ΣΥΜΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΙ ΜΕ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΣΜΕΜΑΝ - Αθανάσιος Κοτταδάκης

ΣΥΜΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΙ   ΜΕ   π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ  ΣΜΕΜΑΝ

ΑΘ. ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Αγαπητέ κ. Αναστάσιε Κωστόπουλε  

     Ευχαριστώ θερμά για την ανάρτηση και της «Αντιστροφής». Ευχαριστώ και όσους τη σχολίασαν θετικά ή αρνητικά. Στα δεύτερα, εκτονώθηκαν κάποιοι, ένιωσαν ακόμα μια φορά «τσάμπα μάρτυρες», ή Πειραιώτικα «τσάμπα μάγκες», με σφράγισαν πια για τα καλά «οικουμενιστή»-«κούνια που τους κούναγε» ! Τους στέλνω, λοιπόν, άλλη μια δόση εκτόνωσης. Ίσως την έχουν ανάγκη !

     Μετά από κάποιες διακριτικές απαντήσεις, θέτω στη διάθεσή σας κείμενο με τον ανωτέρω τίτλο. Αφορμή, το απόσπασμα Αριμαθαίου-ευχαριστώ για την υπερβολή της αγάπης-με κριτικές επισημάνσεις του μακαριστού π. Ευσέβιου Βίττη, με τον οποίο είχα συναυλιστεί πνευματικά. Τις διευρύνει και τις εξειδικεύει με παρρησία ! 

     Α.  Οι  απαντήσεις.    

1. Όποιος δεν είναι αγκυλωμένος, ξέρει να διαβάζει. Για την Ουνία π.χ. στο 5^ο από τα «Παρεπόμενα» ή «Προεκτάσεις», γράφεται μεταξύ άλλων: «… Πάπας … και Οικουμενικός Πατριάρχης … Γνωρίζουν ότι, ούτε η Ορθοδοξία-ατόφια συνέχεια της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, αιώνες είκοσι-ούτε ο Καθολικισμός-με Δογματικές, Filioque, Κανονικές, πρωτείο, αλάθητο, θεσμικές, κρατική υπόσταση-παρεμβολές, δέκα αιώνων-ούτε ο Προτεσταντισμός-με πέντε αιώνες σε ποικίλες εκδοχές-μπορούν ή πρόκειται από «τα εαυτών» να αποστούν ! Δικαίωμά τους να πουν, «τότε προς τι ο Διάλογος». Πλην, δικαίωμα και αυτών που τον αποφάσισαν, να τον κάνουν και να τον συνεχίζουν σε γραμμή «αληθεύοντες εν αγάπη». Επαναλαμβάνω: Αλήθεια-πίστη-και αγάπη,  «παν’ μαζί δεν πάνε χώρια» !

2. Γνωρίζω τις Συνοδικές Αποφάσεις που αράδιασαν κάποιοι. Επιμένω στη δική μου ανάγνωση: Επισήμανση διαφορών, όχι επίσημη καταδίκη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ως αιρετικής.

3. Ο 7^ος Κανόνας της 3^ης Οικουμενικής Συνόδου-Έφεσος 431-εντέλλεται: «Τούτων αναγνωσθέντων, ώρισεν η αγία σύνοδος ετέραν πίστιν μηδενί εξείναι προφέρειν, ήγουν συγγράφειν ή συντιθέναι, παρά την ορισθείσαν παρά των αγίων Πατέρων, των εν τη Νικαέων συναχθέντων πόλει…». Όσοι γνωρίζουν δεδομένα και δρώμενα αυτής της Συνόδου βλέπουν ότι στοχεύει την αίρεση Νεστορίου, που και καταδίκασε. Γιατί, ο κύριος αυτός δολιχοδρομώντας, με το «χριστοτόκος», και «όχι Θεοτόκος», υποβίβαζε το πρόσωπο του Χριστού, όσο και ο Άρειος, τον οποίο καταδίκασαν οι «εν τη Νίκαέων πόλει άγιοι πατέρες»-1^η Οικουμενική.

Το Fiolioque, εμφανίστηκε επίσημα 158 χρόνια αργότερα-Σύνοδος Τολέδου, 589. Αλλά ! Κι αν δεχτούμε ευρύτερη ερμηνεία του Κανόνα, η κατ’ αυτούς «καταπάτησή» του χρεώνεται στις Παν-ορθόδοξες Συνόδους, που αποφάσισαν το Διάλογο, χωρίς-για φαντάσου-να τους ρωτήσουν ! Όχι, σε ένα απλό θεολόγο, ας πούμε, «επόμενον τοις αγίοις πατράσιν», επειδή βολεύει κάποιον «αλάθητο» να τον στιγματίσει «οικουμενιστή».   

4. Από τις τέσσερις κρυστάλλινα ορθόδοξες προϋποθέσεις Ευδοκίμωφ, για τις οποίες σιώπησαν αιδημόνως, και λακίζοντας μέσω του … «Ρώσος εμιγκρέ», παραθέτω την 3^η, με τη θέση του, «κοινή ενοχή», που τους ενόχλησε, και την υπομνηματίζω τηλεγραφικά. γ. «Κατά το ανθρώπινο στοιχείο των-χειρισμοί εκκλησιαστικών ηγετών-τόσο η Ανατολή όσο και η Δύση είναι το ίδιο ένοχες-γιατί, όταν όντος ήδη νεκρού του Πάπα Λέοντος 9^ου, ο υπερόπτης και θρασύς καρδινάλιος Ουμβέρτος, ενεργών αυθαίρετα εισβάλλει στο ναό της του Θεού Σοφίας την ώρα που λειτουργεί ο Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος, και καταθέτει στην Αγία Τράπεζα αφορισμό της Ανατολικής Εκκλησίας-16/7/1054.-ο δυναμικός Κηρουλάριος και πληθωρικός, δεν έκανε τίποτα λιγότερο, συγκάλεσε αμέσως Ενδημούσα Σύνοδο και, ανταπέδωσε, αφορίζοντας τη Δυτική-24/7/1054. «Όστις σε ραπίσει επί την δεξιάν σιαγόνα, στρέψον αυτώ και την άλλην». Βαρύς ο Σταυρός ! Πλην, αυτοί οι αφορισμοί ήρθησαν αμοιβαία-1965-και η κοινή αυτή ενοχή δημιουργεί επιτακτικά την αξίωση για βαθύτερη μετάνοια»-σ.452. Χριστιανικό  είναι να περιμένουμε προσευχόμενοι και ελπίζοντες να συμβεί αυτό.

5. Σύνοδος Φεράρας-Φλωρεντίας, 1428/29. Ο Πάπας μαθαίνει ότι, ο Εφέσου Μάρκος Ευγενικός δεν υπέγραψε, και λέει: «Το λοιπόν, ουδέν εποιήσαμεν» ! Ήγουν. «Δεν πήρα ό, τι πρώτιστα και κύρια ήθελα» ! Δηλαδή, το Πρωτείο εξουσίας ! Δεν ικανοποίησα «το βασικό ένστικτο» ! Αυτό ακριβώς επισημαίνει-γράφε, ουσιαστικά καταγγέλλει: «Η Αντιστροφή της Μεγάλης Αντιστροφής του Χριστού», στις γραμμές της οποίας είναι λίαν ευδιάκριτο, ποιος άρχισε χειρών αδίκων ! Και όχι μόνο. Αλλά. Και υποδηλώνει de facto ευκρινέστατα ότι, η Ορθοδοξία αποτολμά ακόμα και «μια προωθημένη ορθόδοξη λειτουργική στρατηγική Αγάπης», για να υποβοηθήσει στην εκρίζωσή του !

6. Η μονοδιάστατη ή «πούρα Ορθοδοξία» μου δείχνει λίαν Εβραϊκή-«οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Να τη χαίρονται οι εραστές της ! Να ευχαριστιούνται υποσυνείδητα ή ενσυνείδητα το «παπικό» τους «αλάθητο», και την ιεροεξεταστική τέχνη του «ταμπελουργού» και «σφραγιδοκόπου» ! Η Ορθοδοξία ως, «η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία», ως θέλει ο Χριστός, τοποθετεί την παρακαταθήκη στο λυχνοστάτη, όχι κάτω από το μόδι-κασόνι. Διό δεν μπορεί παρά να είναι, και είναι, πάντα «σταυρικά Οικουμενική» ! Έτσι σε όσα παρέθεσα, ρωτώντας, ποια σχέση έχει ο μανικός αντί-δυτικός αφοριστικός διονυσιασμός τους με ένα Χριστό που, «έπλυνε και τα πόδια του προδότη του, συγχώρεσε τον αρνητή μαθητή του, παρακάλεσε τον Πατέρα Του να συγχωρήσει τους σταυρωτές του», προσθέτω και την εξομολογητική ευχή-προσευχή του Απ. Παύλου: «Λύπη μοι εστίν μεγάλη και αδιάλειπτος οδύνη τη καρδία μου. Ηυχόμην γαρ ανάθεμα είναι αυτός εγώ από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου, των συγγενών μου κατά σάρκα, οίτινες εισίν Ισραηλίται, ων η υιοθεσία, και η δόξα, και αι διαθήκαι … και εξ ων ο Χριστός κατά σάρκα»-Ρωμ.9,2-5. Να είστε βέβαιοι. Η Ορθοδοξία είναι εδώ !

