτές στη Μόσχα διεκδικούσαν ελεύθερες εκλογές. Στη συνέχεια, το καθεστώς θα γινόταν όλο και σκληρότερο, η αντίσταση όλο και πιο αδύναμη και ισχνή. Ο κληρικός είναι, παρόλ’ αυτά, βέβαιος πως υπάρχει αντιφασιστικό κίνημα στη Ρωσία, όπως και ότι υπάρχουν πρόσωπα με θετική ατζέντα ανάμεσα στους αυτοεξόριστους Ρώσους αντιφρονούντες. Αν και παραδέχεται πως η ρωσική αντιπολίτευση στο εξωτερικό είναι διχασμένη, «είναι βέβαιο, πιστεύω, ότι στις τάξεις της έχουν παρεισφρήσει και πράκτορες του καθεστώτος». Αλλά, σπεύδει να προσθέσει, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει κανείς να είναι καχύποπτος με όλους.

Τον περασμένο Ιούνιο στο Βερολίνο, ο π. Αντρέι με τη Γιούλια Ναβάλναγια.

Πριν αποχαιρετιστούμε, συζητάμε τη μοίρα του Αλεξέι Ναβάλνι. Λέω ότι δεν μπορώ ακόμη να κατανοήσω γιατί αποφάσισε να επιστρέψει στη Ρωσία. «Όταν είδα ότι έμπαινε στο αεροπλάνο να γυρίσει στη Μόσχα, ήταν σαν να παρακολουθώ μια κάθοδο στην Κόλαση», λέει ο π. Αντρέι. «Ήξερε τι τον περίμενε. Νομίζω πως ο στόχος του ήταν να δείξει ότι μπορεί κανείς να βρίσκεται στην κόλαση, αλλά να μην γίνει μέρος της κόλασης. Έδειξε ότι μπορεί ένας άνθρωπος να είναι πιο δυνατός από το σύστημα», λέει ο κληρικός, ο οποίος στις 4 του περασμένου Ιουνίου, την ημέρα που ο Ναβάλνι θα έκλεινε τα 48 του χρόνια, τέλεσε στο Βερολίνο επιμνημόσυνη δέηση.

 

Κατερίνα Οικονομάκου

Έχει εργαστεί στο ΑΠΕ, τον Ταχυδρόμο, τον Ελεύθερο Τύπο, την Ελευθεροτυπία και το Marie Claire. Ήταν European Journalism Fellow στο Βερολίνο. Το βιβλίο της «Ο τραγουδιστής του Αουσβιτς. Εστρόγκο Ναχάμα, Θεσσαλονίκη 1918-Βερολίνο 2000» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν.