ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΑ … - Αθανάσιος Κοτταδάκης

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ 

ΣΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ 

ΚΑΙ ΑΛΛΑ …

ΑΘ. ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

    

  Κλείνω τις έξι παρεμβάσεις μου στα του Θεολογικού Διαλόγου Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας - «Ανατολικοί βηματισμοί Δυτικής Χριστιανοσύνης», «Παρεπόμενα ανατολικών βηματισμών…», «Η Αντιστροφή της μεγάλης αντιστροφής του Χριστού», «Συμπορευόμενοι με π. Αλέξανδρο Σμέμαν», «Ο Π. Ν. Τρεμπέλας για το Θεολογικό Διάλογο», και, «Ο Θεολογικός Διάλογος εκ των ένδον» - με ευχαριστίες, στον κ. Αναστάσιο για την πρόθυμη ανάρτηση και σε όσους κατέθεσαν, «ανώνυμα» έστω, πάνω από 320 σχόλια, και ανακεφαλαιώνω με τελικά σχόλια, αναγκαίες απαντήσεις σε  κάποιες ερωτήσεις.

Α.   Η Εκκλησία με ρητή εντολή του Χριστού πορεύεται εις «πάντα τα έθνη». Άρα, έχει Ο ι κ ο υ μ ε ν ι κ ή προοπτική ή αποστολή να είναι ανοιχτή σε ειλικρινή, υπεύθυνο, και έντιμο Διάλογο με τους πάντες, γιατί η «εν Χριστώ» σωτηρία αφορά όλους τους ανθρώπους. Άρα η Ορθοδοξία ως ατόφια συνέχεια της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας των εννιά πρώτων αιώνων, έχει την ίδια προοπτική ή αποστολή, να είναι -και είναι- Ο ι κ ο υ μ ε ν ι κ ή, και να διαλέγεται με όλους !

Β.   Στη, Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία των εννιά πρώτων αιώνων ανώτατη Εξουσία Διακονίας και με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος Αλάθητης διατύπωσης της Αλήθειας της -Πίστη, Δόγμα- ήταν η Οικουμενική Σύνοδος. Οι Επίσκοποι, Ρώμης, Κωνσταντινούπολης, Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας, Ιεροσολύμων ήταν ισότιμοι στη σειρά που καταγράφηκαν, με τον Πάπα της Ρώμης «πρώτο μεταξύ ίσων» -πρεσβεία τιμής όχι εξουσίας-  και τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως με ίσα πρεσβεία τιμής με αυτόν, «δια το είναι αυτήν Νέαν Ρώμην» -Κανόνες Β΄ και Δ΄ Οικουμενικών Συνόδων. Αυτά για την Ορθοδοξία, ατόφια συνέχεια… είναι απαραβίαστα, και αυτή την έννοια έχει η διατύπωση «ισότιμα» για τον μεταξύ τους Διάλογο!

Γ.    Στην Εκκλησία-Ορθοδοξία, το Α και Ω για όλα και για όλους είναι μόνο ο Χριστός! Κανένας άλλος, ούτε ακόμα και Απόστολος -«Μη Παύλος ἐσταυρώθη ὑπὲρ ὑμών;»- 1Κο.1,12. Ούτε ο Πέτρος, ας συγχωρηθεί για την οικονομία του λόγου, η προσθήκη, «κλειστός ορίζοντας», ούτε ο Απ. Παύλος, «ανοιχτός ορίζοντας». Τώρα, το συμβάν στην Αντιόχεια, όπου ο Παύλος έλεγξε τον Πέτρο, «έμπροσθεν πάντων», και όχι ο Πέτρος τον Παύλο -«Ότε δε ήλθε Πέτρος εις Αντιόχειαν, κατά πρόσωπον αυτώ αντέστην, ότι κατεγνωσμένος ην»- Γαλ.2,11-με βάζει στον πειρασμό να συμπεράνω κατά πού πάει το πράγμα. Έρχεται όμως η Εκκλησία που θέλει να «τελειώθηκαν» αμφότεροι στη Ρώμη κατά τον ίδιο διωγμό, και έχει ορίσει να τους γιορτάζουμε μαζί στις 29 Ιουνίου! Και, μου λέει: «Στάσου μακριά από ιεροεξεταστικές οιστρηλασίες και φοβικά αφοριστικά νεφελώματα». Ελπίζω ότι καταλαβαινόμαστε!