*******

       Β.   «Συμπορευόμενοι με …»-«Ανάπλαση», Ιαν-Φεβρ. 2004.

      Διαβάζοντας το «Ημερολόγιο» του μακαριστού π. Αλέξανδρου Σμέμαν-εκδόσεις «Ακρίτας», 2002-έχεις την αίσθηση ότι αναπηδά από της γραμμές του χάρη «μέσα σιγής», που σε κινεί να συμπορευτείς μαζί του σε μια προσωπική εξομολόγηση και ορθόδοξη προβληματική-η ευρύτερα χριστιανική-ανοιχτού ορίζοντα, ριψοκίνδυνης αγρύπνιας, δυναμική, ρεαλιστική, επίκαιρη, αλλά και χωρίς προσχήματα ή μασημένα λόγια. Σε κινεί να συντονιστείς με το βηματισμό ενός ιερέα, πιλότου σύγχρονης ιερατικής αποστολής, κι από κει να βγεις με πολλούς διακριτικούς και αθόρυβους πιστούς, αγωνιστές που «προσκαρτερούν», στον ορθόδοξο, γιατί όχι και τον όλο χριστιανικό χώρο ένα αύριο σε γραμμή «Ιησού Χριστού, του Κυρίου ημών» !

     Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, ούτε αυτός ο ορθόδοξος Εσθονός ιερέας, ούτε τα δυο Θεολογικά Ινστιτούτα της Ρωσικής Διασποράς-Άγιος Σέργιος, Παρίσι, και Άγιος Βλαδίμηρος, Ν. Υόρκη-στα οποία διετέλεσε Καθηγητής. Στον Ελληνικό χώρο είναι γνωστός, εκείνος απ’ τα βιβλία του-ιδιαίτερα το, «Για να ζήσει ο κόσμος»-κι εκείνα για την και από αυτά «εκπόρευση» εδώ της λεγόμενης, όσο και μυθοποιημένης «στροφής στην Ορθοδοξία». Ένα μικρό απάνθισμα απ’ αυτή την «εκ βαθέων» εξομολόγησή του αρκεί ως πρόκληση για προεκτάσεις προσωπικές και ζυμώσεις πνευματικές. 

******

     Και πρώτα για το όλο αυτό σπουδαιοφανές νεφέλωμα της περί Ορθοδοξίας διθυραμβικής που μας σκεπάζει τα τελευταία εξήντα τόσα χρόνια. «Όλο αυτό το τρέξιμο, είτε στο Βυζάντιο, είτε στη Φιλοκαλία, είτε στην Πάτμο, είτε στις εικόνες κάνει την Ορθοδοξία να φαίνεται σαν ένα σούπερ μάρκετ. Ο καθένας διαλέγει αυτό που θέλει: Την εποχή, το στυλ και την αναγνώριση… Ό, τι είναι ουσιώδες στην Ορθοδοξία, τον «εν ου εστί χρεία», το σημαντικό και το πολύτιμο, αφήνεται, κατά τη γνώμη μου, στην άκρη του δρόμου-δε διαθέτει στυλ» ! -σ. 43.

