ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ 2
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ
Δοκιμασιών Αθανασίου απαρχή, εξορία 1η.
Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος-Νίκαια, 325
μ.Χ., Άγιοι Πατέρες 318-διατύπωσε την Αλήθεια
της Εκκλησίας Χριστό : «Τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός
γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων … Γεννηθέντα ου ποιηθέντα, Ομοούσιον το Πατρί
…», το τελευταίο ευκρινώς Αθανασιανό και αδιαπραγμάτευτο. Και, αποφάσισε. «Ο Άρειος της Εκκλησίας εκτός» ! Ποιος όμως θα
περίμενε ότι, «ου μετά πολλάς ταύτας
ημέρας» αμφότερα ταύτα θα απέφεραν στον
Αθανάσιο απηνή διωγμό, πραγματική ανάβαση σε Γολγοθά και Σταυρό !
****** ***
******
Συγκεκριμένα και όσο το δυνατό συνοπτικά. Ο πανίσχυρος ως μακρινός συγγενής του Μ. Κωνσταντίνου, Μητροπολίτης Νικομηδείας Ευσέβιος, και ο Καισαρείας της Παλαιστίνης επίσης Ευσέβιος από κοντά, φίλοι και ομόφρονες του έβαλαν πλώρη να τον επαναφέρουν της Εκκλησίας εντός … από το παράθυρο ! Τον κάλεσαν, λοιπόν, σε δεύτερη τάχα μου φάση «Συνοδική»-327-τον έβαλαν να δηλώσει ότι αποδέχεται τις Αποφάσεις της Α΄ Οικουμενικής, και ζητούσαν από τον Αλεξανδρείας Αλέξανδρο, που στη δικαιοδοσία του ανήκε, να τον κάνει στην Εκκλησία δεκτό. Ο Αλέξανδρος αρνήθηκε το τοιούτον διαρρήδην, στο μεταξύ όμως τον Απρίλιο του 328 κοιμήθηκε εν Κυρίω, και, ο Αθανάσιος που τον διαδέχτηκε με την ψήφο όλων των επισκόπων της Αιγύπτου, συν «ψήφω του λαού παντός»-«Εγκωμιαστικός» Γρηγορίου του Θεολόγου-τους είπε ένα «ναι», που βέβαια ήταν «όχι» Κανονικό, αφού έβαζε ως όρο. «Να συγκληθεί νέα Σύνοδος Οικουμενική, μόνη που έχει το δικαίωμα και μπορεί να αποφασίσει να αναιρέσει αυτό που όρισε η πρότερη στη Νίκαια Οικουμενική».
Από κει και πέρα σε ατμόσφαιρα ειρήνης και
γαλήνης κάμποσα χρόνια ο Αθανάσιος ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις, δεν άφησε κενό
να του ξεφύγει ούτε λεπτό, σε ευρύτατο εκκλησιαστικό έργο και δημιουργικό. Η
Εκκλησία της Αλεξάνδρειας έδειχνε να περνάει σε νέα εποχή. «Στο πρόσωπο
Αθανασίου οι νεαρές κοπέλες βρήκαν αυτόν που ήξερε να δείχνει το δρόμο του
γάμου πειστικά, οι παντρεμένες της σωφροσύνης την οδό, οι ερημίτες τον
αναπτερωτή του ασκητικού τους αγωνίσματος, οι κοινωνικοί άνθρωποι τον κανόνα
της σοφίας, οι πρακτικοί τον οδηγό, οι θεωρητικοί το θεολόγο, οι χήρες τον
προστάτη, τα ορφανά τον πατέρα, τα αδέλφια το φίλο και αδελφό, οι άρρωστοι το
γιατρό, οι υγιείς το φύλακα της υγείας τους … Δεν έμενε στην έδρα του ούτε
λεπτό, όργωνε τις εκκλησίες στις επαρχίες, τις πόλεις, τα χωριά προσπαθώντας ν’
ανακουφίσει τις ανάγκες του ποιμνίου … Τότε είναι που χειροτόνησε Επίσκοπο
Αξώμης το Φρουμέντιο, και συντέλεσε στην περεταίρω εξάπλωση και στερέωση της
Εκκλησίας στην Αιθιοπία»-«Εγκωμιαστικός» Γρηγορίου του Θεολόγου.