Δ.    Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, Οικουμενικό και Μαρτυρικό ακόμα, και πρώτο μεταξύ ίσων πια στα όρια της κατ’ Ανατολάς Ορθόδοξης Εκκλησίας προσέβλεπε πάντα σε αδελφικές σχέσεις με τις άλλες Εκκλησίες. Και στις διατυπώσεις του γι αυτές ήταν πάντα πολύ συνετό και προσεκτικό. Σε αντίθεση με κάποιους Μητροπολίτες, και όχι μόνο, στην Ελλάδα, που με κεκτημένη τελευταία τις θεωρούν «εκκλησίες», και τις χαρακτηρίζουν «αιρετικές». Αυτό μαρτυρεί απόσπασμα Εγκυκλίου του 1904 του μακαριστού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, που ακολουθεί: «Σκοπείν οφείλομεν και τα των άλλων, και όλη τη ψυχή δεόμενοι υπέρ της των πάντων ενώσεως, μη αποδυσπετείν -να μη χάνουμε την υπομονή μας- προς τας δυσχερείας, μηδέ ανεπίδεκτον σκέψεως ή δυσέφικτον όλως υπολαμβάνειν το πράγμα, ανασκοπείν δε -να επανεξετάζουμε- τα δυνάμενα προοδοποιείν -να ετοιμάσουν το δρόμο- τω θεοφιλεί έργω της των πάντων ενώσεως, εν σοφία περιπατούντες και εν πνεύματι πραότητος προς τους διισταμένους, εκείνο ενθυμούμενοι, ότι τη Παναγία Τριάδι και αυτοί πιστεύοντες και τω ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού σεμνυνόμενοι, τη χάριτι του Θεού σωθήναι ελπίζουσιν… Ίνα δε μη εγκαλώμεθα -και για να μην κατηγορούμαστε- αδιαφορίαν προς τους αδελφούς, το ορθόν και θεοπαράδοτον ζητούντας, και την μεθ' ημών εκκλησιαστικήν επικοινωνίαν και ένωσιν επιποθούντας, μηδέ παρανοώμέθα, ότι αδικούμεν αυτούς εκ φημών και διαδόσεων κρίνοντες τα κατ' αυτούς, ουχί δε εξ αυθεντικών και επίσημων ομολογιών, προύργου αν είη -θα ήταν ωφέλιμο- αιτήσαι αυτούς λόγον περί της εν αυτοίς ελπίδος, ήτοι σαφή τινά και ακριβή και επίσημον ομολογίαν της πίστεως αυτών, εν συνόδω και υπό των επισκόπων και ποιμένων αυτών εκδεδομένην και υπογεγραμμένην, όπως ούτως η (να είναι) δυνατή συζήτησις και διασάφησις και συνεννόησις και, Θεού συναιρομένου, εκπλήρωσις του κοινού πόθου».