     Τρανή απόδειξη γι αυτό, η απουσία επαφής με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Πιο απλά, η αδυναμία να γονιμοποιήσουμε αυτή τη διθυραμβική ρεαλιστικά, να τη μεταστοιχειώσουμε σε ορθόδοξη επικαιρότητα. «Ιστορικά η Ορθοδοξία δεν ήταν μόνο μια Εκκλησία, αλλά και ένας Ορθόδοξος κόσμος… Κάθε αλλαγή περιστάσεων σ’ αυτό τον κόσμο προκαλεί μια αρνητική αντίδραση, μια άρνηση της αλλαγής που την ανάγει σε κακό, σε πειρασμό και σε δαιμονική πίεση. Αυτή η αντίδραση δεν οφείλεται στην αφοσίωση, στην πίστη ή στο δόγμα… είναι μάλλον μια στάση ζωής… Η ορθόδοξη συνείδηση… δεν έχει προσέξει την ιστορία… Η Ορθοδοξία, αντί να κατανοήσει την αλλαγή, ώστε να ασχοληθεί μαζί της, βρέθηκε να έχει συντριβεί απ’ αυτήν. Οι άνθρωποι απέδρασαν-και κατέφυγαν στους Πατέρες, στο Τυπικό… στον Ελληνισμό, στην πνευματικότητα… Το να δραπετεύεις ή να αρνείσαι αποδείχνεται ισχυρότερο από το να αποδέχεσαι…»-σ. 57/58.

     Το μεγάλο παθητικό των ανθρώπων της Εκκλησίας είναι η απουσία ανοιχτού ορίζοντα, και η σχετική μ’ αυτό ατολμία. Αυτό δεν επικαλύπτεται από τη φαινομενική εκείνη πνευματικότητα, πίσω από την οποία γίνεται ευδιάκριτη μια εγγενής κοινωνική δειλία. «Πολύ συχνά οι άνθρωποι που γνωρίζω πως αναζητούν την πνευματικότητα, είναι στενόμυαλοι, αδιάλλακτοι, ανιαροί, άχαροι και αρκετά συχνά κατηγορούν άλλους πως δεν είναι αρκετά πνευματικοί». Η εξήγηση δεν είναι καθόλου δύσκολη. «Οι ίδιοι αποτελούν συχνά το κέντρο της συνείδησής τους, και όχι ο Χριστός, το Ευαγγέλιο ή ο Θεός. Κανείς δεν ανθίζει κοντά τους. Ακριβώς το αντίθετο, μαραζώνει. Υπερηφάνεια, εγωκεντρισμός, αυτοϊκανοποίηση και στενομυαλιά… Όλο αυτό το «ξεκούκισμα» του κομποσκοινιού στη διάρκεια ενός εκκλησιαστικού κουτσομπολιού, το όλο στυλ των στεναγμών και των χαμηλωμένων ματιών, μου φαίνονται πολύ συχνά κάτι το φοβερά επίπλαστο».-σ.64.

     Το εγχειρητικό νυστέρι του πνεύματος προχωρεί τώρα, πιο βαθιά στο κορμί της Ορθοδοξίας, ίσως στην πιο μεγάλη αγκύλωση. «Στην ιστορική Ορθοδοξία υπάρχει μια ολοσχερής απουσία αυτοκριτικής. Η Ορθοδοξία αυτό-προσδιοριζόταν: Έναντι των αιρέσεων, έναντι της Δύσης, της Ανατολής, των Τούρκων… Συνυφάνθηκε έτσι με συμπλέγματα αυτό-επιβεβαίωσης και με μια υπερτροφική θριαμβολογία: Το να αναγνωρίζει τα λάθη της σήμαινε πως καταστρέφει τα θεμέλια της αληθινής πίστης. Η τραγωδία της ορθόδοξης ιστορίας τοποθετείται κυρίως στο θρίαμβο εναντίον του εξωτερικού, αντικειμενικού κακού: Είτε κατά τη διάρκεια των διωγμών, ή υπό τον ζυγό των Τούρκων, του Κομμουνισμού-και ποτέ του μέσα… Όσο δεν μεταβάλλονται αυτές οι πεποιθήσεις, πιστεύω πως δεν είναι δυνατή μια ορθόδοξη αναβίωση».-σ.86.

*****

     Ευανάγνωστα τώρα, καθαρά, ρεαλιστικά θα μας προσγειώσει στο παιχνίδι της «ορθόδοξης» ουτοπίας, στην ανυπαρξία ορθόδοξης πρότασης για το σήμερα του κόσμου. «Η ουσιαστική αμαρτία της δημοκρατίας είναι ο δεσμός της με τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός χρειάζεται την ελευθερία, την οποία εγγυάται η δημοκρατία, αλλά αυτή η ελευθερία βρίσκεται εκεί και τότε προδίδεται και παραμορφώνεται από τους καπιταλιστές. Ο φαύλος κύκλος του Δυτικού κόσμου είναι η δημοκρατία δίχως ηθική… Η επιλογή είναι τρομακτική: Μια τρομερή «Δεξιά» ή μια ακόμα φοβερότερη «Αριστερά», και οι δυο εμφορούνται από την ίδια απαξίωση για τον άνθρωπο και τη ζωή. Φαίνεται πως δεν υπάρχει τρίτη επιλογή, η οποία προφανώς θα πρέπει να είναι η χριστιανική. Αλλά οι χριστιανοί διαιρούνται σε δεξιούς και αριστερούς, δίχως καμιά άλλη ιδέα».-σ.89. Αλλά, σε θέματα τόσο βασικά, «το Ευαγγέλιο είναι αρκετά σαφές: Αυτοί που αγαπούν το Θεό είναι οι Άγιοι και οι αμαρτωλοί. Οι «θρησκευόμενοι» άνθρωποι δεν τον αγαπούν, και όποτε μπορούν τον σταυρώνουν» !- σ.215

     Εμείς λοιπόν οι θρησκευόμενοι «ορθόδοξα» τι; «Τι προσφέρουμε όταν λέμε, εδώ βρίσκεται το όμορφο σχέδιο του Θεού για τον κόσμο, για τον άνθρωπο, για τη ζωή; Πηγαίνετε και ζήστε μ’ αυτό ! Σιγά-σιγά η Ορθοδοξία γίνεται νευρωτική, οι άνθρωποι τρέχουν εδώ κι εκεί ψάχνοντας για απαντήσεις, και απαντήσεις μάλλον δεν υπάρχουν, ή μάλλον η απάντηση είναι τόσο γενική, που οι άνθρωποι να μη γνωρίζουν πώς να την εφαρμόσουν στη ζωή τους».-σ.233. Και δεν είναι μόνο αυτό, αλλά και ότι δεν έχουμε την ευθύτητα να ομολογήσουμε ότι. «Το χριστιανικό όνειρο πέθανε, όταν έγινε «μεγαλοαστικό», επειδή η πνευματική ουσία του μεγαλοαστισμού είναι ακριβώς η απόρριψη κάθε ονείρου. Το να πολεμάς την αριστερά στο όνομα της δεξιάς είναι τόσο παράλογο, όσο το να πολεμάς την αρχή του φθινοπώρου ή της άνοιξης. Συνεπώς το τρομακτικότερο πράγμα στο σύγχρονο κόσμο είναι η αδυναμία του Χριστιανισμού, η αυτομείωσή του-σε δεξιά, σε αριστερά, σε θρησκεία-ο ρομαντισμός του και το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Τρομακτικό, αλλά πιθανώς αναπόφευκτο, επειδή έως ότου ο Χριστιανισμός υπερβεί όλες αυτές τις αναγωγές, δεν πρόκειται ν’ αναστηθεί.»-σ.264.

     Ανοιχτά, ειλικρινά και τίμια ομολογεί. «Ο Ορθόδοξος κόσμος με τρομάζει με τον επαρχιωτισμό, τη στενοκεφαλιά, τη νέκρωση της σκέψης και του οράματός του… Η προφητεία πρέπει να αναφέρεται στο Χριστό… όπως Αυτός αποκαλύπτεται… στη γνήσια Ορθόδοξη πίστη. Αυτό φυσικά σημαίνει μια αποκάλυψη της πίστης. Όχι μια επιστροφή στους Πατέρες ή στον Ελληνισμό, αλλά, κατά κάποιο τρόπο, την υπέρβαση όλου του «κελύφους» της παραδόσεως-το άνοιγμα, την επανανακάλυψη της ίδιας της Αλήθειας, της ίδιας της ζωής, όπως αυτή μας έχει δοθεί «εν Χριστώ». Δεν μπορούμε πλέον ν’ αναφερόμαστε στη μεταμόρφωση και στη θέωση με κάποιο αρχαίο Βυζαντινό ή Αγιορείτικο ή όποιο άλλο «κλειδί αποκρυπτογράφησης.»-σ. 264/65 Στον αέρα λοιπόν όλα τα βυζαντινά «τεριρέμ», η γοητευτική λέξημαγεία, και οι συνακόλουθες γραφικότητες της δεκαετίας του 60 και εξής! Άλλωστε η ομολογία, «το λοιπόν ουδέν εποιήσαμεν», έχει και ελληνική γραφή, και υπογραφή στο τελευταίο κεφάλαιο του έργου, «Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα» του παλιού συμφοιτητή, για πάντα όμως λίαν αγαπητού αδελφού και φίλου Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά.