Ερχόμαστε τώρα στην πικρή συνέχεια-ενέργεια
των δυο Ευσεβίων, και την εμπλοκή στα κατά Αθανασίου και υπέρ Αρείου δίχτυα
τους του Μ. Κωνσταντίνου. Από τη μια ο Αθανάσιος με επισκέψεις στις Επισκοπές του
της Αιγύπτου και Εγκύκλιες Επιστολές εξηγεί στο πλήρωμα της Εκκλησίας και
ευρύτερα περί τίνος πρόκειται. Κι από την άλλη αυτοί τον κατηγορούν απ’ ευθείας
στο Βασιλιά ότι επέβαλε παράνομα φόρο υπέρ της Εκκλησίας στους Αλεξανδρινούς. Και
όταν δυο δικοί του Επίσκοποι απέδειξαν ότι η κατηγορία ήταν ψεύτικη, περνούν σε
άλλη πιο φοβερή, τον κατηγόρησαν ως συνωμότη και στασιαστή, ισχυριζόμενοι ότι
ενίσχυσε-δωροδόκησε με άφθονο χρυσάφι-«λάρνακα
χρυσίου μεστήν-τον επικίνδυνο κρατικό υπάλληλο Φιλούμενο. Κι ακόμα ότι, ο
δικός του πρεσβύτερος Μακάριος ανέτρεψε
την Αγία Τράπεζα, έσπασε το Άγιο
Ποτήριο, πέταξε έξω από την Εκκλησία
σε ώρα Λειτουργίας τον πρεσβύτερο Ισχύρα, κι
έκαψε τα βιβλία του.
Ψεύδη ασύστολα όλα, που διέδιδε ο Ευσέβιος
και το περιβάλλον του στη Νικομήδεια-«Καταβοών
αναισχύντως Αθανασίου και τα εκείνου πάντα διασύρων και πικρώς αυτώ
λοιδορούμενος». Ενώ η αλήθεια ήταν ότι,
ο απεσταλμένος του Αγίου πρεσβύτερος Μακάριος είχε ελέγξει τον Ισχύρα αυστηρά
κατ’ εντολή του, «ότι ιερωσύνην τινά και
το όνομα πρεσβυτέρου περιθείς», ήτοι ότι ήταν αυτοχειροτόνητος, κοινώς
ψευτοπαπάς. Και τίποτε από όσα έλεγε δεν είχε συμβεί, καθώς ο πρεσβύτερος
Μακάριος δεν τον συνάντησε στην
Εκκλησία, γιατί ήταν στο κρεβάτι άρρωστος.
Βέβαια ο Μ. Κων/νος, μεγάλος πολιτικός και
όχι λίγο έμπειρος, διέβλεψε ότι ο Άρειος και οι δικοί του ήταν πίσω από αυτά,
έκρινε όμως ότι όφειλε να εξετάσει το θέμα. Πέρα από αυτά δεν μπορούσε φαίνεται
να καταλάβει γιατί ο Αθανάσιος
αρνιόταν να δεχτεί τον Άρειο στην Εκκλησία, και ίσως τον ενοχλούσε ότι επέμενε ανυποχώρητα στην άρνησή του
αυτή, ακόμα κι όταν ο ίδιος το είχε ζητήσει, ήγουν του το είχε απευθύνει ως
εντολή. Γι αυτό τον κάλεσε στη Νικομήδεια να δώσει εξηγήσεις. Ο Αθανάσιος
έφτασε στα βασιλικά ανάκτορα της Νικομήδειας τέλη του 331, φαίνεται πως οι
απαντήσεις και εξηγήσεις του για όλα ήταν τόσο πειστικές, που γύρισε στην
Αλεξάνδρεια κρατώντας στο χέρι αυτοκρατορική επιστολή που τον σύστηνε ως
άνθρωπο του Θεού και επέκρινε όσους τον εχθρεύονταν Αλεξανδρινούς.