Ε.    Έρχομαι τώρα στους «πούρα ορθόδοξους», που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και αντιτίθενται στο Διάλογο γιατί, «εκτός από τους ίδιους, όλοι οι άλλοι είναι αιρετικοί… θέλουν να μας υποτάξουν στον Πάπα… να μας καπελώσουν την παν-αίρεση του οικουμενισμού» και άλλα ηχηρά. Και παραθέτω πάλι, όχι μόνο για χάρη τους, το γραμμένο 1500 χρόνια νωρίτερα κείμενο δια χειρός του Αρχιεπίσκοπου Κωνσταντινουπόλεως Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, από τους κορυφαίους Πατέρες της Εκκλησίας, καταδικασμένου άδικα από αυλική Επισκοπική καμαρίλα - «- «Συνόδου της παρανόμως συγκροτηθείσης», Φώτιος - να πεθάνει, ως και συνέβη στην εξορία, για να γίνει ακόμα πιο ξεκάθαρο και περί τίνος πρόκειται, αλλά και να φανεί καθαρά η διαχρονική Οικουμενική προοπτική και πρόνοια του Πατριαρχείου. «Παρακαλώ πάντας υμάς καθάπερ τους φρενίτιδι παραπεσόντας νόσω και παραπαίοντας, κατά δύναμιν την υμετέραν πειράσθαι θεραπεύειν μετά προσηνείας και επιεικείας αυτοίς διαλεγομένους...» Και όπως, «τα φλεγμαίνοντα των τραυμάτων ουδέ επιβολήν χειρός ανέχεται, ουδέ αφήν υπομένει τραχυτέραν. Δια τούτο οι σοφοί των ιατρών μαλακή τινί σπογγιά τα τοιαύτα καταψήχουσιν έλκη. Επεί συν και τούτοις (= τοις αιρετικοίς) έλκος εστίν εν τη ψυχή φλεγμαίνον, ώσπερ απαλή τινί σπογγιά προσηνές ύδωρ και πόσιμον σπώντες, ούτω... πειρώμεθα καταστέλλειν αυτών το φύσημα και τον όγκον καθαιρείν άπαντα. Καν υβρίζωσι, καν λακτίζωσι, καν εμπτύωσι, καν ο,τιούν ποιώσι, μη καταλείπης την ιατρείαν, αγαπητέ. Τους γαρ άνθρωπον παραπλήγα θεραπεύοντας ανάγκη πολλά τοιαύτα υπομένειν, αλλ' όμως ουδέ όντως αφίστασθαι χρή»- Λόγος 2^ος «Κατά Ανομοίων». Και που, όσοι γνωρίζουν λίγα θεολογικά, γνωρίζουν και, τι βαρβάτοι αιρετικοί ήταν!

ΣΤ.  Η Ορθοδοξία έχει επισημάνει και Συνοδικά τις διαφορές μας με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, αλλά δεν την έχει χαρακτηρίσει Συνοδικά ως αιρετική! Και όχι μόνο. Αλλά! Με οδηγό ή βάση την αρχή, «η γνώμη των πλειόνων κρατείτω», αποφάσισε Παν-Ορθόδοξα Συνοδικά - Πατριάρχες, Αρχιεπίσκοποι, Πρόεδροι Τοπικών Εκκλησιών, με τις γύρω τους Συνόδους - να έχει αδελφικές σχέσεις μαζί της, και να διεξαγάγει ισότιμα, σοβαρό και υπεύθυνο Θεολογικό Διάλογο. Ανταποκρινόμενη, δηλαδή, στην επιθυμία του Χριστού «ίνα πάντες εν ώσιν», πέρασε, με απόλυτο σεβασμό στους Κανόνες της, από την ανύσταχτη Λειτουργική ευχή «υπέρ της των πάντων ενώσεως», σε μια ειλικρινή και άδολη συμπόρευση αναζήτησης ενδεχόμενης σύμπτωσης αμφοτέρωθεν με την Αλήθεια της Εκκλησίας των εννιά πρώτων αιώνων. Προσεύχεται δε και ελπίζει ότι, η Αγάπη του Θεού, όποια στιγμή κρίνει, θα παράσχει τον αναγκαίο φωτισμό, για ν’ ανοίξει ο δρόμος προς την Ένωση !