*****

     Αυτά σημαίνουν ότι η υπόθεση του κόσμου και της ζωής δεν είναι «παίξε-γέλασε», είναι σταυρός βαρύς κι ασήκωτος, κι εμείς οι χριστιανοί-Ορθόδοξοι, Ρωμαιοκαθολικοί, Ευαγγελικοί ή Διαμαρτυρόμενοι-δεν το έχουμε καταλάβει. Ή μάλλον δεν έχουμε το κουράγιο να ομολογήσουμε, είτε ότι δεν μπορούμε, είτε ότι δεν είμαστε άξιοι να τον σηκώσουμε, πράγμα που θα ήταν πιο τίμιο. Κι ο κόσμος που είδε και κατάλαβε το «θέατρο» της ζωής μας-«κολλήσατε στον άνηθο, το κύμινο και το δυόσμο, και παρατήσατε τα βαρύτερα, τη δικαιοσύνη και την αγάπη»-μας παράτησε, προτίμησε την αντίπερα όχθη. «Το πραγματικά δαιμονικό μυστήριο του πολιτισμού δε βρίσκεται στην αναζήτηση κάποιου νοήματος, αλλά στο ότι αναζητά τόσο παθιασμένα ένα νόημα δίχως Θεό. Γιατί ο πολιτισμός είναι μεταφυσικά τόσο ανόητος; Το όνομα αυτής της ανοησίας είναι υπερηφάνεια: «Έσεσθε ως θεοί». Η πτώση του Αδάμ και της Εύας συνεχίζεται, ενεργεί διαρκώς, και τόπος της συνεχιζόμενης αυτής Πτώσης… είναι ο πολιτισμός-το ερπετό του πειρασμού».-σ.275. Ιδού όμως ποιος έσπρωξε τον πολιτισμό-το σημερινό τρόπο ζωής των ανθρώπων- σ’ αυτή την τραγική και αδιέξοδη νέα πτώση. «…Έχω την αίσθηση πως στην Ορθοδοξία (δηλαδή στο Χριστιανισμό) συνυπάρχουν δυο θρησκείες αντίθετες μεταξύ τους κατά πολλούς τρόπους. Η θρησκεία του Χριστού-που εκπληρώνεται στην Εκκλησία και η θρησκεία της Εκκλησίας ή απλώς η θρησκεία. Στην πρώτη, τα πάντα κατανοούνται και μετρούνται με μέτρο το Χριστό. Στη δεύτερη, είναι σαν να λέμε πως ο Χριστός δημιουργείται, ορίζεται, θεωρείται, ακούγεται, στο βαθμό που ο Ίδιος έχει υποταγεί σ’ ένα «θρησκευτικό αίσθημα», στην «εκκλησιαστικότητα» !-σ. 276.

     Από αυτό το πρίσμα μπορούν να εξηγηθούν τα πολλά και φοβερά που συνέβησαν στον εικοστό αιώνα, ανάμεσα στα οποία και η περιβόητη, «Οκτωβριανή Επανάσταση» Το πιο εντυπωσιακό σ’ αυτό το φρικτό γεγονός είναι το πόσο πολύ… ο κόσμος πίστεψε σ’ αυτό παθιασμένα και με ενθουσιασμό. Νομίζω ότι σ’ ολόκληρη την ιστορία του κόσμου δεν υπήρξε τίποτε… το πιο αλλόκοτο από… την απόφαση να πιστέψεις αυτή την έντονη αυτοτύφλωση. Είναι η απόδειξη ωστόσο, πως σ’ αυτό τον κόσμο μόνο ένα όνειρο μπορεί να είναι τόσο δυνατό και τόσο αποτελεσματικό. Αν το θεϊκό όνειρο πεθάνει στον άνθρωπο, τότε ορμά σε ένα διαβολικό όνειρο. Γι αυτό μπορείς να πολεμήσεις ένα διαβολικό όνειρο, μια διαβολική απάτη μόνο με ένα θείο όνειρο, μ’ ένα όνειρο του Θεού. Το όνειρο όμως αυτό σκόρπισε στον άνεμο, έχασε τη γεύση του στον ιστορικό Χριστιανισμό, μετατράπηκε σε ευσέβεια, σ’ ένα θρησκευτικό τρόπο ζωής, σε μια τρομαγμένη περιέργεια για την «αιώνια ζωή»… Ο Χριστιανισμός… δεν παρέμεινε πιστός… στην ουσία του ως Ευαγγέλιο, η Βασιλεία του Θεού «εγγύς εστί», «ζητείτε πρώτον την Βασιλείαν του Θεού»… Εδώ και μόνο εδώ, σ’ αυτή την προδοσία της εσχατολογίας βρίσκεται η αιτία της ιστορικής κατάρρευσης του Χριστιανισμού» !-σ.288.