Ωστόσο αυτοί συνεχίζουν με χειρότερες
κατηγορίες και άλλες εναντίον του ραδιουργίες. Όπως ότι, δολοφόνησε τον επίσκοπο Αρσένιο, του έκοψε το ένα χέρι και το χρησιμοποιούσε
για μαγείες … Αλλά ! Ο Διάκονος του Αθανασίου βρήκε τον Αρσένιο, που είχαν δωροδοκήσει, και σε Μοναστήρι έκρυβαν. Και, έλαβε από αυτόν γραπτή
αίτηση συγγνώμης για το κακό που πήγε να κάνει στον Αθανάσιο. «Τούτου ένεκεν ταυτην την απολογίαν
εγγράφως σοι δίδωμι ίνα ειδέναι έχεις ότι βίας μοι γενομένης και πληγών
επιτιθεισών υπό Ισαάκ και Ηρακλείδου, και Ισαάκ του της Λητούς και υπό των συν
αυτοίς. Εγώ δε μάρτυρα τον Θεόν επικαλούμαι εις τούτο λαμβάνων απολογούμαι ότι
ουδέν ων εκείνοι ειρήκασι σύνοιδά σε πεποιηκέναι». Και κατέληγε. «Έρρωσθέ σε
εύχομαι εν Κυρίω πολλοίς χρόνοις μακαριώτατε πάπα»-Τίτλος του
Αλεξανδρείας από τότε ως σήμερα.
Ο Μ. Κων/νος όμως πιεζόμενος φορτικά από
τους δυο Ευσέβιους, αλλά και ευαίσθητος
πάντα σε θέματα ειρήνης και γαλήνης της αυτοκρατορίας ευρύτερα … διέταξε
σύγκληση Συνόδου στην Καισάρεια της Παλαιστίνης-335. Ο Αθανάσιος αρνήθηκε να
προσέλθει σε μια Σύνοδο, αρειανοφρόνων
συναγωγή, οργανωμένη στην έδρα του
ενός από τους πρωταγωνιστές της μήνης εναντίον του, και είχε προειλημμένη την απόφαση. Τότε
μετέθεσαν την έδρα της στην Τύρο της Φοινίκης-Λιβάνου σήμερα-και οι 60
αρειανόφρονες επίσκοποι της υποχρέωσαν τον Αθανάσιο να προσέλθει συνοδευόμενος
από 49 επισκόπους της Αιγύπτου.
Ωστόσο παρότι βρέθηκε σε ανοιχτά εχθρική
γι αυτόν Σύνοδο, και αριθμητικά πλειοψηφική, ανέτρεψε εύκολα τις κατηγορίες. Ο
επίσκοπος Αρσένιος ήταν ολοζώντανος μπροστά τους, τον είχε ανακαλύψει στο
Μοναστήρι που τον έκρυβαν, και, τα
δυο χέρια του ήταν στη θέση τους. Και φυσικά τρίτο χέρι που να χρησιμοποίησε ο
Αθανάσιος για τις … μαγείες, δεν είχε. «Άλλην
χείρα ζητείτω μηδείς. Δύο γαρ ανθρώπων έκαστος παρά του ποιητού εδέξατο
χείρας», επισήμανε ο Αθανάσιος.