Ζ.    Πέρασαν πενήντα χρόνια, από την ευλογημένη εκείνη μέρα του 1964, που ύστερα από αιώνες χωρισμού ως και εχθρότητας -με βασική ευθύνη της Δυτικής Έδρας- οι μακαριστοί, Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, και Πάπας Παύλος ο Στ΄-επέσπευσε την κάθοδο από το αεροπλάνο αγνοώντας το «Μπάστα», που φώναζαν συνοδοί του- συναντήθηκαν στα Ιεροσόλυμα, τον Άγιο τόπο «του Σταυρού, του Τάφου, της τριημέρου εκ νεκρών Αναστάσεως…» του Χριστού, αντάλλαξαν ασπασμό επί τέλους σαν αδελφοί του, και απήγγειλαν την Κυριακή Προσευχή- «Πάτερ ημών». Από τότε έγιναν πολλά καλά και θετικά. Και σήμερα παρατηρώ και βλέπω, αυτό που μπορεί να παρατηρήσει και να δει και ο πιο απλοϊκός ορθόδοξος. Ότι, η Ορθοδοξία μας δεν αλλοιώθηκε ούτε στο ελάχιστο! Αντίθετα, συντέλεσε αποφασιστικά να παγιωθεί ένα κλίμα αδελφοσύνης και ειρήνης μεταξύ των χριστιανών, και ευρύτερα. Πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό, σήμερα μάλιστα και ως ανάχωμα στη μανία των φανατισμών.

Η.  1/ Γνωρίζω ότι, και άγιες μορφές της Ορθοδοξίας έχουν από αυστηρή ως αρνητική ή κάτι παραπάνω τοποθέτηση σε όλα αυτά - Διάλογος κλπ. Τιμώ την αγιοσύνη τους, κατανοώ και σέβομαι την αντίθεσή τους. Αλλά! Προτιμώ αυτό που αποφασίστηκε Παν-Ορθόδοξα Συνοδικά, με βάση την αρχή, «η γνώμη των πλειόνων κρατείτω», επαναλαμβάνω απαντώντας σε «ανώνυμο», που ανέφερε ονομαστικά Μητροπολίτη που διαφώνησε.

2/ Δεν απορώ που προσπερνούν όσα ξεκαθαρίζει το έγκριτο μέλος της Αντιπροσωπείας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στο Διάλογο, Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Γ. Γαλίτης, ότι δηλαδή: Τα συντασσόμενα αμφοτέρωθεν κοινά κείμενα είναι απλές προτάσεις εργασίας προς τις εκατέρωθεν ιεραρχίες, μόνες με αποφασιστική αρμοδιότητα ! Κι αν μπορούσε ο κ. Αναστάσιος να αναρτήσει έστω το δεύτερο μέρος της, «Αξιολόγησης του Θεολογικού Διαλόγου από την Ορθόδοξη πλευρά» του Καθηγητή κ. Γεωργίου Μαρτζέλου θα έβλεπαν όλοι οι απροκατάληπτοι, πώς, γιατί, και με τίνος ευθύνη και υπαιτιότητα, παρά τους με άκρα οικονομία χειρισμούς της Ορθόδοξης Αντιπροσωπείας πήρε ο Διάλογος άλλο δρόμο από το 1990 ως το 2000 που διακόπηκε, παρ’ ότι την πρώτη δεκαετία, 1980-1990 οι Δυτικοί είχαν προσεγγίσει πολύ τις ορθόδοξες θέσεις. Όπου φαίνεται, δηλαδή, καθαρά με πόσο υψηλό επίπεδο σύνεσης και ευθύνης κινήθηκε η Ορθόδοξη Αντιπροσωπεία.

3/ Ασφαλώς, οι επίσημες επαφές ηγετών των δυο Εκκλησιών είναι απλές πολιτισμένες δημόσιες σχέσεις. Αλλά ! Μεγάλης ως και αποφασιστικής σημασίας υπερβάσεις, αν συγκριθούν με την ως τα μέσα του 20^ου αιώνα πολεμική-εχθρική στάση του Βατικανού απέναντι στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

4/ Στις συν-προσευχές αμφοτέρων στον Τριαδικό Θεό, από την κατά καιρούς παπική απαγγελία του Συμβόλου της πίστεως χωρίς το, filioque, εντοπίζω συγκρατημένη για ευνόητους λόγους-υπάρχουν κι εκεί αντιτιθέμενοι στα του Διαλόγου- πλην ευδιάκριτη έμμεση αποδοχή της ορθόδοξης πίστης και Αλήθειας, αλλά και παρατηρώ ότι αυτές έχουν κρατηθεί στα όρια που υπαγορεύουν οι Κανόνες της Εκκλησίας.

5/ Στις συν-προσευχές και με τους αλλόθρησκους -Εβραίους, Μουσουλμάνους, Ινδουϊστές, Βουδιστές … Ακούω τη φωνή, που είπε, «πάλιν εκ δευτέρου» στον Πέτρο «α ο Θεός εκαθάρισε συ μη κοίνου»»- Πραξ.15,16. Και του Παύλου, που είπε στους Αθηναίους. «Ον ουν αγνοούντες ευσεβείτε, τούτον εγώ καταγγέλλω υμίν»- Πραξ. 17,24. Το πρώτο μου λέει, «ως χριστιανός στάσου πλάι στον κάθε άνθρωπο»! Το δεύτερο με προωθεί την ακόλουθη σκέψη: Αφού όπως πιστεύω ως χριστιανός ορθόδοξος ότι, υπάρχει μόνο ένας Θεός, κι αυτός είναι ο Τριαδικός της Ορθοδοξίας, όλοι οι άλλοι άνθρωποι, παρότι τον αγνοούν ή συνεχίζουν να μην τον πιστεύουν, σε τελική ανάλυση, ασυνείδητα ή όπως αλλιώς το πείτε, ουσιαστικά σ’ Αυτόν απευθύνονται ή έστω Αυτός δέχεται ή όχι και τις δικές τους προσευχές!

6/ Γιατί κάποιοι έχουν το δικαίωμα να δίνουν τη δική τους ερμηνεία ή και να πομπεύουν τη διατύπωση «θεολογία της αγάπης» του μακαριστού Πατριάρχη Αθηναγόρα, κι εγώ δεν έχω το ίδιο δικαίωμα να την αναγάγω εξ αγαθού συνειδότος, για πολλούς λόγους, και με δεδομένο ότι, «το γαρ γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί»- 2Κο.3,6- στο χωρίο του Απ. Παύλου, «αληθεύοντες εν αγάπη; -Ε..4,15; Η Αλήθεια -η πίστη, το δόγμα- είναι σκέτο γράμμα, λέξη γρίφος, γυμναστική του νου, ή ο Χριστός ως η σαρκωμένη, η ζωντανή Αγάπη του Θεού, που «αγάπη εστίν»- 1Ιω.4,8

7/ Μήπως θα ήταν πιο έντιμο τουλάχιστον εκείνα τα, «ο Κ. γέρασε και μυαλό δεν έβαλε … ξαναχτύπησε…» και τα παρόμοια της ονειρικής φαντασίας κάποιων που δεν μπορούν να μη σε σταμπάρουν, να μην είναι ανώνυμα; Όχι για άλλο λόγο, παρά για να βλέπει καθένας πόσα απίδια έχει ο σάκος του γράφοντος, και να μην τα προσπερνάει σαν πυροτεχνήματα, αλλά να τα θεωρεί υπεύθυνες συμβουλές, και να ωφελείται;

8/ Ξαναγράφω: Μητροπολίτης, μέλος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας μας, που φυσικά γνωρίζει ότι: α/ Ο Θεολογικός Διάλογος αποφασίστηκε Παν-Ορθόδοξα Συνοδικά, και διεξάγεται με βάση την πίστη και λειτουργική δομή της πριν το Σχίσμα Ενωμένης Εκκλησίας, από Συνοδικά εξουσιοδοτημένες ισότιμες αντιπροσωπείες. β/ Οι οποίες σε γραμμή «αληθεύοντες εν αγάπη», μελετούν επισταμένα, κατανοούν προσεκτικά, και αναζητούν ενδεχόμενη σύμπτωση - ταύτιση με αυτήν αμφοτέρωθεν. γ/ Υποβάλλουν σχετική έκθεση στις εκατέρωθεν Ιεραρχίες, μόνες με αποφασιστική αρμοδιότητα. Άρα γνωρίζει ότι, μόνον αν οι εκατέρωθεν Ιεραρχίες την εγκρίνουν, μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για Ένωση των δύο Εκκλησιών. Όταν, σε δήλωση γράφει μεταξύ άλλων: «Δέν εἶναι δυνατόν νά προσευχόμαστε μέ αὐτά τά λόγια στήν Θεία Λειτουρ­γία -«τους πεπλανημένους επανάγαγε, τούς ἐσκορπισμένους ἐπισυνάγαγε … και σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου καθολικῇ καί ἀποστολικῇ Ἐκκλησίᾳ»- καί στήν πράξη νά ἐπιδιώκουμε τήν ἕνωση χωρίς ὅρους καί προϋποθέσεις, χωρίς νά ἀντιμετωπισθοῦν τά δογματικά θέματα». Με όλο το σεβασμό στο υψηλό του Λειτούργημα, ελπίζω να μπορώ να ρωτήσω: Έχει την πληροφόρηση ότι, στην Ορθοδοξία υπάρχουν τόσο αφελείς άγιοι αδελφοί του, που θα αποτολμούσαν, όχι να προχωρήσουν, αλλά ακόμα και να σκεφτούν το τοιούτον; Κατά προέκταση, και πάντα με τον ίδιο σεβασμό, όταν ένας Μητροπολίτης του υψηλού θεολογικού επιπέδου και συνακόλουθου πνευματικού ήθους του, τα γράφει αυτά, μήπως ρίχνει νερό στο μύλο των εραστών της σχετικής οιστρηλασίας και συνακόλουθων φαντασιοκοπημάτων που διαχέονται στον Ελλαδικό χώρο ασύστολα;

9. Τέλος, επίσης ξαναγράφω. Σήμερα είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι τα πάρα-πάρα πολύ διαβασμένα έργα Αγίου Νικόδημου Αγιορείτη, «Αόρατος Πόλεμος», και «Πνευματικά Γυμνάσματα», είναι επεξεργασίες παλαιότερης μετάφρασης των έργων, “Combattimento spirituale” του Θεατίνου μοναχού Lorenzo Scupoli, και «Exercizi Spirituali di S. Ignazio Loyola”, του Ιησουίτη μοναχού Giovanni Pietro Pinamonti». Προσθέτω ιδιαίτερα για το δεύτερο ότι, και μόνο το, «Ιησουίτης μοναχός» του συγγραφέα, πολύ περισσότερο το όνομα Ιγνάτιος Λοϋόλα, ιδρυτής αυτού του τάγματος, πάτρωνας των σχετικών ασκήσεων, κάνουν εδώ όχι λίγους να βγάζουν φλύκταινες! Και, σε γραμμή οιστρηλασίας, φαντάζεται τι θα έπρεπε να του σέρνουν! Πλην, τίποτε το τοιούτον! Και σωστά! Γιατί, ο Αγιορείτης Όσιος, και καλά έκανε που τις επεξεργάστηκε, εννοώ τις προσάρμοσε στο προσωπικό του γλωσσικό στυλ -αφήστε τα τις ορθοδοξοποίησε, δεν ισχύει- και εξέδωσε τα βιβλία, από την ανάγνωση των οποίων πολλοί ορθόδοξοι ωφελήθηκαν! Αλλά και είναι σεβαστή η τότε πολεμική του στα της Παπική, όπως θέλει να τη λέει, Εκκλησίας. Συν-αμφότερα έπρεπε, και να κάνει και να πει, και έκανε και είπε  τότε!   Χαιρετίσματα, λοιπόν, και ειρήνη ημίν και υμίν ορθόδοξοι αδελφοί! Το τελευταίο, βέβαια, αν μου το … επιτρέπετε!