     Φαίνεται λοιπόν ότι αδικήσαμε το Νίτσε, που φώναζε απελπισμένα, ότι «ο Θεός πέθανε, και τον σκοτώσαμε εμείς με τα ίδια μας τα χέρια» ! Και. «Γίναμε οι φοβερότεροι φονιάδες όλων των εποχών» ! Το ίδιο και τον Σάρτρ με το παράπονό του, «τους ζήτησα έναν πατέρα, κι αυτοί μου έδωσαν ένα μεγάλο αφεντικό» ! Και τι πολεμικά κηρύγματα, τι ρητορείες, τι στυλ «τζάμπα μάρτυρα», τι κεραυνοί γι’ αυτά και γι’ αυτούς. Δεν αντέχαμε τέτοια ειλικρίνεια, μας έπεφτε βαριά η ανάγνωση της αλήθειας της ! Ίσως τώρα μας βγει πιο εύπεπτη η θεολογική, αλλά πολύ πιο ευθεία αποστροφή της από Σμέμαν. «Ο ‘θάνατος του Χριστιανισμού’ ! Ακούγεται τρομακτικό. Έτσι όμως συμβαίνει; Έχω τη διαρκή αίσθηση (πράγμα που μου χαρίζει εσωτερικό φως και χαρά) πως ο θάνατος του Χριστιανισμού χρειάζεται για ν’ αναστηθεί ο Χριστός. Η θανάσιμη αδυναμία του Χριστιανισμού βρίσκεται στο ότι παραμελείται συχνά ο Χριστός… Όταν τίποτε δε θα μείνει από το Χριστιανισμό, θα είναι ορατός μόνο ο Χριστός. Και δε θα έχει πια απομείνει καμιά δύναμη ούτε στην επανάσταση, ούτε στο Ισλάμ, ούτε στον ηδονισμό. Τώρα είναι καιρός προσευχής. «Ελθέ, Κύριε Ιησού» !-σ. 338.

     Κι ακόμα πιο ειδικά. «Το δράμα της Ορθοδοξίας είναι πως δεν είχε μια Αναγέννηση, αμαρτωλή μεν, ωστόσο  απελευθερωτική από την ιερότητα. Έτσι ζούμε σε ανύπαρκτους κόσμους: Στο Βυζάντιο, στους Ρως, οπουδήποτε αλλού, αλλά όχι στην εποχή μας.»-σ. 340. «Όχι στην εποχή μας» ! Αυτό σε ελληνικά δεδομένα θα γραφόταν αλλιώς. Κάμποσα χρόνια τώρα ζούμε σε μια «εικονική ορθόδοξη χριστιανική πραγματικότητα» ! Σε ένα επικάλυμμα από άχνη ασκητική και γραφικότητα βυζαντινή, αντιπροσωπευτική απ’ το κομποσκοίνι μόδα σε κάθε χέρι, που άκουσα κάποια να ρωτάει βιβλιοπώλη, αν το διαθέτει … μεταξωτό  ! Και αλλού βέβαια τα πράγματα δεν είναι πιο ευχάριστα. «Το τραγικό παράδοξο του Καθολικισμού είναι πως, δίχως την απόλυτη υπακοή στον Πάπα, δίχως τη λατρεία του Πάπα, ο Καθολικισμός θα διαλυθεί. Αλλά και μ’ αυτή τη λατρεία και την υπακοή φτάνει σ’ αδιέξοδο.»-σ. 369.

******                          

     Αυτά δεν αναιρούν τη θεμελιακή πίστη μας για το Χριστό, ούτε για την Εκκλησία Του, αυτό το «Του» έχει τη σημασία, όχι τα υποκατάστατα που πήρε ή παίρνει, την τοποθετούν στην κρίσιμη και ουσιαστική βάση της ! «Ο Χριστιανισμός είναι απόλυτα μοναδικός… Η απαίτηση που θέτει για μεταστροφή, σημαίνει ότι θέλει να φέρει κυριολεκτικά τα πάνω κάτω σ’ ό, τι αποτελεί συνήθεια και φυσικά πρώτα απ’ όλα στη «θρησκεία». Ωστόσο η ιστορία του είναι μια ιστορία συμβιβασμών με τον κόσμο, με τη λογική και τις απαιτήσεις του… Ο συμβιβασμός ουσιαστικά βρίσκεται εκεί όπου ο Χριστιανισμός γίνεται αντιληπτός ως κάτι το χρειαζούμενο…»-σ.394. «Ορθόδοξη» όμως εικονική πραγματικότητα όχι μόνο στην Ελλάδα. Και «στην Αμερική συχνά παρατηρούμε την αναγωγή της Ορθοδοξίας στις εικόνες, στο αρχαίο μέλος, σε αγιορείτικα βιβλία για την πνευματική ζωή. Όλα αυτά είναι ένα είδος ρομαντισμού… Όπου θριαμβεύει αυτή η τάση, χάνονται η Ευχαριστία, η Κοινωνία, το νόημα και η εμπειρία της Εκκλησίας… που χρειάζονται τώρα περισσότερο από ποτέ». Αλλά εμείς, κοίτα να δεις ως πού φτάνουμε ! Προσέξτε το σημείο αιχμής της κατάθεσης που ακολουθεί. «Η μοναστική τάση της Εκκλησίας είναι πως η ενορία, η κοινότητα κλπ. προσφέρουν αυτόν τον κόσμο μόνο ως αντίθεση, ενώ η αναχώρηση απ’ αυτόν τον κόσμο δείχνεται ως… ο αληθινός Ορθόδοξος δρόμος. Η μοναστική τάση… θεωρεί την Εκκλησία ως μέρος του κόσμου, έτσι ώστε να πρέπει ν’ αφήσεις όχι μόνο τον κόσμο, αλλά και την Εκκλησία»-σ. 422.

     Να κλείσω λοιπόν αυτό το απάνθισμα και τη συνακόλουθη συμπόρευση μ’ αυτόν το μακαριστό πια ορθόδοξο ιερέα και λαμπρό θεολόγο του εικοστού αιώνα με κάτι που υπογράφει ως εμπειρία και μαρτυρία και άλλων. «Ένας Καθηγητής μου… είχε γράψει κάποτε. ‘Πού είναι ο Χριστός, που είναι οι Απόστολοι, πού είναι η Εκκλησία; Όλα έχουν σκοτεινιάσει κάτω από την τεράστια σκιά του Γέροντα’. Ο π. Ιωάννης Μέγεντορφ μου είχε πει… ότι δεν μπορεί να καταλάβει, γιατί οι άνθρωποι έχουν καταληφθεί από μια μανία για τους Πατέρες… Φοβούμαι πως… ελκύονται όχι από τη σκέψη των Πατέρων, όχι από το περιεχόμενο των γραπτών τους, αλλά από το στυλ τους. Αυτό πλησιάζει αρκετά την Ορθόδοξη κατανόηση των Λειτουργικών Ακολουθιών: Να τις αγαπάς δίχως να τις καταλαβαίνεις. Και στο βαθμό που δεν είναι κατανοητές, να μη βγάζεις κανένα συμπέρασμα. Καθόμαστε στο κέλυφός μας γοητευμένοι από μια μελωδία, και δεν προσέχουμε ότι η Εκκλησία πάσχει, και ήδη, εδώ και πολύ καιρό, έχει εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης.»-σ. 423.

******

     «Όποιος βάζει το χέρι στο αλέτρι και κοιτάζει προς τα πίσω, δεν είναι κατάλληλος για τη Βασιλεία του Θεού» ! (Λουκ. 9,52) Δεν πας μπροστά με το πρόσωπο γυρισμένο πίσω ! Η επικαιρότητα, ιδιαίτερα η σημερινή σε προσπερνάει αδυσώπητα ! Είναι τίμιο και κυρίως πια είναι ρεαλιστικό να ομολογούμε ότι αδυνατούμε να κινηθούμε σε γραμμή Ιησού Χριστού, να μεταποιήσουμε το Ευαγγέλιο σε παρόν ! Το θέατρο που παίζουμε δεν έχει μέλλον ! Αυτό το σήμα έπιασα να εκπέμπει το «Ημερολόγιο» του μακαριστού π. Αλέξανδρου Σμέμαν. Καθένας έχει δικαίωμα σε δικές του προεκτάσεις. Αλλά. Μακάριοι όσοι ευλογηθούν από το Θεό να κινήσουν την Ορθοδοξία-Χριστιανισμό-σε γραμμή επικαιρότητας !

Αθ. Κοτταδάκης