Πάμε τώρα και στη βρωμερή, όσο και η ψυχή
τους κατηγορία, τον άσο στο χέρι τους, το δυνατό χαρτί. Τη γυναίκα που επίσης
είχαν δωροδοκήσει και ζητήσει να πει ότι
την είχε παρασύρει ο Αθανάσιος και πήγε μαζί του σε πράξη ακολασίας ή
βιασμό. Όταν όμως αντί για τον Αθανάσιο σηκώθηκε πάνω ο πρεσβύτερος της
συνοδείας του Τιμόθεος, στάθηκε απέναντί της και τη ρώτησε. «Κοίτα με καλά και
πες μου, είμαι εγώ που πήγα μαζί σου στο σπίτι σου και σε βίασα;». Κι εκείνη
που δε γνώριζε τον Αθανάσιο ούτε στο πρόσωπο, θεωρώντας ή πιστεύοντας πως ήταν
αυτός, απάντησε. «Συ μου την παρθενίαν
αφήλου, συ με της σωφροσύνης εγύμνωσας» ! Ντροπιασμένοι οι οργανωτές και
της πρόστυχης αυτής κατηγορίας, την άρπαξαν αναίσχυντα και την φυγάδευσαν για
να μην αποκαλυφθεί ποιοι και πώς την αναισχυντία οργάνωσαν.
Παράλληλα όμως σε κορύφωση εμπάθειας κατά
Αθανασίου προκάλεσαν στη Σύνοδο άκρως
ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα. Και, αποφάσισαν κι έστειλαν στην Αίγυπτο επιτροπή, να
ερευνήσει το θέμα, καθείς καταλαβαίνει αν ή πόσο αμερόληπτα. Αλλά επειδή η κατάσταση
στη Σύνοδο πήγαινε στο μη περαιτέρω, έτι δε κυκλοφόρησαν πληροφορίες για
ετοιμαζόμενη απόπειρα δολοφονίας του,
οι υπεύθυνοι για την τάξη και ασφάλεια εκπρόσωποι του αυτοκράτορα, φυγάδευσαν
τον Αθανάσιο και τον έστειλαν ασφαλή για τα περαιτέρω στην Κωνσταντινούπολη.
Σαν να ταιριάζει εδώ και θα προσθέσω, το λεχθέν από Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο για
παραπλήσια, όχι πολλά χρόνια αργότερα. «Ουδένα
δέδοικα όσον επισκόπους, πλην ολίγων». Είναι ενδεικτικό όσο και διδακτικό
ιδιαίτερα για τους ταγούς της Εκκλησίας σε κάθε εποχή !
Πάμε, για τέλος τώρα, με Αθανάσιο στην
Κωνσταντινούπολη, από γραπτό του εθνικού ιστορικού Κων/νου Παπαρρηγόπουλου
όπου. Ο Μ. Κων/νος «επιστρέφων από μικράς τινός περιοδείας εισήρχετο εις την
Κωνσταντινούπολιν, ότε καθ’ ην στιγμήν διέβαινε την πύλην της πρωτευούσης,
είδεν άνθρωπον ορμήσαντα ενώπιον αυτού, επιθέσαντα τας χείρας επί τας ηνίας του
ίππου, και ζητούντα δικαιοσύνην. Ο Βασιλεύς ταραχθείς οποσούν, δεν ανεγνώρισεν
αμέσως τον Αθανάσιον … δυσηρεστήθη δια την πολλήν τόλμην, και διήλθεν χωρίς να
αποκριθεί … Μόλις δε μετά τινας ημέρας, ενδίδων εις τας επιμόνους αιτήσεις
Αθανασίου και τας προτροπάς πολλών περί αυτόν ανδρών, συνήνεσε να ακούση τον
ιεράρχην. Ήτο όμως κάκιστα κατ’ αυτού διατεθειμένος. Τινές των κατ’ αυτού
κατηγοριών είχον προξενήσει εντύπωσιν εις τον Βασιλέα. Ιδίως η περί μελετωμένης
υπ’ αυτού στάσεως συκοφαντία, ην ενίσχυεν η τε επανειλημμένη του ανδρός
παρακοή εις τας βασιλικάς διαταγάς-να
δεχτεί τον Άρειο στην Εκκλησία-και η τελευταία από της εν Τύρω Συνόδου
απόδρασις. Προσθετέον ότι ο Κων/νος είχε προ μικρού παραγγείλει εις την Σύνοδον
να πορευθή εν σώματι εις τα Ιεροσόλυμα ίνα τελέση μεγαλοπρεπώς τα εγκαίνια του
Ναού του εγερθέντος επί του Τάφου του Σωτήρος, και ότι πολλήν προσεδόκα εκ της
τελετής εκείνης την δόξαν, ώστε δια τούτο ηγανάκτησεν ακούων δυσφημουμένην την
εν Τύρω Σύνοδον.
Όθεν κατ’ αρχάς εδέχθη ψυχρότατα τον
Αθανάσιον, διέκοψεν αυτόν πολλάκις, και ηπείλησεν να τον αποδιώξη εκ της αυλής.
Αλλά, αν ο Κων/νος ευχερώς ηπατάτο, άμα υπώπτευε την ελαχίστην κατά της αρχής
αυτού επιβουλήν, ευχερώς όμως
μετεπείθετο οσάκις επεκαλείτο τις την
χριστιανικήν αυτού συνείδησιν. Και ανακράζοντος επί τέλους του Αθανασίου.
«Δικάσει Κύριος ανά μέσον εμού και σου, Βασιλεύ!», ο Βασιλεύς ενόμισεν ότι δεν
δύναται να μην πράξει τι επί του προκειμένου. Και απέστειλεν λοιπόν προς την
Σύνοδον επιστολήν, δι ης μήτε
κατακρίνων, μήτε δικαιών τινά, παρεκάλει να προσέλθωσι προς αυτόν ίνα εξηγήσωσι
τον αίτιον της διαφοράς.
Όταν όμως έφτασε στην Τύρο η επιστολή του
αυτοκράτορα, η πλειοψηφία των αρειανοφρόνων επισκόπων είχε καθαιρέσει τον Αθανάσιο και είχε κηρύξει τη λήξη των εργασιών
της. Αυτό είχε ως επακόλουθο να μεταβούν
στην Κων/πολη οι άσπονδοι εχθροί του ιεράρχη δυο Ευσέβιοι, Νικομηδείας και
Καισαρείας της Παλαιστίνης με μερικούς ακόμα από τους φανατικούς αρειανούς
επισκόπους οι οποίοι και ετοίμασαν νέα πιο φοβερή εναντίον του σκευωρία,
πολιτική κατηγορία βόμβα κατά του Αγίου κυριολεκτικά. «Μεγαλιότατε, ακούστηκε
ότι ο Αθανάσιος απείλησε πως δε θα διστάσει να εμποδίσει τον εφοδιασμό της
πρωτεύουσας με σιτάρι …».
Κάπως έτσι θα μπορούσε να διατυπώσει
κανείς πιο ελεύθερα τη νέα όντως φοβερή πλην ψευδή όπως οι πρότερες κατηγορία.
Και να παρατηρήσει μέχρι που μπορούν να φτάσουν συχνά άνθρωποι δυστυχώς, και
ταγοί της Εκκλησίας … Ο Κωνσταντίνος τότε εξοργίστηκε ή έδειξε ότι εξοργίστηκε,
δέχτηκε την απόφαση της Συνόδου της Τύρου, αρνήθηκε να τον δεχτεί σε ακρόαση
και απολογία, αλλά αποφάσισε κι
επιδαψίλευσε στον Άγιο την πρώτη
του εξορία στα Τρέβηρα της Γαλλίας, πρωτεύουσα του πιο δυτικού τμήματος της
αυτοκρατορίας και έδρα του μεγαλύτερου γιου του που λεγόταν κι αυτός
Κωνσταντίνος.
Αθανάσιος Κοτταδάκης
25.11.2000, 2η από έξι εισαγωγικές μεταδόσεις για Μ. Αθανάσιο.
Το 1ο μέρος του άρθρου ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου